'Jacht verder aan banden leggen'
Lozen boorgruis op zee
heeft langdurig effect
Padden wachten op regenbuitje
Over leven
GEBIOLOGEERD
Boos op vele trimmers
Natuur groeit en bloeit
Minder broedvogels
Ecologisch
tuinieren
in Boxtel
WOENSDAG 17 MAART 1993
21
Het was weer tijd om een stukje
voor de krant te bedenken, dus
ging Zeeman bij Loerakker
langs. Die zat enigszins mis
moedig achter z'n tekentafel.
.Steven Spielberg heeft m'n
idee gejat", zei Loerakker ter
verklaring. ,,lk had een prachti
dee voor een stripalbum, ik was
al halverwege en nu heeft hij
van 't zelfde idee een film ge
maakt. Ik kan wel ophouden..."
„Wat voor idee was dat?"
„Ie kent toch de techniek die in
ontwikkeling is om met resten
DNA van uitgestorven diersoor
ten het oorspronkelijke dier
weer terug te fokken? Over een
poosje lopen er misschien weer
mammoeten op de toendra's,
en quagga's op de savannen."
„Wat zijn quagga's?"
„Een zebrasoort. De laatste is
tussen haakjes in 1883 hier in
Artis gestorven. Enfin, het gaat
er dus om dat je met resten
DNA van pakweg een opgezet
of ingevroren dier een kloon er
van kunt kweken. Eerst in de re
ageerbuis, daarna de foetus in-
planteren bij een soortverwant
moederdier, een mammoetjong
bij een olifant bijvoorbeeld. En
voila, de soort bestaat weer.
Misschien kunnen we binnen
kort elke uitgestorven dier- of
plantesoort waarvan nog DNA
te vinden is weer terug op aarde
brengen. De schade van eeu
wen slecht milieubeheer door
mensen kan worden hersteld.
En er hoeft nooit meer een dier
uitte sterven."
„Hmm, dus we kunnen onge
stoord weer op walvisvaart, net
als de Noren, als ze op zijn fok
ken we gewoon weer nieuwe.
Interessant."
„Nee, je snapt er niks van. Het
gaat erom fouten uit het verle
den te herstellen, om weten
schappelijk onderzoek naar er
felijke afkomst, om gedrag... de
lijst van mogelijkheden is ein
deloos."
„Maar ja, die Spielberg over
drijft het natuurlijk weer in
Hollywood-stijl. Hij brengt de
dinosauriërs terug op aarde."
„Dinosauriërs? Hee, dat klinkt al
beter! Wow! Stel je voor: bra-
chiosaurissen op de Wadden.
Tachtig ton reptiel, drie verdie
pingen hoog. Dat zou pas een
toeristentrekker zijn. Dat levert
meer op dan gasboringen!"
Zeeman bruiste ineens van de
ideeën. „Zeg, kun je dan ook
mummies en zo tot leven leven
wekken? Of Utzi, de ijsman van
zesduizend jaar oud die ze
laatst ingevroren op een gletsjer
hebben gevonden? Wat zouden
die wat te vertellen hebben!"
„Natuurlijk niet", zei Loerakker,
„Ze komen blanco ter wereld.
Hun erfelijke eigenschappen
blijven in het DNA bewaard,
niet hun geheugen."
Hm, ja dat was even een dom
per. Want de snelle geest van
Zeeman zag al een nieuwe mo
gelijkheid: persoonlijke onster
felijkheid. Als je te oud werd ge
woon een kloon van jezelf laten
maken en hup, een nieuw leven
lag voor je. Maar als je daarvoor
eerst weer zindelijk moest wor
den...
„Nou ja, pech gehad", zei Zee
man. En, om Loerakker op te
vrolijken: „Ach. die Spielberg
maakt de laatste tijd ook alleen
maar flops. Aan de slag, Co!
Waar gaat ons stukje deze keer
over?"
gebied is volgens de vogelwerk
groep al jaren te groot. Vooral
'de horden' trimmers in het
weekeinde bij ingang De Oase
zijn de vogelliefhebbers een
doorn in het oog. Groepen van
tientallen en zelfs meer dan
honderd hardlopers zouden de
rust in het gebied verstoren.
