Jongeren verstoren
rust in Koppelstein
de
'Studio Bollenstreek;' splitst
zich af van Omroep Rijnland
Leiden Regio
Schaap werpt vier lammetjes
Saaiste boek van de
Duin- en Bollenstreek
MAANDAG 22 FEBRUAR11993
Koppelstein: samen met zusterwijk De Boekhorst sinds
12 jaar ingeklemd tussen Stevenshof, de grote nieuwe
wijk, en de oude Morswijk. Een kleine oase van 204
koopwoningen temidden van het stedelijke geweld aan
de Rijn, net ver genoeg van rijksweg en spoorlijn. Maar
opgeschoten jongeren en in het wilde weg geparkeerde
auto's verstoren de gemoedsrust.
De bestuursleden Sonja Kruit
(Camillo Torresplein) en me
vrouw M. Molenaar (Marten
Luther Kingpad) van de vereni
ging van huiseigenaren, bewo
ners van het eerste uur, waken
zorgvuldig over de belangen
van de bewoners. Koppelstein is
redelijk voorzien van speel-
plaatsjes, maar die leveren ook
problemen op. Rondlummelen-
de jongeren verstoren de rust
op het Romeroplein.
„Het gaat om een brutaal slag
kinderen, afkomstig uit de Ste
venshof e/i soms zelfs uit de
Merenwijk. Ze maken herrie
met radio's en zorgen voor veel
onrust. De wijkagent heeft ze
wel eens aangesproken, maar
dat heeft nog niet veel gehol
pen", vertelt Molenaar.
Tussen de Rijn en de Hoge
Morsweg bevindt zich nog een
grotere speelplaats voor de ou
dere kinderen, maar het nut
daarvan is beperkt. „Het is een
hondenuitlaatplaats, je kan er
niets zonder in de uitwerpselen
te trappen. Ook al zo'n verza
melplaats van opgeschoten jon
geren, vooral in de zomer." De
portieken van de jongerenflat
aan de Gandhistraat zijn ook
een verzamelplaats voor jonge
ren die zich vervelen. De bewo
ners moeten zich soms een weg
banen door agressieve jongeren
om bij hun woning te komen.
Het onderhoud van het groen
laat volgens de bestuursleden
ook te wensen over. „Aan het
groen hier was Volgens mij al
twaalf jaar niets gedaan. We
hebben daar regelmatig over
gebeld, maar de afdeling Groen
kwam er maar niet aan toe. Pas
bij het bezoek van de PvdA aan
de wijk onlangs bleek er wel
S. Kruit en M. Molenaar waken over Koppelstein, waar opgeschoten jeugd de rust verstoord.
foto jan holvast
snel gesnoeid te kunnen wor
den", zegt Molenaar.
Sonja Kruit neemt de ambte
naren in bescherming. „Die
mensen hebben natuurlijk wel
veel te veel werk. Geen wonder
dat het lang duurt voordat ze
weer aan een wijk toekomen.
Maar dat is kennelijk gemeente
lijk beleid, om te weinig groen-
werkers in dienst te nemen".
Kruit- is inmiddels alweer een
half jaar bezig om een verwij
derde wipëend terug te krijgen
die deel uitmaakte van de speel
plaats op het Torresplein, „Dan
krijg je weer het verhaal dat het
op de begroting staat, maaf dat
het geld nog niet beschikbaar is.
Toch raar dat het zo moeilijk is
een relatief goedkoop speelap
paraat te vervangen".
Parkeren
Parkeren en verkeersveiligheid
zijn zaken die het bestuur van
de Vereniging van Eigenaren
hoog opneemt. „De Onafhanke-
lijkheidsweg wordt vaak als
makkelijk parkeerterrein ge
bruikt door de bewoners van de
flat, die hun eigen parkeerplaat
sen onvoldoende benutten",
zegt Molenaar. In het weekein
de willen de sporters van het
naastgelegen sportpark Mors-
kwartier nog wel eens in de wijk
parkeren als de parkeerplaats in
het park vol is.
De aanwezigheid van het CBR
aan de Smaragdlaan zorgt voor
nogal wat verkeersdrukte bij de
wijk. „Als vrachtwagenschauf
feurs en motorrijders moeten
afrijden kunnen er gevaarlijke
situaties ontstaan. Fietsers kun
nen in de knel komen, voor kin
deren ontstaan onoverzichtelij-_
ke toestanden. Overigens heb
ben wij geen slechte relatie met
het CBR. Het CBR heeft beloofd
niet in onze wijk een praktisch
verkeersexamen af te nemen en
die belofte wordt gestand ge
daan. Het CBR vindt de huidige'
plaats niet ideaal, maar het kan
moeilijk opnieuw gaan verhui
zen. Die overlast is dus moeilijk
te vermijden", stelt Sonja Kruit.
