Elk huis zijn eigen rookregels
Hebben laatste uren koningshuis geslagen?
'Ik gebruik een washandje
en water uit de kraan'
1
IK
O,Ha: nieuwe protestpartij
voor de Leidse studenten
Het Gesprek van de Dag
DINSDAG 16 MAART 1993
Lauw was het water wel - koud
zelfs als je pech had - maar de
zeepresten die je oudere broer
had achtergelaten, vergoedden
veel. Het waren de grijswitte
schuimkoppen van een onstui
mige zee, waarop je met je klei
ne scheepje voer. De washand
eeri afschuwelijk zeemonster.
De wekelijkse wasbeurt was een
heerlijk avontuur voor de jeugd
in de jaren vijftig. En veel water
had je er niet voor nodig. Eén
zinken teiltje was genoeg om al
le kinderen schoon te krijgen.
Tijden veranderen. De teil staat
nu op de vliering of dient als de
coratieve pot voor de begonia's.
Het is de schuld van de douche,
de charme van de wasbeurt is
weg. Want wat moet een zee
man met een warme regenbui?
Een maatschappelijk probleem
van de eerste orde. Nog erger is
dat thans ook nog eens het wa
ter met het grootste gemak
wordt weggespoeld. Dat is ener
gieverspilling. De Vewin, de
Vereniging van Exploitanten
van Waterleidingbedrijven In
Nederland, gaat daarom een
campagne voeren waarin sterk
wordt aangedrongen op het ge
bruik van minder water.
Zo is het langdurig douchen de
waterverstrekkers een doorn in
het oog. Vooral jongeren maken
het erg bont. Die gebruiken
liefst 54 liter water per dag, ter
wijl het landelijk gemiddelde op
39,5 liter ligt. Een douchebeurt
van de Nederlandse puber
neemt iets meer dan negen mi
nuten in beslag. Daar moet no
dig iets aan worden gedaan. Vijf
minuten is meer dan genoeg,
meent de Vewin.
Dat klinkt J. van der Erf, voor-
Hij doet open in trainingsbroek
en een overhemd dat niet is
dichtgeknoopt, met daaronder
een wit T-shirt. Rustig loopt hij
de trap in zijn studentenflat op.
In zijn kamer vertelt de 24-jari-
ge rechtenstudent Robert-Jan
Taling over de nieuwe protest
partij O,Ha '93 (Onafhankelij-
ken '93) die hij op vier maart in
een opwelling met twee mede
studenten heeft opgericht. Doel
van de partij: de 65 procent
niet-stemmers interesseren
voor de aankomende universi
teitsverkiezingen en te informe
ren over de universiteitsraad
(UR).
„Met de partij willen we het
zaakje een beetje wakker schud
den," zegt de lijsttrekker van de
net opgerichte studentenpartij
Robert-Jan Taling. De 24-jarige
rechtenstudent zegt zich al ja
ren te ergeren aan het feit dat
de studenten van de Rijksuni
versiteit Leiden niet participe
ren in de universiteitspolitiek.
„Hoe kan je nou van democra
tie op de universiteit spreken als
nog niet eens de helft van alle
studenten stemt tijdens de'ver
kiezingen voor de universiteits
raad?" vraagt Taling zich af.
Zoals elk bedrijf een Onderne
mingsraad (OR) heeft, heeft de
universiteit een Universiteits
raad (UR). Maar nu is gebleken
dat tijdens de verkiezingen voor
de Up de opkomst minimaal is:
35 procent van de studenten
stemt. De grote irritatie van Ta
ling en tegelijkertijd de grote
motivatie voor het oprichten
van de nieuwe partij op de uni
versiteit.
„We vinden dat de studenten
goed geinformeerd moeten zijn
over de universiteitsraad. Ik
hoorde zelfbij die ongeïnfor
meerde studenten en dat vond
ik heel vervelend. Ik weet zeker
dat er meer studenten zijn die
niet stemmen, omdat ze niet
weten waarom ze stemmen. Ze
weten niet wat de raad voor ze
kan doen,"zegt Taling.
Ingedut
Waarom moet hij met alle ge
weld de rustig ingedutte stu
denten wakker schudden?
Waarom moeten de raadsleden
ontwaken uit hun slaap? „Voor
de studenten zelf is het niet fijn.