Gemeentewaterleidingen
probeert het sporten in de dui
nen in goede banen te leiden
door afspraken te maken met
grote clubs. Maar volgens de
vogelwerkgrocp staat het water
leidingbedrijf juist massale
sportevenementen toe. De
werkgroep vindt dat Gemeente
waterleidingen in strijd handelt
met het eigen officiële beleid,
dat waterwinning en natuur
voorrang verleent boven recrea-
Natuurliefhebbers beginnen de
Amsterdamse Waterleidingdui
nen te mijden als gevolg van het
grote aantal trimmers. Vrijwilli
gers die aangewezen zijn op de
weekeinden om flora en fauna
te
geve
de
brui aan. Dit stelt de Vogelwerk-
groepZuid-Kennemerland.
De 'uit de hand gelopen trim-
cultus' pleegt een grote aanslag
op de natuur en de daarvan ge
nietende rustige wandelaars, al
dus de vogelwerkgroep. Ge
meentewaterleidingen Amster
dam, de beheerder van het
duingebied tussen Zandvoort
en De Zilk, zou veel meer moe
ten doen om het trimmen te be
perken.
De recreatiedruk in het duin-
Duinbehoud vindt nota Gabor te beperkt
Door de jacht nog steeds op grote schaal toe te staan,
wordt het wild in Nederland onvoldoende beschermd. In
een brief aan de Tweede Kamer zegt de Stichting Duin
behoud teleurgesteld te zijn over de maatregelen die
staatssecretaris Gabor (natuurbeheer) wil nemen om het
jagen verder aan banden te leggen. „Een groot aantal
knelpunten blijft bestaan", constateert de stichting.
i leiden/duinstreek
;adriaan brandenburg
Duinbehoud hoopt dat de
Tweede Kamer Gabor binnen
kort dwingt om zijn nota Jacht
en Natuurbeheer - waarin de
nieuwe richtlijnen zijn opgeno
men - bij te stellen. „Want nu
houdt de bewindsman nog te
veel slagen om de arm", vindt
zegsman M. Janssen van Duin
behoud. Door de jacht op grote
schaal toe te staan, wordt vol
gens de stichting bovendien ge
tornd aan het uitgangspunt om
rustgebieden voor planten en
dieren zoveel mógelijk intact te
laten.
Janssen beseft, dat van een
totaal verbod geen sprake kan
zijn. „Neem de zeereep. Door
duinafslag is het soms nodig die
weer op te hogen en te beplan
ten met helm. Je moet er dan
voor waken dat er te veel konij
nen rondlopen." Ook het aantal
vossen in de duinen moet naar
zijn zeggen nauwlettend in de
gaten worden gehouden. „Als
we de vos zijn gang laten gaan,
zouden er over tien jaar wel
eens'veel te veel kunnen rond
lopen".
Uitgangspunt moet volgens
Duinbehoud zijn dat de jacht in
principe verboden is, maar dat
uitzonderingen denkbaar zijn.
Gabor zou daarom moeten kie
zen voor een 'nee-tenzij-formu-
le' en niet, zoals volgens de
stichting nu het geval is, een 'ja-
mits-constructie'.
Trekvogels
Duinbehoud stelt vast, dat er in
de nota van Gabor nog te veel
wordt geredeneerd vanuit de
positie van de jager. Met name
voor de jacht op de trekvogels
moeten veel strengere regels
gelden, meent de in Leiden ge
vestigde stichting.
Op grond van de jongste af
spraken wordt de jacht op be
paalde soorten trekvogels alleen
verboden als de totale populatie
in gevaar komt. Op de krakeend
en goudpluvier mag dan ook
niet meer worden geschoten.
De jacht op andere vogels (zoals
de slobeend, wintertaling, kuif-,
tafel- en toppereend en de
hout- en watersnip) blijft wel
toegestaan. Volgens Duinbe
houd wordt met deze passage
in de nota Jacht en Wildbeheer
voorbijgegaan aan de verant
woordelijkheid die Nederland
heeft er voor te zorgen dat er
voldoende rust- en foerageerge-
bieden over blijven.
Door de nieuwe richtlijnen is
de jacht tijdens het broedsei-
zoen vrijwel verboden. Voor een
aantal diersoorten is evenwel
een uitzondering gemaakt. Ook
dat baart Duinbehoud zorgen.
