'Pretentieus is het'
Berlinale is vooral een
vlootschouw veteranen
Cultuur&Kunst
Levendige Giselle van
Ballet van Vlaanderen
Dumky Trio:
pure emotie
Nieuw talent, dat is het enige
waar werkelijk gebrek aan is op
de Internationale Filmfestspiele
van Berlijn. De 43ste editie lijkt
zich vooral te gaan ontwikkelen
tot een vlootschouw van halve
en hele veteranen, echte verras
singen ontbreken tot nu toe.
Eerder deze week liet Spike Lee
al zien dat hij filmisch gespro
ken in een dal zit en dringend
aan nieuwe thema's toe is. Het
pleit voor Lee dat hij dat zelf in
zoveel woorden toegaf: voorlo
pig hoeven we van hem geen
"films over rassenproblematiek
meer te verwachten, zo vertelde
hij.
Woensdagavond bleek dat
ook de halve veteraan Stephen
Frears het spoor een beetje bijs
ter is. De Britse regisseur die de
wereld ooit een juweeltje als
'My Beautiful Laundrette'
schonk en met 'Dangerous Liai
sons' liet blijken ook met grote
budgetten als een onafhankelijk
denkend cineast te kunnen
opereren, heeft met zijn nieuw
ste film 'Accidental Hero' veel
van zijn oorspronkelijkheid in
geleverd. 'Accidental Hero' is
'het verhaal van een lichtcrimi-
jiele schlemiel (Dustin Hoff
man) die min of meer per onge-
rluk een aantal slachtoffers van
een vliegramp redt. Helaas voor
hem gaat een ander met de eer
en de miljoen dollar beloning
strijken.
'Accidental Hero' is vooral be
doeld als een persiflage op de
bloeddorstige en puur op senti
ment mikkende werkwijze van
de Amerikaanse tv-stations.
Hoewel de film vlot in elkaar
steekt en de nodige geslaagde
grappen bevat, kun je toch niet
om de conclusie heen dat
Frears een lopende band pro-
dukt heeft afgeleverd dat echte
scherpte en venijn mist.
Marco Ferreri behoort na
tuurlijk tot de echte veteranen.
Hoewel hij ongetwijfeld warme
gevoelens voor de Berlinale
koestert (hij kreeg twee jaar ge
leden een Beer voor 'La casa del
sorriso') moest hij dit jaar we
gens een hartkwaal verstek la
ten gaan bij de première van
zijn 'Diario di un vizio'. Ferreri
is buiten Italië ten onrechte in
de vergetelheid geraakt, zijn
films verrassen weliswaar min
der dan vroeger, maar zijn nog
immer prikkelend en sensueel.
Het valt de Berlinale te prijzen
dat ze de Italiaan in ere houden.
Of er dit jaar weer een Beer voor
Ferreri te halen valt is overigens
zeer de vraag, want 'Diario di
un vizio' behoort tot de minde
re films van zijn recente oeuvre.
Net als Ferreri lijkt ook Frans
Weisz nauwelijks nog een seri
euze kanshebber voor een van
de Beren die komende maan
dag worden uitgedeeld. De
Duitse pers heeft overwegend
negatief gereageerd op zijn 'Op
afbetaling', waarbij Der Tages
Spiegel alles sloeg met de kop
'Uit Zweden: de mislukte thril
ler 'Die Heimzahlung'.
Thiemeprijs voor Arbeiderspers
Amsterdam Uitgeverij De Arbeiderspers krijgt op 18 juni de D.A.
Thiemeprijs voor de reeks autobiografieën Privé-domein. De
prijs wordt toegekend door de Koninklijke Vereeniging ter be
vordering van de belangen des Boekhandels. De Arbeiderspers
krijgt de prijs omdat de reeks autobiografieën zich onderscheidt
door een „consequent hoge kwaliteit, een fraaie vormgeving en
"«en uitstekende verzorging." Prof. K. Fens zal een gouden pen
ning van de vereniging aan de uitgeverij overhandigen.
