Handreiking aan
moslim-groepen
Kerk Samenleving
Mensenrechten
Interreligieus gebedsuur
ZATERDAG 6 MAART 1993
REDACTIE DICK van DER plas. 071-161421
HET WEER
UIT DE KERKBLADEN
De klok en de klepel 1
Bij het inbouwen van een
nieuw carillon in de toren
van de Oude Kerk aan de
Katwijkse Boulevard zit do
minee W.J. Gorissen letterlijk
en figuurlijk 'bovenop het
nieuws'. Hij woont in de pas
torie direct naast de kerk en
geeft in de kerkbode 'Om de
oude kerk' geregeld een oog
getuige verslag. Deze week
bezocht Gorissen met koster
Hoek de toren voor een na
dere inspectie. Daar wachtte
hem een teleurstellende
verrassing. „Heel de to
renvoet was en is ook nu
nog, leeg. Het touw van de
grote klok, tientallen meters
boven ons, is verdwenen. En
daarmee ging een heerlijk
stukje verleden heen. Want
moest koster Hoek u vroeger
eigenhandig ter kerke roe
pen, nu geschiedt het luiden
elektrisch. O, wrede vooruit
gang! Ziet u het voor u, die
leegte? Hier is voor een men
senhand geen werk meer.
Nooit zult u hier meer een
koster of een ander daartoe
verkorene, door deze zich
met bronzen klanken vullen
de ruimte kunnen zien zwe-
De klok en de klepel (2)
Zweven? Jazeker, zweven,
- schrijft Gorissen. „Tenmin
ste, zo stel ik mij dat voor.
Eerst langzaam trekken aan
het touw om de kerkroep-
klok, hangend in de klokken
stoel boven, tegen de klepel
aan te krijgen. Is dat ge
beurd, dan is het de grootste
kunst om inleen vast ritme je
mee omhoog te laten trekken
en weer af te dalen. Een ste
vige afzet moet er de vaart in
houden. Nooit zal ik mijn
buurman, of wellicht zijn
vrouw, zo bezig kunnen zien.
Hoog omhoog en dan laag
naar beneden. Even door de
knieën en dan... Ja, dan het
afbouwen, het ophouden
met luiden. Dat is niet zo
maar even stoppen, dat
vraagt bijna meer dan be
kwame af- en inzetten. Maar
mensen, dat is voorbij, dat is
verleden tijd. De techniek hè!
Nu is het wel te hopen dat de
zeelucht en het vochtgehalte
geen oxydatie in het eten
gooit. Want dan zal de ar
moede van de techniek blij
ken. Dan zal er weer een be
roep gedaan moeten worden
op ons kostersechtpaar.''
De klok en de klepel (3)
Alles goed en wel, realiseert
de dominee zich, maar waar
is in dat geval het touw?
„Hoe moet u want ik
woon dichtbij bij weige
ring van de techniek naar het
bedehuis opgeroepen wor
den? Het zal toch niet de be
doeling zijn dat de koster en
zijn \touw u persoonlijk
moeten gaan verwittigen? Ik
houd u opnieuw op de hoog
te."
Over tijd
De nieuwe predikant B.H.
Weegïnk kreeg in Katwijk een
hartelijk welkom, lezen we in
dezelfde kerkbode. „Vorige
weck woensdagmiddag: aan
de bel een ploeg guitige jon
gens, van drie basisscholen.
'Kennen we effe kijken waar
woont? We hebben van ons
zakgeld een bloemetje voor
uw vrouw.' Acht jongens, rin
getje in het oor. kauwgom-
nietje in de mond. Kattekse
namen. Zegt er één: 'Mis
schien ken u wel bij ons op
kraambezoek komme.' Ik:
'Wanneer verwachten jullie
dan het kindje?' Hij: 'O, m'n
moeder is al een week over
tijd!'
Inmiddels is de kleine Derk
er, geloof ik."
C\
rJ'
409*
diriamba» De 91 -jarige rooms-katholieke non Mireille de Gasquet
wordt vandaag door de Franse regering onderscheiden voor haar in
spanningen voor het naleven van de mensenrechten. De non, die
momenteel verblijft in een rusthuis ten zuiden van Managua, heeft
sinds 1947 gewerkt onder de straatkinderen van Nicaragua.