De activiteiten van de jagers
zouden het broedende vogels te
veel storen. Janssen pleit in zijn
brief aan de kamerleden dan
ook voor een totaal jachtverbod
tijdens het broedseizoen.
Lezingen op Vrije School in Alphen
alphen aan den run» 'De samenhang tussen landbouw, voeding
en gezondheid' is het thema van drie lezingen op de Vrije School
j in Alphen aan den Rijn, Hoefbladstraat 46. De voordrachten zijn
vanavond en 24 en 31 maart, de aanvang is telkens om 20.15
uur. De toegang is gratis. Voor meer informatie tel. 01720-35248.
Planetarium over ontstaan aarde
Amsterdam Het planetarium van Artis brengt vanaf 2 april een
nieuw programma. Het gaat om een film-videovoorstelling over
j het ontstaan van de aarde. Artis spreekt van 'unieke beelden, bij
zondere computertechnieken, speciale effecten en sfeervolle
muziek' die het ontstaan, opbouw en dynamiek van de aarde
presenteren. Het planetarium is gelegen op het terrein van Artis,
ingang Plantage Kerklaan 38-40, Amsterdam.
Zelf natuurlijke cosmetica maken
boxtel Constance Nieuwhof geeft een verzorgt op 3 en 4 april
een cursus hoe men zelf op natuurlijke wijze cosmetica kan ma-
ken. In totaal gaat het om tien produkten, waaronder crème,
bodylotion, tonic, lippenbeschermer en dagmilk. De organisatie
is in handen van de Kleine Aarde in Boxtel. Het cursusgeld be-
ij draagt 170,-. Opgave tel. 04116-84921.
'Verboden eieren te rapen'
leiden Lang niet iedere boer of landeigenaar stelt het op prijs
dat er kievitseieren van zijn land geraapt worden. Omdat de tijd
van het eieren rapen weer is aangebroken heeft de stichting Vrij-
1 willig Natuur- en Landschapsbeheer het initiatief genomen
j bordjes te maken met de tekst 'Verboden eieren te rapen'. De
bordjes zijn van hard plastic en gaan meerjaren mee. De maten
zijn 28 bij 15 cm. Te bestellen bij de stichting VNLB door vijf gul-
'J den over te maken op postgiro 2635373, onder vermelding van
'bordje'.
Steeds meer glas in de glasbak
leiden Er komt steeds meer glas in glasbakken terecht. De stich-
j ting Promotie Glasbak stelt dat vorig jaar 73 procent van de tota
le hoeveelheid eenmalig glas via glasbakken wordt ingezameld,
j Dat is in vier jaar tijd een stijging van 18 procent. De overheid
heeft voorgeschreven dat in 1995 80 procent van het eenmalig
glas de glasbak in moet. Er staan in Nederland 17.750 glasbak
ken, dat is een glasbak op 895 inwoners.
sassenheim Met de temperatuurstijging deze maand staat ook de natuur weer op uitbarsten. Bomen, struiken en planten zitten al weer dik in
blad of knop. De bloembollenvelden blijven niet achter zoals hier een in bloei staand narcissenveld in Sassenheim. foto wim dijkman
In de Coepelduynen in Katwijk
broeden minder vogels. Het
aantal paarjes is in twee jaar
met eenderde gedaald. De
Vereniging voor Natuur- en
Vogelbescherming Noordwijk,
zegt dat het aantal paren is te
ruggelopen van 300 naar 200,
Met name de graspieper, de
veldleeuwerik en de tapuit
hebben het moeilijk.
Volgens J. van Dijk van de
vereniging is er geen duidelijk
heid over de oorzaak van de
teruggang. De aanwezigheid
van honden en de verandering
van de begroeiing, doen de vo
gels geen goed. „Maar ook de
vossen zouden wel eens een
negatieve invloed op de vogel
stand kunnen hebben", zegt
Van Dijk.
De Coepelduynen zijn sinds
kort beschermd natuurgebied.
Het middelste deel van het
Katwijkse duingebied wordt
niet meer toegankelijk, de
flanken worden drukker.
