Hard gevecht om orders
'Tentsetters' wil zijn grenzen verleggen
Hoogste punt Fokker Space and Systems in Leiden
Extra werk voor
Arbeidsinspectie
T
Stand van Zaken
FEBRUAR11992
1-161440. piv -chef
leiden» ericu
De verhuizing van F okker Space
and Systems (FSS) naar Leiden
dit jaar gaat zeker door. Dit zegt
een woordvoerder van het be
drijf in reactie op geruchten dat
Fokker op termijn belangrijke
afdelingen naar Duitsland zou
verplaatsen vanwege de overna
me door Dasa. De bouw van
kantoren voor FSS aan de New-
tonweg verloopt volgens plan.
I let hoogste punt wordt volgen
de week bereikt.
Oud-Fokker-topman Swart-
touw zei deze week te vrezen
dat het hoofdkantoor van Fok
ker, de ontwikkeling van nieuwe
produkten en de marketing la
ter zullen worden verplaast naar
Duitsland. Woordvoerder Van
Drumpt van FSS wil op de
woorden van Swarttouw niet in
gaan. „Er wordt zoveel gezegd.''
Zeker is volgens hem dat half
oktober de nieuwbouw in Lei
den gereed is en dat de ruimte
vaart tak van Fokker 'waar
schijnlijk in de tweede helft van
november' haar 350 (kantoor-
Ipersoheelsleden verhuist. „We
zijn druk bezig met de voorbe
reidingen."
Onduidelijk blijft wanneer de
testfaciliteiten vanuit Amster
dam naar Leiden verhuizen. Het
is een oude wens van FSS om
kantoor en testfaciliteiten in één
complex onder te brengen. In
augustus vorig jaar beweerde
FSS nog dat daarover 'binnen
een jaar' een besluit zou vallen.
Momenteel wil Van Drumpt al
leen zeggen dat 'die wens er
nog steeds is'.
Het wachten is volgens de
woordvoerder op een herbe
stemming voor de hallen op
Schiphol die nu als testruimte
in gebruik zijn. Deze zouden in
de toekomst gebruikt kunnen
worden voor de vliegtuigpro-
duklie. De suggestie dat de htsie
met Dasa deze bestemming
weinig waarschijnlijk maakt is
volgens de woordvoerder van
FSS 'niet aan de orde'.
Hij "noemt het juist een groot
voordeel dat FSS op de Leidse
locatie voldoende ruimte heeft
om zowel kantoren als testhal te
kunnen bouwen. Het bedrijf
heeft van de gemeente 27.000
vierkante meter grond in erf
pacht. waarvan ongeveer de
helft wordt bebouwd met kan
toren. De rest wordt voorlopig
niet bebouwd. De kantoren zijn
eigendom van een projectont
wikkelaar. Fokker huurt ze voor
een periode van minimaal tien
jaar.
Ook over de positie van FSS
binnen de Dasa/Fokker combi
natie bestaat nog geen duide-
Enquête behoefte bedrijfsterrein
leiden De Leiderdorpse Ondernemers Vereniging (LOV) en de
Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Rijnland gaan onder
zoeken of in Leiderdorp een nieuw bedrijfsterrein nodig is.
Daartoe wordt een enquête gehouden onder Leiderdorpse on
dernemers. Een woordvoerder van de gemeente Leiderdorp kan
niet zeggen of er plaatselijk veel behoefte aan bedrijfsterreinen
is. Wel zou in de Leidse regio de vraag groot zijn.
Carrièredag in RAI
regio Vertegenwoordigers van bedrijfsleven en overheid geven
morgen 20 februari in het RAI-congrescentrum in Amsterdam
informatie over de arbeidsmarkt voor hoger opgeleiden. Deze
door het blad Intermediair georganiseerde dag met als thema
'Carrière '93' is bedoeld voor hoger opgeleiden die zich binnen
kort op de arbeidsmarkt begeven. De toegang is gratis.
Computerbeurs in Pieterskerk
leiden De derde Leidse computerdump wordt morgen in de
Pieterskerk gehouden. Van 10.30 uur tot 17.00 uur zullen onge
veer 40 standhouders hard- en software presenteren tegen be
scheiden prijzen. Voor de presentatie van CD-Rom is een aparte
stand ingericht. De entreeprijs is vijf gulden.