Het bestuur vindt wel dat de
verkeersafwikkeling in de om
liggende wijken aanzienlijk kan
worden verbeterd, hetgeen de
situatie rond Koppelstein ook
ten goede zou komen. „Het
wegvallen van de Haagse
Schouwbrug heeft de ontslui
ting van Stevenshof ook geen
goed gedaan", stellen de twee
bestuursleden.
leiden Bij de schapen is de baby-boom begonnen. Het eerste schaap dat beviel op kinderboerderij Merenwijk wierp meteen vier lammetjes.
Moeder en kinderen maken het goed. Normaal gesproken werpt een schaap één of twee lammetjes. „Vier is een uitzonderlijk hoog aantal. Dat
is al een paar jaar niet meer gebeurd", zegt F. van der Sluis van de gemeentelijke afdeling milieucommunicatie. foto man holvast
Onder de naam Studio Bollenstreek gaat
een aantal lokale redacties van Omroep
Rijnland uitzendingen verzorgen vanuit een
eigen studio aan de Grachtweg in Lisse. Via
een nog op te richten zender in Noordwij-
kerhout zal het signaal worden afgegeven,
zodat de programma's in de hele Bollen
streek te volgen zullen zijn. Voorzitter Sjaak
van de Berg van de vandaag op te richten
Stichting Studio Bollenstreek (SSB) hoopt
omstreeks de zomer met de eerste uitzen
dingen de lucht in te kunnen. Het wachten
is nog op een vergunning van het ministerie
van verkeer en waterstaat.
Bewoners van Sassenheim, Lisse, Noord-
wijk, Hillegom, Warmond en Voorhout
kunnen met de komst van Studio Bollen
streek rekenen op dagelijkse programma's
met nieuws uit hun woonplaats. Op het
moment hebben Sassenheim, Lisse en
Noordwijk wel eigen lokale programma's
bij Omroep Rijnland, maar die bedienen de
luisteraars niet dagelijks. Van de Berg: „Bij
Rijnland ligt het zwaartepunt toch op Lei
den. Wij streven ernaar straks in elk geval
dagelijks een tot twee uur puur nieuws te
brengen uit de Bollenstreek of uit de regio
die de Bollenstrekers aangaat. Bijvoorbeeld
de uitgaansagenda van Haarlem."
De voorzitter wil benadrukken dat de
Bollenstreek-gemeenten zich zeker niet uit
onvrede van Omroep Rijnland afsplitsen,
zoals Noordwijk en Leiderdorp eerder wel
deden. „Het was zelfs al jaren de bedoeling
van Rijnland zelf om een aparte zender in
de streek op te richten. De eerste jaren blij
ven we ook nog onder de paraplu van Rijn
land werken. Wel willen we proberen vanaf
1995 zelfstandig verder te gaan."
Financieel zal Studio Bollenstreek totaal
afhankelijk zijn van sponsors. „Gezien de
positieve reacties hebben we wel het idee
dat er voldoende sponsors zijn om te begin
nen. En wanneer we eenmaal met uitzen
den zijn begonnen, komen er nog wel meer
bij." De lokale zender wordt overigens ge
heel bemand door vrijwilligers. „We hebben
nu ongeveer 25 tot 30 mensen die voor de
Bollenstreek-redactie werken. Maar we ho
pen dat van de vestiging van een studio in
Lisse ook een wervende werking zal uitgaan
ten aanzien van vrijwilligers."
De vijftiende
muurtoren Oostenrijk
n de Jan van Hout
kade. Laatste restant
n de Leidse stads
verdediging.
foto ft, wim dijkman
De terugkeer van
de aarden wal
Leiden is ontstaan op
de plaats waar Oude
en Nieuwe Rijn sa
menstromen. Zo'n 1000 jaar ge
leden vestigden de eerste bewo
ners zich langs de zuidelijke oe
ver van de Nieuwe Rijn. De hui
zen stonden vooral langs de
Rijndijk, de huidige Breestraat.
Aan de overzijde van het water
en dus buiten de oudste kern,
werd op de landtong tussen de
beide Rijnlopen een kunstmati
ge heuvel, de Burcht, opgewor
pen die waarschijnlijk als wijk
plaats voor een lokale macht
hebber diende.
Het dijkdorp nam al snel in be
langrijkheid en omvang toe en
de Hollandse graven lieten in de
twaalfde eeuw ten westen van
de nederzetting een grafelijk hof
met kapel - het huidige Graven
steen en de voorganger van de
latere Pieterskerk - bouwen. In
1266 bevestigde Floris V Leiden
in zijn stadsrechten: kennelijk
was de nederzetting zich al als
zodanig gaan gedragen.
