'Agressie heeft ook tedere kant' B*k°epnbai
'We hebben al onze eieren gelegd'
Gratis lenzen
bij je nieuwe bril
Katwijk wil van kunstwerk af
Cultuur Kunst
Bezoeker
concert zit
graag in
het donker
EYE opener:
JE OGEN GAAN OPEN BIJ RINCK
DINSDAG 9 MAART 1993
19
Componist A. Franchetti overleden
cromwell De in Italië geboren componist Arnold Franchetti is
zondag aan de gevolgen van een beroerte overleden. Hij was
minstens 84 jaar. Zijn precieze leeftijd was onduidelijk omdat
zijn geboortepapieren jaren geleden verloren waren gegaan.
Franchetti emigreerde in 1947 naar de VS. Hij componeerde
meer dan 160 werken, waaronder verscheidene opera's.
Franse Césars voor Aids-film
parus 'Wilde Nachten" (Les Nuits Fauves), een film over de
strijd van een jonge biseksueel met Aids, is gisteren beloond met
vier Césars, de prijzen van de Franse akademie voor filmkunst,
drie dagen nadat de regisseur overleed aan de ziekte. Tijdens
een emotionele ceremonie op de 18de Nacht van de Césars in
Parijs werd de film van Cyril Collard, die 35 jaar werd, onder
scheiden als de beste Franse film en het beste debuut. Romane
Bohringer kreeg voor haar rol de prijs voor meest belovende ac
trice en Lise Beaulieu ontving de prijs voor de beste montage.
Zanger Billy Eckstine (78) overleden
Pittsburgh De Amerikaanse zanger-bandleider Billy Eckstine is
gisteren op 78-jarige leeftijd overleden. Eckstine, die ook 'Mr. B'
werd genoemd, was aan het eind van de jaren veertig de popu
lairste zanger van de VS. Hij was de eerste zwarte zanger die de
omslag van het tijdschrift Life haalde en een nationaal sexsym-
bool werd. Nummers waarmee Eckstine een hit had waren bij
voorbeeld Blue Moon", 'Prisoner of Love', 'Everything I Have is
Yours', 'Caravan' en 'Body and Soul'. Zijn laatste grote hit was
'Passing Strangers', een duet met Sarah Vaughan.
Schubertiade in Noordwijk
Nieuwe cursussen bij K&O
leiden Bij K&O in Leiden gaan deze week weer een groot aantal
nieuwe cursussen beginnen. Op het programma staan onder
meer stadsgezicht tekenen, etsen, kunstgeschiedenis en de ro
mantische muziek uit de 19de eeuw. Voor meer informatie en
aanmeldingen: K&O, Oude Vest 45, telefoon 141141.
Kaarten voor Bruce Springsteen
leiden De kaarten voor de concerten die Bruce Springsteen
geeft op 19 en 20 april, in Ahoy' Rotterdam, waren afgelopen za
terdag snel uitverkocht. Teleurgestelde fans rest de mogelijkheid
uit te wijken naar Dortmund waar 'the boss' op 3 april een con
cert geeft. Toegangskaarten, inclusief busreis, zijn verkrijgbaar
bij Elpee aan de Vismarkt 4 in Leiden.
The Convenant in Meddle
rupwetering De Amsterdamse band The Convenant is zaterdag
avond 13 maart te gast bij jongerencentrum Meddle in Rijpwe-
tering. De rockformatie heeft net eén tweede cd uit. En de man
nen speelden al samen met Pearl Jam en Driving Crying.
Beroemde vrouwen bij K&O
leiden De Bulgaarse pianiste Jenny Zacharieva treedt vrijdag 12
maart op in de l^dse Stadsgehoorzaal. Op het programma
staan werken van Handel, Schumann en Debussy. Een dag later
treedt in dezelfde zaal de vermaarde violiste Ida Haendel voor
het voetlicht samen met het Residentie Orkest. Beide optredens
beginnen om 20.15 uur. Kaarten zijn te koop bij K&O aan de Ou
de Vest 45.
Stevig uitgevallen 'boterhammenvan Ger van Elk in Rotterdam: Hermans
katwijk» Op vrijdag 12 maart
staat de muziek van Franz
Schubert centraal op een zo
geheten Schubertiade in de
Grote of Jeroenskerk in
Noordwijk-Binnen. De Ja
panse sopraan Yuko Yagishi-
ta, pianiste Regina Albrink en
het St. Jeroenskoor, met als
dirigent Cees Borger, bren
gen vier impromptus, een
aantal liederen en de Deut
sche Messe van de Weense
componist. Het concert be
gint om 20.15 uur. Kaarten
zijn verkrijgbaar bij de VW
en boekhandel Papyrus in
Noordwijk en bij K&O aan de
Oude Vest 45 in Leiden.
