'Ik geloof niet in
literaire ambitie'
Wassenaarse galerie
in de clinch met wvc
Cultuur Kunst
Leuk aanbod, geen topjaar cabaret
De waaier
blijft
verleiden
WOENSDAG 17 FEBRUAR11993
Heropening Kunsthistorisch Instituut
Florence - Het Nederlands Interuniversitair Kunsthistorisch In
stituut in Florence gaat op 24 maart weer open. Drie jaar lang is
er verbouwd. Eén van de resultaten daarvan is een extra grote en
beter beveiligde tentoonstellingsruimte. Daar zal van de opening
tot en met 23 mei een bijzondere expositie van tekeningen van
Fra Bartolommeo fe zien zijn. Prinses Margriet opent de ten
toonstelling.
Baas van Pinkpop doof
geleen - Vermoedelijk als direct gevolg van overmatige geluids
belasting tijdens popconcerten, is Pinkpopdirecteur Jan Smeets
zo goed als doof geworden aan zijn linkeroor. De voorbije week
heeft de Sittardse festivalorganisator een ingrijpende ooropera
tie ondergaan in het ziekenhuis van Geleen. Smeets liet gister
avond weten dat de ingreep volgens de behandelend specialist
geslaagd is. Ook Smeets zelf gaat ervan uit dat de overmatige
hoeveelheid decibels tijdens de ontelbare door hem op touw ge
zette popconcerten de grote boosdoener zijn.
Jazz-musicus Wallington dood
De Amerikaanse jazz-pianist en
-componist George Wallington
is maandag in New York op 69-
jarige leeftijd overleden. Wal
lington heeft met de groten van
de bebop meegespeeld, onder
wie Charlie Parker.
Wallington werd als Giacinto
Figlia in 1923 geboren in Sicilië,
maar emigreerde twee jaar later
met zijn ouders naar New York,
waar hij op jonge leeftijd aan de
jazz verslingerd raakte. In de ja
ren '40 begon hij op te treden in
kleine clubs in Brooklyn en
Greenwich Village. In de Onyx
Club sloot hij zich met drum
mer Max Roach aan bij het
quintet van Dizzy Gillespie, een
van de eerste bebop-groepen.
Hij trad op met vele andere
boppers, zoals Red Rodney,
Charlie Parker en Gerry Mulli
gan, en maakte in 1953 een Eu
ropese tournee met Lionel
Hampton.
Vervolgens begon hij een ei
gen carrière onder de artiesten
naam George Wallington. Deze
naam kreeg hij van een collega,
die hem ,,Lord Wallington"
noemde wegens zijn elegante
kleding. Wallingtons bekendste
composities zijn Lemon
drops", dat door Woody Her
man werd opgenomen, en
„Godchild", bekend in de uit
voering van Miles Davis.
Jan Fontijn morgen in Leidse Burcht
Hoe zal het Frederik van Eeden vergaan in deel twee?
Biograaf Jan Fontijn schetste in het eerste deel van zijn
levensbeschrijving onder de titel 'Tweespalt' een auteur,
psychiater en sociaal hervormer die voortdurend met
zichzelf overhoop lag, omdat hij ideaal en werkelijkheid
niet met elkaar in overeenstemming kon brengen. Een
gespleten persoonlijkheid, een romanticus die ook wel de
profeet wilde uithangen.
In het volgend jaar te verschijnen tweede deel van de
biografie zal, voorspelt Fontijn, een man naar voren ko
men wiens sociale bewogenheid écht blijkt te zijn.
leiden «jan van damme
Frederik van Eeden (1860-
1932). Gekend als auteur van
het symbolische sprookje 'De
Kleine Johannes' en de in 1982
verfilmde roman 'Van de koele
meren des doods'. Voor Jan
Fontijn (Amsterdam, 1936) was
'De Kleine Johannes' tijdens
zijn gymnasiumjaren in Am
sterdam een verplicht nummer.
Maar toen al werd een meer
dan gemiddelde interesse wak
ker gemaakt. Dat de kleinzoon
van Van Eeden bij hem op
school zat, was toeval, hoewel
niet onbetekenend.
