Leiden
'Wat had ik kunnen doen?'
Rectrix van Rembrandt
kiest voor Rotterdam
17 Maart 1943: geen
bijzonderheden
DINSDAG 16 MAART 1993
Grif
A C Een half miljoen
I 3 gulden kosten de
villa's die aan de Vliet in
Voorschoten worden ge
bouwd. Maar ze gaan grif
van de hand.
Nood
/i Katwijk en Leiden
I O zijn voor mensen in
geestelijk nood uit de Bol
lenstreek te ver weg. Dus
strijkt het Riagg neer in
Sassenheim.
Duurder
yi "7 Alkemade moet de
I broekriem aanha
len. En dat betekent dat
het leven in de platte
landsgemeente duurder
wordt.
Voormalig Joods regent waarschuwde weeshuis te laat
Vervolg van voorpagina
,Als ik in Leiden was gebleven, had ik nu niet meer met u
kunnen telefoneren", zegt R.A. Levisson. Levisson was
tijdens de bezettingsjaren regent van het Joods Weeshuis
in Leiden. Op 17 maart 1943 werden daar alle joden in
Leiden opgehaald. Ook de wezen en de directie van het
Leidse Weeshuis werden door de Leidse politie wegge
voerd.
men. Dat was te gevaarlijk.
Daarnaast had ik thuis geen te
lefoon, dus ik kon ook niet bel
len naar het weeshuis. Maar
zelfs als ik had gebeld, had de
directeur toch vastgehouden
aan zijn voornemen om met de
wezen bij elkaar te blijven in
Leiden. Ik heb 's avonds in Am
sterdam nog wel gebeld met de
Joodsche Raad en toen ik hen
over die razzia in Leiden vertel
de, zeiden ze: 'O, dat wisten wij
valerie leenheer
„Na de ontruiming van het
Weeshuis gingen de kinderen in
een lange stoet naar het station,
op weg naar kamp Westerbork.
Slechts drie van hen kwamen
na de oorlog terug. De anderen
werden omgebracht in de ver
nietigingskampen.
Levisson houdt morgen in de
aula van het Stedelijk Gymnasi
um in Leiden een voordracht
over de razzia. Hij doet dit tij
dens een herdenkingsbijeen
komst die is georganiseerd door
de Vereniging Oud Leiden en
het Leidse gemeentebestuur.
Over deze zwarte dag in de
Leidse geschiedenis heeft Levis
son in 1973 tegen Gerard Kerk
vliet en Martin Uitvlugt, twee
Haagse journalisten die een ver
haal over deze razzia hebben
geschreven, het volgende ge
zegd: ,,Ik liep die dag om twee
uur 's middags in Leiden op
straat en passeerde op een ze
ker ógenblik een agent die ik al
jaren van gezicht kende. In het
voorbijgaan fluisterde hij, zon
der te stoppen, tegen me: 'Van
avond'. Toen wist ik genoeg en
ben direct naar Amsterdam ge
gaan, naar een onderduikadres.
Ik heb het weeshuis toen niet
gewaarschuwd, nee. Hoe gaat
dat?... 's Avonds om een uur of
acht heb ik opgebeld. Ik kreeg
een man aan de lijn en ik vroeg
naar Italië (de directeur van het
weeshuis, red.). Hij zei tegen
me: 'Dat kan niet, er gebeuren
hier allerlei dingen.'
Als de journalisten hem vra
gen of hij geen spijt heeft, ant
woordt Levisson dat hij heeft
gehandeld in de paniek van het
ogenblik.
Levisson denkt er nu nog het
zelfde over. „Wat had ik toen
kunnen doen? Waar breng je
vijftig wezen zomaar ineens on
der? Dat was een volstrekte on
mogelijkheid. U bent duidelijk
iemand van de naoorlogse ge
neratie. Het joods Weeshuis
had in die tijd een vrij groot be
stuur, maar we konden hele
maal niet meer bij elkaar ko-
Plein voor Hortus beklad
leiden Vandalen hebben de afgelopen nacht de binnenplaats
van het Academiegebouw aan het Rapenburg in Leiden beklad.
Het toegangshek tot het plein voor de Hortus werd opengebro
ken, waarna racistische Jeuzen met rode verf op de muren wer
den gekalkt.
Inbraken Haarlemmerstraat
leipen» De winkeliers van de Haarlemmerstraat hebben het in
het afgelopen weekeinde zwaar te verduren gekregen. Bij een
snoepwinkel werd een grote winkelruit ingegooid, waarpa een
zak spekkies eerwaarde van enkele guldens werd weggenomen.
