Saddam heeft
shi'ieten
niet gebroken
'Wat weten zij, die zelf in villa met waakhonden wonen?'
Feiten &Meningen
Albert Sabin riep
met vaccin
polio halt toe
ZATERDAG 6 MAART 1993
Aan het einde van de Um al Ma'rek
(Moeder der Oorlogen) kwamen de
shi'ieten in Irak in opstand tegen I
het regime van Saddam Hussein.
Vooral in het zuiden werd
gedurende twee weken zwaar
gevochten tussen de Republikeinse
Garde en shi'itische
opstandelingen. In de voor shi'ieten
heilige steden Karbala en Najaf
werden moskeeën verwoest en werd
een onbekend aantal mensen
gedood. Verslaggever Cees van der
Laan bezocht beide plaatsen.
Ondanks de officiële bewering van het regime in Bagh
dad, dat in het shi'itische zuiden de rust is weergekeerd,
zijn de opstandelingen daar nog altijd actief. Vooral 's
nachts zijn de wegen, dorpen en steden in het zuiden het
domein van de opstandelingen, weet een medewerker
van een buitenlandse hulporganisatie.
S VAN DER LAAN
VERSLAGGEVER
Auto's worden aangehouden,
aan reizigers wordt geld ge
vraagd. De snelweg van Bagh
dad naar Basra, die vanaf de
stad Kut langs de Iraanse grens
loopt, wordt nog steeds als zeer
gevaarlijk beschouwd. Om de
15 tot 20 kilometer staan zwaar
bewapende Iraakse eenheden,
uitgerust met artillerie en tanks.
De shi'ieten vormen de meer
derheid in Irak (55 procent van
de 18 miljoen inwoners). Ze
voelen zich in religieus en soci
aal-economisch opzicht achter
gesteld ten opzichte van de sun-
nieten, die via de Ba'ath-partij
altijd de macht hebben uitgeoe
fend in Irak. Ze worden voort
durend zeer gewelddadig on
derdrukt. Ook door de sunniet
Saddam. Tijdens de oorlog met
Iran (1980-1988) heeft hij hon
derdduizenden shi'ieten naar
dat land gedeporteerd. Op het
lidmaatschap van de verboden
shi'itische AJ Daawa-partij staat
de doodstraf. In 1980 liet Sad
dam de shi'itische leider Mo
hammed Baqr al-Sadr doden,
na een aanslag op de huidige
vice-premier Tariq Aziz. De shi
'ieten kregen het lijk van Al-
Sadr terugbezorgd met spijkers
in zijn hoofd.
De shi'ieten vormen met hun
vele stammen en clans geen ho
mogene groep. De meerderheid
van hen voelt bijvoorbeeld niets
voor aansluiting bij het shi'iti
sche Iran. Saddam beschouwt
hen echter wel als een potentië
le bedreiging van zijn macht, en
onderdrukt ze op alle mogelijke
manieren.
Um al Ma'rek
Aan het einde van de Um al
Ma'rek, eind februari, kwamen
de shi'ieten in opstand, daarbij
aangemoedigd door de toen
malige Amerikaanse president
Bush. Ze vielen onder meer in
de zuidelijk gelegen plaatsen als
Najaf, Karbala, Hellah, Amma-
rah en Basra troepen van Sad
dam aan. Saddam City was drie
dagen lang van de buitenwereld
afgesloten.
De Republikeinse Garde, die
door Saddam niet was ingezet
in de Golfoorlog, maakte bin
nen enkele weken op meedoge-
loze wijze een qinde aan de op
stand. De verboden vliegzóne
ten zuiden van de 32ste breed
tegraad werd pas vorig jaar au-
Wellicht als waarschuwing aan de shi'itische bevolking zijn vlakbij de moskee in Karbala nog tientallen verwoeste huizen te zien.
gustus ingesteld en houdt Sad
dams troepen op de grond niet
tegen. Dit wordt bevestigd in
een rapport van de VN-men-
senrechtencommissie onder lei
ding van Max van der Stoel.