Schouwburgen willen miljoen van wvc
den haag Minister D'Ancona van wvc moet een eenmalige sub
sidie van een miljoen gulden beschikbaar stellen om volgend
seizoen het opera-aanbod in Nederland op peil te houden. Dat
is de mening van de Nederlandse theaterdirecteuren, verenigd
in de VSCD. Volgens de directeuren is D'Ancona verantwoorde
lijk voor het feit dat Opera Forum in het seizoen '93/'94 niet kan
optreden en er een gat in de opera-programmering is ontstaan.
„De meeste theaters hebben voor volgend seizoen afspraken ge
maakt met Oosteuropese gezelschappen", zegt directeur E.
Wehrmeijer van de Twentse Schouwburg in Enschede. „Daar
mee zijn extra kosten gemoeid, die in de orde van grootte van
een miljoen gulden liggen. Wij vinden het niet meer dan redelijk
dat het ministerie daarvoor aansprakelijk is."
w
.7ATERDAC2Q FEBRUAR11993 .23
Van Nieuwkoop
'evenwichtig'
muziek
recensie li dy van der spek
Goltfusz-concert in de Dorpskerk te Sas-
senheim Organist Hans van Nieuwkoop
Gehoord vnjdag 19/02
„Met de voltooiing van de res
tauratie van het orgel is een in
historisch opzicht hoogst be
langrijk en qua klank en uiterlijk
zeer fraai instrument in oude
luister hersteld, dat zich bijzon
der goed leent voor de vertol
king van oude muziek", zo
stond op het programma ver
meld. Het is dan ook niet ver
wonderlijk dat gisteravond bijna
alle componisten die de orga
nist Hans van Nieuwkoop had
uitgekozen voor zijn concert in
de Dorpskerk in Sassenheim,
vóór 1750 hebben geleefd.
Tóch maakte Van Nieuwkoop
zowel voor'als na de pauze een
sprongetje voorwaarts in de tijd
met de sonate in bes van de vrij
onbekende componist Andrea
Lucchesi (1703-1741) en met de
Flötenuhrstücke van Joseph
Haydn, componisten die beiden
onder de Klassieken zijn te
scharen. En onmiskenbaar was
dan ook de overgang van de
klanken van de oude barok naar
de lichtvoetige structuur van
een melodieuze melodie gedra
gen door een simpele begelei
dingbij Lucchesi.
Het bloed kruipt waar het niet
gaan kan: zo bespeelde Van
Nieuwkoop 'zijn oude liefde',
het Goldfusz-orgel. die hem vijf
jaar was toevertrouwd, tussen
1975 en 1980, buitengewoon
helder en evenwichtig.
Na de pauze een zeer program
matisch stuk (avant la lettre)
'Der Streit zwischen David und
Goliath' van lohann Kuhnau
(1660-1722), waarvan het ver
haal zich in beeldende delen
kleurrijken spannend ontrolde.
Bij Haydn kreeg ik sterke as
sociaties met de vleugel: bijna
dartelend behandelde Van
Nieuwkoop zijn instrument om
deze muziek zo veel mogelijk
tot zijn recht te laten komen.
voorafgaand aan de musical
Funny Girl. In de live-commer
cial, daags ervoor opgevoerd in
de Groningse schouwburg,
werd reclame gemaakt vooreen
sigarettenmerk. De Leidse
schouwburgdirecteur meende
dat een commercial op het to
neel alle grenzen van betame
lijkheid overschreed. Dat was
dus de eerste en de laatste keer,
dachten wij nog.
Wie schetst onze verbazing toen
vorige week bij aanvang van het
concert van Gerard loling, in de
Leidse schouwburg, een bill
board naar beneden kwam
waarop de platenzaak van me
neer Vanessa werd aangepre
zen. Is Wallis de Vries gezwicht
voor de druk van producent
Van den Endc en impresario
Senf? Die dreigden immers na
het verbod van de rookcom-
mercia! dat grote, dure produk-
ties voortaan aan Leiden voorbij
zouden gaan. tenzij de bezoe
kers een tientje meer willen be
talen dan bij schouwburgen el
ders in het land.
