Zwaaien vlag voorkomt
bloedbad onder zwanen
Over leven
Geld nodig voor onderhoud
geriefbosjes en knotwilgen
VRIJDAG 19 MAART 1993
chef willem spierdijk. c
Er zijn boeren die niet graag meer zwanen zien. Grote groepen van de sierlijke watervogels zouden de weilanden vernielen.
ARCHIEFFOTO HIELCO KUIPERS
De Wetenschapswinkel van de Universiteit van Amster
dam onderzoekt hoe het massaal afschieten van knob
belzwanen kan worden voorkomen. De (wilde) zwanen
veroorzaken grote schade op de weilanden: ze trappen
het gras plat, eten het op en de uitwerpselen verzuren de
bodem.
leiden/regio richard moovman
Maagdelijk witte zwanen in een
zonovergoten weiland. Een
groepje knobbelzwanen maakt
de polderidylle op deze prille
lentedagen compleet. Maar de
werkelijkheid is minder sprook
jesachtig. Zwanenschutters
poetsen hun wapens op. Ook
dit jaar worden weer vele hon
derden- knobbelzwanen afge
schoten.
Knobbelzwanen zoeken in
het voorjaar graslanden op om'
zich vol te eten. Vooral in de
polders langs het IJsselmeer zijn
grote groepen jonge dieren te
vinden. Tot ergernis van de
boeren, want de vogels kapen
het malse gras voor de neus van
het vee weg, vertrappen de ve
getatie en werpen er hun uit
werpselen op, zo luiden de
klachten.
Volgens P. Pilkes van het mi
nisterie van landbouw, natuur
beheer en visserij richten paren
of groepjes van vijf of zes zwa
nen nauwelijks schade aan. „Er
ontstaan pas problemen als het
gaat om groepen van dertig of
veertigexemplaren."
In Nederland leven ongeveer
13.000 knobbelzwanen, waar
van jaarlijks 20 a 25 procent
wordt afgeschoten. Natuurbe
schermers keuren dit af. Verja
gen en afschrikken helpt vol
gens hen ook, maar boeren vin
den dat arbeidsintensief en
duur.
Het aantal klachten en scha
declaims neemt de laatste jaren
toe, evenals het aantal zwanen
dat wordt afgeschoten. Volgens
Pilkes betekent dit niet dat de
werkelijke schade door knob
belzwanen evenredig is toege
nomen. Steeds meer boeren
verkeren in financiële moeilijk
heden, dus grijpen ze volgens
hem eerder de mogelijkheid
aan schade te verhalen.
De Wetenschapswinkel van
de Universiteit van Amsterdam
heeft op verzoek van een aantal
vogelbeschermingsorganisaties
een studie naar het zwanenpro-
bleem verricht. Volgens de We
tenschapswinkel zijn er wel de
gelijk alternatieven voor af
schot. Zo kan het voor boeren
de moeite waard zijn om één
broedpaar knobbelzwanen op
het land te tolereren. Het kop
pel zal zijn territorium verdedi
gen en soortgenoten verjagen.
Verder kan het veranderen
van maaischema's en het instel
len van een stukken land waar
zwanen wel onbeperkt mogen
grazen de overlast beperken. De
boer zou daarvoor een financië
le vergoeding moeten krijgen.
Het verjagen en weglokken van
grote groepen kan ook uitkomst
bieden. De Wetenschapswinkel
pleit voor een proefveld om de
ze methoden te testen.
Plaatselijk zijn al opmerkelij
ke alternatieven voor de jacht
op zwanen ontwikkeld. Natuur-
vereniging De Windbreker is er
vorig jaar in geslaagd om een
grote groep zwanen te verjagen
uit het weidegebied tussen Pet
ten en Camperduin. Vrijwilli
gers moesten daarvoor wel da
gelijks zeven of acht maal uit
rukken.
De vogelbeschermers be
schikten over een heel scala van
methoden om de dieren de
stuipen op het lijf te jagen. Van
af de openbare weg zwaaiden
ze opzichtig met de nationale
driekleur en rammelden ze met
deksels. Met succes, want uit
eindelijk hielden de geschrok
ken zwanen het gebied maar
helemaal voor gezien.
Landeigenaars hebben jarenlange contracten
Actie milieuclub
tegen hardhout
amsterdam/leiden
gouda monica wesseung
De geriefbosjes (els en es), knot
wilgen en hoogstamfruitbomen
in de Rijnstreek en de Bollen
streek, hebben onderhoud no
dig. De landeigenaren in deze
gebieden moeten subsidie krij
gen voor dat onderhoud, anders
verdwijnen deze kleine land
schapselementen. Niet alleen
het landschap wordt daardoor
aangetast, maar ook cultuurhis
torie en vogels delven het on
derspit.