De computerdump wordt georganiseerd door het Amsterdamse
bureau Loco. De eerste twee computerdumps trokken vorig jaar
in maart en oktober elk ongeveer 2500 belangstellenden. Loco
wil vanwege deze grote belangstelling dit jaar ook in andere
plaatsen computerdumps organiseren, onder meer in Den Haag
en Enschede. Inlichtingen 020-6894334.
zoetermeer rudolf kleun
Reorganisaties en afslanking
van bedrijven bezorgen de ar
beidsinspectie extra werk. On
der dergelijke omstandigheden
wordt er nogal eens minder ge-
lel op goede arbeidsomstandig
heden. Bovendien is er door de
economische omstandigheden
vaak extra druk om sneller en
goedkoper te werken, waardoor
de kans op ongelukken toe
neemt. Vooral in de bouw komt
dat voor.
Dat zei W. Smid. hoofd van
district 5 van de Arbeidsinspec
tie deze week bij de presentatie
van het jaarverslag van dat dis
trict. Oat beslaat het deel van
Zuid-Holland ten noorden van
de Rijnmond.
Bij de inspectie werden vorig
jaar 298 arbeidsongelukken ge
meld. Dat was 20 procent meer
dan in 1991. Ongeveer een der
de van de ongelukken deed zich
voor in de bouw. De ongeluk
ken in die sector hebben voor
het overgrote deel te maken
met valpartijen. Op grote af
stand volgen de voedings- en
genotmiddelenindustrie, hout
en meubelindustrie en land- en
tuinbouw. Ook het grootste
aantal klachten over arbeids
omstandigheden komt uit de
bouw. gevolgd door de metaal,
de bouwmaterialenhandel,
groothandel en detailhandel.
Opvallend is dat de Arbeidsin
spectie het afgelopen jaar ook
veel klachten kreeg uit de ge
zondheidszorg en van over
heidspersoneel werkzaam in
het openbaar bestuur en onder
wijs.
De Arbeidsinspectie in district
yj bezocht het afgelopen jaar
een kleine 9.000 bedrijven. In
totaal werd 12.000 keer gecon
stateerd dat er iets mankeerde
aan arbeidsomstandigheden.
Dat leidde er toe dat 252 keer
een bedrijf werd stilgelegd en
dat er 253 processen-verbaal
werden uitgedeeld, in ruim
2.000 gevallen werd met een
waarschuwing volstaan.
De Arbeidsinspectie gaat er
steeds vaker toe over bezoeken
aan bedrijven tevoren aan te
kondigen. Smid: „Vroeger was
dat vloeken in de kerk". Bedrij
ven zouden dan namelijk mis
standen kunnen verbergen voor
de inspecteurs. Toch is mede in
overleg met de bonden voor de
ze andere koers gekozen juist
om het personeel meer bij het
werk van de inspectie te betrek
ken. „Ondernemingsraden zijn
naar ons idee veel te weinig be
trokken bij de arbeidsomstan
digheden. Bij de niet aangekon
digde bezoeken was het vaak
niet mogelijk om OR-leden bij
de inspectie te betrekken. Als
we tevoren afspraken maken,
kan dat wel. We zorgen er dan
ook voor nog apart met het per
soneel te spreken en dan wordt
echt wel duidelijk of er is gepro
beerd zaken te verbergen".
De Arbeidsinspectie heeft
1991 negen grote bedrijven in
tensief doorgelicht waar het
gaat om het naleven van de Ar
beidsomstandighedenwet (Ar-
bo). Dit iaar moeten er nog eens
acht volgen. Volgens districts
hoofd Smid passen die intensie
ve onderzoeken in het beleid
om de verantwoordelijkeheid
voor arbeidsomstandigheden
duidelijker binnen de bedrijven
te leggen. Smid: „Als we na zo'n
onderzoek duidelijke afspraken
kunnen maken, hoeven wij er in
het vervolg minder vaak naar
toe. We kunnen dan onze aan
dacht verleggen naar kleinere
bedrijven." I let district 5 van de
Arbeidsinspectie telt in totaal
ongeveer 500 van dergelijke be
drijven met honderd perso
neelsleden of meer.
r pas honderd
3 lang
Aannemersvereniging luidt noodklok
„Het is harder vechten om opdrachten en dan vallen er
altijd bedrijven af', dat zegt directeur P.P. de Waal van
het Katwijkse bouwbedrijf De Raad over de omstandig
heden waaronder de aannemers in de Zuidhollandse re
gio nu moeten werken.
leiden rudolf kleun
Hij reageert op opmerkingen
van voorzitter H. Barth van de
aannemersvereniging AVBB.