FOTO EPA
Vaticaan: samen wereldproblemen oplossen
Het Vaticaan. heeft de moslims uitgenodigd samen te
werken aan de oplossing van politieke en maatschappe
lijke problemen in de wereld. Dit blijkt uit een bood
schap van kardinaal Francis Arinze, president van de
pauselijke raad voor de interreligieuze dialoog, aan de
moslims in verband met de islamitische vastenmaand
Ramadan.
vatikaanstad cic-kna
Zonder de oorlog in Bosnië-
Hercegovina te noemen veroor
deelt Arinze de 'etnische zuive
ringen', die geen gelovige mag
goedkeuren. Als christenen en
moslims zich laten verleiden tot
slachtingen, tot een ethnische
zuivering of een andere vorm
van onderdrukking is dat een
belediging van God, Zijn goed
heid en liefde, aldus Arinze
wiens boodschap in diverse ta
len, waaronder het Arabisch, is
verspreid.
De Duitse bisschoppen heb
ben zich uitgesproken voor een
'nieuwe eenheid' tussen chris
tenen en moslims. In hun rap
port 'Christenen en moslims in
Duitsland' zetten de bisschop
pen uiteen wat de mogelijkhe
den en problemen zijn bij de
totstandkoming van samenwer
king met de 1,7 tot 1,9 miljoen
moslims in Duitsland. Zij roe
pen de gelovigen op contact te
zoeken met de moslims in hun
buurt en uitnodigingen voor
deelname aan een islamitisch
feest niet af te slaan. Ook paro
chies en kerkelijke instellingen
worden opgeroepen 'het spre
ken over de islam' langzamer
hand te vervangen door een
ontmoeting met moslims.
Leeuwarden.anp zegt dat de organisaties de ver
draagzaamheid tussen verschil
lende bevolkingsgroepen in
Friesland willen versterken.
„Omdat de meeste allochtonen
een hindu- of moslimachter
grond hebben, zijn deze twee
groepen nauw bij deze activiteit
betrokken. Zij worden ook het
meest met discriminatie gecon
fronteerd. Wellicht dat we later
ook de veel kleinere boeddhisti
sche gemeenschap uit Hantum
erbij betrekken."
Op de internationale dag ter be
strijding van de discriminatie,
zondag 21 maart, wordt in de
Grote Kerk in Leeuwarden een
interreligieus gebedsuur gehou
den. Het is een initiatief van on
der meer het maatschappelijk
activeringswerk in Friesland, de
Leeuwarder Hindugemeen-
schap en de Moskeevereniging
Heerenveen.
Jan Bosman van het Katholiek
Steunpunt Solidair Friesland
BEROEPINGSWERK
r. C.H.A. van den Dool.
kandidaat te Utrecht; te Putters-
hoek: R.H.M. de Jonge te Zaam-
slag; te Surhuizum: J.A.P. Vlas
blom, kandidaat te De Bilt; te
Goudriaan en Ottoland (toez). G.
de Fijter, pred. voor buitengewone
werkz. (coördinator missionair
diakonaal centrum IZB).
Aangenomen: naar Oostwold
(toez D.Ph.C. Looijen, pred. voor
buitengewone werkz. (toerustings-
pred. GZB en IZB), wonende te
Woudenberg.
GEREFORMEERDE KERKEN
Aangenomen: naar Middelburg:
J.S. Koops te Ermelo.
BOEKBESPREKING
Het kan nog erger
De leden van de Kuitert-kringen die werden gevormd
na het verschijnen van 'Het algemeen betwijfeld chris
telijk geloof kunnen de agenda's weer trekken. De ge
spreksgroepen krijgen nieuwe discussiestof met het de
ze week uitgebrachte boek 'Het kan nog erger', waarin
prof. dr. H.M. Kuitert over zijn bestseller een dispuut
voert met de Leidse hoogleraar in de oude geschiedenis
H.S. Versnel. Voor een deel betreft het hier een verslag
van het debat dat zij op 3 juni 1992 hielden in de Wes-
terkerk in Amsterdam, maar dat is aangevuld met een
uitvoerige reactie van Kuitert op Versnel en een nog
uitvoeriger reactie van Versnel op Kuitert.