Natuur- en Landschapsbe
heer Zuid-Holland (NLB) doet
er alles aan om voor dit doel
meer geld los te peuteren. Het
geld is nodig als subsidie voor
landeigenaren die daarmee de
kosten van onderhoud (vaak ten
dele) kunnen dekken. Die kos
ten zijn meestal niet hoog, om
dat vrijwilligers van de NLB het
onderhoud vaak voor hun reke
ning nemen. Alleen de onkosten
van de vrijwilligers (koffie en ge
reedschap) worden vergoed.
Vroeger werd het hout van de
knotwilg of het geriefbosje ver
kocht en werd zo het onder
houd bekostigd. Het hout
brengt nu niets meer op en boe
ren en andere landeigenaren
hebben veelal geen tijd, geld of
animo om de bosjes te verzor
gen.
Om subsidie te krijgen, moe
ten de vrijwilligers een aanvraag
indienen. In Vijfheerenland en
de Alblasserwaard zijn die vrij
willigers erg actief. Daar gaat
dan ook vrijwel al het geld aan
op. Voor de Rijn- en Bollen
streek blijft vrijwel niets over.
Provincie en rijk, beide subsi
dieverstrekkers, hebben elk een
vast bedrag voor deze vorm van
landschapsbeheer beschikbaar.
Kort geleden zijn de provincia
le- en landelijke subsidie sa
mengevoegd tot één regeling. Er
is echter niet méér geld.
Achterstand
Volgens H. Krantz, coördinator
van de stichting NLB, is er dus
nog steeds geen geld voor de
Rijnstreek en de bollenstreek.
„En dat betekent dus dat het
onderhoud van de knotwilgen,
de hoogstamfruitbomen en de
eendekooien niet wordt uitge
voerd. Het idee van de provin
cie om geld voor de Rijnstreek
en de Bollenstreek vrij te ma
ken, door de subsidie voor erf-
beplanting te stoppen en die
voor knotwilgen te halveren,
kan Krantz niet charmeren.
„Erfbeplanting zijn veelal oude
hoogstammen. Die zijn heel be
palend voor het landschap. Als
een boer of landeigenaar voor
het onderhoud daarvan geen
geld meer krijgt, gaat de zaag er
Vrijwilligers van Natuur- en Landschapsbeheer Zuid-Holland
werk op landgoed Santhorst in Wassenaar.
vrij snel in. Hetzelfde lot is
knotwilgen beschoren. Die val
len so wie so om als ze een
groot aantal jaren niet worden
teruggesnoeid.".
Landeigenaren die van het
rijk subsidie kregen, kregen
voor hetzelfde onderhoud meer
geld dan zij die door de provin
cie werden ondersteund. Krantz
wil de bijdrage voor deze land
eigenaren met eenvijfde korten.
Dat brengt niet alleen geld op
voor de Rijn- en de Bollen
streek, maar heeft bovendien
een 'psychologisch' effect. „Als
landeigenaren zelf moeten
meebetalen aan het onderhoud
van de houtopstanden, voelen
ze er zich meer verantwoorde
lijkvoor."
Akkoord
Hoewel na langdurige onder-
FOTO» HIELCO KUIPERS
handelingen de provincie met
het idee van Krantz akkoord is
gegaan, maakt dat niet direct
een einde aan het probleem.
„De meeste landeigenaren heb
ben met het rijk contracten ge
sloten voor zes jaar. Dat bete
kent dat de komende jaren nog
dezelfde bedragen moeten wor
den uitgekeerd. Pas in de loop
van de tijd komt geld vrij voor
de twee gebieden nabij Leiden.
Maar, er is in elk geval uitzicht
opgeld."
De landschapsbeheerder is
wel ontevreden over de nieuwe
'knotwilgen-regeling. De ver
goeding voor het knotten, nu
twee gulden per boom per jaar,
wordt toch teruggebracht tot
iets meer dan de helft. „De eige
naren krijgen nu in vier jaar tijd
vijf gulden. Daar is nauwelijks
een knotwilg voor te knotten."
De Vereniging Milieudefensie
en de Novib, een organisatie
voor ontwikkelingssamenwer
king, eisen van zowel het Ne
derlandse bedrijfsleven als de
overheid een drastische beper
king van de invoer van tropisch
hout.
Plaatselijke groepen van
milieudefensie zijn vanmorgen
begonnen met het benaderen
van doe-het-zelf-zaken met het
verzoek geen tropisch hout
meer te verkopen. Doel van de
actie is de houtkap in duurzame
bossen te stoppen.
