'Ik wil compensatie voor deze nachtmerrie'
Corruptieschandaal rond wethouder
Maastricht is hoogst uitzonderlijk
Somalia profiteert zelf niet van visrijke wateren
Feiten &Meningen
Wethouder Maastricht
treedt af vanuit zijn cel
MAANDAG 22 FEBRUAR11993
Koos Rijkes, slachtoffer Faro-ramp, herstelt langzaam van brandwonden:
Over de afwikkeling van de schade en de financiële ge
volgen van de vliegramp bij het Portugese Faro wil Koos
Rijkes nog niet praten. De 40-jarige computerprogram
meur uit Heerhugowaard is een van de meest ernstig ge
wonden. Hij herstelt op dit moment in een isolatiebarak
van het brandwondencentrum in Beverwijk. Meer dan de
helft van zijn huid is vernietigd.
in hebben ze hun vragen, twij
fels en ergernissen op een rijtje
gezet.
Koos geneest voorspoedig. Zijn
hoofd zit nog in een muts van
verband, maar de geteisterde
huid van zijn hals en gezicht
zijn al te zien. Vanonder de spe
ciale handschoenen zijn z'n
polsen zichtbaar, waarop ge
transplanteerde stukjes huid als
rode lapjes afsteken.
Huilen
BEVERWIJK CEES VELLEKOOP
Hoewel al zijn lichaamsfuncties
zich waarschijnlijk zullen her
stellen, zal hij de littekens van
de verschrikkingen met de ver
ongelukte DC 10 van Martinair
de rest van zijn leven met zich
meedragen.
Veel van de overlevenden zijn
nog helemaal niet bezig met de
centenkwestie. Eerst willen ze
weten wat de oorzaak van de
vliegramp is. Koos Rijkes onder
tekende de brief die tientallen
slachtoffers aan Martinair en de
Commissie Vooronderzoek
Vliegramp Faro stuurden. Daar-
Af en toe moet hij huilen als hij
praat over de ramp. Toch slaagt
hij erin een gedetailleerd ver
haal te vertellen: „Het was een
Advocaten en andere experts
zijn druk bezig met de afwik
keling van de schade van de
vliegramp bij Faro. Martin-
air biedt een schadevergoe
ding aan van een kwart mil
joen gulden, maar dan moe
ten de slachtoffers wel voor I
augustus dit jaar akkoord
gaan. Een kwart miljoen lijkt
veel maar is het niet, zegt de
ANWB die namens de slacht
offers optreedt.
„Veel buitenstaanders den
ken dat alle slachtoffers zo
maar een kwart miljoen krij
gen. Dat is niet zo. Het gaat
om een maximumuitkering
voor aantoonbare schade",
zegt chef letselschade van de
ANWB mr. Sylvia Luyt.
Er zijn verschillende soorten
schade bij de vliegramp. Me
dische kosten worden gro
tendeels gedekt door de ziek
tekostenverzekeraars waar
de slachtoffers hun claims
eerst moeten indienen. De
reisverzekering, die In de
eerste plaats de verloren ba
gage en onvoorziene reis- en
verblijfkosten vergoedt, kan
ook bij blijvende invaliditeit
of in geval van overlijden
geld uitkeren. Die eenmalige
uitkering wordt over het al
gemeen niet in mindering
gebracht op andere uitkerin
gen.
Voor het verlies aan inkom
sten door arbeidsongeschikt
heid zijn werknemers be
schermd door de Ziektewet
en eventueel de WAO. Geluk
bij een ongeluk is dat de
ramp ruim voor de inwer
kingtreding van de nieuwe
WAO-regelinggebeurde.
Kleine zelfstandigen, van wie
er opmerkelijk veel in het
vliegtuig zaten, hebben vaak
zelf een arbeidsongeschikt
heidsverzekeringafgesloten.
Het verlies aan inkomsten
dat niet wordt gedekt, moe
ten de slachtoffers zelf clai
men bij de aansprakelijke
partij. Dat geldt helemaal
voor smartegeld, waarvoor
in de praktijk niemand is
verzekerd.