Als er bepaalde problemen zijn,
worden die nooit opgelost. De
oude partijen doen het hele jaar
niks. Er komen dus geen oplos
singen voor praktische proble
men. Wij zijn er voor studenten
van alle dag. We zien wat er in
de collegezalen speelt. Als er
problemen zijn, willen wij dat
doorspelen aan de UR. De par
tijen die er nu zitten, doen dat
niet. Die betrekken de studen-
lichter van het regionale nuts
bedrijf EWR, de Energie- en
Watervoorziening Rijnland, als
muziek in de oren. „Een goede
zaak. Wij voeren zelf een beleid
in de richting van: zuinig met
water. De EWR heeft ook een
actie gevoerd voor het gebruik
van speciale douchekoppen."
Voor de goede orde, het gaat
hier om douchekoppen die per
tijdseenheid ongeveer dertig
procent minder water 'geven'.
Van der Erf: „Het gebruik ervan
bespaart energie, want in de re
gel wordt er natuurlijk met
warm water gedoucht. We heb
ben er in elk geval achtduizend
aan de man kunnen brengen. Ik
moet bekennen dat me dat niet
erg meeviel. Een bijkomende
zaak was wel dat een andere le
verancier bijna tegelijkertijd
met soortgelijke douchekoppen
op de markt kwam. Naar schat
ting worden er hier nu in de re
gio in totaal ongeveer tiendui
zend van die koppen gebruikt",
meldt Van der Erf. Op een totaal
van meer dan 200.000 klanten-
De campagne van de Vewin is
in elk geval een welkome aan
vulling volgens de voorlichter.
„Twee dingen zijn natuurlijk
bepalend voor het energiege
bruik. De hoeveelheid water die
je tapt - daar probeerden wij
wat aan te doen met die dou
chekoppen - en de tijd die je ge
bruikt om te douchen. Het is
goed om het overbodig dou
chen te verminderen. Want we
willen wel dat mensen blijven
douchen natuurlijk. Persoonlij
ke hygiëne is een groot goed.
Verbaasd
En hoe lang doucht hij zelf?
DE ACTIEVOERDER
ten helemaal niet. Dan kan je de
democratie op de universiteit
net zo goed afschaffen."
Taling zelf is lid van D'66, maar
dat staat volgens hem los van
de partij die hij net zelfheeft
opgericht. „Dat moet je niet
met elkaar in verband brengen.
O,Ha '93 is in een opwelling
ontstaan. Ik fietste toevallig
langs het bureau van de univer
siteit waar ik de affiches zag
hangen waar om kandidaten
werd gevraagd. Ik dacht: laten
we het eens proberen."
Zelf heeft Taling wel eens be
weerd dat gekozen leden in de
raad zitten om dat later in hun
'curriculum vitae' (c.v.) te kun
nen zetten. „Dat is geen projec
tie," beweert hij ten stelligste,
"Ik ga later echt niet in mijn c.v.
schrijven dat ik in de O,Ha heb
gezeten. Er zijn bovendien ge
noeg andere activiteiten die je
in je c.v. kan zetten. Ik zeg ook
niet dat alle leden die in de raad
zitten dat doen om dat later in
hun c.v. te kunnen vermelden
als pluspunt. Natuurlijk zijn er
ook mensen die er met de beste
bedoelingen in zitten."
Dromen
Taling verwacht niet al te veel
van de jonge partij. „Ideaal is
natuurlijk dat 100 procent van
de student gaat stemmen en dat
het niet-stemmen nihil is. Maar
we moeten niet te veel dromen.
Als er meer dan 50 procent van
de studenten hun stem uitbren
gen, ben ik al heel blij. Verder
hoop ik dat door de oprichting
van onze partij de oude partijen
hun voelhoorns meer gaan uit
steken en kijken wat de prakti-
„Nou.Jaat ik zeggen dat ik vijf
minuten wat krap vind."
K. Aalbers, voorzitter van de
verbruikersraad van de EWR,
reageert in eerste instantie ver
baasd op de campagne. „Het
overvalt me een beetje. Ik ken
het stuk van de Vewin niet. Ik
heb er nog niet van gehoord,
dus ik kan me niet relateren aan
gegevens. We hebben er nog
niet over gesproken in de ver
bruikersraad. Er is dus geen of
ficieel standpunt. Ook vanuit de
EWR is er nog niet over ge
praat..." Nog een slokje spraak
water meneer?
Hij wil er op persoonlijke titel
echter wel iets over zeggen.
„Water begint een schaars pro-
dukt te worden. Het wordt
moeilijker om water uit de Rijn
te halen en uit de duinen. En
het zuiveren ervan kost steeds
meer. Het is daarom nodig ver
standig met water om te gaan."