In Leiden voeren de leden
van Milieudefensie op de laatste
dag van de actieweek actie.
In het kader van de actie
'Hart voor hout' worden bouw
bedrijven, gemeenten en wo
ningcorporaties met het zelfde
verzoek benaderd. De actie
heeft de steun van de Consu
mentenbond, Konsumenten
Kontakt en het Wereld Natuur
Fonds.
Nederland is een van de gro
tere importeurs van tropisch
hout. Volgens Milieudefensie
importeerde Nederland tussen
1986 en 1991 jaarlijks gemid
deld 1.985.000 kubieke meter
tropisch hout. Ongeveer 350 be
drijven verhandelden het hout.
afkomstig van in totaal 416
boomsoorten. Wereldwijd wor
den 91 soorten algemeen be
dreigd. Dat wil zeggen dat de
toekomst van de soort overal op
het spel staat. De andere 130
soorten worden weliswaar niet
wereldwijd bedreigd, maar het
voortbestaan is wel in een of
meer landen in gevaar. Door uit
te wijken naar andere landen
voor de betreffende soort wordt
de bedreiging van het voortbe
staan vergroot.
Van al het tropisch hout dat
in ons land wordt ingevoerd is
89 procent afkomstig van elf
boomsoorten. Veruit de belang
rijkste soort is meranti: deze
houtsoort wordt vooral uit Ma
leisië en Indonesië betrokken.
Andere belangrijke soorten zijn
Okoumé (zeven procent), Azobé
(zes) en Merbeau en Balau (elk
vier).
Tot nu toe is er volgens de or
ganisaties weinig terecht geko
men van het Nederlandse uit
gangspunt te bevorderen dat
het gebruik van bedreigde soor
ten zo spoedig mogelijk wordt
beëindigd. De organisaties vin
den het noodzakelijk dat Neder
land statistieken gaat bijhou
den, waaruit kan worden afge
leid van welke soorten bomen
en uit welke landen het hout af
komstig is. Nederland zou zich
internationaal moeten inzetten
voor het bijhouden van dergelij
ke statistieken. Er moet ook een
eind komen aan de invoer van
hout, afkomstig van boomsoor
ten die in het land van her
komst beschermd zijn.
Milieuvriendelijke tuinmarkt
boxtel De Kleine Aarde in Boxtel houdt op zaterdag 17 april
van 10-16 uur haar jaarlijkse tuinmarkt. Er zijn tal van bedrijven
en instellingen die voorlichting geven over bemesting, compos-
tering, zaaigoed, kruiden, tuingereedschap en milieuvriendelijke
bestrijdingsmiddelen. Onder begeleiding van een gids kunnen
verschillende tuinen worden bezocht. Opgave tel. 04116-84921.
Cursus aanleg wilde plantentuin
boxtel Het milieu-educatie en voorlichtingscentrum De Kleine
Aarde in Boxtel houdt op de zaterdagen 3 en 24 april van 9-16.30
uur studiedagen over de aanleg van een inheemse tuin of wilde
plantentuin. In zo'n tuin laat men de natuur haar gang gaan.
Kunstmest en bestrijdingsmiddelen komen er zelden of nooit
aan te pas. De kosten zijn 140,- inclusief ecologische lunch en
cursusmateriaal. Opgave tel. 04116-84921.
Conferentie over zonne-energie
veldhoven In Veldhoven wordt op donderdag 1 en vrijdag 2
april voor de vierde keer de Nederlandse Zonne-energie Confe
rentie gehouden. Het thema luidt dit jaar 'Zonne-energie: het
mondiale alternatief. Hiermee wil de organisatie aandacht vra
gen voor het grensoverschrijdend karakter van de energie- en
milieuproblematiek. Deskundigen voorspellen dat zonne-ener
gie een belangrijke rol zal spelen bij de energievoorziening in de
wereld. De conferentie schenkt uitgebreid aandacht aan de be
tekenis van zonne-energie in ontwikkelingslanden.
Boeren hebben laatste woord
alkemade
Economische belangen van de
boeren mogen niet zo maar on
dergeschikt worden gemaakt
aan de belangen van het milieu.
Boeren mogen niet worden ge
dwongen grond af te staan voor
de aanleg van reservaatsgebie-
den in het zogeheten Ade-ge-
bied. Onteigening wordt afge
wezen. Dat is de reactie van het
gemeentebestuur van Alkemade
op het structuurschema Groene
Ruimte.