Daarin wordt melding gemaakt
van massa-executies en marte
lingen door de Iraakse veilig
heidsdienst. Ook beschuldigt
Van der Stoel de Iraakse autori
teiten er van een nieuwe cam
pagne te zijn begonnen tegen
de shi'itische bewoners van de
moerasgebieden in het zuidoos
ten van Irak. 's Nachts zou de
Iraakse artillerie dorpen be
schieten. Bovendien zou het
water zijn vergiftigd.
Ogenschijnlijk lijkt alles rustig
in Karbala, 90 kilometer ten zui
den van Baghdad. Duizenden
shi'itische pelgrims verblijven in
de stad in verband met de vas-
zwaar bewapende soldaten. De
tanks en het grootste deel van
de troepen hebben zich uit de
stad teruggetrokken. Buiten de
stad zijn drie tijdelijke militaire
kampen te zien, verdedigd door een
dat de heilige plaatsen door de
dichte bebouwing moeilijk be
reikbaar waren voor de tanks.
Maar niemand die daar wat
zegt. Vragen stranden op
horizontaal gericht luchtafweer
geschut en artillerie in ge
vechtsposities. Ook staan er
tientallen tanks opgesteld.
In de stad zijn nog steeds de
sporen te zien van de opstand.
Diverse woningen vertonen gra
naatinslagen of kogelgaten. De
moskeeën Al Husayn en Al
Abas, met hun turquoise tegel
muren en gouden koepels, zijn
inmiddels volledig hersteld. Vol
gens de lokale vertegenwoordi-
i zwijgzaamheid.
In Najaf, 170 kilometer v
Baghdad en gelegen in de ver
boden vliegzóne, liggen nog
steeds enkele moskeeën in
puin. De bazar voor de ingang
van de heilige Al Ali-moskee, is
provisorisch hersteld. De win
keliers hebben hun zaken weer
geopend, maar overal in de ba
zar herinneren verwoeste hui
zen aan de shi'itische opstand.
„De saboteurs verborgen zich
op de daken en in de moskee.
het ministerie van infor- Daarom zijn nu nog zoveel x
matie hadden „terroristen en woestingen te zien", zegt de
saboteurs" zich er in verborgen, gids, die zijn gast geen moment
Ze konden alleen uit het oog verliest bij
CEES VAN DER LAAN
tenmaand ramadan. Families
zitten gemoedelijk in het win
terse zonnetje en drinken thee.
Anderen verdringen zich voor
de winkeltjes in de bazar.
Schoenpoetsers en sigaretten-
verkopers schreeuwen om klan
dizie onder toeziend oog van
met behulp van
tanks worden ver
wijderd, waardoor
beide eeuwenoude
moskeeën zwaar
werden bescha
digd.
Direct na de op
stand nam Saddam
een rigoureuze
maatregel. Hij be
sloot alle huizen in een straal
van vijftig meter rond de beide
moskeeën met de grond gelijk
te maken met explosieven en
bulldozers. Voor de Al Abas-
moskee is zelfs een strook van
zeker tweehonderd meter vrij
gemaakt. De kleine straatjes
met hun huizen zijn verdwe
nen. De moskeeën zijn nu afge
schermd door een betonnen
muur. Daar achter zijn, wellicht
als een waarschuwing aan de
shi'itische bevolking, duidelijk
tientallen verwoeste huizen te
zien. Iedereen die naar de mos
keeën wil, wordt gecontroleerd
door bewakers met automati
sche geweren.
Na de opstand
rest rond de
moskee alleen
het bezoek aan beide
steden.
Na Mekka is de Al
Ali-moskee in Najaf
de heiligste plaats
voorde shi'ieten. Ali
was de schoonzoon
„Erv
huwelijk met diens
dochter Fatima. Zijn
volgelingen wilden dat hij Mo
hammed zou opvolgen, maar
de oude aristocratie van Mekka
(de sunnieten) belette dat. Ali
werd in 656 vermoord en begra
ven in Najaf.
