Milieucontainers raken overvol
Koelkast draait prima op propaan
Socar Carmarket
Afvalpreventieteam: luierservice spaart milieu
Vogelsterfte niet door
lozing van kerosine
Over leven
Zeeveulentjes in Blijdorp
'Groene punt is misleidend'
WOENSDAG 10 MAART 1993
Duincursus in Leidse Sterrewacht
leiden» De afdeling Leiden van de Vereniging voor Natuur en
Milieu educatie geeft een duincursus. Die worden gehouden op
drie woensdagavonden te weten 14 en 28 april en 12 mei in Ster
rewacht in Leiden. De onderwerpen zijn mieren, planten en vo
gels in de duinen. De cursusprijs is 52,50 gulden incl. het Duin-
boek Beleef het Duin. Inlichtingen en opgave S. Eikelenboom,
tel. 071-174175.
Wandelingen in de natuur
leiden» In de Leidse Hout start op zondag 14 maart een wande
ling vanuit het Koetshuis. Op zondag 21 maart is een wandeling
gepland vanaf landgoed Huijs te Warmond, Herenweg 139 in
Warmond. Bij de ingang van Laan van Oud Poelgeest start zater
dag 27 maart een wandeling. Het Heempark aan de Oegstgees-
terweg is het vertrekpunt van de wandeling op zondag 28 maart.
Organisator van de natuurwandelingen, die alle om twee uur be
ginnen, is de IVN Leiden.
Open dag Kleine Aarde
boxtel Het milieu-educatiecentrum De Kleine Aarde in Boxtel
houdt op zaterdag 17 april weer zijn jaarlijkse milieuvriendelijke
tuinmarkt. Op de markt wordt voorlichting gegeven over bemes
ting en compostering, zaaigoed, kruiden en tuingereedschap.
Ook over het houden van dieren als kippen, schapen of bijen is
informatie voorhanden. De tuinmarkt is van 10-16 uur en de
toegang is gratis. Tijdens de markt kunnen ook de tuinen van de
Kleine Aarde zelf en het huis met de zonne- en windenergie
worden bezichtigd.
Spithoven voorzitter keuringsdiensten
den haag De keuringsdiensten NAKB en NAKS,
de
operationele diensten inmiddels zijn geïntegreerd, krijgen een
nieuwe voorzitter. De besturen van van de Nederlandse Algeme
ne Keuringsdienst voor Boomkwekerijgewassen (NAKB) en de
Nederlandse Algemene Keuringsdienst voor Siergewassen (NA
KS) hebben de ir. J.E.C. Spithoven (64) voorgedragen voor het
voorzitterschap
den haag»jan kuys
De dood van tienduizenden
zeevogels in januari dit jaar
heeft niets te maken met het lo-
van tonnen kerosine door
een Boeing van Martinair op 15
januari. Dit schrijft minister
Maij-Weggen van verkeer en
waterstaat in antwoord op
schriftelijke vragen van het
PvdA-kamerlid Van Gijzel.
Na het opflikkeren van een
waarschuwingslampje loosde
de piloot kort na de start de in
houd van de brandstoftanks bo-
zee. De gezagvoerder
wenste geen enkel risico te ne-
a. Later bleek een los contact
de oorzaak te zijn van het bran
den van het lampje.
Het PvdA-kamerlid Van Gijzel
Leidse firma Kluivers heeft handenvol werk
legde kort daarna een relatie
tussen het sterven van zeevo
gels en de kerosine-lozing. Mi
nister Maij antwoordt nu dat de
vogelsterfte is veroorzaakt door
paraffine-olie. Onderzoek heeft
dat aangetoond.
Volgens Maij heeft een onder-,
zoekscommissie van de Vere
nigde Naties vastgesteld dat pa
raffine niet schadelijk is voor
het watermilieu. Daarom zijn er
in internationale verdragen
geen voorwaarden gesteld aan
het vervoer van deze stof. Sinds
dien is echter wel de schadelijk
heid van deze stof gebleken
voor kust- en zeevogels. De vet-
oplossende eigenschappen
tasten het verenkleed aan,
waardoor het drijfvermogen van
de vogels verloren gaat.