Het rijksbeleid is gericht op
handhaving van de Alkemadese
veenweidegebieden. De gebie
den worden veelal als land
bouwgebied geëxploiteerd. Het
gemeentebestuur staat op het
standpunt dat een goede be
drijfsvoering voor agrariërs mo
gelijk moet blijven. Zonder dat
natuur, landschap en milieu ge
weld wordt aangedaan. „De
boeren hebben het gebied ge
maakt wat het nu is. Het instel
len van een reservaat kan daar
om slechts met hun vrijwillige
instemming", aldus burge
meester en wethouders.
Het bevreemdt B en W dat er in
de rijksplannen totaal niet ge
rept wordt over de eventuele
aanleg van een hoge snelheids
lijn door het gebied. Mocht de
lijn er toch komen dan kan er
volgens het college in helemaal
geen sprake zijn van het instel
len van een reservaat in het
Ade-gebied.
Elke dag worden we er weer mee
geconfronteerd. Of het nu om het
gescheiden inzamelen van afval,
het gebruik van bestrijdingsmid
delen of het aanwijzen van be
schermde gebieden gaat, het
milieu vraagt voortdurend de aan
dacht In de rubriek '10 over
Groen' worden wekelijks tien wil
lekeurige vragen over het milieu
gesteld aan min of meer bekende
regiogenoten. Deze week is het
woord aan K. Verplancke, direc
teur van de Katwijkse WV.
Toerisme en behoud van het
milieu, bijt dat elkaar?
Nee. Als toerisme maar gedo
seerd wordt toegestaan. Zo
moet je strengere regels hante
ren voor duingebieden, dan
voor het strand.
De ozonlaag wordt steeds verder
aangetast. Is dat een gevaar voor
het toerisme langs de kust?
Niet direct. Het wordt steeds
warmer, dus er komen ook
meer mensen naar het strand,
al moeten ze zich steeds beter
beschermen tegen de zon. Om
die reden vind ik de sproeten
bus van het AZL een uitstekend
initiatief. Gelukkig is de ozon
laag hier nog niet zo ernstig
aangetast als elders op de we
reld. Hoe het er in de toekomst
zal uitzien, blijft natuurlijk de
vraag.
Uw grootste zorg?
Dat we te veel willen van de
aarde, waardoor die uitgeput
raakt.
Doet u zelf iets om het milieu te
beschermen?
Hier bij de WV proberen we er
voor te zorgen dat de papier
massa beperkt blijft. Dus geen
overbodige folders, die je later
toch weer moet weggooien. En
natuurlijk geen plastic tasjes.
Thuis wordt al het afval keurig
gescheiden, papier in de oud-
papierbak etcetera.
Waar ergert u zich aan?
Aan het feit dat wij hier in Ne
derland alles keurig proberen te
regelen, terwijl er over de grens
nog volop rotzooi de lucht in
gaat, waardoor wij bij oosten
wind alle troep weer over ons
heenkrijgen.
Wilt u daarmee zeggen dat Ne
derland zich voldoende inspant?
Ja, ik denk dat ons land zeer
goed bezig is. Ook de plaatselij
ke overheid besteedt veel aan
dacht aan het milieu.
Zijn er badplaatsen waar Kat
wijk misschien toch een voor
beeld aan zou kunnen nemen?
Eerder andersom. Ik denk dat
veel gemeenten een voorbeeld
aan Katwijk zouden moeten ne
men. Kijk naar het strand. Met
de paviljoenhouders zijn uitste
kende afspraken gemaakt over
het schoonhouden ervan. Na
tuurlijk zijn er ook andere ge
meenten met goede initiatie
ven. Acties die Noordwijk orga
niseert om de plaats schoon te
houden, spreken mij aan.
Toeristenbelasting of milieube
lasting?
Geen van tweeën. Tenminste,
als het geld op de grote hoop
gaat. Wordt de milieubelasting
voor het milieu aangewend en
de toeristenbelasting voor het
toerisme, dan kan ik er vrede
mee hebben. Al worden de prij
zen voor de toeristen dan na
tuurlijk wel hoger. Als VW-di-
recteur kan ik daar niet echt blij
mee zijn.
Uw favoriete natuurgebied?
Het strand natuurlijk. Elke zon
dag maak ik met mijn broer een
wandeling door Katwijk en al
tijd pakken we een stukje strand
Wilt u verder nog iets kwijt?
Alles moet in de juiste propor
ties worden gezien. Je kunt wel
roepen alles voor het milieu
over te willen hebben, maar we
mogen niet vergeten dat er ook
banen moeten zijn. Steeds moet
de juiste afweging worden ge
maakt.
