Leiden 'Wat had ik kunnen doen?' Rectrix van Rembrandt kiest voor Rotterdam 17 Maart 1943: geen bijzonderheden DINSDAG 16 MAART 1993 Grif A C Een half miljoen I 3 gulden kosten de villa's die aan de Vliet in Voorschoten worden ge bouwd. Maar ze gaan grif van de hand. Nood /i Katwijk en Leiden I O zijn voor mensen in geestelijk nood uit de Bol lenstreek te ver weg. Dus strijkt het Riagg neer in Sassenheim. Duurder yi "7 Alkemade moet de I broekriem aanha len. En dat betekent dat het leven in de platte landsgemeente duurder wordt. Voormalig Joods regent waarschuwde weeshuis te laat Vervolg van voorpagina ,Als ik in Leiden was gebleven, had ik nu niet meer met u kunnen telefoneren", zegt R.A. Levisson. Levisson was tijdens de bezettingsjaren regent van het Joods Weeshuis in Leiden. Op 17 maart 1943 werden daar alle joden in Leiden opgehaald. Ook de wezen en de directie van het Leidse Weeshuis werden door de Leidse politie wegge voerd. men. Dat was te gevaarlijk. Daarnaast had ik thuis geen te lefoon, dus ik kon ook niet bel len naar het weeshuis. Maar zelfs als ik had gebeld, had de directeur toch vastgehouden aan zijn voornemen om met de wezen bij elkaar te blijven in Leiden. Ik heb 's avonds in Am sterdam nog wel gebeld met de Joodsche Raad en toen ik hen over die razzia in Leiden vertel de, zeiden ze: 'O, dat wisten wij valerie leenheer „Na de ontruiming van het Weeshuis gingen de kinderen in een lange stoet naar het station, op weg naar kamp Westerbork. Slechts drie van hen kwamen na de oorlog terug. De anderen werden omgebracht in de ver nietigingskampen. Levisson houdt morgen in de aula van het Stedelijk Gymnasi um in Leiden een voordracht over de razzia. Hij doet dit tij dens een herdenkingsbijeen komst die is georganiseerd door de Vereniging Oud Leiden en het Leidse gemeentebestuur. Over deze zwarte dag in de Leidse geschiedenis heeft Levis son in 1973 tegen Gerard Kerk vliet en Martin Uitvlugt, twee Haagse journalisten die een ver haal over deze razzia hebben geschreven, het volgende ge zegd: ,,Ik liep die dag om twee uur 's middags in Leiden op straat en passeerde op een ze ker ógenblik een agent die ik al jaren van gezicht kende. In het voorbijgaan fluisterde hij, zon der te stoppen, tegen me: 'Van avond'. Toen wist ik genoeg en ben direct naar Amsterdam ge gaan, naar een onderduikadres. Ik heb het weeshuis toen niet gewaarschuwd, nee. Hoe gaat dat?... 's Avonds om een uur of acht heb ik opgebeld. Ik kreeg een man aan de lijn en ik vroeg naar Italië (de directeur van het weeshuis, red.). Hij zei tegen me: 'Dat kan niet, er gebeuren hier allerlei dingen.' Als de journalisten hem vra gen of hij geen spijt heeft, ant woordt Levisson dat hij heeft gehandeld in de paniek van het ogenblik. Levisson denkt er nu nog het zelfde over. „Wat had ik toen kunnen doen? Waar breng je vijftig wezen zomaar ineens on der? Dat was een volstrekte on mogelijkheid. U bent duidelijk iemand van de naoorlogse ge neratie. Het joods Weeshuis had in die tijd een vrij groot be stuur, maar we konden hele maal niet meer bij elkaar ko- Plein voor Hortus beklad leiden Vandalen hebben de afgelopen nacht de binnenplaats van het Academiegebouw aan het Rapenburg in Leiden beklad. Het toegangshek tot het plein voor de Hortus werd opengebro ken, waarna racistische Jeuzen met rode verf op de muren wer den gekalkt. Inbraken Haarlemmerstraat leipen» De winkeliers van de Haarlemmerstraat hebben het in het afgelopen weekeinde zwaar te verduren gekregen. Bij een snoepwinkel werd een grote winkelruit ingegooid, waarpa een zak spekkies eerwaarde van enkele guldens werd weggenomen. De waarde van de ruit bedraagt 3000 gulden. Bij een snackbar werd de ruit van de toegangsdeur ingegooid, waarna de inhoud van een kluisje ën gokautomaten werd buitgemaakt. De op brengst bedroeg omstreeks2000 gulden. Bij een speelgoedzaak werden, terwijl de winkel open was, lades opengebroken en 14 Nintendo