Barth luidde deze week de
noodklok voor de branche. Het
aantal opdrachten loopt terug
en binnen nu en anderhalf jaar
zou de hoeveelheid werk met
zo'n tien procent dalen. Barth
voorspelt een groot aantal fail
lissementen.
De Waal is voor zijn bedrijf
minder pessimistisch. Hij con
stateert wel een forse teruggang
in met name de kantoorbouw,
terwijl het ook in de utiliteits
bouw minder gaat. Er is een te
groot aanbod aan kantoren. In
stitutionele beleggers hebben
daarom weinig belangstelling
om daar hun geld in te steken.
Bouwbedrijf De Raad. ook actief
als projectontwikkelaar, doet
dat zelf nu ook niet. De Waal:
„We moeten daarom meer zelf
echter opdrachten aan. En dat
lukt ook wel. Bedrijven bouwen
nog steeds voor zichzelf en ook
de woningbouw loopt wat ons
betreft goed. Knelpunt is wel
het grondgebrek". Volgens De
Waal zit zijn bedrijf nu redelijk
in de orders. „Eind vorig jaar
was er duidelijk minder omzet.
Nu gaat het volgens verwach
ting, maar we kunnen duidelijk
minder ver vooruit kijken dan
andere jaren".
Het Leidse bouwbedrijf Huur
man zegt maar weinig last heb
ben van de teruggang. Directeur
J. Hopman: „Maar dat heeft te
maken met de aard van het be
drijf. Wij doen vooral onder
houd en renovatie, werk aan
bestaande gebouwen. Dat gaat
gewoon door. Ook hebben wij
werk doordat bedrijven ge
dwongen moeten investeren in
milieuvoorzieningen. Maar in
zijn algemeenheid geldt ook
voor ons dat we actiever de
markt op moeten".
Andere bouwbedrijven zijn
duidelijk minder optimistisch.
Arbouw in Leiderdorp, dat vorig
jaar in problemen kwam, moet
het nu vooral van onderhouds
werk hebben. Woordvoerster G.
van der Mey: „De markt is te
rughoudend. Grootschalige
nieuwbouw of renovatie komt
nauwelijks voor. Wat er is, is
hap-snap-werk. Dit jaar hebben
wij nog wel een goede omzet,
maar daarna wordt het moeilij
ker". Volgens Van der Mey is
het gebrek aan woningbouwlo
caties een groot probleem. „Als
u weet dat er onlangs 800 gega
digden waren voor 42 woningen
in Leiderdorp, zegt dat wel iets.
Erjs een enorme vraag naar
woningen, maar er kan niet
worden gebouwd".
Een woordvoerder van het
Alphense aannemingsbedrijf'
Cultuurweg meldt dat in de
weg- en waterbouw de situatie
nog somberder is. „Hele tracés
voor wegen liggen klaar, maar
er gebeurt niet veel. Het deel
van Rijksweg 11 tussen Alphen
en Bodegraven is uitgesteld tot
na de eeuwwisseling en in feite
moeten we nóg maar zien of het
er nog komt". De concurrentie
is moordend iegt hij. „Het is
kaalslag. Het aantal werken is
niet genoeg om iedereen te voe
den". Volgens hem moeten
aannemers wel onder de prijs
werken om een karwei te ver
werven. Dat staat in schril con
trast tot directeur De Waal van
De Raad die opgewekt meld op
drachten te hebben verworven
voor scholen in Noordwijk en
Zoetermeer, waar hij zeker niet
op hoeft toe te leggen. Hij
meent dat juist niet heel erg
grote bedrijven zoals het zijne,
die met weinig staf werken,
voor een goede prijs kunnen in
schrijven.
Industriebeleid
engevolge van de noodtoestand bij een aantal
grotere Nederlandse bedrijven klinkt de roep om
M een overheidsindustriebeleid steeds sterker. De
Nederlandse overheid, in het bijzonder Economische Za
ken, biedt te weinig steun om noodlijdende bedrijven over-
eind te houden wordt er gezegd. Maar ook het RSV-trauma
wordt wederom genoemd. Je moet immers geen goed geld
naar kwaad geld gooien. Maar wat is nu goed en wat is
kwaad. Laten we het eerst eens hebben over de Nederland
se industriële traditie. Die bestaat nog mi
jaar en dat is in relatie met het buitenland r
De industriële revolutie was in Engeland reeds voorbij, i
we hier met industrie begonnen. Er is voor industrieel be
leid een andere visie, een andere denkstijl nodig dan bij
handel en dienstverlening, een sector waar Nederland bij
uitstek in bedreven is. Of in termijnen gesproken: industrie
is lange-termijndenken, terwijl handel en diensten zich
meer op de korte termijn afspelen. De laatste jaren is de in
dustrie, vooral wat technologische ontwikkeling betreft, in
een stroomversnelling geraakt. Ook is er een enorme
schaalvergroting opgetreden die Nederlandse industrieën
slechts met grote moeite en op een enkele uitzondering na,
aan kunnen.
