ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
Vliegtuiglawaai,
wie ligt er wakker van?
ZATERDAG 27 FEBRUAR11993
Vliegtuiglawaai kun je vergelijken
met bij voorbeeld een spoorbaan
naast je woning. Mensen die er
pas komen wonen, worden wakker. Maar op
een bepaald moment raak je er aan gewend,
hoor je de treinen niet meer. Met vliegtuigen
is het precies hetzelfde. Ik durf de stelüng aan
dat je juist aan de regelmaat went."
Doctor Jim Home, werkzaam bij het labo
ratorium voor slaaponderzoek van de Lough
borough universiteit, is zelf ook een beetje
verbaasd over de resultaten van het eerste
onderzoek naar nachtelijk vliegtuiglawaai,
dat werd uitgevoerd in de slaapkamer van de
onderzochte personen zelf. „De resultaten
zijn wel verrassend, dat kun je wel zeggen.
Wij hadden ook verwacht dat mensen meer
zouden reageren op nachtelijk vliegtuigla
waai, zeker als je kijkt naar het vele laborato
riumonderzoek dat tot nu toe is verricht."
De belangrijkste conclusie uit het Britse
onderzoek is, dat nachtvluchten nauwelijks
verstorend werken op de nachtrust. Er zijn,
zo stellen de Britten, zeker geen negatieve ge
volgen voor de gezondheid. Gemiddeld ont
waken mensen achttien keer gedurende tien
tot vijftien seconden per nacht. Maar dat
wordt vooral veroorzaakt door de noodzaak
het toilet te bezoeken, huilende kinderen,
ziekte of de partner, die zich voor de zoveel
ste keer omdraait of ligt te snurken. Pas op de
achtste plaats (minder dan vier procent) staat
het vliegtuiglawaai. Eén op de 75 vliegtuigen
die overvloog in de onderzochte gebieden
was er oorzaak van dat de proefpersonenen
wakker werden.
Alcohol
Het onderzoek toonde aan dat mannen an
ders op lawaai reageren dan vrouwen. Ook
leeftijd bleek van invloed. „Uit het onderzoek
kwam naar voren dat mannen wél vijftien
procent vaker wakker worden dan vrouwen.
Bovendien bleek dat mensen in de leeftijds
categorie tussen 35 en 50 jaar meer ontwa
ken dan anderen. Een verklaring voor die
verschillen hebben we niet. Daarvoor is meer
onderzoek nodig."
„Er bestaat ook een verband tussen het
aantal keren dat men ontwaakt en sportbe
oefening, alcoholgebruik en stress. Mensen
die actief hebben gesport, bij voorbeeld
squash, hardlopen of Fitness, veel drinken of
onder grote spanning staan, worden vaker
waker, ook van vliegtuiglawaai."
Niet alle mensen kunnen te
gen de herrie van vliegtuigen.
Een kleine groep lijdt wel dege
lijk onder het feit dat ze pal on
der de rook van een vliegveld sla
pen. „Twee tot drie procent van
de onderzochte personen wordt
twee keer zo vaak of zelfs nog
meer in hun slaap gestoord door
vliegtuigen dan anderen. Dat
heeft te maken met hun eigen
persoonlijkheid. Soms staan zij
negatief ten opzichte van vlieg
tuigen of vliegvelden, maar in de
meeste gevallen zijn het mensen
die het gewoon verschrikkelijk
vinden om te worden gestoord."
Gewenning
In het algemeen reageren men
sen dus nauwelijks op vliegtuig
lawaai. „Je kunt vaststellen dat
mensen die nabij een vliegveld
wonen gewend zijn aan het ge
luid. Ze zijn er niet langer ont
vankelijk voor en worden dus
niet meer in hun slaap gestoord.
Je kunt het vergelijken met kin
deren die 's nachts huilen. Moe
ders zijn voor dat geluid ontvan
kelijker en worden dus eerder
wakker dan vaders. Dat komt
overigens duidelijk uit ons on
derzoek naar voren. Het is het
Slapen, terwijl een Boeing 747
over je hoofd raast? Menigeen
wordt al gek bij het idee, maar
mensen die werkelijk in een bed
aan het eind van de startbaan
liggen, snurken rustig door.