spelcassettes buitgemaakt. Waarde omstreeks 1000 gulden. Rectrix M. Scha. foto •archief Rectrix M. Scha van het Rem- brandt-College vertrekt aan het einde van dit schooljaar naar Rotterdam. Ze wordt daar direc trice van een school voor voort gezet onderwijs. Scha zegt dat haar vertrek niets te maken heeft met moge lijke fusieplannen van de open bare scholengemeenschap. Het Rembrandt-College 'beraadt zich op zijn positie' vanwege het teruglopende aantal leerlin gen. „Nee hoor, dat staat daar helemaal los van. Ik heb hier vier jaar lekker gewerkt en het nodige op de rails gezet. Nu wil ik graag wat anders doen." Scha (45) volgde in 1989 rec tor B. Geerts op. Ze was daar voor twee jaar directrice van een openbare mavo in Heiloo. Verzetslieden vragen zich af of Levisson als bestuurder van het Joods Weeshuis niet een ei gen verantwoordelijkheid had. En of hij die verantwoordelijk heid niet heeft ontlopen. Er zijn namelijk mensen geweest die de directie van het weeshuis wél hebben gewaarschuwd en er op hebben aangedrongen dat de wezen zo snel mogelijk ergens anders moesten worden onder gebracht. Mevrouw en meneer Stoffels bijvoorbeeld. Zij woon den naast het Joods Weeshuis en ontplooiden tijdens de oor log een groot aantal verzetsacti viteiten. Levisson zegt echter dat het onmogelijk was om maatrege len te treffen. „Bovendien, u moet niet vergeten dat niemand er in die tijd nog enig idee van had wat de joden te wachten stond. Ik begreep wel dat ze niet in de treinen werden gejaagd om ergens te gaan picknicken, maar dat het zo erg zou zijn, wist ik niet. Dat wist niemand hier toen nog. Je stelde je niet voor dat iedereen daar ver moord zou worden." Plicht Voor de weduwe van een ver zetsman die destijds is geëerd met het Groot Verzetskruis - haar naam is bij de redactie be kend - is de houding van Levis son in ieder geval reden om niet op de herdenkingsbijeenkomst van aanstaande woensdag te verschijnen. „Natuurlijk was het zijn plicht geweest het weeshuis te waarschuwen", zo luidt haar commentaar. P.F.J. Obbema, voorzitter van de Vereniging Oud Leiden: „Ik kan nfet oordelen over een han deling van zestig jaar geleden. Je moet zo'n actie in de tijd plaatsen. Wat mij betreft is de integriteit van Levisson Politierapport laat razzia 's onvermeld leiden «gert visser De herdenkingsplaquette die ligt ingegraven in het looppad naar het voormalige weeshuis, nu het gebouw van de GGD, aan de Cronensteinkade. 'Weggaan is iets anders dan het huis uitsluipen; zacht de deur dicht trekken achter je bestaan en niet te rugkeren. Je blijft iemand op wie wordt gewacht. Weggaan kun je beschrijuen als een soort blijven. Nie mand wacht want je bent er nog. Niemand neemt afscheid want je gaat niet weg. foto hielco kuipers hij zijn kinderen bij zich wilde nomen. Dat vind ik absoluut. Ik houden. Dat hij ze niet zo gauw heb begrepen dat er best onder in 'christenhanden' zou overge- duikadressen voor die wezen ven." Ex-verzetsman Albert waren, dus als hij had aange- Martijn vindt dat Levisson met drongen hadden er misschien aangetast. Ik weet wel dat Italië zijn besluit „een grote verant- toch nog een paar kunnen wor- behoorlijk orthodox was en dat woordelijkheid op zich heeft ge- den gered." Op het eerste gezicht was het een dag als alle andere. Het politierapport van 17 maart 1943 meldt geen bijzonderd- heden. Een schoorsteen brandje in de Vestestraat, twee dronken dames, een diefstal van een portemon nee met inhoud van 50 cent en, even na tienen, een tele foontje voor Herr Fischer: zijn chauffeur is op weg om hem op te pikken in Leiden en hem daarna terug naar Den Haag te brengen. In werkelijkheid was het een zwarte dag in de Leidse geschiedenis. M^t hulp van vrijwel het voltallige politie korps werden de Joden in Leiden van hun bed gelicht om naar concentratiekam pen te worden gebracht. On der hen vele dentallen kinde ren uit het Joods Weeshuis aan de Roodenburgerlaan. Slechts enkelen