Het vakmanschap van kleuretser Delatre
Haitink tovert met 'zijn' orkest twee maal ShakesPeare
Cultuur Kunst
Lyriek bij
Van Olst
ontbreekt
Vier filmhuizen weg uit
Associatie Filmtheaters
WOENSDAG 24 FEBRUAR11993
beeldende kunst
recensie nicole roepers
Tentoonstelling Barbara J van Olst, schil-
denien Tot en met 19 maart kxi LAK Gale-
ne. Clevenngaplaats 1, Lerden Openings
tijden: ma t/m za 10-22 uur, zo 14-17
Barbara van Olst (1950) combi
neert eigenlijk twee stromingen
in haar schilderijen: op het eer
ste gezicht lijken het streng geo
metrische composities in veelal
heldere kleuren. Overeenkom
sten met oudere geometrische
kunstwerken en constructivisti
sche collages dringen zich op.
Dichterbij gekomen echter
wordt de schildertechniek zicht
baar en verwijzen de lagen verf
(olieverf en eitempera). de pa
letmes- en penseelstreken naar
een uiterst serieuze behande
ling van de materialen. Je zou in
dit verband kunnen spreken
van fundamentele schilder
kunst, het schilderen als schil
deren.
Zo zijn in haar schilderijen al
le verflagen zichtbaar. VVaaF
twee of meer lagen over elkaar
zijn aangebracht blijven de on
derliggende delen en kleuren al
tijd (vaag) herkenbaar. Potlood
lijnen voor de eerste opzei zijn
niet overschilderd, alle lijnen
zijn duidelijk uit de hand ge
trokken, waardoor de geometri
sche vormen niet strak of glad
worden. Zelfs de spanning van
het spieraam is door het doek
waar te nemen.
Van Olst maakt met grote
aandacht voor het medium ab
stract geometrische schilderijen
die geen compositie-elementen
in zich dragen. De schilderijen
verwijzen ook nergens naar, zijn
niet aan een zichtbare werke
lijkheid te relateren, maar be
handelen puur de formele as
pecten van schilderkunst: een
ordening van kleur en vorm. En
hierin ligt zowel hun kracht als
zwakheid. Want waar je in het
ene werk kunt opgaan in de ver
schillende lagen kleurtinten, het
of de sjabloonachtige delen,
daar verveelt een volgend werk
in monochrome kleuren en har
dere vormen. En valt een derde
doek alleen maar op door de
flirt met 'op art', maar evenaart
niet noch voegt iets toe aan het
eerste werk.
Vorm en kleur leiden elk een
eigen leven. De geometrische
vormen blijven puur vorm. wor
den geen tekens en winnen
daardoor niet aan betekenis
Terwijl Van Olst met haar be
heersing van de verf- en kl-
europbouw niet vast zou hoe
ven houden aan die gegeven
geometrische vormen. Een
meer lyrische vormbenadcring
zou misschien spannender zijn.
Expositie in van Gogh: 'Van Pissarro tot Picasso'
Van Jacques Villon is 'Les Cartes' uit 1903.
Eugène Delatre maakte omstreeks 1897 een huivering
wekkende afbeelding van de dood als vrouw in een ele
gante blauwe mantel. De schedel met gapende zwarte
gaten voor ogen, neus en mond draagt een bontmuts,
om de hals hangt een bontstola. Het griezelige effect is
vaardig vergroot door de dood in een sneeuwlandschap
te plaatsen. Op de expositie „Van Pissarro tot Picasso,
Franse kleuretsen" in het Van Gogh Museum is deze ets
een van de overtuigende bewijzen van het grote vakman
schap van Delatre.
amsterdam francoise ledeboer
De Parijse -drukker en etser
heeft in het laatste kwart van de
vorige eeuw een centrale rol ge
speeld in de verdere ontwikke
ling van het ingewikkelde pro
cédé van de kleurets. In zijn
eenvoudigste vorm dateerde de
techniek uit de tweede helft van
de 17e eeuw, toen Nederlandse
graveurs etsen drukten waarbij
de kleuren met behulp van een
tampon direct op een géïnkte
etsplaat werden aangebracht. In
de 18e eeuw was deze poupée-
of dolly-techniek vooral in ge
bruik bij Engelse graveurs.