Vliegtuiglawaai verstoort de
nachtrust nauwelijks,
constateren Britse
wetenschappers. Deze conclusie
staat haaks op al het andere
(laboratorium) onderzoek, dat
naar slaapverstoring is gedaan.
Professor doctor J.A (Jim)
Home van de Technische
Universiteit in het Engelse
Loughborough is een van de
onderzoekers.
enige lawaai waardoor vrouwen sneller wak
ker worden dan mannen. In alle andere ge
vallen reageren de mannen eerder."
„De gewenning blijkt ook uit een vergelij
king van metingen bij verschillende vliegvel
den. De resultaten rond Manchester, een
vliegveld dat 's nachts veelvuldig in gebruik
is, verschillen niet van het Londense He
athrow, waar in de nacht allerlei beperkingen
gelden. Daar stonden we eigenlijk perplex
„Eén van de onderzoeksplaatsen bij Man
chester lag direct onder de aan- en uitvlieg
routes van het vliegveld. Ik kan me niet voor
stellen dat je daar zou kunnen wonen. Ik zou
er gek worden. Maar de mensen noemden
het een rustige omgeving. Ze zeiden erg ge
lukkig te zijn met hun woning èn
woonplaats. Ze noemden het
vliegtuiglawaai niet eens."
„Dat toont aan, dat je aan
vliegtuigen went. Er is in die
woongebieden ook sprake van
zelfselectie. Mensen die absoluut
niet tegen vliegtuiglawaai kun
nen, zijn al lang verhuisd. En
mensen die minder of geen
moeite hebben met vliegtuigen,
blijven gewoon. Dat moet je wel
beseffen als je de resultaten van
het onderzoek bekijkt."
„Het is een van de redenen dat
we een voorstel hebben gedaan
om nog een nader onderzoek uit
te voeren. We willen graag een
groep mensen onderzoeken die
helemaal geen last hebben van
vliegtuiglawaai, om te controle
ren of zij even vaak in hun slaap
worden gestoord. Of dat onder
zoek er ook komt, hangt af van de regering
die geld beschikbaar moet stellen."
Home noemt het verder opvallend dat een
aantal mensen bij voorgesprekken de nacht
vluchten als een grote bron van overlast beti
telden. „Dat werd niet gestaafd door de me
tingen. Iets dergelijks kwam naar voren uit de
logboeken die de mensen bijhielden en
waarin ze aangaven door welke oorzaak ze
wakker waren geworden. De ene dag zeiden
ze door vliegtuiglawaai, terwijl er geen vlieg
tuig was overgekomen op dat tijdstip, de an
dere dag schreven ze dat het hun woelende
partner was, terwijl er op dat moment juist
■Q
rC
wel een vliegtuig passeerde. Bovendien bleek,
dat mensen die vlak voordat een vliegtuig
overkwam wakker waren geworden door bij
voorbeeld een blaffende hond, het vliegtuig
de schuld gaven. Eigen herinneringen van de
afgelopen nacht zijn daarom niet betrouw
baar, hebben wij vastgesteld."
ojectief
De resultaten van dit Britse onderzoek, ver
richt onder meer dan vierhonderd mensen
op acht plaatsen rond vier vliegvelden (Gat-
wick, Heathrow, Stansted alle nabij Lon
den en Manchester) staan haaks op de ge
gevens die tot nu toe beschikbaar waren.
Er is nog betrekkelijk weinig onderzoek ge
daan naar de relatie tussen vliegtuiglawaai en
de gevolgen voor de gezondheid. De meeste
wetenschappers denken, dat er sprake is van
schadelijke effecten op de gezondheid.
Slaapverstoringen door vliegtuigen zouden
zelfs leiden tot een verminderde werking van
het menselijk afweersysteem, oververmoeid
heid, psychische problemen en allerlei ande
re lichamelijke klachten. Home en zijn me
de-onderzoekers geloven daar niets van. Als
er al sprake is van gezondheidsklachten door
slaapverstoringen komt dat niet door vlieg
tuiglawaai, omdat andere zaken de slaap vele
malen vaker verstoren.