De luchtvaartmaatschappij
en aanvaarden, opmerkelijk
genoeg, maar een beperkte
aanspakelijkheid. Volgens
het verdrag van Warschau
uit 1961 hoeven ze niet meer
te vergoeden dan 41.000 gul
den. Martinair heeft dit be
drag in 1980 verhoogd tot
58.000 dollar, ruwweg
100.000 gulden. In dat licht
lijkt maximaal 250.000 gul
den een genereus bod. Meer
is er bij Martinair waar
schijnlijk niet te halen. En
wie akkoord gaat, moet de
vliegtuigmaatschappij belo
ven af te zien van claims bij
eventuele andere betrokke
nen. Dat zou betekenen dat
als de vliegtuigbouwer Mc
Donald Douglas aansprake
lijk is, slachtoffers niet meer
in de Verenigde Staten kun
nen procederen waar door
gaans veel hogere bedragen
worden uitgekeerd.
verschrikkelijke ruige landing.
Ik kan nog steeds niet begrijpen
waarom die landing werd door
gezet."
Op een gegeven moment hoor
de ik aan de motoren dat er
weer gas werd gegeven en ik
weet nog dat ik dacht 'goddank,
een doorstart'. Maar daarna viel
het geluid weer weg. Er was een
paar seconden niets en toen
volgde een enorme klap. Het
voelde aan alsof het toestel
rechts door het landingsgestel
was gegaan. Het hing zeker
twintig graden uit het lood. Een
seconde of zes, zeven leek het
allemaal goed te gaan en toen
bleef het kennelijk haken ofzo,
waardoor we omhoog werden
geslingerd."
Ik vloog met mijn hoofd op een
wand af. Het volgende moment
hing ik voorover in mijn stoel.
De rugleuning zat bovenop me.
De wand naast me was weg en
ik keek in een grote ruimte. De
hitte was enorm en ik zag overal
om me heen vlammetjes. Ik
probeerde los te komen uit mijn
veiligheidsgordel, maar op dat
moment was ik even vergeten
dat de gordel omgekeerd zat,
met de sluiting naar binnen."
Die gordel wilde maar niet los.
Ik kreeg de inhoud uit een kast
je op mijn hoofd. Boven mij be
gon een stoel te branden en
toen vloog ook mijn trui in
brand. In een paar seconden
smolt alles weg tot een paar
draden. God, laat me nu alstu
blieft doodgaan, dacht ik."
Ik ben er in geslaagd om die
gordel los te krijgen. Ik moest
met mijn beide handen in de
vlammen grijpen. Toen ik los
was en via een hoop schroot
naar beneden klom, kon ik het
gras zien."
Koud water
Rijkes besefte op dat moment
nog niet hoe erg hij was ver
brand, terwijl de verschroeide
huid van zijn handen er in lap
pen bij hing. „Het hoosde van
de regen. Achteraf besefte ik
hoe gunstig dat was. Koud wa
ter is de beste eerste hulp bij
brandwonden."
Hij slaagde erin naar het sta
tionsgebouw te lopen en ver
snelde zijn pas toen er achter
hem een geweldige explosie
klonk. „Een enorm brok rond
vliegend metaal miste me op
een haar na."
Onderweg kwam ik bekenden
tegen, onder wie Wilbert die nu
naast me ligt. Ik wist dat ik hulp
nodig had maar ben eerst op
zoek gegaan naar een telefoon
om naar huis te bellen. Toen
Koos Rijkes in een isolatiecabine van het brandwondencentrum in Beverwijk.
dat niet lukte, heb ik buiten het
stationsgebouw op een ambu
lance gewacht."