Wallis de Vries blijkt bij navraag
èen behoorlijk rechte rug te
hebben. Het zit zo: de schouw
burgdirecteur is geen fan van de
zoetgevooisde stem van Gerard
Joling. Hij had zich derhalve
niet gemengd onder de hunke
rende fans. Als Wallis de Vries er
wel was geweest zou hij abso
luut een stokje hebben gestoken
voor de reclame-uiting op het
toneel, zo verzekert hij ons.
Maar, weten de medewerkers
van Wallis de Vries dan niet hoe
bevreesd de schouwburgdirec
teur is voor de verleiding van de
reclame? Kennelijk niet: techni
ci hebben het reclamebord rus
tig laten zakken en de rechter
hand van de schouwburgdirec
teur zat in de zaal. /.ij had haar
handen evenwel vol aan de F-
side onder de Joling-fans en
(dus) geen reclame gezien.
Wordt het niet eens tijd dat de
Vereniging van Schouwburg en
Concertgebouwdirecties m Ne
derland (VSCD) zich ondubbel
zinnig uitspreekt over reclame
uitingen op de podia? Wallis de
Vries denkt dat geen bedrijf zich
meer waagt aan live-commer'
cials maar laat er geen misv er
stand over bestaan een bill
board op hel podium ook on
aanvaardbaar te vinden. Mis
schien is het goed daarover
eens een memootje te versprei
den onder de troepen?
IR.
TEKST»JANRUSDAM en
ANNEM1EX RUYGAOK
Massaprodiiktie Europera in de Pieterskerk
Dirigent Hans van der Toorn dirigeert tijdens een repetitie in de Leidse Pieterskerk het Toonkunstkoor Leiden en het Toonkunstorkest. Aan Europe
ra doen ongeveer vierhonderd Leidenaars mee. foto henk s^aterse
wers: Drechsel zegt verbijsterd
te zijn over hun inzet. „Als je de
medewerkers van je bedrijf
vraagt om over te werken, kij
ken ze allemaal zuur. Maar hier
gaan mensen dóór, avond aan
avond. Als iets niet lukt, doen ze
het met liefde tien keer over,
met het zweet op hun gezicht."
Europera gaat over de een
wordingvan Europa. De achter
liggende gedachte is dat die
eenheid vaak is nagestreefd,
maar dat de volken en staten
zich na verloop van tijd steeds
weer ontworstelden aan dat ene
grote verband. Het Romeinse
Rijk, de rijken van Karei de Gro
te en Karei V, de macht van Na
poleon of Hitier vroeg of laat
kwam er altijd een einde aan.
Zou het dit keer wel lukken om
de Verenigde Staten van Europa
te bewerkstelligen?
Librettist Flip van Duyn voert
in Europera twee historische fi
guren op die ervaring hebben
met staatsvorming: prins Mau-
rits en Johan van Oldenbarne-
velt. Maurits poogde omstreeks
1600 om de Zeven Provinciën
tot een eenheid samen te sme
den, Van Oldenbamevelt vrees
de destijds dat het nooit zou
lukken. Anno 1993 keren ze op
aarde terug en gaan een wed
denschap aan: binnen een jaar
moet Maurits van Europa een
hechte politieke, economische
en culturele eenheid maken.
Zelf blijven ze op de achter
grond: de handeling laten ze
over aan het eenvoudige
schoonmakersechtpaar Frits en
Leda Fielemon (Liselet van Gent
en Bob Vinkenoog). Al spoedig
staan de twee tegen elkaar op
en ieder richt een eigen partij
op die de eenheid van Europa
moet bewerkstelligen. Er volgt
een strijd om de macht die
twintig jaar duurt.