Belangrijker was dat de leraar
Nederlands een leerling was van
professor J. van Ginneken, de
taalkundige die samen met Van
Eeden de vereniging oprichtte
voor de studie van de woordbe
tekenis. En pater Van Ginneken
was één van de grote bekeer-
ders, die Van Eeden in 1922 tot
het katholicisme bracht. De
kleinzoon, de leraar en de eerste
berichten over de veelzijdige
schrijver en hervormer maakten
de periode rond de eeuwwisse
ling tastbaar.
Fontijn wil zich nadrukkelijk
niet als biograaf met literaire as
piraties presenteren.' „Een le
vensschets", vindt hij, „moet
goed leesbaar zijn. Maar dat
geldt voor elk boek. Volgens mij
wordt, laat ik het voorzichtig
zeggen, de biografie ietsje te
veel als literair genre gepresen
teerd. Ik geloof niet in die lite
raire ambitie. Voor mij zit het
schrijven van een levensverhaal
veel meer in de historische dan
in de literaire hoek. Het was
vooral de cultuur-historische
belangstelling die me naar Van
Eeden dreef. Via die literator,
denker-filosoof en sociaal her
vormer kun je de tijd rond 1900
openleggen."
In het eerste deel van uw bio
grafie wordt Van Eeden als een
gespleten persoon geportretteerd.
Dat is een kwaal waaraan meer
mensen, zeker kunstenaars, lij
den.
„Tweespalt, gespletenheid is
een erfenis van de Romantiek.
Het verschijnsel komt voor als
er een versóhil is tussen de idea
len van mensen en de realiteit.
Volgens mij is het bij Van Eeden
iets meer dan die romantische
tweespalt. Op psychologisch ni
veau kun je zeggen dat hij kind
was in een verscheurd gezin, hij
bewoog zich tussen een strij
dende vader en moeder die hij
met elkaar probeerde te verzoe
nen. Ik veronderstel dat hij zich
door die opvoeding verscheurd
voelde. Het probleem van Van
BEL NU
GRATIS DE ANWB
VOOR DE JUISTE
REISVERZEKERING.
06-0503.
Eeden was dat hij niet akkoord
kon gaan met zijn gespleten
heid. Hij wilde bepaalde nega
tieve elementen in zichzelf weg
werken. Daarin forceerde hij
zich. Lange depressies waren
het gevolg, hij ging gebukt on
derzijn fouten."
Is uw visie op Van Eeden in
de loop van de verdere studie
veranderd en zal daarvan iets
terug te vinden zijn in het nog te
publiceren deel van de biografie?
In het eerste deel geeft u regel
matig blijk van irritatie over het
gedrag van uw held.
„Ik denk wel dat de accenten
in het tweede deel positiever
zullen uitvallen. Wellicht ook
omdat Van Eeden ouder wordt
en dichter mijn leeftijd nadert."
„In de periode voor 1900
vond ik dat de manier, waarop
hij zich op sociaal gebied en als
geëngageerd kunstenaar mani
festeerde, iets geforceerds had.
Daarna werd dat minder. Als je
ziet hoe hij zich tijdens de
spoorwegstakingen van 1903
heeft ingespannen om de arbei
ders te helpen. Heftig veront
waardigd was hij, zonder op
portunisme, hij sliep tussen de
stakers in Amersfoort. Ik denk
dat zijn streven om de wereld te
veranderen, dat mij aanvanke
lijk modieus leek, toch wel erg
gemeend was."
„Vlak voor de Eerste Wereld
oorlog nam hij het initiatief
voor de oprichting van een
kring met voornamelijk Duitse
intellectuelen, die de wereld van
de ondergang moest redden.