Toen ik in het ziekenhuis aan
kwam, werd ik het eerst gehol
pen door een chirurg. Hij keek
naar mij en zei 'youfirst.'De
dokter had mijn rug, waarvan
het grootste oppervlak was ver
brand, toen nog niet eens ge-
Wat er daarna is gebeurd, kan
hij zich niet meer in details her
inneren. Vanuit Faro werd hij
per legerhelikopter naar een
ziekenhuis in Lissabon gevlo
gen. „Ik heb daar 's avonds ern
stige ademhalingsmoeilijkhe
den gekregen. Er is nog naar
huis gebeld dat ik in acuut le
vensgevaar verkeerde. Ook de
volgende morgen was het nog
een dubbeltje op zijn kant,
maar ik Icon toen wel met de
zwaargewonden-vluchtnaar
Nederland." De artsen in Ne
derland hadden gehoord dat
Rijkes voor 35 procent was ver
brand, maar in werkelijkheid
bleek het 56 procent te zijn.
Meditatie
Met een groep van zo'n dertig
mensen was Rijkes naar Por
tugal gereisd voor een groeps-
meditatie. Vijf overleefden de
ramp niet, de anderen raakten
zwaar gewond. Rijkes is ervan
overtuigd dat de meditatieles-
sen hem door de eerste weken
hebben geholpen. Hij heeft al
acht operaties achter de rug. De
huid op zijn handen is helemaal
'ververst'. Hij kan zelfs alweer
voorzichtig een hand geven.
„Behalve een deel van mijn
rechteroor hoef ik verder niets
Maar Rijkes heeft nog een lange
weg te gaan. Op sommige plaat
sen is zijn huid nog strak en
stug van de littekens. Zijn rech
terarm krijgt hij niet omhoog
omdat er in de oksel een ver
groeid stuk littekenweefsel zit.
Er zullen nog meer operaties
volgen.
Rijkes hoopt ooit weer aan het
werk te kunnen. Maar daar zul
len nog maanden van herstel en
revalidatie aan vooraf gaan.
„Daar richt ik nu al mijn energie
op."
Deze ramp heeft me niet kapot
gemaakt, maar het is wel een
enorme breuk in mijn leven. Ik
kan nog niet bevatten wat me is
overkomen. Het is een nacht
merrie die ik steeds weer op
nieuw meemaak." Af en toe
mediteert hij: „Als ik weer bang
word, stel ik me heel sterk voor
dat ik in een enorme stortbui
sta. Dat koelt de ergste hitte af."
Hij zit vol met wagen over de
oorzaak van de ramp. Gek vindt
hij het dat de onderzoeksleiders
van de ramp hem nog niet heb
ben verhoord.
Verwerking
Net als veel andere overleven
den en nabestaanden van de
doden vindt hij het belangrijk
dat alles tot op de bodem wordt
uitgezocht. „Het heeft iets ge
ruststellends als je tenminste de
juiste toedracht weet. Dat helpt
mij ook bij de verwerking. Ik
lees nog steeds alle kranten en
luister naar alle verhalen."
Met de financiële afwikkeling
van de schade is hij niet bezig.
Maar het staat nu al vast dat het
maximumbedrag van een kwart
miljoen gulden dat Martinair
heeft geboden, voor hem lang
niet genoeg zal zijn. „Dat kwart
miljoen zal nu al wel op zijn.
Bovendien kan ik niet overzien
hoe lang het nog gaat duren
voor ik helemaal ben hersteld.
Het duurt alleen al anderhalf
jaar voordat getransplanteerde
huid definitiefis vastgegroeid."
Ik wil wel smartegeld. Ik wil
compensatie voor al die rotzpoi
en voor de pijn. Ik kan mijn
doch tertje een half jaar niet
zien. Ik had bij Martinair een
ticket gekocht voor een vlucht.
Als je dan voor 56 procent ver
brand uit dat vliegtuig kruipt,
denk ik dat je kunt spreken van
een wanprestatie, waar een fik
se schadevergoeding tegenover
moet staan."
TOM JANSSEN
AMSTERDAM GIJS SCHREUDERS
JURIDISCH MEDEWERKER
De arrestatie vorige week van
de Maastrichtse CDA-wethou-
der In de Braekt wegens een
corruptie-affaire is in de Neder
landse verhoudingen hoogst
uitzonderlijk. De wethouder
wordt er onder meer van ver
dacht dat hij een reis naar
Egypte heeft laten betalen door
de wegenbouwer Baars, die zelf
ook vorige week is opgepakt.