Maar die jeugd van tegenwoor
dig hè. „Als het klopt van die 54
liter - en waarom zou het niet
kloppen - dan is dat niet best.
Wie de jeugd heeft, heeft de
toekomst. Als dit een aanwijzing
is voor het waterverbruik in de
toekomst... Ik bedoel, negen mi
nuten...Vijf minuten is genoeg."
„Je kunt ook een washandje ne
men en je wassen. Ik douche
twee keer per week: op woens
dag en zondag. Daar doe ik tus
sen de vijf en tien minuten over.
Verder gebruik ik gewoon een
washandje, met koud water uit
de kraan. Dat is een uitstekende
manier om je te verfrissen."
Schip ahoy, hier spreekt ten
minste nog een echte zeeman!
HERMAN JOUSTRA»
sche problemen nou zijn om
vervolgens met concrete oplos
singen te komen."
Waarom moeten de studenten
gaan stemmen? „Hoe meer
stemmen hoe beter. Daar moet
de kracht van de UR in zitten:
dan wordt er beter naar je ge
luisterd en je wordt serieuzer
genomen, waardoor je meer
aandacht voor de problemen
krijgt, want het is wel de bedoe
ling dat we serieuze dingen
gaan doen met O,Ha '93."
EVELYNE LAMMERDING
Pechvogel
van de week
Je hebt mensen die niet voor
het geluk in de wieg zijn gelegd
en soms de raarste dingen mee
maken: pechvogels dus. Het Ge
sprek van de Dag bombardeert
elke week een regiogenoot tot
'Pechvogel van de week'.
Het Leidsch Dagblad verrast de
uitverkorene met een mooie
slagroomtaart van banketbak
kerij Van Dam. Vindt u dat uzelf
voor deze eervolle vermelding
in aanmerking komt, twijfel dan
niet om met ons contact op te
nemen. Ook mag u familiele
den, vrienden of buren voor de
ze prijs nomineren. U kunt bel
len -tijdens de werkdagen van
8.30 tot 16.30 uur op het num
mer 071-161352. Ook kunt u
schrijven: Leidsch Dagblad,
t.a.v. Het Gesprek van de Dag,
Postbus 54,2300 AB Leiden.
Hebben de laatste uren van ons
koningshuis geslagen? Wordt de
koningin van haar troon gesto
ten door haar trouwste aanhan
gers, de leden van de vele hon
derden Oranjeverenigingen?
Broeinesten van verzet zijn bla
den die gewoonlijk overliepen
van koningsliefde, zoals Vorsten
en het huisorgaan van de Fede
ratie van Oranjeverenigingen in
Nederland.
Ze werpen vragen op die er niet
om liegen. Zoals, waarom viert
de koningin haar feestjes thuis
en geeft ze het volk geen kans
om te laten zien hoe geliefd het
vorstenhuis is? Zelfs met het 25-
jarig huwelijk van Beatrix en
Claus was er weinig te vieren in
den lande. Dat was bij Juliana
wel anders. Wie denkt dat der
gelijke kritiek van revolutiona-
ren komt, heeft het mis. Het zijn
bestuurders van de overkoepe
lende Federatie van Oranjevere-
nigen in Nederland die konin
gin Beatrix zo onderuithalen.
De voorbereidingen voor de fe
deratie zijn in volle gang en de
tevredenheid over de koningin
is juist groot in plaatselijke
oranjekringen. Natuurlijk,
Beatrix doet het anders dan
haar moeder. Maar dat siert
haar juist. Onze vorstin is mo
dern en eigentijds, zegt secreta
ris L. Noort van de Oranjevere
niging uit Katwijk aan den Rijn.
Misschien ook vindt Hare Ma
jesteit het niet zo gepast om de
bloemetjes uitgebreid buiten te
zetten in een tijd vol bezuini
gingen en ellende, opperen de
lagere oranjebestuurders begrij
pend. Als ze dan met geld gaat
smijten, zeggen mensen weer:
kan het niet wat minder?", zegt
de Katwijkse bestuurder.
Kritiek
Hij denkt dat de kritiek vooral
van de oudere garde komt. Ou
welui die zeuren dat vroeger al
les beter was. Het bestuur van
zijn oranjevereniging bestaat uit
twintigers en dertigers en die
vinden dat het vroeger helemaal
niet beter was: „In Soestdijk was
het één stukkie en dan afgelo
pen. Nu de koningin in den lan
de is, zie je haar de hele dag".