Hoewel hij in Duitsland bezig
was met het opbouwen van een
internationale carrière, nam hij
in de Eerste Wereldoorlog
meteen stelling. De overweldi
ging van België vond hij afschu
welijk, en hij schreef daar fel te
gen. Die anti-Duitse houding
bezorgde hem problemen met
Jan Fontijn: „Ik denk dat Van Eedens streven om de wereld te veranderen, dat mij aanvankelijk modieus leek,
toch wel erg gemeend was." foto cpd klaas koppe
de opvoeringen van zijrntoneel
stukken. In 'De Groene Amster
dammer', waarvan hij net voor
de oorlog redacteur was gewor
den, liet hij niets aan duidelijk
heid te wensen over."
Fontijn verwacht volgend jaar
het afsluitende deel van zijn
biografie te publiceren. In totaal
heeft hij naast dagboeken en
droomnotities ruim 13.000 brie
ven doorgenomen. „Een enor
me hoeveelheid", zegt hij,
„maar om als biograaf je vleu
gels uit te kunnen slaan heb je
veel materiaal nodig."
Jan Fontijn komt morgen
avond in Sociëteit de Burcht
aan Nieuwstraat in Leiden ver
slag doen van zijn werk aan
'deel 2'. Aanvang: 20.15 uur.
jp 0
Waaiers te kust en te keur in het Tilburgse Textielmuseum.
tilburg marjo peppelaar
De waaier is als verkoelingsmid
del verdrongen door modernere
technieken van klimaatbeheer
sing. Maar Iqua charme en ele
gantie haalt de air-conditioning
het in de verste verte niet bij de
ouderwetse waaier. Het wuiven
met een uitgevouwen waaier
hoort niet voor niets al eeuwen
tot de wapenen der verleidings-
taktiek. Door zijn vorm en af
metingen biedt hij bovendien
ongekende esthetische moge
lijkheden, zonder dat het prak
tisch nut ervan hoeft te worden
aangetast.
Hoog tijd dus voor een her
waardering, moet men ook in
het Textielmuseum in Tilburg
gedacht hebben. Daar is op de
expositie Waaiers nu een veel
voud aan hedendaagse exem
plaren te zien, waarvan een deel
heeft meegedongen in de prijs
vraag De eigentijdse waaier als
kunstwerk.
De tentoonstelling is samen
gesteld door de in textielkunst
gespecialiseerde Luikse galerie
Phiiharmonie in samenwerking
met de Belgische vereniging
Quaternaire. Aan de tentoon
stelling neemt een intematio-
naai gezelschap van 35 kunste
naars deel. De enige beperking
die zij kregen opgelegd was het
maximum formaat dat moest
overeenkomen met de klassieke
afmetingen van de waaier.
Variaties
De expositie waaiers laat vele
variaties op het thema zien,
soms mooi, soms ontroerend,
soms humoresk. Omdat als eni
ge beperking het formaat gold,
hebben niet alle kunstenaars
zich gestoord aari de functie
van het verkoelings- annex ver
leidingsmiddel. Dat heeft geleid
tot bijvoorbeeld geometrische
weefsels van Marie Thérèse Pre-
gardier die evengoed hadden
kunnen worden ingezonden in
de prijsvraag De eigentijdse pla-
cemat als kunstwerk. Wel waai-
er-vormig, maar niet bruikbaar
als zodanig, is het intrigerende
weefsel van de Nederlandse
Marian Bijlenga. Weer een an
dere interpretatie komt van Ly-
dia Predominato uit Italië, die
uitging van een bestaande af
beelding en daarin de waaier
extra nadruk geeft, door hem
met veren driedimensionaal te
maken.
Blijven er nog talloze waaiers
over die ook als zodanig ge
bruikt kunnen worden. Bijzon
der fraai zijn de groene en zwar
te waaiers van de Italiaanse
Wanda Casaril, elegante con
structies waarbij figuratieye ele
menten in fijn weefsel zijn ver
werkt.
Het Nederlandse collectief
Atelier J gaat met Le truc de ma
tante (Het ding van mijn tante)
min of meer terug naar de es
sentie door een krant tot waaier
op te vouwen en daar een da
messjaaltje omheen te binden.