Kunstenaar Ger van Elk
(1941) is wel eens vergele
ken met een slager: hij ver
snijdt hout, zet foto's on
der druk en hakt neuzen af.
Diezelfde werkwijze hield
hij aan bij het maken van
zijn 'Sandwiches'. Het is
agressief, zwaar en seksu
eel geladen werk met soms
een flinke knipoog. De vijf
tien nog niet eerder gepre
senteerde 'Sandwiches'
staan tot 26 april in muse
um Boymans-van Beunin-
gen in Rotterdam.
rotterdam j elle gunneweg
FOTO JANNES UNDERS
billen en eieren persen het oes-
tervormige hout uit elkaar.
,Die agressie is alleen genera
liserend bedoeld en niet gericht
op één vrouw. De banaliteit van
het onderwerp heb ik juist met
die titel extreem gebanaliseerd
waardoor het een omkering
krijgt. Dat leek mij de enige op
lossing. In die agressiviteit zit
ook altijd een andere kant: te
derheid. Als je goed kijkt heeft
het werk ook iets moois, iets es
thetisch. Van bovenaf bekeken
laat het weinig zien, maar als je
van opzij kijkt heeft het ineens
een inhoud met allerlei zachte
Dr. L. de Jong
in Den Haag
den haag anp
Dr. L. de Jong is morgen één
van de gasten op Bulkboek's
Dag van de Literatuur in het
Haagse Congresgebouw. De
Jong is uitgenodigd in verband
met de verschijning van zijn
'Herinneringen deel 1'. Hij zal
tijdens het openingsprogramma
worden geïnterviewd. Er zijn
nog 30 Nederlandse en Vlaamse
auteurs in het Congresgebouw
aanwezig, onder meer om lezin
gen te houden.
den haag anp
De meeste concertbezoekers
zitten graag in het donker. Ze
kunnen zich dan beter op de
muziek en het orkest concen
treren. Dat valt op te maken uit
een enquête onder 2700 bezoe
kers van de Dr. Anton-Philips-
zaal in Den Haag, het 'huis' van
het Residentieorkest.
De bezoekers aan de Dr. An-
ton-Philipszaal werden door de
leiding al vaak in het donker ge
zet. Directrice P. Unger is blij
dat uit de onderzoeksresultaten
is gebleken dat ze daarmee een
juiste beslissing heeft genomen.
Van alle bezoekers wil 54 pro
cent zo donker mogelijk zitten.
Het licht van het podium en
van de bordjes 'nooduitgang' en
'uit' zijn voor deze mensen
meer dan genoeg. Verder wil 41
procent iets meer licht. Maar 5
procent vindt dat het niet uit
maakt, volgens Unger. „Dat zijn
de mensen die toch al vaak
dicht bij het podium zitten, een
plek die altijd lichter is."
In de Dr. Anton-Philipszaal
gaat het licht tijdens de change
menten wel aan, zodat de pro
grammaboekjes even kunnen
worden doorgenomen. Bij lie-
derenavonden brandt meelees-
lichL Bij het optreden van ka
mer-ensembles en solisten
wordt er telkens bekeken hoe de
belichting zal zijn. „Het kan zijn
dat een solist meer op de zaai
wil spelen, meer contact met
het publiek wil", aldus Unger.
De normale orkest-musici zien
de zaal liever in het donker. Hoe
meer licht, hoe onrustiger het
voor ze is.
De schrijver van het Boeken
weekgeschenk, W.F. Hermans,
is vanavond niet aanwezig op
het openingsfeest van de Boe
kenweek in de Stadsschouw
burg in Amsterdam. Een onge
val van enige weken geleden
maakt het hem onmogelijk het
Boekenbal bij te wonen.
Het Boekenbal opent de 58ste
Boekenweek, die dit jaar in het
thema staat van de biografie.
De Boekenweek duurt tot en
met 20 maart. Het boekenweek
geschenk 'In de mist van het
schimmenrijk' van Hermans
verschijnt in een recordoplage
van 582.000 exemplaren.
Katwijk monique lange
De gemeente Katwijk gaat de maker van het
beeld in het Ridderpark vragen of hij het
kunstwerk wil terugnemen. Het beeld
houwwerk, een stenen rechthoek waarvan
ooit de bedoeling was dat planten er vrij
spel zouden krijgen, wordt voortdurend be
klad. Het wordt door Katwijkers ook ge
bruikt als afvalbak. De raadscommissie voor
de beeldende kunsten wil nu af van de crea
tie van kunstenaar Van der Linden.