En het volk vindt dat prachtig,
weet C.J.M. Langezaal van de
Leidse Vereniging koninginne
dag. Zo prachtig dat de activi
teiten van zijn vereniging daar
wel eens onder lijden: „Dan zit
ten de mensen de hele dag voor
de tv en komen ze niet eens de
straat op".
Toch kent ook hij de geruchten
dat het hof 'niet gediend zou
zijn van oranjeclubs'. Niets voor
niets begonnen de 30 oranje-
Het was 1 januari 1990 toen alle
rokers hun sigaretten moesten
doven als zij een openbaar ge
bouw binnengingen. Vanaf die
datum geldt het rookverbod in
openbare gebouwen. Zijn de ro
kers inmiddels gewend aan het
gedwongen afkickproces dat de
overheid ze oplegt, of kan het
verbod inmiddels wel weer wor
den afgeschaft?
De situatie in enkele gebouwen:
„Ik heb sinds 1990 niemand in
de wachtruimte zien roken,"
zegt een baliemedewerkster van
het Academisch Ziekenhuis Lei
den (AZL). Ze vervolgt: „Nee, ik
zou er niets van zeggen als
mensen hier een sigaret zouden
opsteken. Ik vind dat persoon
lijk niet nodig. Collega's zouden
er misschien wel wat van zeg
gen." Voor medewerkers zijn er
interne regelingen getroffen.
Bepaalde ruimtes zijn bestemd
voor de rokers.
In het stadhuis van Leiden rea
geert de receptioniste feller: „Er
mag hier in de hal niet worden
gerookt. Als ik zie dat iemand
rookt, dan vraag ik wel of die si
garet uit mag. Als daar negatief
op wordt gereageerd, dan zeg ik
dat hier niet mag worden ge
rookt en dat zal dan ook niet ge
beuren. Tot nu toe heb ik twee
keer iets moeten zeggen. Dat
gaf geen problemen." Ook in
het stadhuis zijn bepaalde ka
mers bestemd voor rokende
medewerkers. Maar de burgers
moeten het tijdens stadhuisbe-
zoek zonder tabak doen.
Sjekkie
Op het arbeidsbureau in Leiden
worden de klanten ook rokers-
vriendelijk benaderd. Terwijl
een medewerker een sjekkie
staat te rollen, legt hij uit dat er
achter de denkbeeldige scheids
lijn wel gerookt mag worden.
Door iedereén. Voor die lijn is
het absoluut verboden. De lijn
is te herkennen aan de schei
ding tussen de vloeren. Kom je
binnen, dan sta je op de gladde
clubs van het gewest Duin- en
Bollenstreek daar laatst nog
over tijdens een vorstelijk sa
menzijn met de ceremonie
meester van de koningin,
G.H.A. Monod de Froideville:
„Hij noemde het klinkklare on
zin en zei dat de koningin juist
wèl prijs stelt op ons werk".
Langezaal had niet anders ver
wacht, meldt hij tussen de vele
loftuitingen door. Zo is hij er
juist trots op dat ons konings
huis zo dicht bij het volk staat.
Sinds hij een blik in Beatrix'
agenda mocht werpen, weet hij
hoe hard onze koningin werkt.
Middelpunt
„Ze wil gewoon niet altijd het
middelpunt zijn en je kunt haar
moeilijk dwingen om steeds
maar het land in te trekken",
zegt A. Paats, secretaris van de
Alphense Algemene Oranjevere
niging èn neef van de burge
meester. „Je moet ook beden
ken dat een koningin tegen
woordig niet rustig de straat
over kan. Daar is Nederland
veel te onveilig voor geworden",
zegt zijn Katwijkse collega
Noort.
Na die overweldigende oranje
liefde, toch de Federatie van
Oranjeverenigingen maar eens
gebeld. Bestuurslid mevrouw
R.F.H. Bouwmeester-Bieringa,
een van de felste critici, krabbelt
direct terug. Zeker, haar club
was boos. Maar gelukkig is het
uitgepraat 'met het hof. Waar
om men zo boos was? Welnu,
toen Beatrix en Claus hun 25-ja-
rig huwelijksfeest bescheiden
vierden, werd niemand van de
federatie uitgenodigd! Ook de
paar koninklijke oranjevereni
gingen die ons land rijk is, kre
gen niet de felbegeerde uitno-
ding die andere koninklijke
clubs en 'vertegenwoordigers
uit alle lagen van de bevolking'
wèl kregen.