Bij de tweede soort kleurets,
een 18e eeuwse uitvinding van
de Fransman Jacques Christop-
he Le Blon, is er voor elke kleur
een aparte plaat. De platen wor
den over elkaar afgedrukt en
juist dat is de grote moeilijk
heid: ze moeten heel exact wor
den geplaatst omdat de kleuren
anders niet binnen de lijnen
van de afbeelding passen. Zon
der hulp van professionele
drukkers als Delatre had de toe
passing van deze 'au repérage'-
techniek weinig kans van sla
gen.
Japan
Mede door de fascinatie voor de
Japanse kleurhoutsnede, in het
Westen in de mode geraakt na
de openstelling van Japan in de
jaren zestig van de vorige eeuw,
gingen kunstenaars steeds vaker
proDeren met Kleuretsen net-
zelfde heldere stilistische effect
te bereiken. Félix Bracquemond
deed in 1873 een eerste poging
in Frankrijk met behulp van de
'au repérage'-techniek. Het re
sultaat was een prachtige poëti
sche afbeelding van een botani
sche tuin waarin twee elegant
geklede dames naar een aantal
exotische vogels staan te kijken.
Een ander vroeg voorbeeld is
van Félix Buhot, die in 1878 met
de poup'ee-techniek de vrolijke
afbeelding 'De nationale feest
dag 30 juni op boulevard de Cli-
chy' maakte.
De prent van Bracquemond
was in 1879 te zien op de in
vloedrijke vierde impressionis
ten-tentoonstelling in Parijs,
maar de techniek zou pas in de
jaren negentig een hoogtepunt
bereiken met het werk van de
Amerikaanse Mary Cassatt. Cas-
satt heeft in Parijs een groot
grafisch oeuvre tot stand ge
bracht met als belangrijkste
blikvanger een serie van tien et
sen met tedere afbeeldingen
van moeders en kinderen tij
dens hun dagelijkse bezighe
den. Opvallend zijn de strakke
lijnen en heldere, rustige kleur
vlakken. „Het resultaat is be
wonderenswaardig, even mooi
als dat van de Japanners",
schreef Camille Pissarro in 1893
aan zijn zoon Lucien.
Etslijntjes
De stijl van de Pissarro's was
heel anders dan die van Cassatt:
zij maakten vooral kleine land
schappen die werden opge
bouwd uit vele dunne lijntjes in
verschillende kleuren over el
kaar. Zo benaderden zij in hun
kleuretsen het visuele effect van
de schilderijen waarmee vooral
Camille roem vergaarde. Picas
so is vertegenwoordigd met
twee in rood gedrukte kleine
naakten uit de collectie van het
Musée Picasso. Zijn grootste be
kendheid kreeg hij met zijn ma
gere dof kijkende echtpaar op
'De karige maaltijd' uit 1904.
Deze zeldzame kleurets kon
voor deze gelegenheid niet wor
den geleend maar vinden we
gelukkig wel terug in de catalo
gus. Ook in deze techniek toon
de Picasso zijn meesterschap.
De expositie is samengesteld
uit de collecties van de Biblio-
thèque Nationale in Parijs en
The Jane-Voorhees Zimmerli Art
Museum in het Amerikaanse
Eugène Delatre maakte omstreeks 1897 een huiveringwekkende afbeelding van de dood als vrouw in een
elegante blauwe mantel. foto cad
New Brunswick. Aantrekkelijke
afbeeldingen uit het mondaine
leven van Richard Ranft, Paul
Helleu en Jacques Villon, realis
tische straatscènes met daglo
ners en bedelaars van Théophi-
le-Alexandre Steinlen en Joa
quin Sunyer y Miro, maar ook
vele mooie landschappen en
portretten laten zien dat de
kleurets tenslotte een zeer hoog
artistiek en technisch niveau
bereikte. Rond de Eerste We
reldoorlog zakte de kwaliteit
echter in en raakte de kleurets
in de ban van de commercie.
Camille Pissarro sprak zelfs over
„een groep charlatans die niets
zeggende mooie dingetjes
maakte".
De expositie „Van Pissarro
tot Picasso" in het Van Gogh
Museum (Paulus Potterstraat 7
Amsterdam) duurt tot en met
18 april. De openingstijden
zijn van maandag tot en met
zaterdag van 10.00 tot 17.00
uur en op zon- en feestdagen
van 13.00 tot 17.00 uur.
Kijken naar modern theater
alphen De belangstelling voor modem theater is, zo vindt het
Alphense Parktheater, aan de geringe kant. Reden om deze vorm
van toneel 'dichter bij het publiek' te brengen door op zondag
28 februari een lezing te organiseren. Deze lezing is toegspitst op
'Apachendans' dat theatergroep Carver op 6 maart in het
Parktheater ten tonele voert en op 'Rosmersholm' van Strind-
berg, te spelen door Fact op vrijdag 2 april. De lezing wordt ge
houden door Gudrun Beckmann, toneeladviseuze en dramatur
ge voor het Zuidhollands Centrum voor Amateurtheater en voor
professionele produkties. Aanyang: 15.00 uur.