Zo'n grote cast, zo'n wijds on
derwerp. Is dat allemaal niet
vreselijk bombastisch en pre
tentieus? Drechsel en Stevens
ontkennen in koor: „Het is juist
erg sober! Juist omdat de pro-
duktie duur is, moet de uitvoe
ring goedkoop zijn. We hebben
minimale decors. De choreo
grafieën zijn eenvoudig, het to
neelspel is onderkoeld." Stevens
voegt er voorzichtig aan toe:
„Pretentieus is het natuurlijk
wel, hoe je het ook wendt of
keert. Dat geeft niet, als je de
pretentie maar waarmaakt.
Dit is de eerste aflevering in
een serie van vijf rondom de
produktie Europera. Aanstaan
de donderdag volgt de tweede
aflevering. Lezers van het
Leidsch Dagblad kunnen Eur
opera met korting bezoeken
tegen inlevering van de lezers
bon, die elders in de krant te
vinden is.
leiden wilfred simons
De Leidse uitdag viert dit jaar
zijn tweede lustrum. De organi
satie voert ter gelegenheid hier
van een zeer groot theaterstuk
op in de Leidse Pieterskerk, min
of meer volgens dezelfde opzet
als O Fortuna. Deze massapro-
duktie was in 1988 in de kerk te
zien. Dick Drechsel, Tijn Ste
vens en Jan Wetzlar wilden nu
eens iets opzetten waarbij O
Fortuna volstrekt in het niet zou
vallen. Geen geringe opgave,
want O Fortuna kostte een for
tuin, was avond aan avond uit
verkocht en er deden zéér veel
mensen aan mee. Of de drie
mannen die aan het hoofd
staan van de Stichting Europera
in hun opzet geslaagd zijn, kun
nen de Leidenaars zelf beoorde
len. Van vrijdag 19 tot en met
woensdag 24 maart is de pro
duktie vijf keer te zien.
Stevens legt de verschillen
kort uit: „O Fortuna was geba
seerd op een historisch thema,
Europèra op een aktueel gege
ven. Voor O Fortuna gebruikten
we de bestaande muziek van
Carl Or ff, deze keer hebben we
een librettist en een componist
de opdracht gegeven speciaal
voor ons iets te schrijven. O For
tuna was puur amusement, nu
pakken we een serieus onder
werp bij de kop. Niet dat Eur
opera saai is, hoor," voegt hij er
haastig aan toe: „Integendeel!
Juist serieuze onderwerpen
moetje luchtig benaderen."
Drechsel noemt nog wat cij
fers: er zijn 400 deelnemers en
vier professionele hoofdrolspe
lers. Het Toonkunstkoor Leiden,
het Toonkunst Orkest, het Leids
Politie Muziekgezelschap, Lei-
canta en Lingua Musica doen
mee. Choreografe Marjolein
Briër heeft haar sterklas inge
schakeld. Acteurs, mensen voor
licht en vorrfigeving, decorbou
Giselle door het Koninklijk Ballet van Vlaanderen: de danslust springt er
met vonken van af. foto cpd paul de backer
zoetermeer annelies vlaanderen
C
Over belangstelling heeft het
klassiek-romantische ballet niet
te klagen. Dat mag aan de ene
kant verwondering wekken,
omdat het in veel opzichten een
anachronisme is geworden te
midden van de zich constant al
dan niet subtiel vernieuwende
theatervormen. Anderzijds
treedt de traditionele ballet
techniek, mits optimaal uitge
voerd, nergens anders,zo expli
ciet voor het voetlicht als in het
klassiek-romantische repertoire.
Juist daarmee heeft de Giselle
van Het Koninklijk Ballet van
Vlaanderen zeker bestaans
recht, al is het verhaal eigenlijk
volledig uit de tijd.