„Voor ons een interessant stu
dieobject. We zijn zeer be
nieuwd wat er met de vogel
stand gebeurt. Hopelijk neemt
het aantal broed paren weer
tige plek is."
Het milieu-educatie en voor
lichtingscentrum De Weine Aar
de in Boxtel organiseert op zon
dag 4 april van 11-15.30 uur op
zijn terrein in Boxtel een lezing
en rondleiding ecologisch tui
nieren. De kernvragen zijn: hoe
houd je de bodem gezond en
hoe voorkom je ziekten en pla
gen. Prijs io gulden Inclusief
consumptie. Opgave tel. 04116-
84921.
Het lozen van boorgruis (met
op olie gebaseerde boorspoe-
ling) op de zeebodem in het
Nederlandse deel van i de
Noordzee heeft langdurige na
delige biologische effecten in de
directe omgeving van de boor
put. Dat is ook het geval, zij het
in mindere mate, als het boor
gruis voor lozing wordt 'gewas-
Deze conclusies trekt het Ne
derlands Instituut voor Onder
zoek der Zee (NIOZ) op Texel.
In het laboratorium werd de si
tuatie nagebootst met complete
bodemkemen, waarop de har
tegel als proefdier werd uitge
zet. Gedurende drie maanden
werd zowel de sterfte als afwij
kend ingraafgedrag en stekel-
verlies van deze zee-egel bestu
deerd.
In de jaren tachtig zijn ver
schillende maatregelen geno
men om de concentraties giftige
stoffen in boorgruis te vermin
deren. Het gebruik van boor-
spoeling op dieselbasis werd in
1985 verboden. Sinds 1991 heeft
een groot aantal maatschappij
en het lozen van oliehoudend
boorgruis op het Nederlandse
Continentale Plat vrijwillig ge
staakt.
In het gebied ten zuidwesten
van het Friese Front is tot 1984
uitgebreid geboord, waarbij
boorspoeling op oliebasis werd
geloosd. Van 1985 tot 1988 is elk
jaar in september een biolo
gisch en chemisch onderzoek
uitgevoerd, waarbij bleek dat de
biologische effecten leken af te
nemen, hoewel er geen sprake
was van een aantoonbare afna
me van de olieconcentratie in
de bodem.
In 1990 is de giftigheid van de
bodem met proefdieren onder
zocht. „Zes jaar na de boringen
is nog steeds duidelijk sprake
van milicustress tot op tenmin
ste 250 meter van het lozings-
punt", stellen de onderzoekers
vast.
Op de bestudeerde plek in het
Friese Front is in de herfst van
1988 één proefboring geslagen;
er werd 'gewassen' boorgruis
geloosd. In mei 1989 stelden de
onderzoekers vast dat de biolo
gische effecten van deze lozing
minder sterk waren dan die van
lozingen van ongezuiverd boor
gruis, maar dat de omvang van
net gebied waar 'milicustress'
optrad niet kleiner was.
Er blijken twee soorten
langetermijn effecten op te tre
den. Ten eerste de effecten die
rechtstreeks door de lozing zijn
veroorzaakt en ten tweede de
actuele effecten van verontrei
niging die na jaren nog aanwe
zig is. Zo blijkt de hartegel van
forser formaat (groter dan 15
mm) bij de onderzochte plek
ten zuidwesten van het Friese
Front alleen geregeld voor te
komen op grote afstand van het
lozingspunt. Dat is een gevolg
van de sterfte, die direct na de
lozing is opgetreden. Binnen de
afstand van 250 meter is de
olieconcentratie in de bodem
nog te hoog voor een succesvol
le rekolonisatie door nieuwe ge
neratiet zee-egels.
Cadmium nog Vrijwilligers sur\>eilleren nacht na nacht
veelvuldig
in kunststof
Het besluit verbiedt in het al
gemeen het toepassen van cad
mium als pigment of stabilisa
tor in kunststoffen. Er zijn enke
le uitzonderingen voor toepas
singen waarvoor nog geen alter
natief is. Ook is het verboden
cadmium toe te passen als op-
pervlaktelaag op metalen. Voor
gips geldt een maximum van
tien milligram per kilo.