De discussie tussen beiden was daarom zo boeiend
omdat de gereformeerde emeritus-hoogleraar Kuitert
zich doorgaans moet verdedigen tegen aanmerkelijk
behoudender leden uit eigen, of in elk geval kerkelijke
kring. Nu werd hij aangevallen door iemand die welis
waar hervormd is opgevoed, maar die op zijn dertigste
op een dag wakker werd en dacht: ik geloof dat ik niet
meer geloof. Daarop slaat ook de titel van het boek. Je
kunt het geloof betwijfelen, zoals Kuitert doet, maar je
kunt het ook voorbij zijn, zoals Versnel. Het kan nog er
ger, dus.
Wat was ook weer de christelijke geloofstraditie en
wat haalt iemand zich in zijn hoofd met het christelijk
geloof? Die vragen stelt Kuitert zichzelf in de inleiding
van 'Het algemeen betwijfeld christelijk geloof, dat
ruim een jaar geleden uitkwam en waarvan inmiddels
zo'n 50.000 exemplaren zijn verkocht. Het centrale the
ma is 'Wat geloof ik werkelijk?' Het zoekplaatje van God
'samengesteld uit ervaringen die we aan mens en
wereld opdoen' is volgens Kuitert aan verschuivin
gen onderhevig. Het boek is de weerslag en verant
woording geworden van de manier waarop hij persoon
lijk zijn zoekplaatje heeft bijgesteld. „Het persoonlijke
karakter dat zo'n onderneming aankleeft, sluit aller
minst uit dat ze herkenbaar is voor anderen ('u brengt
onder woorden wat ik altijd gedacht heb')", schrijft
Kuitert in 'Het kan nog erger'. „Want er is geen mens
(en geen kerkelijke gemeenschap) in wie zich dat pro
ces niet afspeelt. Ook de Gereformeerde Bond zai op
een goede dag zover zijn dat ze het «scheppingsverhaal
niet meer als een verslag van ontstaan van mens en we
reld leest." Versnel daarentegen komt tot de conclusie
dat voor een dergelijk type boek over God err geloof de
tijd voorbij is. „Wie probeert God onder woorden te
brengen en (theo)logisch te laten kloppen en daarbij
voortdurend een beroep doet op common sense-argu-
menten loopt tegen de logische lamp, en in de daarop
volgende duisternis van willekeur en consistentie."
In 'Het kan nog erger' ontspint zich
vanuit deze uitgangspunten een discussie
die, en dat is een beetje jammer, vooral aan
het eind ontaard in het over en weer weg
ruimen van verondersteld onbegrip en mis
verstanden. Vooral Versnel versterkt daarbij
de indruk dat beide kemphanen niet we
zenlijk met elkaar in gesprek raken. „In zijn
algemeenheid zie ik als het centrale knel
punt, dat Kuitert in zijn beide bijdragen aan
dit boek ophoudt waar ik mijn kritiek in
zet."
'Het kan nog erger' is voorzien van een
inleiding en een nawoord van P.N. Holtrop,
hoogleraar zendingswetenschappen aan de
Theologische Universiteit in Kampen. Hij
leidde destijds ook de discussie in de Wes-
terkerk. Aan een slotconclusie waagt hij
zich niet. „Ik voel mij als die rabbi om
wiens oordeel gevraagd werd over een gevoerd debat.
Tegen de eerste 'combattant' zei hij: 'Je hebt gelijk', en
daarna, toen de ander hém zijn redenen uiteenzette,
zei hij ook tegen hem: 'Je hebt gelijk'. Toen omstanders
de rabbi erop wezen dat je in een zo duidelijk verschil
van mening en bij een zo ingrijpend verschil van argu
mentatie toch niet beiden gelijk kunt geven, gaf hij ook
de omstanders gelijk." Holtrop kan zich wel vinden in
de handelwijze van die rabbi. „Ik ben het met het be
toog van beiden eens en ook nog eens met de omstan
ders die mogelijk zullen zeggen dat zulks niet kan."
Voor de lezers die het 'Het algemeen betwijfeld chris
telijk geloof al een tijdje in de kast hebben staan, is
'Het kan nog erger' zeker door de vele verwijzingen
naar het 'moederboek' in elk geval een boeiend ver
volg. En de vraag wie er nu eigenlijk gelijk heeft, is on
getwijfeld voer voor de Kuitert-kringen.