Choreografie, decor en ensce
neringen worden maar zelden
naar deze tijd vertaald. Maar
met Giselle vallen geen grappen
uit te halen, zo blijkt ook uit een
vergelijking met de versie die
Het Nationale Ballet van Litou
wen de afgelopen weken in Ne
derlandse schouwburgen liet
zien. Alleen bij de groepsdansen
in de eerste akte kunnen repeti
toren kleine detailveranderin
gen aanbrengen in de choreo
grafie van Petipa, Coralli en Per-
rot. Die kans hebben ballet-
meester Menia Martinez en ar
tistiek leider Robert Denvers
van het Koninklijk Ballet van
Vlaanderen niet laten liggen.
Het ballet wint daardoor sterk
aan levendigheid, de danslust
springt er met vonken van af.
Over de hele linie valt trou
wens weinig af te dingen op de
prestaties van de dansers. De
Giselle-vertolking van de kers
vers aan het gezelschap gelieer
de Lorena Feijoo (Barbora
Hruska en Nadia Dimitrova ne
men op andere avonden de rol
voor hun rekening) kan moeilijk
discussie opleveren. Vooral in
de eerste akte lijkt zij met haar
springerige, nerveuze uitstraling
de perfecte keus voor de vrou
welijke hoofdrol. Minder in het
oog springend maar wel beant
woordend aan het ideaalbeeld
is de invulling van de mannelij
ke hoofdrol door Chris Roe-
landt. En ook half-soliste Xia-
mora Reyes overvleugelde als
elegante Wili de ietwat houteri
ge, gespannen Koningin van de
Wilis, Enrichetta Cavallotti.
Maar dat komt neer op zoeken
van spijkers op laag water, voor
wie de traditie van het ballet
een warm hart toedraagt en
weet, hoe veel zweet en tranen
nodig zijn geweest om Giselle
weer tot leven te brengen.
'Giselle' door het Ballet van
Vlaanderen is morgen, 21 fe
bruari, te zien in het Stadsthe
ater van Zoelermeer.
muziek
recensie wilfred simons
Dumky Trio bestaande uit: Agnes
Houtsmuller, viool. Thomas Kanter, cello
en Sander Sittig, piano Programma Lud-
wig van Beethoven, pianotrio in D gr. t.
op 70; Felix Mendelssohn-Bartholdy, pia
notrio nr 2 in c kl. t., op 66, Antonin Dvo
rak, pianotrio opus 90 'Dumky'. Gehoord,
19/2, Kapelzaal K&O, Leiden.
Het Dumky Trio verraste een
redelijk gevulde Kapelzaal van K
&0 gisteravond met een prach
tig afgewogen programma. Het
concert begon met een ernstig,
haast somber pianotrio van L.
van Beethoven, maar. naarmate
de avond vorderde werd de
toon steeds lichter en melodi
euzer. Toen het publiek aan het
einde van de avond de Kapel
zaal verliet, was de compositie
van Beethoven bijna een half
vergeten, beklemmende droom.
De klanken van Mendelssohn
en vooral die van Dvorak gaven
de avond nog voor de pauze
een levendiger, vreugdevol ka
rakter.
Het Dumky Trio liet horen
dat muziek méér kan .zijn dan
muziek. De gekozen stukken
van Beethoven, Mendelssohn-
en Dvorak bewezen dat muziek
soms pure emotie is. In het trio
van Beethoven klonk woede
door, eenzaamheid, pure ellen
de, op z'n best berusting. De
werking van deze muziek werd
nog verhoogd door de speelwij
ze van Houtsmuller en Kanter.
Door hun strijkstokken in emo
tionele passages extra aan te
zetten, lieten ze hun instrumen
ten klagen, krijsen en gillen. De
klank was af en toe werkelijk
huiveringwekkend: gelukkig
was daar altijd nog de vleugel,
die zulke bijna menselijke klan
ken niet kan maken en die
daardoor voor wat afstand zorg
de. Het pianotrio van Mendels
sohn was na dat van Beethoven
een verademing. Deze muziek
heeft een plechtig en vreugde
vol karakter en ae musici van
het Dumky Trio lieten dat dui
delijk horen. Over het geheel
genomen, zou ik zo zeggen,
klonk het trio menselijker dan
het stuk van Beethoven. Men
delssohn beviel me meer, maar
ik moet erbij zeggen: dat is een
kwestie van persoonlijke voor
keur. Het Dumky Trio speelde
beide stukken even subliem.