In de Katwijkse Princestraat komt in sep
tember een nieuw kunstwerk. De raads
commissie stemde gisteravond in met het
plan van de Katwijkse winkeliersvereniging
PAC om een beeld van een groepje spelen
de muzikanten in het centrum van Katwijk
aan Zee te plaatsen. Het voorstel vond
vooral gehoor omdat de winkeliersvereni
ging het kunstwerk zelf betaalt.
Het gaat om een beeld van de plaatselijke
beeldhouwer Gerard Brouwer die een ont
werp heeft gemaakt van een groepje spe
lende muzikanten. Het kunstwerk, dat de
winkeliers betalen uit de reserves van de
oude winkeliersvereniging, wordt geplaatst
naast het bankje met tafel in het midden
van de Princestraat. De gemeente bekostigt
de sokkel en de sierbestrating rondom het
beeld. De kosten daarvoor bedragen onge
veer tienduizend gulden. De onthulling van
het beeld op 25 september, valt gelijk met
de festiviteiten rond het 40-jarig bestaan
van harmonievereniging DVS in het winkel
centrum.
De commissie voor beeldende kunsten
sprak gisteren ook af dat er in de toekomst
een kunstwerk moet komen in Katwijk aan
den Rijn. De Turfmarkt lijkt hier een goede
plek te zijn.
Alle elementen van een 'broodje
met' heeft Van Elk gebruikt voor
zijn kunstwerken. Het 'beleg'
bestaat uit foto's en portretten
die hij samenperst tussen ver
schillende lagen hout. Moeren,
bouten en stangen gebruikt Van
Elk als een soort prikkertjes die
de boel bij elkaar trekken. Soms
zijn de kunstwerken plat als een
tosti. Soms ook is het een bolle
tje of een hoge stapeling als bij
een Big Mac.
„Het gaat erom dat je je een
smaak en verwachting vormt op
basis van de buitenkant", ver
klaart Van Elk. „Je moet er eerst
inhappen om te kunnen onder
zoeken waar het allemaal over
gaat en of het mooi is of niet.
Het werk heeft een soort sex-
appeal: het trekt je aan omdat je
het niet meteen begrijpt. Al
consumerend dring je er lang
zaam in door. Bovendien is een
sandwich net zo banaal, zo ge
woon als een vaasje met bloe
men. Ik hou van de uitdaging
die banale dingen in zich dra
gen. Ik vraag me altijd af wat ik
daar nog aan kan toevoegen."
In de jaren tachtig maakte
Van Elk series bloemen, land
schappen, portretten en stille
vens. Nu, sinds een jaar of twee,
dan 'broodjes'. „Als je kijkt naar
de oudere stukken komen aller
lei elementen steeds opnieuw
terug. Zoals fotografie en lijstjes.
In oude werken gebruikte ik
Cirkelzaagschijven en een bijl in Ger van Elks 'Camping piece attack I' (1990).
stukken elastiek en nu is dat
rubber. Het taalgebruik van
mijn werk verschilt dus niet zo
vreselijk veel. Wel is het zwaar
der geworden. Het is heavy en
agressief en gaat over spannin
gen."
Bloed
Parliament of the Mind (1992)
bestaat uit vier houtlagen ver
ankerd met stevige bouten en
moeren. Tussen de verzaagde
bladen zijn op linnen afgedruk
te foto's van filmsterren, foto
modellen, politici geplet. „Het
parlement is democratie maar
heeft zichzelf helemaal vastge
zet in hokjes", verduidelijkt Van
Elk. „Op de portretten zijn verf-
slierten aangebracht als bloe
dingen, strepen in de tijd. Tege
lijkertijd is het een doodskist,
van de zijkant bekeken zeker.
Nieuw in het werk is de
seksuele lading. Bij Oefening
van geloof, hoop en liefde
(1992) steken reusachtig gelakte
vrouwennagels uit drie grillig
gevormde houten lagen. Uit de
naden steken neuzen. Een
beeld van bedrog (bij de neus
genomen), vernedering (wie de
neus schendt, schendt het aan
gezicht) en eenzaamheid want
de scherpe nagels houden elke
hulp op afstand. Agressief en te
gelijkertijd kwetsbaar werk, met
overduidelijke s\Tnbolen als na
gels, neuzen, witte spermaslier
ten.
„Het heeft een sado-maso
chistische kant", zegt de kun
stenaar. „Want dames met zul
ke lange nagels kunnen daar
niets mee, hoogstens verwon
den en krabben. Maar het is ook
idealiserend: geen mens heeft
zulke lange nagels." Die seksue
le lading is het sterkst in Kutwijf
(1992). Planken met een rood
geschilderde rand zijn horizon
taal geplaatst. Borsten, vagina's,
Theaterpedagoge Dora van der
Groen is op een leeftijd geko
men (65 jaar) dat ze alleen nog
maar doet wat ze leuk vindt. In
het geval van haar tweede regie
voor het Zuidelijk Toneel (na
haar verbluffende debuut vorig
jaar met 'Thyestes') was dat een
volstrekt vrijmoedige versie van
de vier middelnederlandse abe
le spelen. De voorstelling is
morgenavond in de Leidse
Schouwburg te zien.