De trouwe oranjeklanten wer
den zo niet alleen gepasseerd,
maar ook geschoffeerd! Voor de
zoveelste keer kregen ze geen
kans om hun oranjeliefde en
aanhankelijkheid te tonen, zoals
dat bij Juliana wel kon.
Dit alles steekt extra nu oranje
verenigingen steeds minder
geld van gemeenten krijgen en
regelmatig buitenspel staan als
de koningin langs komt: „Dan
willen de gemeenten de festivi
teiten opeens zelf organiseren.
Zijn wij opeens niet meer no-
dig".
Gemist
De secretaris van de Alphense
oranjevereniging weet genoeg.
Hij vindt dat het de hoge oran-
vloer, waar niet mag worden ge
rookt. Loop je een paar meter
door, dan merk je dat er vloer
bedekking op de grond ligt. En
vanaf daar mag wel worden ge
rookt. „Zo eens per maand
moet ik iemand erop attende
ren dat er in het eerste gedeelte
niet mag worden gerookt. Er
wordt nooit moeilijk over ge
daan, want de klanten lopen
dan even door, waar ze verder
kunnen roken."
De openbare bibliotheek: De re
ceptioniste vertelt dat de bezoe
kers zich aan het rookverbod
houden. Maar in het leescafe
jeklanten niet siert dat ze zo te
rugslaan na een gemist feestje.
Waar gaat het ze nu om: om
liefde voor het koningshuis of
om gewichtigdoenerij?
Gelukkig heeft zijn vereniging
weinig te maken met de federa
tie. Omdat aangesloten vereni
gingen de nodige vergadering
dienen af te lopen flink wat
contributie moet afdragen, is
'Alphen' niet aangesloten. „Net
van de bibliotheek, ontstaat vol
gens haar af ?n toe verwarring.
„Sommige mensen denken dat
daar een uitzondering wordt ge
maakt op het verbod en steken
daar wel een sigaretje op. Dat
mag dus niet. Wij zeggen daar
onmiddellijk iets van," aldus de
receptioniste. In de praktijk
blijkt dat heel erg mee te vallen.
Je kan er rustig een sigaret op
roken, terwijl je een kop koffie
drinkt en een krantje leest.
Vermoeid
Hoe zit het in de treinen? In de
nachttrein Amsterdam-Leiden
als veel andere clubs, besteden
we ons geld liever aan activitei
ten voor de bevolking dan dat
we het gaan verstrooien aan
contributie van de Federatie".
En daar hebben we de kern te
pakken, vinden plaatselijke be
stuurders: de koningin is er voor
het land, de verenigingen voor
de plaatselijke feesten. En-die
feesten zijn gelukkig een groot
succes, niet in de laatste plaats
is het redelijk druk in de niet-
rokers coupe. De mensen zijn
vermoeid na een avondje stap
pen in de hoofdstad en als er
wordt gerookt, zegt niemand
daar iets van. En er komt geen
conducteur langs. Overdag ech
ter, zijn de mensen kennelijk
prikkelbaarder. Als je tabak be
gint te rollen word je, voordat je
je aansteker hebt kunnen pak
ken, er vaak op gewezen dat er
in die coupé niet mag worden
gerookt.
In de entree van het Stedelijk
Museum de Lakenhal mag bij
de kassa nog een sigaret worden
omdat de verenigingen zich
moreel gesteund weten door de
koningin. „Wij Oranjeverenigin
gen beschouwen koninginne
dag al jaren als dag van het
kind". En je ziet gewoon dat de
Koningin ontzettend veel be
langstelling heeft voor het
kind", legt Leidenaar Langezaal
PAUL VAN DER KOOU
i I
TJ Li
FOTO HIELCO KUIPERS
aangestoken, maar als je daarna
met brandende peuk wilt door
lopen, verzoekt de kassier vrien
delijk: „Zou u uw sigaret uit wil
len doen voordat u naar binnen
gaat?'' Hel is even zoeken naar
de asbak die verdekt staat opge
steld, maar een medewerker
wijst aan waar die staat. „Zonde
dat u hem net opstak, zo vlak
van tevoren," zegt hij lachend.
EVELYNE LAMMERDING
Robert-Jan Taling: „Hoe kan je nou van democratie op de universiteit
spreken als nog niet eens de helft van alle studenten stemt
FOTO HENK BOUWMAN
„Als ik zie dat iemand rookt dan vraag ik wel of die sigaret uit mag."