Na de pauze speelde het drie
tal het pianotrio opus 90 'Dum
ky' van Dvorak, waaraan het en
semble blijkbaar zijn naam ont
leent. Het stuk paste in het alge
hele beeld: ook nu weer een
enorme zeggingskracht, dit "keer
wisselend tussen uitgelaten
heid, opstandigheid en gedra
gen ernst.
Hun ogen glimmen, hun monden fluisteren de teksten
leling mee. Tijn Stevens en Dick Drechsel, twee van de organi
satoren van het muziektheater Europera, laten een opna
me horen die tijdens een repetitie gemaakt is. De muziek
van componist Kees Olthuis is gericht op effect. Soms
wild en meeslepend, dan weer zacht en ingehouden. In
vloeden van alle componisten van de twintigste eeuw
en weergalmen tegen de muren van de Pieterskerk. Stra-
winksy? Prokofjeff? Andrew Lloyd Webber? „Dit is echt
eg Olthuis" stelt Drechsel tevreden vast.
Waag
Normaal gesproken mag je nog
geen plakkertje op de muur van
het eeuwenoude Waaggebouw
bevestigen zonder daarvoor
toestemming in drievoud te
hebben aangevraagd bij de ge
meentelijke autoriteiten.
Maar als net om beeldende
kunst gaat, kan er heel wat in de
Waag. De muziek eruit, beel
dende kunst erin. Hoewel, dat
duurt nog even, zo mochten we
onlangs uit de mond van de
Leidse cultuurwethouder Hen-
ny Koek vernemen. Want er is
nog geen andere plek voor de
muziek gevonden. En tot zo
lang...Nu ja, het verhaal is be
kend.
Beeldende kunst, spraakmaken
de beeldende kunst van lande
lijk niveau. Dat heeft de ge
meente met de Waag voor. En
daar heeft men veel voor over.
Neem de tentoonstelling 'Arca
dian Tide' van Gerard Koek
(what's in a name?). „Bewust
betrekt Koek de muur wel of
niet en maakt het onderdeel
van het kunstwerk", staat er in
slecht Nederlands in de be
schrijving bij de tentoonstelling.
Wat daarmee wordt bedoeld is
duidelijk in de Waag te zien: het
stucwerk is met hamer en beitel
verwijderd, waardoor de origi
nele baksteen tevoorschijn
komt. In de daardoor ontstane
ruimte zijn doosjes geplakt: 'van
hun functie losgeweekte ver-
Een rubriek vol kunst- en
vliegwerk: Mooie Boel!
Zoals de naam al
suggereert is het in het
regionale kunst- en
cultuurwereldje lang niet
altijd koek en ei. Mooie
Boel! signaleert
oneffenheden,
wantoestanden en
opvallende verschijnselen.
pakkingsmaterialen', alweer
volgens de beschrijving. En aan
de linkermuur is over het (nog
onlangs geverfde) pleisterwerk
met zwart heen geschilderd.
Ach, je moet wat overhebben
voor de kunst. Als de expösitie is
afgelopen wordt het allemaal
weer netjes hersteld en overge
schilderd. En voor de -tijdelijke-
gebruikers van de Waag is het
een prettig vooruitzicht dat ze
daar voortaan met plakkers en
punaises aan de gang kunnen
zonder al te ingewikkelde toe
standen.
Reclame
Ruim een jaar geleden verbood
directeur Wallis de Vries van de
Leidse Schouwburg de opvoe
ring van een reclamesketch,
Het stucwerk in De Waag is op sommige plaatsen weggehaald om
ruimte te bieden aan blauw geverfde doosjes. Je moet wat over hebben
voor de kunst.
W9m