De moskee werd tijdens de op
stand zwaar beschadigd, maar
is inmiddels bijna hersteld.
„Saddam heeft 20 kilo goud,
200 kilo zilver en 3 miljoen di
nar beschikbaar gesteld om de
heilige moskee te herstellen",
vertelt Musa Amran, assistent-
iman van de Al Ali-Moskee. Mu
sa Amran wijst voor zich op het
tapijt: „Hier op deze plek wer
den tien religieuze leiders en
120 leden van de Ba'ath-partij
al langer plannen om door de opstandelingen geëxe-
i groot plein rond de r
keeën te maken, waar ook au
to's konden parkeren", zegt de
overheidsfunctionaris zonder
blikken of blozen. De andere,
meer waarschijnlijke theorie is,
cuteerd." Er waren volgens hem
1500 'terroristen' betrokken bij
de opstand in Najaf, van wie er
400 werden gedood. En wat ge
beurde er met de overigen? Het
enige antwoord is een glimlach.
WILLEMSTAD SASKIA BELLEMAN
„Jullie komen hier zeker vanwege
Nordholt", snauwt een jongen nij
dig in het Papiaments. Hij spreekt
geen woord Nederlands, leest nooit
een krant en luistert niet naar de ra
dio. Maar hij kent, net zoals de
meeste jongeren op Curasao, de
hoofdcommissaris van de Amster
damse politie inmiddels maar al te
goed.
Een paar weken geleden trok Nord
holt aan de bel. En zo kreeg de 'ver
geten' jeugd van het eiland ineens
alle aandacht. Iets dat de onderwijs-
vakbond SITEK, die al twintig jaar
voor beter onderwijs aan probleem
jongeren knokt, al die tijd niet was
gelukt.
Volgens SITEK-voorzitter Errol Cova
worden onderwijsmethoden die in
Nederland dertig jaar geleden al zijn
afgeschaft, op Curasao nog steeds
gebruikt. Bijna tot stof vergane leer
boekjes worden gewoon onder het
kopieerapparaat geschoven.
De helft van de volwassenen op het
eiland heeft de lagere school niet af
gemaakt. En een groot deel van de
jongeren haalt ook de eindstreep
niet. „Dat is ook niet zo gek", weet
Cova. „De voertaal op de scholen is
Nederlands, terwijl in 90 procent
van de gezinnen Papiaments wordt
gesproken. Toch wordt van een zes
jarig kind hier verwacht dat hij net
zo goed Nederlands spreekt als zijn
leeftijdgenootjes in Amsterdam."
Overheidsplannen zijn er genoeg
om aan wal geraakte jongeren te
helpen, maar tot daden komt het
niet. „De regering is bewust bezig
om de problemen alleen maar gro
ter te laten worden", verwijt S. Vic
torina, hoofd van de afdeling gees
telijke gezondheidszorg van de
GGD op het eiland. Hij werd zes
maanden geleden op non-actief ge
steld omdat hij te veel kritiek op de
falende overheid had.
Verslaving
iDe verslavingsproblematiek op Cu
rasao is enorm. Junkies zwerven
overdag op straat en trekken 's
i nachts in een van de vele leegstaan-
i de krotten in het centrum van Wil
lemstad. Meer dari de helft van alle
misdrijven op Curasao heeft direct
of indirect te maken met drugs.
„Dat is veel", zegt mr. G.J.W. van
Oven, advocaat-generaal van het
openbaar ministerie van Curasao.
„Daarom hebben we begin 1990 de
straffen verzwaard. Als een grote
dealer wordt opgepakt, riskeert hij
een levenslange gevangenisstraf en
een boete van vijf miljoen Antilli
aanse guldens. We hebben vorig
jaar vijf grote handelaren opgepakt.