Grote Verzoendag aan de Van Baerlestraat Toneelgroep Amsterdam:
numegen/amsterdam anp
De directies van vier grote film
huizen hebben het lidmaat
schap van de Associatie van Ne
derlandse Filmtheaters met in
gang van volgend jaar opge
zegd. De directeuren zijn onte
vreden over de geleverde pres
taties. De organisatie werd tien
jaar geleden opgericht om het
vertonen van goede films in ook
professionele filmhuizen te be
vorderen.
De vier directies vinden dat
de associatie onvoldoende inte
resse toont in de grote filmhui
zen en teveel in de kleine. Ook
zou er van het voorgenomen
sponsorbeleid niets terecht zijn
gekomen. De organisatie heeft
maar één vaste kracht en een
budget van bijna 120.000 gul
den per jaar.
De ontevreden filmhuizen
zijn Cinemaricnburg in Nijme
gen, 't Hoogt jn Utrecht,
Desmet in Amsterdam en Liga
'68 in Groningen. Volgens direc
teur C. Chiaradia van Cinema-
riënburg zullen nog zeker zes
filmhuizen hun voorbeeld vol
gen.
Volgens G. Bunnik, de enige
betaalde kracht van de associa
tie, is er wel degelijk aandacht
voor de grote filmhuizen. Voor
de elf grootste is met ingang van
vorig jaar de „a-sectie" opge
richt. In de b-sectie zitten de 18
middelgrote en in de c-sectie de
regionale samenwerkingsver
banden.
Bunnik vindt niet dat zijn or
ganisatie te klein is voor al dit
werk. „In deze branche wordt
veel met niet betaalde krachten
gewerkt. Dat geldt voor de film
huizen zelf en ook voor onze in
stelling: we hebben vier
stagiaires."
Morgen overlegt Bunnik met
het bestuur van de associatie
over de klachten van de vier
filmhuizen.
amsterdam rob van der hilst
Bernard Haitink is terug bij het
Concertgebouworkest. Niet
voorgoed, maar slechts voor de
periode van een week zal de
Maestro 'zijn' orkest dirigeren.
De orkestleiding had gisteren de
vaderlandse pers uitgenodigd
voor een informele ontmoeting
met de dirigent. Daaraan voor
afgaande konden journalisten,
fotografen en tv-camerateams
getuige zijn van een deel van de
ochtendrepetitie. Om te bewij
zen dat het weer helemaal snor
zit tussen het orkest en zijn
eminente gast-dirigent.
De podiumtribune van de
grote zaal biedt een riant uit
zicht op de orkestmusici. Het
Concertgebouworkest reper-
teert Ravels 'Ma mère l'Oye'.
Voor het ensemble staat de aan
leiding van de journalistieke
processie naar de hoofdstad:
maëstro Bernard Haitink. De
vroegere chef-dirigent van het
orkest, die in 1988 na allerlei
strubbelingen met direCtie, be
stuur en zelfs met delen van de
orkestgemeenschap, het diri
geerstokje definitief aan de Am
sterdamse wilgen hing.
Haitink staat voor het eerst in
jaren voor zijn vroegere orkest,
nu als gastdirigent. Hij dirigeert
het Concertgebouworkest in
drie concerten met werk van
Berlioz, Ravel en Mahler. Ofwel,
Grote Verzoendag is aangebro
ken aan de Van Baerlestraat.
De sfeer tussen orkestmusici
en dirigent is zo te zien en te
horen heel ontspannen. Grapjes
schieten over en weer. Merk
waardig groot is Haitinks uit
straling op het orkest: het veel
vuldig trillen met de gebalde
vuisten, een gelaat dat allerlei
expressieve trekken aanneemt.
Een lichaam dat zich in allerlei
houdingen plooit en meer dui
delijk maakt dan honderddui
zend woorden bij elkaar. Het re
sultaat? Een orkestrale warmte
'als vanouds'. Dirigenten kun
nen tovenaars zijn. Haitink is er
zo een. Maar wel een tovenaar
van nuchtere Hollandse melk
chocolade.
Dat blijkt ook tijdens de pers
ontmoeting na afloop van de
orkestrepetitie. „Ik heb niets te
melden", zegt'Haitink wanneer
hij de foyer is binnengelopen.