Zowel voor de graaf als voor de
steden was de stadstichting een
belangrijke stap. Stadsbewoners
verwierven allerlei rechten en
vrijstellingen, terwijl de graaf
zich verzekerde van de financië
le steun van de door de bloeien
de handel snel rijker wordende
burgerij. In de tweede helft van
de dertiende eeuw werden dan
ook in zeer korte tijd tal van ste
den gesticht en tegelijkertijd
groeide het Hollandse gewest
tot het machtigste van de Noor
delijke Nederlanden uit. Vooral
de wereldlijke macht van de
bisschop van Utrecht kreeg in
deze periode menige gevoelige
klap te incasseren.
Maar de bisschop was niet de
enige. Ook de lokale adel, toch
al verarmd door de zeer kostba
re kruistochten en onderlinge
vetes, moest in de loop van een
lange en zeer ingewikkelde
machtsstrijd die bekend staat
als de Hoekse en Kabeljauwse
Twisten (1345-1492), letterlijk
en figuurlijk veel terrein prijsge-
Omwalling
Het gebied van de steden was
aanvankelijk alleen door een
omringende gracht omgeven.
Met de uitgegraven grond
vormde men een aarden wal die
werd beplant met doornstrui
ken om indringers te weren.
Daar waar de gracht werd over
brugd, bouwde men poorten.
Omdat dit zeer kwetsbare plek
ken in de stadsverdediging
vormden, waren de poorten
waarschijnlijk de eerste onder
delen van de stadsomwalling
die in steen werden uitgevoerd.
Om de verdediging verder te
verbeteren, voorzag men lange
stukken wal van stenen torens.
Deze boden uitzicht en een
groot schootsveld.
Pas in de veertiende eeuw, toen
de steden zich vooral ten gevol
ge van de Hoekse en Kabel
jauwse Twisten niet meer veilig
voelden, werden de stadswallen
op grote schaal met metselwerk
versterkt en de niimten tussen
de al bestaande poorten en to
rens met een stadsmuur opge
vuld.
Het Leidse stadsgebied werd
aanvankelijk begrensd door het
Rapenburg, de Steenschuur en
de Rijn. Bij werkzaamheden aan
de walkant van het Rapenburg
zijn in 1986 inderdaad resten
van muurtorens en de stads
muur gevonden. Daarbij werd
duidelijk dat de torens hier in
derdaad ouder waren dan de
muur. op grond van de steen
formaten kunnen we een ervan
dateren in de eerste helft van de
dertiende eeuw. In de loop van
de eeuwen werden bakstenen
namelijk steeds kleiner en de
veel kleinere stenen van de bij
behorende stadsmuur kunnen
dan ook in de tweede helft van
de veertiende eeuw worden ge
dateerd. Deze datering stemt
overeen met de oudste vermel
ding van deze stadsmuur in een
archiefstuk van 1372.
Korte tijd later werd de stad
naar het westen en zuiden toe
uitgelegd. Er werden nieuwe
grachten gegraven en een nieu
we stadsmuur met muurtorens
en poorten gebouwd. Ook naar
het noorden en oosten breidde
de stad zich uit en voltrok zich
hetzelfde proces. Bij graafwerk
zaamheden komen om die re
den op tal van plaatsen in de
stad resten van oudere en jon
gere delen van de stadsverdedi
ging aan het licht. Van ongeveer
tien muurtorens zijn inmiddels
grotere of kleinere delen boven
water gekomen. In een enkel
geval werden ze geheel of ge
deeltelijk zichtbaar gemaakt.
Resten vinden we o.a. in de
Weddesteeg, de Oude Rijn en
de naam zegt het al aan de
Oude Vest.
Muurtoren Oostenrijk
Slechts één muurtoren heeft de
sloopwoede van de vorige en de
graafwerkzaamheden van onze
eeuw in zijn geheel overleefd:
de muurtoren met de naam 'Dit
is in Oistenrijck', meestal aan
geduid als de muurtoren Oos
tenrijk. Iets verderop liggen nog
funderingsresten van de muur
toren Bourgonje en beide na
men herinneren ons eraan dat
het graafschap Holland in de
vijftiende eeuw van Bourgondi
sche handen overging in Oos
tenrijkse.
De muurtoren Oostenrijk is ge
legen aan de Jan van Houtkade,
maakte deel uit van de stadsuit
leg van 1386, maar dateert zelf
van ongeveer een eeuw later.
Toch helpt hij ons een goed
beeld te vormen van een mid
deleeuwse stadsmuur met to
rens. In 1986 werd hij gerestau
reerd en werd een deel van de
gesloopte muur herbouwd, zo
dat nu weer duidelijk te zien is
dat de toren in feite een uit
bouw in de stadsgracht is.