Men kan zonder veel overdrijving spreken van een concur
rentie tussen landen. Hoe kan de Nederlandse industrie die
mondiale Titanenstrijd overleven. Niet zoals thans op dra
matische wijze bij Fokker gebeurt. Hier werd een nationale
onderneming versjacherd aan een buitenlander, waarbij ten
onrechte de minister van economische zaken als de enig
schuldige wordt aangewezen. Weliswaar voert de overheid
geen consistent industriebeleid, maar een zig-zag beleid en
dan nog sterk opportunistisch. De vraag is of de overheid
ooit industriebeleid kan voeren. Een hond kun je ook niet
laten vliegen, die heeft immers geen vleugels en staat bij el
ke passerende boom stil.
De overheid zou moeten zorgdragen voor een goed klimaat
voor ondernemingen. Vooral door verlichting van de te
hoog gestegen lasten die door de ondernemingen moeten
worden gedragen en niet, als onlangs met het wao-gestun-
tel, er toe bijdragen dat lasten worden afgewenteld op de
ondernemingen. Maar laten we wel wezen, ook al zou er
minder gestunteld worden door de overheid, de Nederland
se ondernemer moet meer industriële visie hebben dan
thans het geval is. Veel, te veel, ondernemingen hebben lei
ders die niet kunnen anticiperen, die doormodderen'tot het
te laat is. Ondernemingsleiders met een gebrek aan indus
triële lange-termijnvisie. Boekhouders die alleen maar re
kensommen kunnen maken en even later verbaasd staan
dat«ze niet uitkomen, omdat de markt totaal veranderd is.
Maar dat hadden ze nog niet opgemerkt. Van industriële
marketing had men nog nooit gehoord.
Schaalvergroting betekent risicovergroting voor de indus
trie. Risicovergroting kan goed worden opgevangen met een
industriebeleid waarbij de overheid deelneemt in het risico
dragend vermógen van ondernemingen. Ook de overheid
moet beter anticiperen en niet zonder meer Financieel bij
springen als het een ondernemimg slecht gaat. behalve als
het echt niet anders meer kan en
de onderneming van cruciaal be
lang is voor de B.V. Nederland.
Meestal zou in dat geval het
management door een beter ver
vangen moeten worden. Het is
immers de leiding van de onder
neming die de snel veranderende
markt moet kunnen overzien, die
de medewerkers de ruimte moet
geven tijdig kritiek uit te oefenen
om er dan ook snel wat mee te
Managen, voor anticiperen, is
een kunst die, helaas, slechts wei
nig managers verstaan. Laat
staan de kunst om te luisteren
naar de medewerkers en vooral
naar de soms heel zwakke signa
len van de klanten, de markt.
Wim ter Hart was
voorzitter van de
FME, de metaal- en
elektro werkgevers.
leiden niek faas
Touroperator Paul van Straaten
weet wat het is om klein te be
ginnen. Hij begon zo'n zeven
jaar geleden vanuit een zolder
kamertje bij zijn ouders in Lei
derdorp met het verhuren van
compleet ingerichte tenten op
een camping in Zuid-Frankrijk.
Op de primitieve stencils prijkte
toen nog de naam 'Van Straaten
Kampeervakanties'. Vandaag de
dag heeft hij 25.000 glanzende
folders in full-colour ter be
schikking om de op comfort be
luste kampeerder onder de
naam Tentsetters te informeren
over het verblijf op tien cam
pings verspreid over heel Frank
rijk.
Het concept van Tentsetters
is hetzelfde als van een grote or
ganisatie als Eurocamp. Op de
campings staan compleet inge
richte tenten klaar inclusief
bedden, keukeninrichting en
koelkast. Voordeel voor de kam
peerder: geen complete huis
houding mee op reis en toch
een verblijf op een camping.