„Er is ook veel van drugshandel af
geleide criminaliteit zoals diefstal
len, inbraken, berovingen maar ook
moorden en mishandelingen. Wa
pens zijn hier makkelijk te verkrij
gen."
Maar volgens Van Oven wordt zijn
eiland voornamelijk geteisterd door
de categorie drugshandelaren die
uit is op snelle verdiensten. „Je kunt
je afvragen of dit eiland als door
voercentrum zo interessant is. We
vinden wel eens een partij van veer
tig kilo cocaine, maar dat is een uit
zondering. Meestal blijft het bij
hoeveelheden tussen de vijf en de
dertig kilo. Ik denk dat we voor de
groothandel niet interessant zijn."
Niettemin heeft Curasao ook duide
lijke voordelen voor de vestiging
van handelaren in geestverruimen
de middelen. Van Oven somt op:
„We liggen dicht bij Colombia, we
hebben de beste communicatie
middelen in het hele Caribisch ge
bied en smokkelaars kunnen overal
aan land komen, over het water of
via de lucht."
Piloten die vliegtuigla
dingen vol zonaanbid-
ders op Hato Airport af
leveren, klagen regel
matig bij de luchtver
keersleiding dat ze niet
zijn gewaarschuwd voor
kleine toestellen die het
luchtruim boven Cura
sao doorkruisen. Het
gaat meestal om drugs
smokkelaars die op weg
zijn naar bijvoorbeeld
Coral Specht, een tracé
voor autoraces dat bij
tijd en wijle dienst doet als lan
dingsbaan
«l.ite
Junkies trekken in de vele leegstaande krotten in het centrum van Willemstad.
geen boten en getraind personeel
te kunnen optreden. Er i:
„Als eiland zijn we erg kwetsbaar en opleidingsprogramma gestart, i
3 hebben onvoldoende middelen
om de zaak volledig af te grende
len", verzucht Van Oven. „Per jaar
onderscheppen we enkele honder
den kilo's, we hebben geen idee
hoeveel er in werkelijkheid wordt
aangevoerd. Nee, je kunt onmoge
lijk spreken van een geslaagde be
strijding van de drugshandel en
doorvoer op Curasao."
„Wat wil je ook met 300 r
dat is nog niet afgerond. We krijgen
Curasao in de komende twee jaar
zeker niet drugsvrij, maar je moet
toch ergens beginnen?"
Drugsslachtoffers
Dat vond ook Siegfried Victorina,
die zich als GGD-ambtenaar op de
drugsslachtoffers heeft gericht. Een
drugsprobleem ontstaat volgens
hem omdat mensen geen toe-
i één helikopter?", vraagt de direc- komstperspectief hebben. „Versla-
teur van het departement volksge
zondheid T. Vissers zich af. „On
danks ons gebrek aan mensen voe
ren we een scherp beleid, we pak
ken veel koeriers."
De hulp van de Nederlandse marine
heeft volgens Van Oven slechts in
beperkte mate zin.Als de Neder
landers een verdachte boot signale-
ving heeft te maken met je omge
ving, je familie, de buurt, en geen
werk hebben. Als je omgeving
deugt, neem je minder snel je toe
vlucht tot middelen die je helpen
om te vergeten."
Hij bracht zijn filosofie in praktijk in
Seru Fortuna: een dorp waar 95
procent van de bevolking werkloos
i, moeten ze de Antilliaanse auto- was, 80 procent van de moeders on-
riteiten waarschuwen. Die heeft
gehuwd en de verloedering schrik
barend. „We kochten verf en we lie
ten de bewoners zelf hun huizen
schilderen. Veel mensen die meede
den hebben nu werk. En het voet
balteam dat we samenstelden uit de
kinderen, is zelfs kampioen van Cu
rasao. We hebben ook een steel-
band opgericht, die nu nog steeds
optreedt in de grote hotels", zegt hij
trots.