De toren is halfrond en heeft
dus een schootsveld van 180
graden over het buiten de stad
gelegen veld, de gracht en langs
de muur zelf. De ronde onder
bouw kraagt op halve hoogte uit
en gaat dan over in een vijfhoe
kige bovenbouw. De onder
bouw is voorzien van twee forse
geschutsgaten, de bovenbouw
heeft negen schietspleten voor
boogschutters.
Vanaf het punt waar de buiten
zijde vijfzijdig wordt, neemt de
muurdikte met 35 cm af, ook bij
stadsmuren geen ongebruikelij
ke constructie. Merkwaardig is
dat men geen aanwijzingen
heeft over het interieur. Waar
schijnlijk heeft zich achter de
negen hooggelegen schietgaten
een houten constructie bevon
den waarop de schutters kon
den staan. De verder geheel
open binnenruimte is gedekt
met een tongewelf dat overgaat
in een halve koepel. Daarmee
correspondeert aan de buiten
zijde een zadeldak dat overgaat
in een vijfzijdig schilddak.
Ooit gaf het systeem van grach
ten, muren, torens en poorten
de Leidse burger een veilig ge
voel. Maar sinds kort zien we
steeds vaker dat ook moderne
woonwijken worden omgeven
door een aarden wal. Deze ge
luidswallen moeten net als de
middeleeuwse stadsverdediging
de burger een rustig bestaan ga
randeren. Het valt echter niet te
verwachten dat deze moderne
wallen zich net zo fraai zullen
ontwikkelen als ooit de oude
stadsverdediging.
henkjan sprokholt
bianca van den berg
VRIJE TIJD
Jaarvergadering
De Leidsche Vereeniging van
Postzegel Verzamelaars houdt
dinsdag 23 februari een jaarver
gadering in het restaurant van
zwembad De Zijl aan de Para-
maribostraat 66. Tijdens de ver1-
gadering is er een veiling met de
gelegenheid tot verkoop en ruil.
Aanvang 20.00 uur. Voor infor
matie: 896066.
Introduktieavond COC
Voor mannen en vrouwen die
pas hun homoseksualiteit heb
ben ontdekt houdt het COC Lei
den op 23 februari een intro
ductieavond. Tijdens deze
avond kan kennis gemaakt wor
den met de diverse werkgroe
pen van het COC. Verder kan
men zich opgeven voor een van
de gespreksgroepen over de
ontdekking van homoseksuali
teit. Deze gespreksgroepoen
gaan in de tweede helft van
maart van start. Het COC is aan
de Lange Gracht 65. Aanvang
20.00 uur.
Bingo
In buurthuis Groenoord is op
woensdag 24 februari een bin
go. De zaal gaat om 19.30 uur
open. Buurthuis Groenoord is
in de Pasteurstraat 23 in Leiden.
FNV en de stad
Het bestuur van de FNV afde
ling Leiden geeft woensdag 24
februari een toelichting op de
eerder gepresenteerde plannen
voor de Leidse binnenstad. Het
bestuur doet dat in wijkgebouw
'Irene' aan de Driftstraat 49a in
Leiden, vanaf 20.00 uur.
lisse
De historische verenigingen in de Duin- en Bollenstreek en de
stichtingen het Huys Dever en het Museum voor de Bloembol
lenstreek gaan het idee uitwerken om een bibliografie van de
Duin- en Bollenstreek te maken. In 1992, tijdens een kennis
makingsbijeenkomst in het Museum voor de Bloembollen
streek en in het Huys Dever in Lisse is het voorstel besproken
om het saaiste, maar tegelijkertijd het nuttigste naslagboek van
de Duin- en Bollenstreek voor (amateur) historici en andere
belangstellenden te ontwerpen.
De bedoeling is dat er een inventarisatie plaatsvindt van ti
tels van boeken en geschriften, die betrekking hebben op
bouwkunde, archeologie en de historische geografie van de
Bollenstreek. De bibliografie dient onder meer het lokale en re
gionale cultuurhistorisch landschapsonderzoek in de streek te
bevorderen. Voorgesteld wordt de literatuur vanaf circa 1900
tot heden te verwerken. Voor een bijeenkomst op 10 maart
worden alle historische verenigingen uit de Duin- en Bollen
streek opgeroepen mee te denken over het idee en de noodza
kelijke taken onderling te verdelen, zodat in 1995 wellicht reeds
gepubliceerd kan worden.
De initiatiefnemers hopen te komen tot de oprichting van de
werkgroep 'Bibliografie van de Duin- en Bollenstreek' en willen
meteen daama aan de slag.