De in Roelofarendsveen
woonachtige Van Straaten ze
telt, na een periode aan de Leid
se Hogewoerd te hebben gebi
vakkeerd, al ruim een jaar in
een pand aan het Pieterskerkhof
in Leiden. Van Straaten: „Na
een afgebroken studie rechten
beproefde ik tien jaar geleden
mijn geluk als tennisleraar op
een camping bij St. Tropez Dat
was niet zo'n succes, want er
waren veel concurrenten onder
wie een paar Fransen, die ook
op dat idee waren gekomen."
Wel leerde hij daar zijn vrouw
kennen, de' dochter van de
toenmalige directeur van een
grote camping aan de Cóte d'A-
Touroperator Paul van Straaten geflankeerd door zijn assistentes Marcella Stomps (rechts) en Miriam Kuypers.
i Straaten: „Ik r
gegevi
erkte op
dat het
verhuren van compleet inge
richte bungalowtenten in Ne
derland nog lang niet zo bekend
was als in Engeland en zag daar
een boterham in. Doordat ik al
les alleen deed en ook mijn pri-
vételefoonnummer vermeldde
in de advertenties had ik het ei
genlijk altijd druk. Ik verkocht in
die tijd eigenlijk lucht, want een
behoorlijke folder was er niet.
Maar ik plakte foto's van tenten
op stencils en zo is het gaan lo
pen."
De beginjaren verliepen ech
ter moeizaam voor de onderne
mende Van Straaten, die zich
zelf verwijt te lang alleen in
Zuid-Frankrijk te hebben ver
huurd. „Als mijn klanten het
naar hun zin hadden, wilden ze
na een paar jaar toch weieens
FOTO JAN HOLVAST
op een andere plek in Frankrijk
kamperen. Daar ben ik eigenlijk
iets te laat op ingesprongen om
aan die behoefte bij de klanten
te voldoen. Daarbij komt dat
ook niet iederéén naar de Cóte
d'Azur wil. Vandaar dat we nu
door heel Frankrijk zitten."
Van Straaten: „Het voordeel
van het, ten opzichte van de
grote touroperators relatief klei
ne Tentsetters, is dat mensen
meer het gevoel hebben als
klant te worden behandeld. Ze
hebben eigenlijk altijd direct
met Van Straaten te maken, al
heb ik tegenwoordig een full-ti
me kracht in dienst en een
stagiaire van de I logeschool
voor Toerisme. We verhuren
trouwens tegen een lagere prijs
dan de concurrent met hetzelf
de comfort."
De Veense touroperator ver
klaart'dat als volgt: „Ik zet mijn
kant-en-klaar tenten namelijk
niet altijd neer op vier-sterren-
parken met reuze-disco. De rus
tiger terreinen zijn bij veel Ne
derlandse vakantiegangers in
trek en daar is de huurpijs in
het algemeen lager dan op die
massale campings."
Wat de toekomstplannen be
treft wil de 36-jarige Van Straat
en wat meer aan spreiding van
risico doen. Afgelopen seizoen
zorgde een muizenplaag voor
een schade van enkele duizen
den guldens. Ook stormschade
of de gevolgen van bosbrand
zijn vrij grote risico's.
„Onze huidige activiteiten
hebben als nadeel dat die uit
sluitend zijn gericht op stan
daardgezinnen met kinderen
die hoofdzakelijk in een betrek
kelijk kleine periode vakantie
vieren. Ik de.ik, al is het nog
toekomstmuziek, aan een pro-
dukt erbij. Sfeervolle hotelletjes
niet ver van Nederland voor bij
voorbeeld twee mensen die een
thema-vakantie willen houden.
Wandelen, tennissen, musea,
lekker eten, golfen, noem maar
op, moeten dan tot de mogelijk
heden behoren."
i iiiniiiiiiiiiiiii]
I IHlllllllllBlIiBl
1 "■II1IH1I1I1IÏII
1 |SlilIllliiil||||(
1 lll,lllll)lM|ll|l
i
Bij de nieuwbouw van Fokker aan de Newtonweg in Leiden ging, ondanks alle commotie rond de vliegtuigbouwer, de vlag in top.
li
H I
r
lijkheid. Van Drumpt noemt zoekt een nieuwe partner bui- lijk, omdat de ruimtevaart poot alle opties open.' Een termijn
twee opties: of het bedrijf blijft ten de Duitse vliegtuigbouwer, van Dasa er dan een concurrent waarbinnen een besluit valt te
een onderdeel van Dasa, of FSS Dat laatste lijkt onwaarscliijn- bij krijgt. Volgens FSS zijn'nog verwachten is evenmin bekend.