„Waarom zijn we dan hier?"
mompelt een collega nèt hoor
baar. Voordat die vraag beant
woord kan worden, neemt
waarnemend artistiek directeur
Truus de Leur het woord. Van
haar kant: geen nieuws. Wel
zegt ze „dat het Concertge
bouworkest vreselijk blij is dat
Bernard weer bij ons is."
Dan neemt de maëstro het
woord. Acht microfoons worden
onder zijn neus gehouden, tele
visiecamera's zoemen. Haitink,
die naar eigen zeggen een nogal
schuw mens is, ontpopt zich als
een behendig antwoord-gever.
Natuurlijk is hij blij met de her
nieuwde samenwerking. Het or
kest klinkt, ondanks het feit dat
inmiddels twintig nieuwe musi
ci zijn toegetreden, heel ver
trouwd. Na tien minuten was
hij weer helemaal terug. In het
komende seizoen zal hij weer
met het orkest aantreden.
Maestro heeft gesproken.
Muze wacht af.
amsterdam anp
De Toneelgroep Amsterdam,
vaste bespeler van de Stads
schouwburg, zal in het komen
de seizoen twee Shakespeare-'
drama's op de planken bren
gen: Othello en Richard III. De
klassiekers vormen een tegen
wicht voor het nieuwe repertoi
re dat eveneens wordt uitge
bracht, waaronder een zogehe
ten new age comedy van artis
tiek leider Gerardjan Rijnders
Cocktail
Othello zal al in het lopende
seizoen, medio april, in premiè
re gaan in de Stadsschouwburg.
De repetities zijn deze week be
gonnen onder leiding van regis
seur Johan Simons. Rik van Uf-
felen speelt Othello, Pierre Bok-
ma heeft de rol van de verrader
lijke Jago en Elsie de Brauw is
Othello's geliefde, Desdemona.
Pierre Bokma zal vanaf febru
ari '94 onder regie van Gerard
jan Rijnders ook de titelrol ver
vullen in Richard III, net als Ot
hello in een vertaling van Gerrit
Komrij.
Rijnders' stuk Liepiebber zal
volgend seizoen worden ge
speeld in Duitsland, tijdens de
Buchmesse in Frankfurt en ver
volgens in Hamburg. De Duitse
vertaling is al klaar.
Sigrid Koetse zal het komend
seizoen opnieuw (ballas vertol
ken, de succesvolle monoloog
van Jean-Yves Picq onder regie
van Bert Edelenbos. Zij is (met
onder anderen Joop Admiraal.
Jacques Commandeur en Kitty
Courbois) ook te zien in Mooi
weer vandaag van de Britse
schrijver David Storey. Mooi
weer vandaag gaat al in april in
première (in de Toneelschuur
Haarlem), en zal het nieuwe sei
zoen als reprise worden voort
gezet (in Beilcvue Amsterdam).
De Toneelgroep Amsterdam
verrast de liefhebbers verder
met twee stukken van bekende
schrijvers, die desalniettemin
nooit in Nederland zijn uitge
bracht. Het betreft Rnf des Ie
hens van Arthur Schnitzler
(1906) en Elisabeth II van Tho
mas Bernhard. Ruf des Lebens
wordt geregisseerd door Lid-
wien Roothaan, die vanaf het
komend seizoen met Rijnders
en Titus Muizelaar de artistieke
leiding vormt van de Toneel
groep. Muizelaar neemt de tra
gi komische Elisabeth II voor
zijn rekening, met Catherine
ten Bruggencate in een hoofd
rol. Muizelaar tekent ook voor
Glenn van David Young, een to
neelstuk over de beroemde pia
nist en componist Glenn Gould.
Vier acteurs vertolken in dit stuk
verschillende facetten van
Goulds persoonlijkheid: won
derkind. performer, puritein en
perfectionist.
Nieuw is ook Romance met
Jane, dat de Toneelgroep op de
planken zal brengen in samen
werking met de jonge regisseur
Peter Pluymaekers en de
Vlaamse auteur Paul Pourveur.
Het nog in ontwikkeling verke
rende stuk verhaalt van Tarzan
die ziek wordt en Jane die dat
niet kan accepteren. Over de
perversie van de dolgedraaide
consumptiemaatschappij han
delt Nirvana van de Amerikaan
se schrijver Arthur Kopit. Regie
voert Lidwien Roothaan, tot de
spelers behoren Hajo Bruins en
Roos Ouwehand.