De milieucorners in Warmond, Oegstgeest en Leiderdorp
zijn zo'n doorslaand succes dat het aanbod soms niet
meer te verwerken is. Vooral de glas- en papierbakken
zijn vaak overvol en dozen vol papier worden dan maar
naast de containers geplaatst.
regio -miep de graaffGewaardeerd
Haar man vult even later aan:
„Wij mogen best eens wat meer
gewaardeerd worden. Per slot
van rekening ruimen wij voor
iedereen de rotzooi op. Maar ja,
u ziet het, echt netjes blijft het
hier natuurlijk niet. Laatst vroeg
de gemeente ons of we daar
niet iets aan konden doen. Het
werd zo 'druk' hier. Ze duwen
ons het liefst in de polder, waar
niemand ons ziet. Maar dan
komt er niemand z'n afval bren
gen ook! En verder vraag ik op
mijn beurt: zijn we nuttig of
niet? Anders schei ik er zo mee
uit".
Je denkt er als gemiddelde con
sument verder niet bij na waar
alle papier, oude kleding, glas,
plastic, blik terechtkomt dat
menigeen zo keurig apart inza
melt. Dat gebeurt onder andere
bij het bedrijf Kluivers op het
Leidse industrieterrein De
Waard. In alle anonimiteit ver
werkt Kluivers wekelijks enkele
honderdduizenden kilogram-
de
Leidse regio achteloos weggooi-
Voor wie een kijkje in De
Waard neemt, gaat er een we
reld open. Papier, metaal, kle
ding en andersoortig afval zover
het oog reikt, zowel buiten op
het opslagterrein als binnen in
de hal. Tientallen containers,
s barstensvol afval.
Respect, maar ook kritiek valt
het afvalverwerkende bedrijf
dagelijks ten deel. Mevrouw
Kluivers van het gelijknamige
familiebedrijf (echtpaar plus
twee zonen): „Ze zeggen vaak:
wat een rommel, ik zou hier
niet kunnen werken. Maar het
is geen rommel! Nee, je kunt
het hier niet vergelijken met
hoe een kantoorpand er uit ziet,
maar het ligt allemaal zoveel
mogelijk opgestapeld".
Intussen is Kluivers druk be
zig met een bouwplan op het
stukje tuin. Daar moet een pa
piervernietiger worden onder
gebracht die wekelijks 50 ton
kan verwerken. Het bedrijf zit
erom te springen.
Het zal aan de Admiraalsweg
komende jaren alleen maar
drukker worden. De milieupark
jes zijn te vinden in Leiderdorp,
Oegstgeest en Warmond, maar
een plaats als Wassenaar moet
er bijvoorbeeld nog aan begin
nen. Laat staan als er nog meer
bakken richting Kluivers ko
men. Het huidige aanbod con
tainers is bij lange na niet vol
doende om het dagelijks stij
gende aanbod te verwerken.
Niet zelden zijn ze barstensvol
en deponeert de milieubewuste
consument glas en/of papier
boven of naast de container.
Kluivers en zonen. „Ze duwen onsïiet liefst in de polder, waar niemand ons ziet. Maar dan komt er niemand
z'n afval brengen. En verder vraag ik op mijn beurt: zijn we nuttig of niet?" foto loek zuyderduin
Rijk
Echt rijk zal het bedrijf er niet
van worden. Althans, niet van
de oud papier-verwerking. De
oud-papierprijzen bereikten af
gelopen tijd een absoluut diep
tepunt. Kluivers: „Gesorteerd en
geperst leveren wij de papier
handelaren tegen het nul-tarief.