Victorina's aanpak trok de aandacht
van de Verenigde Naties, die Seru
Fortuna als modelproject wilden
gebruiken. Via het Fund for Druga-
buse werd een bedrag gereserveerd
waarmee de aanpak kon worden
uitgebreid tot vijftien wijken en dor
pen, verspreid over heel Curasao.
Nederland toonde zijn vertrouwen
in de methode door 1,5 miljoen dol
lar in het fonds te storten.
Maar het ging mis. Victorina: „De
regering van de Antillen moest het
project officieel aanbieden bij de
VN, maar dat is nooit gebeurd. In
plaats daarvan hebben ze eraan zit-
FOTO ANP FRANS
ten knoeien zonder overleg, want ze
lusten me niet. Het werd een war
boel. Rotzooi. Het project werd ge
koppeld aan de universiteit. Ook
zo'n ivoren toren. Het ging plotse
ling alleen nog om de vraag wie
welke functie zou krijgen. Je reinste
nepotisme."
Nu zit Victorina al een halfjaar
werkloos thuis. „Het gaat niet om
gebrek aan geld. De overheid heeft
miljoenen op de Centrale Bank
staan. Allemaal geld van drugsba
ronnen dat in beslag is genomen.
Het is die bureaucratie, dat gefrie
mel."
„Weet je wat het eigenlijke pro
bleem is? De autoriteiten proberen
hun eigen ideeën op de mensen te
projecteren. Ze vergeten dat het
gaat om de mensen in Seru Fortu
na, in Buena Vista, in Marchena.
Wat weten zij over hun behoeften
als ze zelf in een villa wonen met
zes waakhonden in de tuin?"
HAARLEM MARGREET HESLINGA
De ontdekker van het wereldwijd gebruikte
orale poliovaccin, Albert Sabin, is woensdag
op 86-jarige leeftijd in Washington overle
den aan de gevolgen van een hartinfarct.
Sabin werd in 1906 geboren in de destijds
door Rusland bezette Poolse stad Bialystok.
In 1921 emigreerde hij met zijn familie naar
de Verenigde Staten, waar hij in 1955 een
poliovaccin ontwikkelde dat via de mond
wordt toegediend gedruppeld op een
suikerklontje of een lepeltje melk of vervat
in een speciaal koekje.
Het Sabinvaccin is bereid uit levende virus-
stammen die hun gevaarlijke, verlammende
eigenschappen hebben verloren. Het vaccin
wordt wereldwijd gebruikt. In slechts vier
landen Nederland, Finland, Zweden en
Frankrijk wordt een andere poliovacci
natie toegepast, namelijk de door Jon
Salk ontwikkelde polioprik, die met g
virussen is bereid.
Het Sabinvaccin is een effectief middel tij
dens een epidemie en is eind vorig jaar tij
dens de besmettingsgolf in Nederland dan
ook als 'brandblusmiddel' toepgepast.
Het via de mond toegediende medicijn is
veel gebruiksvriendelijker dan het Salkvac-
cin en wordt daarom vaker gebruikt. De ge
leidelijke wereldwijde afname van polio, of
tewel kinderverlamming, is voornamelijk
aan Sabins ontdekking te danken.
Albert Sabin was een briljant en gedreven
wetenschapper, die zich door niets liet te
genhouden. Zonder de steun van grote
geldschieters of de gevestigde medische or
de slaagde hij erin zijn poliovaccin te pro
moten. Zo haalde hij de Sovjetunie over om
zijn vaccin in de praktijk te testen door
middel van een grootschalig inentingspro
gramma, terwijl het middel in Amerika nog
niet was goedgekeurd.
Sabin stond bekend om zijn vlijmscherpe
geest, die foutieve argumentaties in een
fractie van een seconde kon ontzenuwen.
Slordige denkers duldde hij niet en daarom
werd hij wel 'de bitsige Sabin' genoemd.
Toen polio was overwonnen, stelde hij zich
de uitbanning van andere besmettelijke
ziektes ten doel. De laatste jaren heeft hij
zich beziggehouden met onderzoek naar
kankerverwekkende virussen.