Toch is er verbazing over de grote verschil
len tussen de oude onderzoeken en het nu
gepubliceerde Britse rapport. Volgens Home
is de verklaring simpel: „Er zijn grote ver
schillen met onderzoeken die in het verleden
zijn gehouden, dat klopt. Maar dat komt
doordat oude onderzoeken vooral in labora
toria zijn uitgevoerd. Ons onderzoek is het
eerste grootscheepse veldonderzoek, bij de
mensen in de slaapkamer thuis. Mensen die
in hun eigen bed liggen, gewend zijn aan de
situatie, dat is toch heel wat anders dan een
student die vol met elektroden op bed ligt in
een laboratorium, waar om de zoveel tijd
vliegtuiglawaai uit een luidspreker komt
Andere wetenschappers hebben kritiek op
het onderzoek, omdat de toegepaste metho
de onjuist zou zijn. Het gebruik van een acti-
meter, een apparaatje ter grootte van een
horloge dat aarf de pols wordt bevestigd en
de bewegingen in de slaap registreert, heeft
tot kritiek geleid. Aan de hand van de polsbe
wegingen werden de slaapverstoringen vast
gesteld.
„Natuurlijk ben ik het met iedereen eens.
dat het beter is van alle onderzoekspersonen
via een EEG de hersenactiviteit vast te leggen
Maar dat is veel te duur en duurt veel te lang
Je kunt dan hooguit twee of drie personen
per nacht onderzoeken. Daarom
hebben we vijftig van de vier
honderd personen niet alleen
een actimeter omgedaan, maar
van hen tevens een EEG ge
maakt. Daaruit bleek dal 88 pro
cent van de polsbewegingen
overeen kwam met het EEG. En
daarmee is de methode betrouw
baar. Wij hebben de meest ob
jectieve studie uitgevoerd die
mogelijk was. daarvan ben ik
overtuigd."
Schiphol
Voorstanders van de uitbreiding
van Schiphol en de verplaatsing
van het Rotterdamse vliegveld
Zestienhoven, gebruiken het
Britse onderzoek ter ondersteu
ning van hun plannen. Maar dat
is onjuist, stelt Home.
„Omdat gewenning zo belangrijk
is voor het tolereren van nachtelijk vliry"'k'
lawaai, moet je nooit drastische venliïïTïTln-
gen doorvoeren. Beperkingen voor nacht
vluchten ophefTen, het aantal nachtelijke
vluchten drastisch vergroten, een vliegveld
uitbreiden of zelfs verplaatsen is een radicale
verandering die zal leiden tot grote slaapvcr
storingen. Het zal jaren duren voordat om
wonenden aan zo'n radicale verandering zijn
gewend en weer rustig slapen. Ik kan me dus
de zorgen van de omwonenden van Schiphol
heel goed voorstellen."
„Je kunt wel het aantal nachtvluchten
langzaam uitbreiden. En de uitbreiding kan
zelfs sneller, als je stillere vlieg
tuigen gebruikt. Maar het is heel
moeilijk aan te geven wanneer
de tolerantiegrens wordt over
schreden. Ik weet dat ze in Ne
derland streven naar het bepalen
van een soort nachtnorm. Maar
hoe ze dat willen doen. weet ik
niet. Geluidhinder hangt van zo
veel zaken af, zoals wind, grootte
van vliegtuigen en tal van andere
factoren. Het bepalen van één
norm is volgens mij ondoenlijk."
Home wijst er bovendien na
drukkelijk op. dat tijdens het
Britse Onderzoek alleen is geke
ken naar de relatie tussen nacht
vluchten en slaapverstoringen.
„Als je het hebt over uitbreiding
van een bestaand vliegveld, zoals
in het geval van Schiphol, gaat
het ook om heel andere zaken
Het zijn niet alleen de nacht
vluchten. Ook de geluidhinder
overdag neemt toe. En de totale
sociale omgeving verandert. Er
komen meer wegen, meer ver
keer, het aantal kantoren neemt
toe. Er zijn zoveel zaken die ver
anderen. Daarom kun je niet aan
de hand van ons rapport voor
spellen wat er gebeurt. Er zijn
factoren, die veel meer effect
kunnen hebben dan het aantal
nachtvluchten."