Natuurlijk verdienen we er wel
iets aan, want de gemeenten
moeten ons weer betalen voor
Frank Kluivers beaamt dat er
niet tegenaan te legen is. „Voor
al in Oegstgeest. Daar staan nu
milieuparkjes op vier verschil
lende plekken en eigenlijk is dat
nog veel te weinig. We legen de
containers drie keer per week,
maar je kunt er elke dag wel
naar toe rijden".
van twee ton is niet niks". Klui
vers ziet de papierprijzen voor
lopig niet omhoogschieten
maar piekert er anderzijds ook
niet over deze sector af te sto
ten. „Nee, stel dat er betere tij
den aanbreken, dan zit je er ook
En dan heb je 50 lege contai-
lers voor je eigen deur staan
vaarvan je niet weet wat je er
mee moet. Maar ik zeg weieens:
de toelevering van papier. Maar eigenlijk zouden wij gesubsidi-
kijk naar onze kosten: een pers eerd moeten worden..."
eindertvanderk,
Merkkleding
Inwoners van Oegstgeest
lijken welgestelder te zijn
dan die uit Leiderdorp. Dat
kan worden opgemaakt uit
de inhoud van de kleding-
containers. In Oegstgeester
bakken belandt niet zelden
dure merkkleding van La-
rfjste en Hugo Boss. Leider
dorpers dragen dergelijke
dure kleding doorgaans
niet.
Niet alle nog bruikbare
kleding gaat via sorteerbe-
drijven door naar landen in
de Oostblok en Afrika. Een
enkele keer pikt Frank Klui
vers zelf iets van zijn gading
uit de stapel. „Het jasje dat
ik nu bijvoorbeeld aan
heb", grijnst hij. „Wat
maakt het uit, in dit werk
word je toch weer vies".
Tentoonstelling
zand in beweging
in Ecomare Texel
In Ecomare op Texel, het Cen
trum voor Wadden en Noord
zee, is een tijdelijke expositie
geopend met de titel 'Zand in
beweging'. Aanleiding daarvoor
is het opspuiten van zand op
het strand, dat onder andere op
Texel plaatsheeft. Uitgelegd
wordt waarom dit gebeurt en
wat 'dynamisch kustbeheer'
precies inhoudt.
Er is onder andere een com
putersimulatie aanwezig, waar
mee bezoekers zelf de kustlijn
verandering kunnen beïnvloe
den. De tentoonstelling is sa
men met Rijkswaterstaat ge
maakt en is te zien tot novem
ber.
leiden monica
Peuterspeelzalen en kinderdagverblij
ven worden een stuk vriendelijker voor
het milieu als zij een bedrijf inschake
len dat de vuile luiers ophaalt, wast en
gestreken terugbrengt. Want vuile lui
ers zijn hét milieuprobleem waarmee
de kindercentra kampen. Dat zegt het
afvalpreventieteam van de provincie
Zuid-Holland in een onderzoek, waar
uit blijkt dat ruim zeventig procent van
het afval van de kindercentra uit luiers
bestaat. Als een bedrijf wordt ingescha
keld om ze weg te halen, wordt er be
hoorlijk wat milieuwinst geboekt.
Winst, zegt het team, valt er ook te ha
len uit de manier waarop wordt
schoongemaakt, energie wordt ver
bruikt en het gescheiden inzamelen
van groente-, fruit- en tuinafval (gft).
Sinds ruim een jaar zijn er in Zuid-
Holland bedrijven actief, die vuile
luiers bij de centra ophalen en ze weer
schoon terugbrengen. Voor een klein
huishouden, denkt het team, is de ka
toenen luier met wasservice is duurder
dan de papieren luier. Maar woord
voerder Questro van de team verwacht
dat de luierservicebedrijven best bereid
zijn om over een lagere prijs te praten
als de luiers in groten getale worden
aangeboden. Het afvalpreventieteam is
al begonnen de onderhandelingen.
Het team heeft samen met een Delfts
kinderdagverblijf en op verzoek van de
Stichting Zuidhollands Overleg Kinder
centra, een plan gemaakt om de kin
dercentra milieuvriendelijker te laten
zijn. Het onderzoek is afgerond en in
juni van dit jaar komt een werkboek
uit. De centra kunnen met het boek in
de hand zelf maatregelen nemen om
schoner te worden. In oktober worden
cursussen georganiseerd voor de lei
ders van de centra.
Volgens Questro zijn kinderdagver
blijven en peulerspeelzalen 'uit milieu
oogpunt' vergelijkbaar met een uit de
kluiten gegroeid huishouden of een
klein bedrijf. Zoals overal scheelt ook
in het dagverblijf vervanging van de
lampen door spaarlampen, het goed
dichthouden van tochtportalen en het
gescheiden inzamelen van glas en pa
pier, een slok op een borrel.