Het Cadmiumbesluit, op 1 april
1991 ingesteld om het gebruik
van deze milieugevaarlijke stof
terug te dringen, wordt nog
veelvuldig overtreden. De In
spectie Milieuhygiëne heeft bij
37 procent van de bedrijven, die
met de stof werken, overtredin
gen van het besluit vastgesteld.
Ook bij 11 procent van de mon
sters van ingevoerde huishou
delijke produkten werd een te
hoog cadmiumgehalte gevon
den.
De inspectie heeft de betrok
ken bedrijven een proces-ver
baal in het vooruitzicht gesteld
als bij nieuwe controles blijkt
dat zij het besluit nog steeds
overtreden. Behalve een even
tuele boete lopen de bedrijven
de kans dat zij bestuursrechte
lijk worden vervolgd. In dat ge
val zullen zij mogelijk een
dwangsom moeten betalen.
noordwuk monica wesseling
Ze zitten met duizenden te
wachten. De padden zijn klaar
om de oversteek van de Voge-
laardreef naar de sloot te ma
ken. Het wachten is op een fikse
regenbui. De Noordwijkse vrij
willigers zijn er ook klaar voor:
avond aan avond wordt gesur
veilleerd. Zodra de paddentrek
begint, wordt de weg afgesloten.
Daarmee worden duizenden
slachtoffers voorkomen.
Padden overwinteren in bos
jes en hopen dorre bladeren.
Zodra de temperatuur stijgt,
worden ze wakker en willen als
de wiedeweer naar een slootje
om daar te paren en eieren af te
zetten. In Noordwijk 'wonen' in
de bosjes naast de Vogelaar-
dreef zo'n 10.000 padden. De
sloot ligt aan de andere kant
van de weg en de oversteek be
tekent voor honderden een ze
kere dood.
Sinds 1974 proberen vrijwilli
gers van de Vereniging voor Na
tuur- en Vogelbescherming de
padden te redden. Na experi
menten met het de hand over
zetten en het graven van tun
nels, is de werkgroep nu weer
terug bij het oude idee: zodra de
paddentrek goed op gang is,
wordt de weg met een dranghek
afgezet. Dat gebeurt een aantal
nachten achtereen. De padden
moeten na het paren ook weer
terug naar de bosjes en moeten
de weg dus twee keer overste
ken.
Laat
Jelle van "Dijk, een van de pad-
denvrijwilligers, heeft al een
paar avonden op wacht ge
staan. „De padden zijn dit jaar
laat. Het moet minstens 10 gra
den zijn willen de diertjes wak
ker worden. Dan wachten ze op
een regenbuitje want zonder
extra water drogen ze tijdens
het oversteken makkelijk uit.
"Ze zijn inmiddels wakker, de
padden langs de Vogelaardreef.
„Met duizenden zitten ze te
wachten. Eén regenbui en ze
gaan massaal op pad." Als het
niet flink gaat regenen, zullen
de padden veel gespreider de
oversteek maken. Dat betekent
meer werk voor de vrijwilligers.
De pad is overigens absoluut
geen bijzonder dier. „Gelukkig
komt de pad nog heel algemeen
voor. Zelfs in de dorpen kom je
ze overal tegen". Waarom dan
toch zoveel moeite om de glib-
berbeesten te sparen?. Van Dijk:
„De dieren maken geen enkele
kans nu het verkeer zoveel in
tensiever is geworden. Als we
niets doen, ligt de Vogelaardreef
bezaaid met lijkjes. Dat kan
niet. We hebben echt niet de il
lusie elk dier te redden. Maar
door de inzet van de vrijwilli
gers bereikt het overgrote deel
wel de overkant".
De inspectie heeft 65 bedrij
ven in de kunststoffenindustrie
gecontroleerd. Zij nam 197
monsters van kunststofproduk-
ten. Vierentwintig bedrijven
bleken cadmiumhoudende
kunststoffen te produceren of te
verhandelen. Bij eenderde van
de overtredingen ging het om
het gebruik van cadmium als
pigment en bij een klein deel
om toepassing als stabilisator.
In het merendeel van de geval
len was de functie van het cad-
stellen. n'et een<^ui^ vaSt te Duizenden padden wachten op een regenbuitje om de straat te kunnen oversteken.