zouden uit Westerbork terugkeren. Het politierapport van de ze dag is boven water. Op verzoek van deze krant wer den de politiearchieven die zich in het gemeentearchief aan de Boisotkade bevinden, doorgespit om materiaal te vinden over de ontruiming van het Joods Weeshuis. Nieuwe gegevens heeft deze speuractie feitelijk niet opge leverd. Dat het dag- en nach trapport van de polide over deze dag de razzia volledig onvermeld laat is echter veel zeggend. Het rapport beschrijft nauwkeurig wat er tussen vier uur 's middags en zes uur 's ochtend is voorgeval len. De middag is gevuld met onbetekende zaakjes. De jeugd zorgt voor overlast op de Kaasmarkt en een balda dige jongen gooit een straat lantaarn stuk. Rond zes uur komt er een belangrijk tele foontje binnen. Politiecom missaris Ulrich Hoffmann of zijn vervanger Kruisinga wordt verzocht met spoed de Sicherheitspolizei in Den Haag te bellen. Het zou de voorbode kunnen zijn van de leiden* Hij stond aan de wieg van de Bona Stars, de basketbalclub die later uitgroeide tot de geduchte eredivisionist BS Leiden. En AJ. Kallenberg deed nog veel meer voor de sport n dan vooral de schoolsport. Hij was 33 jaar lid van de gemeentelijke schoolsportcommis- een functie die hij gisteren vaarwel zei. Reden genoeg, vonden burgemeester en wet houders, om hem te eren met de gouden speld van de gemeente Leiden. Het kleinood werd hem gistermiddag in restaurant Bemsen aan de Breestraat opgespeld door wethouder H. Koek. Kallenberg was niet de enige die de gouden speld kreeg. J.M. van Neervoort, ver trekkend voorzitter van de stichting Maat schappelijk Werk Leiden werd door wethou der S. de Vreeze onderscheiden. Hij speelde een belangrijke rol bij een fusie in het Leids maatschappelijk werk in 1974 en bij een vol gende fusie in 1985. f o to henk bouwman Razzia Tegen half zeven, zo hebben getuigen verklaard, moet de razzia zijn begonnen. Tien tot twaalf agenten omsinge len het loods Weeshuis. Kin deren en personeelsleden worden meegenomen. De kleinsten per bus en de an deren lopend. Zo gaan ze naar het station waar ze op de trein naar Westerbork worden gezét. Over de razzia geen letter in het rapport. Dat meldt al leen de komst van twee dronken vrouwen aan het bureau en het verlies van een persoonsbewijs. Alleen enke le ogenschijnlijk onbeteken de opmerkingen verwijzen Om kwart over tien komt er een telefoontje vanuit Den Haag naar het hoofdbureau dat de auto van Herr Fischer er aan komt. Gedoeld wordt op de man die bij de Sicherheitsdienst mede-verantwoordelijk was voor de jodenvervolging in Nederland en als 'een van de drie' (samen met Aus der Fünten en Kotella) zijn leven na de oorlog in de Bredase strafgevangenis zou slijten. De mededeling bevestigt ver moedens dat Fischer de raz zia hoogstpersoonlijk heeft bijgewoond. Verderop in het rapport wordt gemeld dat hoofdin specteur D. van der Wal door commissaris Hoffmann 'in arrest is gesteld' en in een cel is opgesloten. Van der Wal had geweigerd deel te nemen aan de razzia. Nog een opmerking duidt op wat er die avond is voor gevallen. Tegen middernacht komt een 40-jarige Haagse aan het bureau met liet ver zoek daar de nacht door te mogen brengen. Ze was als verpleegster werkzaam ge weest in een 'jodenwoning' maar 'kon daar de nacht niet doorbrengen'. 'Dakloze' kunstenaars kraken school aan Haagweg leiden aap rietveld Leidse kunstenaars hebben gis teren het pand van de voormali ge technische school aan de Haagweg gekraakt'. De beeldend kunstenaars, die met dc Diensi der Domeinen in onderbande ling waren over huur van het gebouw, waren bang dat andere krakers hen voor zouden zijn. „Voor de onderhandelingen is het misschien niet gunstig, maar als we dit niet hadden ge daan, hadden we achter het net gevist", zegt hun woordvoerder. Sinds de technische school uit het gebouw is vertrokken, werd het pand alleen nog ge bruikt door de politie, die er één keer per maand hondentrainin