Dit collectief was een van de
winnaars van het waaier-con-
Waaiers en veren horen bij el
kaar: veel kunstenaars spelen
met die associatie. De Zwitserse
Vera Loeliger verwerkt daarbij
heel intrigerend fotografie in
haar waaiers. L'eventail pour ar
tistes endormis (Waaier voor in
geslapen kunstenaars) lijkt op
het eerste gezicht te bestaan uit
gefotografeerde veren, maar in
tweede instanties blijken dit
veervormige foto's van gesloten
ogen te zijn.
Textuur, het bulletin van het
Textielmuseum, gaat dieper in
op de historie van de waaier, die
terugvoert tot voor de jaartel
ling. Daarin valt onder meer te
lezen hoe Ovidius de waaier in
zijn Ars Amatoria bijzondere
krachten toedichtte. Zo advi
seerde hij de jongeling, nadat
deze zijn geliefde koelte had
toegewoven, te zeggen: 'Deze
tabellum zal jou wanneer ik
hem beweeg wat koelte geven,
maar helaas vrees ik dat de
gloed van mijn liefde jou meer
verhit dan de temperatuur'. De
waaier mag dan als verkoeler
hebben afgedaan, de tentoon
stelling Waaiers toont aan dat
dit accessoire nog niets aan ver
leidingskracht heeft ingeboet.
Tentoonstelling: Waaiers.
Nederlands Textielmuseum
Tilburg. Tot en met 14 maart
leiden annet de jong
De Wassenaarse 'Galerie 27'
heeft een kort geding aange
spannen tegen het ministerie
van wvc, die de 'Kunstaankoop
regeling' voor deze galerie wil
opschorten. De Raad van State
stelde 'Galerie 27' in het gelijk
en heeft de maatregel van het
ministerie geschorst. De rechter
beslist volgende week dinsdag.
Door de Kunstaankooprege
ling, een soort rentesubsidiere
geling van wvc, kunnen galeries
hun klanten renteloos leningen
verschaffen voor aankoop. Dit
maakt kunst-aanschaf dus aan
trekkelijker. WVC wil met de be
schikbare 3 miljoen het aantal
deelnemende galeries aan de
regeling drastisch beperken.
Galeries die niet voldoen aan de
door het ministerie gestelde
kwaliteitscriteria worden er
zonder pardon uit geknikkerd.
Volgens Henk de Greef van 'Ga
lerie 27' is er sprake van een
budgetaire kwestie die wordt
gevoerd onder het mom 'kwali
teit'. „Ik kan niet bewijzen dat
er sprake is van natte-vinger-
werk, maar ik ben zeer veront-
theater
recensie wunand zeilstra
Voorronden Leids Cabaret Festival. Ce-
zien: 15 en 16/2, schouwburg Leiden
Nog te zien halve finale 18/2 en finale
20/2
Vijf solisten mogen morgen
avond tijdens de halve finale
van het Leids Cabaret Festival
tegen elkaar strijden om een fi
naleplaats. Hester Hofman, als
enige vrouw, en verder Nico van
der Knaap, Jeroen Maes, Pieter
de Rijk en G. v.d. Kroon zijn na
twee voorronde-avonden door
de festivaljury hiervoor uitgeko
zen. Een voor de hand liggende
keuze die niet zo zeer een kwes
tie van moeizaam kiezen maar
meer van eenvoudig schrappen
van kwalitatief ontoelaatbare
kandidaten geweest zal zijn.
Geen tien zoals beoogd, maar
'slechts' negen voorrondekandi
daten mochten afgelopen
maandagen dinsdagaantredên.
Een veeg teken - door de festi-
valvvildgroei is kennelijk het
nieuwe cabaretaanbod zo lang-
waardigd over de willekeur
waarmee wvc de kwaliteitscrite
ria hanteert."
'Galerie 27' was één van de
zestig galeries in Nederland die
november '92 een brief van het
ministerie kregen met de mede
deling dat zij niet langer gebruik
konden maken van de regeling.
Het wegvallen ervan betekent
voor 'Galerie 27' in het ergste
geval dat zij kan opdoeken. De
financiële gevolgen kunnen fa
taal zijn, omdat de 'wvc-verko-
pen' 35 procent van de totale
omzet bedragen.