Volgens de wethouder heeft
Baars de reis alleen maar voor
geschoten.
Bij het onderzoek gaat het om
drie artikelen uit het Wetboek
van Strafrecht (art. 177,362 en
363) over omkoping van ambte
naren. Een politicus is welis
waar geen ambtenaar, maar
wordt daar in de wet wel mee
gelijkgesteld. Strafbaar is het
aanbieden van steekpenningen
aan een ambtenaar of politicus
daarom, het delict waarvan
Visgronden worden vooral door buitenlanders uitgebuit
De wateren voor de kust van Somalia
zijn rijk aan bijzonder voedzame vissen
in alle soorten en maten. Niemand heeft
deze voedselbron in de Golf van Aden en
de Indische Oceaan echter nog goed we
ten uit te buiten. Tonnen voedselhulp
moeten nog dagelijks het land worden
binnengebracht.
Visserijdeskundige Yusuf Omar Ali van
de Somalische Academie van Weten
schappen stelt dat buitenlandse schepen
meer proteïne uit de Somalische territo
riale wateren halen dan de hoeveelheid
die de bevolking via de hulptransporten
bereikt. Zijn beweringen zijn echter van
de hand gewezen door de voedsel- en
landbouvvorganisatitivan de Verenigde
Naties (FAO). Somaliërs zouden geen
grote viseters zijn.
Vissersboten uit Griekenland, Italië en
Spanje, maar ook uit Taiwan en Zuid-
Korea vissen met sleepnetten buiten de
Somalische kust. Formeel heeft Somalia
het alleenrecht op de Exclusieve Econo
mische Zone (EEZ) buiten de 3.300 kilo
meter lange kust. Maar sinds de centrale
regering in Muqdisho is verdwenen,
wordt daar helemaal geen toezicht meer
op gehouden. Naast makreel, sardines
en tonijn worden brasem, haai, koraal-
vis, kreeft en zeeschildpad gevangen.
De Somali's beschouwen de visserij tra
ditioneel als een minderwaardige activi
teit. Van de 7,5 miljoen Somali's wonen
er maar weinig aan de kust. Slechts 4.000
mensen verdienen hun brood met de
zeevisserij. De oorlog en de hongers
nood, die al aan 300.000 Somali's het le
ven heeft gekost en 1 miljoen mensen
heeft verdreven, heeft ook de visindus-
trie ontwricht. Al zouden nu aanzienlijk
meer vissen worden gevangen, dan nog
zouden grote problemen rijzen met het
vervoer naar de markt.
Somalia's territoriale wateren beslaan
780.000 vierkante kilometer. Voorheen
telde de Somalische kust zo'n vijfhon
derd gemotoriseerde vissersschepen en
duizend kleinere boten. Negen grote
schepen waren eigendom van de rege
ring en Somalische ondernemers en er
werkten zes buitenlandse treilers met
een vergunning. Voordat de burgeroor
log uitbrak, liepen enkele door buiten
landse hulporganisaties geleide visserij-
projecten in verschillende kustplaatsen.
Binnenkort zal een FAO-delegatie naar
Somalia komen om te beoordelen of die
projecten nieuw leven kan worden inge
blazen.
Baars wordt verdacht. Een amb-
tenaar of gekozen vertegen
woordiger die een gift of belofte
aanneemt, kan al drie maanden
cel treffen, ook al doet hij ver
volgens niets laakbaars. Laat hij
zich door de gift of belofte ver
leiden tot handelingen in strijd
met zijn plicht, dan wordt de
maximumstraf vier jaar.
Vorig jaar publiceerde het blad
Justitiële Verkenningen in een
nummer over corruptie een
overzicht van de rechtszaken
over ambtelijke corruptie. Daar
uit bleek dat er gemiddeld on
geveer twintig zaken per jaar
zijn. Maar volgens onderzoeker
Hoetjes is dat slechts het topje
van de ijsberg. „Vermoedelijk
zijn de opsporingsactiviteit en
de verwerkingscapaciteit van
het justitiële apparaat hoofd
oorzaak van de hoogte van de
jaarcijfers. Een verband met de
achterliggende hoeveelheid cor
ruptie is niet duidelijk", schreef
hij. Ook viel hem op dat.het
Openbaar Ministerie veel zaken
terzijde legt (seponeert) wegens
gebrek aan bewijs.