De waarde van de ruit bedraagt 3000 gulden. Bij een snackbar
werd de ruit van de toegangsdeur ingegooid, waarna de inhoud
van een kluisje ën gokautomaten werd buitgemaakt. De op
brengst bedroeg omstreeks2000 gulden. Bij een speelgoedzaak
werden, terwijl de winkel open was, lades opengebroken en 14
Nintendo spelcassettes buitgemaakt. Waarde omstreeks 1000
gulden.
Rectrix M. Scha. foto •archief
Rectrix M. Scha van het Rem-
brandt-College vertrekt aan het
einde van dit schooljaar naar
Rotterdam. Ze wordt daar direc
trice van een school voor voort
gezet onderwijs.
Scha zegt dat haar vertrek
niets te maken heeft met moge
lijke fusieplannen van de open
bare scholengemeenschap. Het
Rembrandt-College 'beraadt
zich op zijn positie' vanwege
het teruglopende aantal leerlin
gen. „Nee hoor, dat staat daar
helemaal los van. Ik heb hier
vier jaar lekker gewerkt en het
nodige op de rails gezet. Nu wil
ik graag wat anders doen."
Scha (45) volgde in 1989 rec
tor B. Geerts op. Ze was daar
voor twee jaar directrice van
een openbare mavo in Heiloo.
Verzetslieden vragen zich af
of Levisson als bestuurder van
het Joods Weeshuis niet een ei
gen verantwoordelijkheid had.
En of hij die verantwoordelijk
heid niet heeft ontlopen. Er zijn
namelijk mensen geweest die
de directie van het weeshuis wél
hebben gewaarschuwd en er op
hebben aangedrongen dat de
wezen zo snel mogelijk ergens
anders moesten worden onder
gebracht. Mevrouw en meneer
Stoffels bijvoorbeeld. Zij woon
den naast het Joods Weeshuis
en ontplooiden tijdens de oor
log een groot aantal verzetsacti
viteiten.
Levisson zegt echter dat het
onmogelijk was om maatrege
len te treffen. „Bovendien, u
moet niet vergeten dat niemand
er in die tijd nog enig idee van
had wat de joden te wachten
stond. Ik begreep wel dat ze niet
in de treinen werden gejaagd
om ergens te gaan picknicken,
maar dat het zo erg zou zijn,
wist ik niet. Dat wist niemand
hier toen nog. Je stelde je niet
voor dat iedereen daar ver
moord zou worden."
Plicht
Voor de weduwe van een ver
zetsman die destijds is geëerd
met het Groot Verzetskruis -
haar naam is bij de redactie be
kend - is de houding van Levis
son in ieder geval reden om niet
op de herdenkingsbijeenkomst
van aanstaande woensdag te
verschijnen. „Natuurlijk was het
zijn plicht geweest het weeshuis
te waarschuwen", zo luidt haar
commentaar.
P.F.J. Obbema, voorzitter van
de Vereniging Oud Leiden: „Ik
kan nfet oordelen over een han
deling van zestig jaar geleden.
Je moet zo'n actie in de tijd
plaatsen. Wat mij betreft is de
integriteit van Levisson
Politierapport laat razzia 's onvermeld
leiden «gert visser
De herdenkingsplaquette die ligt ingegraven in het looppad naar het voormalige weeshuis, nu het gebouw
van de GGD, aan de Cronensteinkade.
'Weggaan is iets anders dan het huis uitsluipen; zacht de deur dicht trekken achter je bestaan en niet te
rugkeren. Je blijft iemand op wie wordt gewacht. Weggaan kun je beschrijuen als een soort blijven. Nie
mand wacht want je bent er nog. Niemand neemt afscheid want je gaat niet weg. foto hielco kuipers
hij zijn kinderen bij zich wilde nomen. Dat vind ik absoluut. Ik
houden. Dat hij ze niet zo gauw heb begrepen dat er best onder
in 'christenhanden' zou overge- duikadressen voor die wezen
ven." Ex-verzetsman Albert waren, dus als hij had aange-
Martijn vindt dat Levisson met drongen hadden er misschien
aangetast. Ik weet wel dat Italië zijn besluit „een grote verant- toch nog een paar kunnen wor-
behoorlijk orthodox was en dat woordelijkheid op zich heeft ge- den gered."
Op het eerste gezicht was het
een dag als alle andere. Het
politierapport van 17 maart
1943 meldt geen bijzonderd-
heden. Een schoorsteen
brandje in de Vestestraat,
twee dronken dames, een
diefstal van een portemon
nee met inhoud van 50 cent
en, even na tienen, een tele
foontje voor Herr Fischer:
zijn chauffeur is op weg om
hem op te pikken in Leiden
en hem daarna terug naar
Den Haag te brengen.
In werkelijkheid was het
een zwarte dag in de Leidse
geschiedenis. M^t hulp van
vrijwel het voltallige politie
korps werden de Joden in
Leiden van hun bed gelicht
om naar concentratiekam
pen te worden gebracht. On
der hen vele dentallen kinde
ren uit het Joods Weeshuis
aan de Roodenburgerlaan.