Wat Dora van der Groen het
liefste doet is werken met jonge,
talentvolle acteurs, die ze overi
gens meestal zelf heeft opgeleid
aan het conservatorium in Ant
werpen. Eén van die voormalige
leerlingen is Bart Siegers, die er
onder regie van artistiek leider
Ivo van Hove bij het Zuidelijk
Toneel al een aantal belangrijke
rollen op heeft zitten. Maar nu
waait hij samen met Peter van
den Eede. Frank Focketyn, Erik
de Visser en Steven varr Wa-
termeulon weer eventjes uit bij
zijn 'oude' lerares Dora van der
Groen. „De oudste van ons is
30, maar Dora geeft ons zo veel
energie. Ze laat ons alle hoeken
van de zaal zien, doet alles voor,
als het moet gevechtsscènes."
„Vier van de vijf acteurs in
deze produktie zijn ex-studen-
ten van Dora", vertelt Bart Sie
gers. „Wij hebben in het eerste
jaar van het conservatorium
met Dora allemaal één abel spel
gedaan. Dat was vaste prik. Op
het conservatorium worden die
abele spelen alleen maar ge
daan om de fantasie van de stu
denten te testen. Die verhaaltjes
zijn zo ontzettend dun, daar
kun je alle kanten mee op. We
mochten ermee doen wat ons
op dat moment te binnen
schoot."
Dora van der Groen heeft het
middelnederlands, waarin de
hoofse romantiek van ridders
en prinsessen wordt beschre
ven, zelf vertaald. „Bij de eerste
lezing hadden we nog geen
flauw idee welke kant het op
zou gaan", herinnert Bart Sie
gers zich. „Aanvankelijk wilden
we er één abel spel van maken
met een duidelijke verhaallijn.
Maar het verhaaltje is gewoon
niet sterk genoeg om er een he
le voorstelling mee te maken.
Toen hebben we besloten om
precies te doen zoals op het
conservatorium: de tekst werd
een gebruiksvoorwerp. We ver
tellen wat wij zelf willen vertel
len en misbruiken daar - bij wij
ze van spreken - de abele spelen
„Vijf heren qnderzoeken of je
de abele spelen nu nog wel kunt
spelen. We hebben willekeurig
scènes genomen en daar heb
ben we onze fantasie op botge
vierd. Nee, een lijn zit er niet in.
We doen wat we in een degelijk
toneelstuk niet kunnen doen...
Een beetje 'bullshitten'. En af en
toe vertellen we hoe wij tegen
de wereld aankijken."
„Er zijn 120 ideeën gepro
beerd en daar is deze voorstel
ling uitgerold. Dat is redelijk
willekeurig ja. Maar je moet niet
vergeten dat voor Dora het re
petitieproces enorm belangrijk
is. We hebben heel veel gepraat
en taart gegeten. Er lag geen
concept voor ons klaar, zoals in
de tijd van het regisseurstoneel.
In zoverre mag je deze voorstel
ling wel acteurstoneel noemen.
We hebben al onze eieren ge-
legd.
Zoals gezegd: Dora is op een
leeftijd gekomen dat ze zich
slechts wil vermaken. Ze schijnt
zich het beste te vermaken met
jonge acteurs. 'Thyestes' was
ook al zo'n mannenstuk. Het
duurt even voor Bart Siegers
zich tot een reactie laat verlei
den. „Dora werkt het beste met
mensen die ze graag ziet. En ze
vindt heel weinig actrices
Het was 'oma' Dora die met
muziek van Prince aan kwam
zetten: 'Sexy motherfucker".
Maar daar moeten we niet te
zwaar aan tillen, vindt Bart Sie
gers. „Kijk: nu zit die muziek er
nog wel in, maar de volgende
keer kan het er wel weer uit ge
gooid worden. Wat wij doen is
een viering van onze driften.
Dora heeft eens gezegd: een
tandarts wordt niet gedreven
door de wens om de hele we
reld een goed gebit te schenken.
Ze heeft er zelf één die het liefst
in een gat in haar kies zou krui
pen. Zodoende kwam Dora op
de volgende omschrijving van
'Abele spelen': een viering van
al onze gaten. Als je wilt mag je
dat freudiaans opvatten. Alles
staat in dienst van de fantasie
en de uitdrukkingskracht van de
Bart Siegers morgenavond met Abele Spelen in Leidse Schouwburg