Alle veroordelingen hadden be
trekking op omkoping van
ambtenaren. Van politici die
wegens het aannemen van
steekpenningen zijn veroor
deeld, is geen sprake. Overigens
omvat corruptie meer dan om
koping. Vaak is (ook) sprake van
verduistering, fraude of belas
tingontduiking (steekpenningen
worden doorgaans niet op het
aangiftebiljet vermeld).
Gevaarlijk
Volgens Hoetjes was in het
overzicht daarom niet zozeer
het aantal gevallen interessant,
maar vooral omdat daarin dui
delijk werd welk situaties 'ge
vaarlijk' zijn. Behalve voor de
politie - waar de kans op cor
ruptie relatief groot is - was vol
gens hem bijzondere aandacht
nodig voor steekpenningen bij
de aanbesteding van overheids
opdrachten,'de vreemdelingen
dienst, het bouw- en woning
toezicht, de milieu-inspectie, de
Algemene Inspectie Dienst
(AID), het loodswezen en de so
ciale dienst. De intensieve ver
strengelingvan overheidshan
delen en belangen van burgers
doet steeds meer corruptiege
voelige sitaties ontstaan.
In Nederland is op het gebied
van corruptie doorgaans weinig
te melden. Er zijn wel affaires
geweest in de sfeer van onoirba-
re gedragingen van politici - de
staatssecretarissen Evenhuis en
Van Zeil en het kamerlid Van
den Bergh kwamen in opspraak
omdat zij hun eigenbelang had
den gediend, en de familie- en
bedrijfsbelangen van Lubbers
zijn onderwerp van discussie
geweest - maar van regelrechte
omkoping van politici blijkt zel
den of nooit iets. Van strafrech
telijke vervolging is tot nu toe in
elk geval nog nooit sprake ge
weest.
Terwijl in andere landen de cor
ruptieschandalen de pan uitrij
zen - in Duitsland, Frankrijk en
België lopen op dit ogenblik
spraakmakende onderzoeken
tegen vooraanstaande politici,
om over Italië maar te zwijgen -
behoudt Nederland een reputa
tie van bestuurlijke integriteit
die ook door de Lockheed-affai
re niet is ondermijnd.
Het is natuurlijk maar de vraag
of de zuivere reputatie van de
Nederlandse overheid niet voor
een deel is te danken aan laks
heid bij de controle en de op
sporing. Al te gemakkelijk wordt
ervan uitgegaan dat 'hier zoiets
toch niet voofkomt'. Op kamer
vragen over corruptie ant
woordt de minister van binnen
landse zaken immers steevast
dat 'de geringe omvang van dit
verschijnsel geen speciale aan
dacht rechtvaardigt'.
MAASTRICHT GPD
De Maastrichtse wethouder
Jo in de Braekt treedt af. De
CDA'er heeft dat dit weekein
de via zijn advocaat laten we
ten vanuit het politiebureau
in Stein waar hij al een week
lang wordt vastgehouden
voor verhoor. De wethouder
wordt verdacht van het aan
nemen van een snoepreis
naar Egypte van wegenbou
wer Baars.
VolgensCDA-fractievoorzitter
Bovens is In de Braekt terug
getreden om het CDA en de
politiek geen schade toe te
brengen. „Maar het houdt ze
ker geen schuldbekentenis in.
Hij is ervan overtuigd dat hij
zijn onschuld kan bewijzen",
aldus Bovens.
Volgens een verklaring van de
fractie wilde Bovens terugtre
den als fractievoorzitter ge-
zieq de onvoorwaardelijke
steun die hij In de Braekt
voortdurend heeft gegeven.
De fractie heeft Bovens echter
overreed om aan te blijven.