Slechts enkelen zouden uit
Westerbork terugkeren.
Het politierapport van de
ze dag is boven water. Op
verzoek van deze krant wer
den de politiearchieven die
zich in het gemeentearchief
aan de Boisotkade bevinden,
doorgespit om materiaal te
vinden over de ontruiming
van het Joods Weeshuis.
Nieuwe gegevens heeft deze
speuractie feitelijk niet opge
leverd. Dat het dag- en nach
trapport van de polide over
deze dag de razzia volledig
onvermeld laat is echter veel
zeggend.
Het rapport beschrijft
nauwkeurig wat er tussen
vier uur 's middags en zes
uur 's ochtend is voorgeval
len. De middag is gevuld met
onbetekende zaakjes. De
jeugd zorgt voor overlast op
de Kaasmarkt en een balda
dige jongen gooit een straat
lantaarn stuk. Rond zes uur
komt er een belangrijk tele
foontje binnen. Politiecom
missaris Ulrich Hoffmann of
zijn vervanger Kruisinga
wordt verzocht met spoed de
Sicherheitspolizei in Den
Haag te bellen. Het zou de
voorbode kunnen zijn van de
leiden* Hij stond aan de wieg van de Bona
Stars, de basketbalclub die later uitgroeide tot
de geduchte eredivisionist BS Leiden. En AJ.
Kallenberg deed nog veel meer voor de sport
n dan vooral de schoolsport. Hij was 33 jaar
lid van de gemeentelijke schoolsportcommis-
een functie die hij gisteren vaarwel zei.
Reden genoeg, vonden burgemeester en wet
houders, om hem te eren met de gouden
speld van de gemeente Leiden. Het kleinood
werd hem gistermiddag in restaurant Bemsen
aan de Breestraat opgespeld door wethouder
H. Koek. Kallenberg was niet de enige die de
gouden speld kreeg. J.M. van Neervoort, ver
trekkend voorzitter van de stichting Maat
schappelijk Werk Leiden werd door wethou
der S. de Vreeze onderscheiden. Hij speelde
een belangrijke rol bij een fusie in het Leids
maatschappelijk werk in 1974 en bij een vol
gende fusie in 1985.
f o to henk bouwman
Razzia
Tegen half zeven, zo hebben
getuigen verklaard, moet de
razzia zijn begonnen. Tien
tot twaalf agenten omsinge
len het loods Weeshuis. Kin
deren en personeelsleden
worden meegenomen. De
kleinsten per bus en de an
deren lopend. Zo gaan ze
naar het station waar ze op
de trein naar Westerbork
worden gezét.
Over de razzia geen letter
in het rapport. Dat meldt al
leen de komst van twee
dronken vrouwen aan het
bureau en het verlies van een
persoonsbewijs. Alleen enke
le ogenschijnlijk onbeteken
de opmerkingen verwijzen
Om kwart over tien komt
er een telefoontje vanuit Den
Haag naar het hoofdbureau
dat de auto van Herr Fischer
er aan komt.
Gedoeld wordt op de man
die bij de Sicherheitsdienst
mede-verantwoordelijk was
voor de jodenvervolging in
Nederland en als 'een van de
drie' (samen met Aus der
Fünten en Kotella) zijn leven
na de oorlog in de Bredase
strafgevangenis zou slijten.
De mededeling bevestigt ver
moedens dat Fischer de raz
zia hoogstpersoonlijk heeft
bijgewoond.
Verderop in het rapport
wordt gemeld dat hoofdin
specteur D. van der Wal door
commissaris Hoffmann 'in
arrest is gesteld' en in een cel
is opgesloten. Van der Wal
had geweigerd deel te nemen
aan de razzia.
Nog een opmerking duidt
op wat er die avond is voor
gevallen. Tegen middernacht
komt een 40-jarige Haagse
aan het bureau met liet ver
zoek daar de nacht door te
mogen brengen. Ze was als
verpleegster werkzaam ge
weest in een 'jodenwoning'
maar 'kon daar de nacht niet
doorbrengen'.
'Dakloze'
kunstenaars
kraken school
aan Haagweg
leiden aap rietveld
Leidse kunstenaars hebben gis
teren het pand van de voormali
ge technische school aan de
Haagweg gekraakt'. De beeldend
kunstenaars, die met dc Diensi
der Domeinen in onderbande
ling waren over huur van het
gebouw, waren bang dat andere
krakers hen voor zouden zijn.
„Voor de onderhandelingen is
het misschien niet gunstig,
maar als we dit niet hadden ge
daan, hadden we achter het net
gevist", zegt hun woordvoerder.