Galerie 27 benadrukt in haar
bezwaar dat het door wvc ge
voerde beleid in strijd is met
haar eigen doelstellingen, na
melijk 'net bevorderen van de
cultuur-participatie' en 'het sti
muleren van de inkomensvor
ming van kunstenaars'. Omdat
het kunst-aanbod in Wassenaar
beperkt is en het publiek gevari
eerd, brengt 'Galerie 27' ver
schillende stijlen en stromingen
juist om dat aan te moedigen.
Dat dit werkt blijkt uit de cijfers
van '92: 65 procent van de aan
kopen van dat jaar waren eerste
kunstaankopen. Bovendien
zamerhand dunne soep gewor
den, waardoor het niet meevalt
steeds opnieuw voldoende aan
vaardbare kandidaten op te
sporen.
Het wederom massaal toege
stroomde publiek reageert er
echter niet minder welwillend
op. Zonder uitzondering mogen
de vaak nog zeer onervaren ca
baretiers in spe op een vriende
lijke ontvangst bij de toeschou
wers rekenen. Het komt de sfeer
tijdens de voorronden beslist
ten goede.
Bij de afvallers zaten het duo
Ros '92 en het trio Schone
Schijn. Deze deelnemers zaten
nadrukkelijk op het niveau van
een geslaagd optreden binnen
de eigen veilige kennissenkring.
Daarnaast vielen de solisten
Frits Klei en Reinoud Berends
af. Klei heeft inhoudelijk vrijwel
niets te bieden, Berends ver
schuilt zich achter ongrijpbaar
vage liedteksten en voorarach-
Voor het jubilerende Leids
Cabaret Festival jammer genoeg
heeft het op grote schaal óp-
schorten van de regeling tot ge
volg dat minder kunstenaars
hun werk met renteregeling
kunnen verkopen, wat een ne
gatief effect heeft op de inko
mensvormingvan kunstenaars.
De willekeur waarmee de
kwaliteitscriteria worden ge
hanteerd blijkt uit het feit dat
een aantal kunstenaars waar
mee 'Galerie 27' samenwerkt
wèl voor de wvc-regeling in
aanmerking komt. Dit betekent
dat het werk van deze kunste
naars in 'Galerie 27' géén kwali
teit en in andere galeries wèl
voldoende kwaliteit zou heb
ben. Henk de Greef is verbolgen
over deze willekeur waarmee
Galerie 27 het stempel 'onvol
doende kwaliteit' heeft gekre
gen. „We zijn gedegradeerd van
eredivisie naar amateurs. Het
gevolg is dat mensen voortaan
liever naar een galerie gaan die
wèl tot de A-klasse behoort.
Maar ook de klanten die in het
verleden hier kunst hebben ge
kocht krijgen nu het idee dat zc
slechte kwaliteit in handen heb
ben," aldus De Greef.
dus geen echt topjaar, het vijf
tienjarige festival moet genoe
gen nemen met een leuk aan
bod van helaas uitsluitend solis
ten. Daarbij zal naar alle waar
schijnlijkheid vooral een rol
gaan spelen, hoe de kandidaten
bij een hernieuwde kennisma
king voor de ddg komen. Zo is
het bijvoorbeeld altijd weer
spannend om te zien of zij het
aandurven om enige variatie in
hun act aan te brengen.
In elk geval heeft een ieder
van hen zijn eigen sterke troef.
Nico van der Knaap bijvoor
beeld beschikt met zijn Suko
Yakki(?)-cursus over een origi
neel vertelkader. Hester Hof
man lijkt zoiets moeilijks als een
echte conférence aan te kun
nen. G. v.d. Kroon stileert kneu
terigheid tot een goeie grap.
Jeroen Maes gooit zijn jeugdige
overmoed in de strijd. En Pieter
de Rijk kan mogelijk voor ver
rassingen gaan zorgen, als hij
zijn uitermate knappe meertali
ge typeringen optimaal weet uit
te buiten.