gen hield. Maar volgens de kun stenaars is de oude school als werkruimte uitermate geschikt „Er kunnen gemakkelijk twintig ateliers en een expositieruimte in worden gemaakt. Dan is het probleem van veel Leidse kun stenaars zonder werkruimte in één klap opgelost. Met du ge bouw kunnen we bijna volledig voorzien in de behoefte." Al in 1991 bleek uit een on derzoek van de Beroepsvereni ging van Beeldende Kunste naars (BBK), dat in Leiden 25 beeldende kunstenaars het zon der werkruimte moesten stel len. Met die klacht van de BBk heeft de gemeente niets gedaan aldus een woordvoerder van de krakers. „In feite is er geen ale lierbeleid meer. Kunstenaars die bij de gemeente aankloppen krijgen te horen, dat zij maar op de kleine advertenties in de krant moeten letten." De kunstenaars hopen dat Domeinen ondanks de kraakac tie bereid zullen zijn de ge sprekken over de verhuur van het gebouw voort te zetten. Fietsster breekt schouder bij aanrijding Een 25-jarige Leidse vrouw heeft gisteren haar schouder ge broken bij een aanrijding op de Vrijheidslaan. De vrouw reed op haar fiets in de richting van de haar fiets in ue ric Zoeterwoudseweg. haar fietsende vrm rige i'oonsier van voorst: ten moest plotseling remm De Leidse kon een botsing t meer voorkomen en kv val. Zij is overgebracht i AZL. Onderhandelingen over aankoop Vlietpark Huurders spannen nieuwe rechtszaak tegen Laken aan leiden erna straatsma De huurders van recreatieoord Vlietpark spannen opnieuw een kort geding aan tegen de eige naar van het park, M. Laken. Ze eisen dat hij zo spoedig moge lijk de toegang tot het terrein vrijmaakt. De huurders zijn bo vendien in onderhandeling over aankoop van het Vlietpark om dat de besprekingen tussen ge meente en Laken hierover te lang zouden duren. Vandaag is het kort geding bij de president van de rechtbank aanhangig gemaakt, meldt de advocaat van de huurders, P. Mahieu. De datum waarop het kort geding wordt behandeld was vanochtend nog niet be kend. Sinds enkelp dagen blokkeert Laken de ingang tot het Vliet - park, omdat er volgens hem ook niet-huurders op zijn terrein aan de Vlietweg komen. De ei genaar sloot eind vorige week het toegangshek met enkele hangsloten. De politic moest er een paar keer aan te pas komen om opgesloten personen te be vrijden. Nadat de politic liet hek uiteindelijk in zijn geheel had verwijderd zette l^ken zijn auto voorde ingang. Laken is vanwege zijn weige ring dc toegang tot het Vlietpark vrij te maken lot twee maal toe opgepakt door de politie. Dc ei genaar van het bungalowpark heeft over het optreden van de politie een klacht ingediend bij de. rijksrecherche. De recrean ten in het Vlietpark willen als nog het recreatieoord opkopen. De pogingen die de gemeente hiertoe tot nu toe heeft onder nomen heeft duren de huurders te lang. Dat zegt huurder M Paauwc uit Leidschcndam. On langs is een voorlopig bestuur opgericht dal bezig is met het oprichten van een vereniging. Paauwe is voorzitter van dit be De rechter heeft Laken no vember vorig jaar voorgesteld zijn terrein te verkopen. Dit zou de beste oplossing zijn om de reeks problemen tussen heide partijen op te lossen. Laken heeft de recreanten bovendien de huur opgezegd. Als het Vliet park niet wordt verkocht moe ten de huurders over vier jaar vertrekken. De huurders zagen in eerste instantie geen mogelijkheid lu i Vlietpark zelf te kopen. Vooral oudere recreanten zouden er weinig voor voelen geld te ste ken in de aankoop van een lapje grond. Banken zouden boven dien weinig happig zijn de zaak te financieren. Nu is er alsnog een bank gevonden die interes se heeft in het verlenen van een hypotheek. In november hebben de huurders de gemeente bona derd, die aanbood het terrein ie kopen. De gemeente heeft in middels een bod uitgebracht, maar volgent i aken zu dal pi drag 'ver onder de taxatiewaar de' van het terrein.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1993 | | pagina 13