Sinds de technische school
uit het gebouw is vertrokken,
werd het pand alleen nog ge
bruikt door de politie, die er één
keer per maand hondentrainin
gen hield. Maar volgens de kun
stenaars is de oude school als
werkruimte uitermate geschikt
„Er kunnen gemakkelijk twintig
ateliers en een expositieruimte
in worden gemaakt. Dan is het
probleem van veel Leidse kun
stenaars zonder werkruimte in
één klap opgelost. Met du ge
bouw kunnen we bijna volledig
voorzien in de behoefte."
Al in 1991 bleek uit een on
derzoek van de Beroepsvereni
ging van Beeldende Kunste
naars (BBK), dat in Leiden 25
beeldende kunstenaars het zon
der werkruimte moesten stel
len. Met die klacht van de BBk
heeft de gemeente niets gedaan
aldus een woordvoerder van de
krakers. „In feite is er geen ale
lierbeleid meer. Kunstenaars die
bij de gemeente aankloppen
krijgen te horen, dat zij maar op
de kleine advertenties in de
krant moeten letten."
De kunstenaars hopen dat
Domeinen ondanks de kraakac
tie bereid zullen zijn de ge
sprekken over de verhuur van
het gebouw voort te zetten.
Fietsster breekt
schouder bij
aanrijding
Een 25-jarige Leidse vrouw
heeft gisteren haar schouder ge
broken bij een aanrijding op de
Vrijheidslaan. De vrouw reed op
haar fiets in de richting van de
haar fiets in ue ric
Zoeterwoudseweg.
haar fietsende vrm
rige
i'oonsier van voorst:
ten moest plotseling remm
De Leidse kon een botsing t
meer voorkomen en kv
val. Zij is overgebracht i
AZL.
Onderhandelingen over aankoop Vlietpark
Huurders spannen nieuwe
rechtszaak tegen Laken aan
leiden erna straatsma
De huurders van recreatieoord
Vlietpark spannen opnieuw een
kort geding aan tegen de eige
naar van het park, M. Laken. Ze
eisen dat hij zo spoedig moge
lijk de toegang tot het terrein
vrijmaakt. De huurders zijn bo
vendien in onderhandeling over
aankoop van het Vlietpark om
dat de besprekingen tussen ge
meente en Laken hierover te
lang zouden duren.
Vandaag is het kort geding bij
de president van de rechtbank
aanhangig gemaakt, meldt de
advocaat van de huurders, P.
Mahieu. De datum waarop het
kort geding wordt behandeld
was vanochtend nog niet be
kend.
Sinds enkelp dagen blokkeert
Laken de ingang tot het Vliet -
park, omdat er volgens hem ook
niet-huurders op zijn terrein
aan de Vlietweg komen. De ei
genaar sloot eind vorige week
het toegangshek met enkele
hangsloten. De politic moest er
een paar keer aan te pas komen
om opgesloten personen te be
vrijden. Nadat de politic liet hek
uiteindelijk in zijn geheel had
verwijderd zette l^ken zijn auto
voorde ingang.
Laken is vanwege zijn weige
ring dc toegang tot het Vlietpark
vrij te maken lot twee maal toe
opgepakt door de politie. Dc ei
genaar van het bungalowpark
heeft over het optreden van de
politie een klacht ingediend bij
de. rijksrecherche. De recrean
ten in het Vlietpark willen als
nog het recreatieoord opkopen.
De pogingen die de gemeente
hiertoe tot nu toe heeft onder
nomen heeft duren de huurders
te lang. Dat zegt huurder M
Paauwc uit Leidschcndam. On
langs is een voorlopig bestuur
opgericht dal bezig is met het
oprichten van een vereniging.
Paauwe is voorzitter van dit be
De rechter heeft Laken no
vember vorig jaar voorgesteld
zijn terrein te verkopen. Dit zou
de beste oplossing zijn om de
reeks problemen tussen heide
partijen op te lossen. Laken
heeft de recreanten bovendien
de huur opgezegd. Als het Vliet
park niet wordt verkocht moe
ten de huurders over vier jaar
vertrekken.
De huurders zagen in eerste
instantie geen mogelijkheid lu i
Vlietpark zelf te kopen. Vooral
oudere recreanten zouden er
weinig voor voelen geld te ste
ken in de aankoop van een lapje
grond. Banken zouden boven
dien weinig happig zijn de zaak
te financieren. Nu is er alsnog
een bank gevonden die interes
se heeft in het verlenen van een
hypotheek.
In november hebben de
huurders de gemeente bona
derd, die aanbood het terrein ie
kopen. De gemeente heeft in
middels een bod uitgebracht,
maar volgent i aken zu dal pi
drag 'ver onder de taxatiewaar
de' van het terrein.