Questro: „De berg verpakkingen is
goed terug te dringen, bijvoorbeeld
door closetpapier of zakdoekjes in
grootverpakking in te kopen. Melk in
glas in plaats van pak en opletten op
de milieubelasting van het verpak
kingsmateriaal maakt ook een groot
verschil."
Questro verwacht een uitstralingsef
fect als de kinderdagverblijven en peu
terspeelzalen op katoenen luiers zou
den overschakelen. „Ouders kijker? de
kunst dan wel af van de centra. Goed
voorbeeld, doet goed volgen."
Rotterdam Met speldeknop-grote larven worden
ze gevoerd: de zes zeeveulentjes in diergaarde
Blijdorp in Rotterdam. De jonge zeepaardjes zijn
nakomelingen van de zeehengsten uit Artis en zijn
pas een paar dagen oud. Zeepaardjes zijn geen
eenvoudige kostgangers: ze eten alleen levend
voedsel zoals pekelkreeftjes en waterluis. De jonge
dieren eten zelfs alleen de jongen van de waterluis:
waterlarven.
De manier waarop zeepaardjes zich voortplanten is
bijzonder vreemd. Niet de vrouwtjes, maar de man
netjes raken zwanger en baren de kinderen. De
vrouwtjes zetten hun eieren af in de broedbuidel
van het mannetje. Vier weken later worden de jon
gen geboren. Eenvoudig is dat niet: het mannetje
schuurt met zijn buidel langs schelpen en stenen
om de jongen te laten ontsnappen. Dit kan dagen
in beslag nemen. Het mannetjes is soms hierna zo
uitgeput dat hij het leven laat.
De jongen zijn sprekend hun vader en moeder. Bij
de geboorte zijn ze nog geen centimeter groot. Een
zeepaardje wordt twee tot drie jaar oud. foto
diergaarde blijdorp
amsterdam anp
De Alternatieve Konsumenten Bond (AKB) is een
actie begonnen tegen het gebruik van de Duitse
'der grüne Punkt' op verpakkingen in Nederland.
De bond vindt de groene punt, die staat voor
milieuvriendelijkheid, misleidend. De AKB roept
consumenten op de verpakkingen terug te sturen
naar Duitsland. Bovendien heeft de bond een
klacht ingediend bij de Reclame Code Commis
sie wegens misleidende reclame.
De groene punt is ontwikkeld in Duitsland,
maar is de laatste tijd ook steeds vaker te vinden
op verpakkingen in ons land. "Het logo suggereert
volgens de AKB ten onrechte dat het gaat om
milieuvriendelijke produkten en verpakkingen.
Ook verpakkingen waarin PVC of cadmium is
verwerkt, kunnen het logo dragen, hergebruik is
niet gegarandeerd en het grootste deel van de in
gezamelde verpakkingen Wordt alsnog gestort of
verbrand, aldus de bond.
P. Roessel van het Instituut voor Verpakken en
Distributie verwacht dat de groene punt uitein
delijk ook in Nederland wordt ingevoerd. In Ne
derland zou het overigens geen groene maar een
oranje punt worden.
Een koelkast is in een half uur omgebouwd van cfk-kast tot propaankast. Een kwestie van afvangen van de cfk
ventiel en vullen met propaan.
leiden/warmond
monica wesseling
Voor Warmonder D. Gijsen is
het een uitgemaakte zaak: de
koelkast op cfk's is echt verle
den tijd. Gijsen doet al jaren on
derzoek naar vervanging van de
cfk's in koelkasten en diepvrie
zers door het minder belasten
de gas propaan.
Elke koelkast lekt cfk's
(chioorfluor koolwaterstoffen).
Cfk's tasten de ozonlaag aan en
zijn dus bijzonder milieuon
vriendelijk. Door in 'oude' koel
kasten de cfk's te vervangen
door propaan, is de koelkast
niet langer een cfk-bron. Pro
paan koelt net zo goed en is niet
gevaarlijk. De hoeveelheid pro
paan in een koelkast is gelijk
aan de inhoud van twee weg
werpaanstekers.