Het kan nog ergereen discussie over thema's uit 'Het algemeen
betwijfeld christelijk geloof H.M. Kuitert en H.S. Versnel. -
Baarn Ten Have, 1993. - 152 p. - Prijs 29,90 gulden. ISBN 90-
259-4524-4
Het algemeen betwijfeld christelijk geloofeen herziening H.M.
Kuitert. - Baarn Ten Have, 1992. - 300 p. - Prijs 39,90 gulden.
ISBN 90-259-4481 7
Van Afra tot de Zevenslapers
Met het boek 'Van Afra tot de Zevenslapers' sluit de au
teur Louis Goosen een serie van drie boeken af die te
maken hebben met kunst en christendom. In het in
1990 verschenen 'Van Abraham tot Zacharia' staan the
ma's en verhalen uit het Oude Testament centraal en
wordt hun invloed in religie, beeldende kunst, litera
tuur, muziek en theater aangegeven. Thema's uit het
Nieuwe Testament en de apocriefe literatuur en hun
Prof. dr. H.M. Kuitert.
FOTO HiELCO KUIPERS
voortleven in de kunsten worden behandeld in 'Van
Andreas tot Z5cheus', dat in 1991 verschijnt.
In 'Van Afra tot de Zevenslapers' wordt aandacht be
steed aan heiligen in religie en kunsten. Uitgangspunt
is dat de geschiedenis van het christendom, de religieu
ze volkscultuur en beeldende kunst niet goed te begrij
pen zijn zonder enige kennis over de talrijke heiligen:
maagden, martelaren, kerkvaders, asceten, kerkvorsten,
missionarissen, ordestichters, pestheiligen en noodhel
pers. Daarom krijgen 170 belangrijke heiligen, uit Oost
en West, alfabetisch in dit boek een beschrijving: hun
leven, de legendevorming, hun verering, hun aanwezig
heid in de kunsten. De meeste hoofdpersonen hebben
met elkaar gemeen dat ze op een gruwelijke manier
aan hun eind kwamen.
Via Afra van Augsburg, een vrouw die vanwege het
feit dat ze christin werd tot de dood op de brandstapel
werd veroordeeld, en onder andere Augustinus, Ber-
nardus van Clairvaux, Bonifatius, Erasmus, Ignatius van
Loyola, de Martelaren van Gorkum, Nicolaas van Myra,
Teresa van Avila en Willibrord eindigt het boek met de
legende van de Zevenslapers van Efeze. Die verhaalt
van een groepje jonge herders dat weigert aan de afgo
den te offeren. De mannen vluchten een grot in en wor
den daar ingemetseld.
Van Afra tot de Zevenslapers Heiligen in religie en kunsten
Louis Goosen. - Nijmegen SUN, 1992. - 397 p. - Prijs44,50 gul
den. ISBN 90-6168-374-2
ROB GROENLAND
Vervlogen tijden in maart
Voor de gegevens van de gemiddel
de temperatuur van een maand
kunnen we in Nederland teruggaan
tot het jaar 1706. De metingen zijn
achtereenvolgens gedaan te Delft
(1706-1734), te Zwanenburg
(1735-1861), te Utrecht (1848-
1898) en te De Bilt (1897-heden).
In deze bijna drie eeuwen lange
reeks vinden we de koudste maand
maart in 1845. Die maand had een
gemiddelde temperatuur van min
2,3 graden, dat is ver onder de nor
male temperatuur van januari, toen
plus 1,7 graden, thans plus 2,0
graden. Van 13 tot en met 16
maart vroor het plaatselijk bijna 20
graden, terwijl overdag het kwik
niet veel hoger kwam dan mm 10
graden. Met Pasen konden (toen in
1845 op 23 maart) de eieren op
het ijs worden gegeten. De dooi
was net ingevallen, maar het ijs
kon nog een mensenmenigte dra
gen.
Nog slechts twee maartmaanden
uit de reeks hadden een tempera
tuur beneden het vriespunt: maart
1748 (min 0,7 graden) en maart
1789 (min 0,4 graden). Maart
maanden met een gemiddelde
temperatuur tussen 0 en plus 2
graden, ongeveer vier graden bene
den normaal, komen in de acht
tiende eeuw regelmatig voor (14
keer), in de negentiende iets min
der vaak (9 keer), om ten slotte in
de twintigste eeuw vrijwel te ont
breken (slechts 3 keer).