In tafelmodel-koelkasten is
propaan geen probleem, de
hoeveelheid is zó klein dat er
geen explosiegevaar bestaat. De
grote koelkasten in supermark
ten of restaurants bevatten veel
meer propaan en daar moet een
beveiliging tegen explosie wor
den ingebouwd. Gijsen, zelf
technicus en arts, heeft een be
veiligingssysteem ontwikkeld.
De weg is open naar het cfk-vrij
worden van de Nederlandse
koelkast.
Sinds januari werkt Gijsen sa
men met het bedrijf Socar in
Lelystad dat afgedankte Neder
landse koelkasten naar Afrika
exporteert. Gijsen: „Dik 90 pro
cent van die koelkasten is een
voudig te repareren.". In het
warme Afrika is behoefte aan
koelsystemen. „Daarmee expor
teer je niet alleen een gerepa
reerde koelkast, maar ook een
cfk-bron. Jaarlijks steken 20.000
koelkasten de oceaan over."
Proef
Socar, geleid door een interim
manager die met het milieu be
gaan is, begint 'met een proef
waarbij bij 1000 koelkasten de
cfk's worden vervangen door
pfopaan. De kasten worden ver
volgens naar Afrika geëxpor
teerd. „Daar ben je er nog niet
mee. Je moet de mensen daar
ook leren hoe de kast met pro
paan kan worden bijgevuld. Zo
goed als elke koelkast cfk lekt,
lekt ook het propaan langzaam
maar zeker weg." Slaagt de
proef en Gijsen verwacht niet
anders, dan worden voortaan
alle koelkasten die naar Afrika
gaan vóór verscheping omge
bouwd tot propaan kast.
Binnen Nederland wil Gijsen
ook kasten op propaan laten lo
pen. Socar in Lelystad bouwt de
kasten om .„Een koelkast is met
een half uurtje omgebouwd van
cfk-kast tot propaan kast. Een
kwestie van afvangen van de
cfk's, het erop lassen van een
nieuw ventiel en vullen met
propaan. Het kost maar 60 gul
den."
Iedereen die zijn koelkast wil
laten omzetten, kan met de 06-
lijn van Socar bellen (06-
35032010). De kast moet dan
wel zelf naar Lelystad worden
gebracht. „We denken over een
systeem om regionale ombouw-
punten in te stellen. Nog mooi
er zou het zijn als we bij de
mensen zelf de zaak gaan om
bouwen." Vanaf begin april zijn
er ook nieuwe propaan-koelkas
ten te koop.
De grote koelkasten (hotels-
/supermarkten) is een verhaal
apart. Het ombouwen van een
dergelijke grote kast is meer
werk dan een kleintje. Er moet
een beveiligingssysteem wor
den ingebouwd. Gijsen heeft dit
systeem uitgedacht en wil over
de techniek ervan weinig kwijt.
„De komende tijd moeten we
kijken of ook de supermarkten
en hotels voor een milieuvrien
delijke koelkast te interesseren
zijn."
Verleggen
De cfk's worden in Lelystad af
getapt, maar is dat niet het ver
leggen van hel milieuprobleem?
Gijsen is ervan overtuigd dat dat
niet zo is. De afgetapte cfk's
worden tot vloeistof samenge
perst (vergelijkbaar met Ipg in
de tank van de auto) en vervol
gens afgevoerd naar de Afval-
's, bet erop lassen van een nieuw
foto wim dijkman
verwerking Rijnmond. Daar
worden de cfk's onder hoge
temperaturen afgebroken tot
stofjes die veel minder schade
lik zijn.
Gijsen denkt dat alleen door
de cfk's voortijdig uit de koel
kasten te halen en te verwerken,
het vrijkomen van het goedje te
voorkomen is. „Alle kasten lek
ken. Het maakt dus wel degelijk
iets uit of je ze nu aftapt of
wacht tot ze langs de straat wor
den gezet. Voor Afrika is de
winst nog duidelijker. Ze heb
ben daar geen AVR en van een
goede verwerking van cfk's is
dus al helmaal geen sprake.