We mogen dus stellen dat de huidi
ge maart-maanden wat minder ex
tremen in de koude richting verto
nen in vergelijking met de vooraf
gaande eeuwen
De extremen in de koude richting
blijven dit weekeinde en de eerste
dagen van de volgende week vrij
wel zeker uit. Hiermee komt de
temperatuur voor het eerst sinds
twee weken weer boven het gemid
delde voor de tijd van het jaar te
liggen. Vandaag kan in een noord
westelijke stroming nog veel bewol
king van de Noordzee binnendrij
ven. Morgen ruimt de wind al iets
naar noordoost en wordt de lucht
droger, met meer kans op zonnige
perioden. Na het weekeinde gaat
de lentevlag uit bij zachte zuidoos
tenwinden, flinke zonnige'perioden
en maxima die tot boven de 10
graden uitklimmen!
HET WEER IN EUROPA
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
zaterdag.
Noorwegen:
Overwegend bewolkt en
vooral vrijdag van tijd tot
tijd regen. In het midden
gend naar zo'n plus 5 gra
den. In het midden en
noorden overdag aanhou
dend lichte tot matige
tot n
110a
115 in het
noorden.
Vrijdag in het zuidoosten
geleidelijk v
neerslag. Eerst
later in het zuiden over
gaand in regen. Maxima
oplopend naar plus 3 in
het zuiden. In het midden
overdag lichte tot matige, 's nachts
wegend matige en misschien plaatselijk
strenge vorst.
Denemarken:
Bewolkt en vooral vrijdag af en toe regen
of motrege, in het oosten voorafgegaan
door wat sneeuw of ijzel. Geleidelijk
zachter met maxima op zaterdag rond 7
Ingeland, Schothnd, Wales en Ierland:
Vrij veel bewolking en vooral in Schot
land vrijdag wat regen of motregen. El
ders op de Britse eilanden overwegend
droog. En misschien ook nog hier en
daar een beetje zon. Zachter met maxi
ma vrijdag rond de 9 graden.
België en Luxemburg:
Vrijdag bewolkt en vooral in Belgie mo
gelijk wat lichte regen of motregen. Za
terdag overwegend droog en hier en daar
een sprankje zon. Stijgende tempera
tuur, zaterdagmiddag zo'n 7 graden.
Donderdag op vrijdag 's nachts nog lich-
Wolkenvelden, ook wat zon en vrijwel
overal droog, 's Nachts overwegend lich
te vorst. Maxima oplopend naar zo'n 6
graden op zaterdag.
Portugal en Madeira:
In het noorden en midden van Portugal
overwegend droog en ook nu en dan zon.
In het zuiden, langs de Algarve, overwe
gend bewolkt en kans enkele buien, mo
gelijk met onweer. Middagtemperatuur
rond 15 graden. Madeira: Wisselend be
wolkt en kans op een enkele bui. Maxi
ma ca. 18 graden.
Spanje en de Canarische Eilanden:
Spanje: Langs de Costa's ten noorden
van Bemdorm droog en redelijk zonnig.
In het zuiden en aan de Costa Blanca en
de Costa del Sol geleidelijk meer bewol
king en kans op een enkele regen- ot,on-
weers- bui. Maxima langs de Costa's
tussen 15 en 18 graden, maar ten noor
den van Barcelona tot 13. Canaristhe
Eilanden: Wolkenvelden, maar ook af en
toe zon. Overwegend droog. Maxima
langs de zuidstranden 21 graden
Neerslagkans
Mimmumtemp.
Middagtemp.
ZATERDAG 6 MAART 1993
Zon- en maanstanden
Zon op 7.13 zonondf
Maan op 16.12Ma 05.50
Waterstanden Katwijk
Hoogwater 1.18en 13.38
Laag water 9.36 en 22.16
Innsbruck half be
r vooral i
Marokko en Tunesië:
Marokko: Af en toe zon, ma;
het noorden bij Tanger ook kans op een
onweersbui. Langs de kust bij Agadir
waarschijnlijk droog, en wat meer zon.
Maxima 16 graden bij Tanger en zo'n 18
bij Agadir. Tunesie: Geleidelijk meer zon
en een afnemende buienkans. Maxima
rond 17 graden.
Zuid-Frankrijk:
Wolkenvelden, afgewisseld door perio
den met zon en vrijwel overal droog.
Maxima 5 tot 10 graden. Minima in het
bieland min 2 tot min 5 graden.
