'Het lijkt een sprookje'
Kleinere schol door intensieve visserij
Over leven
Lepelaar op Texel verwend met stekelbaarsjes
S
Elke week milieuvlucht
Actie tegen eten van bio-vlees
Meepraten over milieu-eisen
WOENSDAG 17 FEBRUAR11993
Recycling flessen contactlensvloeistof
leiden» Jaarlijks worden er in Nederland zo'n 23 miljoen plastic
flessen van contactlensvloeistoffen weggegooid. Dit jaar bestaat
er ook in deze regio de mogelijkheid lensvloeistof in recyclebare
flessen te kopen. Het systeem is erop gericht dat een speciaal
ontwikkelde versnipperaar de plastic flessen vermalen tot een
granulaat dat geschikt is voor hergebruik. Er bestaan zelfs moge
lijkheden de klanten zegels te laten sparen voor ingeleverde fles
jes, die na verloop van tijd een gratis fles contactlensvloeistof
oplevert.
Hulpmiddelen voor oudere tuinier
CROESBEEKMet behulp van vele technieken, hulpmiddelen en
uitgekiend gereedschap kunnen ouderen nog jarenlang onbe
grensd tuinieren. Zelfs voor beperkingen als niet meer kunnen
bukken en buigen, knielen of lopen of zelfs zien, zijn er goede
oplossingen. Die zijn te vinden in het enige boek in Nederland
op dit gebied van de hand van Herman Berteler. Uitgever is H.
Nelissen in Baarn, de naam van het boek luidt 'Gehandicapten
en bejaarden in tuin en tuinbouw: Aangepast Tuinieren'.
Maurits Escher en de natuur
Bestaat er verband t
i het werk van de graficus
Maurits Escher en de natuur? Jan Willem Vermeulen, die zich
intens met deze in 1972 gestorven Nederlandse kunstenaar heeft
bezig gehouden, meent stellig van wel. Hij houdt op dinsdag 23
februari een lezing over dit onderwerp in de Koningszaal van Ar-
tis, Plantage Middenlaan 41a te Amsterdam. De prenten van
Escher beelden vogels, vissen en allerlei andere dieren op strak
ke en wiskundige wijze uit. Vermeulen toont aan dat steriliteit
van de prenten slechts uiterlijke schijn is door te wijzen op de
dubbele bodems in het werk van de kunstenaar. De lezing begin
om 20 uur, toegang vijf gulden.
Kool zonder kunstmest en gif
HaarlemTien telers van sluitkool en bloemkool in West-Friesland
en rondom Langedijk gaan het gebruik van kunstmest en be
strijdingsmiddelen drastisch verminderen, zonder dat de renta
biliteit van hun bedrijf in gevaar komt. Het 'milieuproject volle-
grondsgroente' is erop gericht om de bedrijfsvoering af te stem
men op de toekomstige overheidsregels.
texel» Komend voorjaar worden stekelbaars
jes op Texel door middel van een machine uit
de Waddenzee naar slootjes achter de dijk
getild. Ze zijn bestemd voor lepelaars, die op
zoek gaan naar vis. De stekelbaarsjes
overwinteren in zee en zoeken in de lente
zoete binnenwateren op om zich voort te van de visjes samen in de Waddenzee bij het
planten. Belemmerd door dijken en gemalen Texelse De Cocksdorp. Door een gemaal lukt
slagen ze er niet in de sloten te bereiken. het hun niet de sloten van het eiland in te
Daardoor vissen ook hongerige lepelaars ach- zwemmen. Een speciaal ontworpen takelcon-
ter het net. Op Texel broeden drie kolonies structie moet hieraan een einde maken,
lepelaars. Elk voorjaar scholen grote groepen foto martijn de jonge
Vanuit de lucht wordt, op ver
zoek of na tips van betrokken
partijen, gericht gezocht naar
overtreders. Tegelijk heeft er
ook een normale controle
plaats. Bij ernstige overtredin
gen waarbij het op heterdaad
betrappen belangrijk is voor de
verdere bewijsvoering, komt
een auto op de grond direct in
actie.
Milieuvervuilers lopen
wekelijks de kans vanuit de
lucht betrapt te worden. Politie
en provincie voeren dit jaar bo
ven de regio Hollands Midden
in totaal 64 milieuviuchten uit.
Verleden jaar werd eenzelfde
gebied nogal eens dubbel beke
ken. mede doordat de milieu-
vluchten door verschillende in
stanties afzonderlijk uitgevoerd.
Door nauwere samenwerking
tussen politie, provincie, hoog
heemraadschap, AID en ge
meenten zullen de milieuviuch
ten volgens de politie een groter
rendement hebben.
De 64 vluchten zijn in vier
vluchtregio's onderverdeeld: de
bollenstreek, de Leidse regio.
Alphen en omgeving en Gouda
en Bodegraven. Aan elke regio
zijn zestien vluchten toegewe-
Provinciaal Afvalstoffen Fonds
Noord-Holland stelt een af
valstoffen fonds in. Het geld
hiervoor komt van de inkom
sten van de stortplaatsen van
de provincie, die onlangs zelf
standig zijn geworden. De
verwachting is dat er per jaar
tien miljoen gulden aan stort -
gelden binnenkomen. Het
provinciebestuur kan met
geld uit het fonds het afvalbe
leid financieren. Drie lopende
projecten komen daarvoor in
aanmerking: het Afvalpreven-
tieteam van de provincie, het
Provinciaal Afval Informatie
Systeem en de gemeente
Oostzaan die een proef houdt
met verschillende afvaltarie
ven voor huishoudens.
Om het afvalbeleid vorm te
geven financiert de provincie
eigen activiteiten en verstrekt
subsidies aan derden. De be
langrijkste criteria om voor
subsidie in aanmerking te ko
men zijn de volgende: zonder
subsidie kan het project niet
tot stand komen: er zijn geen
planologische of financiële
belemmeringen; binnen een
jaar moet de uitvoering star
ten; het project mag niet in
strijd zijn met rijks- of EG-be-
leid.
Katwijks bedrijf kan milieuvriendelijk en goedkoop verpakken
Het Katwijkse bedrijf Temaha is er in geslaagd een ma
chine te ontwikkelen die milieuvriendelijke verpakkingen
kan maken. Het fabricage-proces is daarnaast tijd- en
kostenbesparend. De eerste machine is verkocht aan
koekfabriek Enkhuizer Banket. Binnen een maand zullen
koekjes, die op deze nieuwe wijze zijn verpakt, te koop
worden aangeboden.
irene nieuwenhuijse
produkt van Te
maha bv heet flow-tray. Het
eindprodukt bestaat vrijwel ge
heel uit golfpapier, bekend van
de beschuitverpakking en wordt
afgedekt met een dun laagje
cellofaan. Het is zo gemaakt dat
het zich na het uitpakken van
de koek vanzelf uitvouwt tot
een vlak vel. De flow-tray kan
dan zo bij het oud papier. In
vergelijking met de huidige
plastic-bakjes die en milieube
lastend én praktisch niet in te
vouwen zijn, is dit een geheel
nieuwe ontwikkeling.
Directeur A.P. Staats (45 jaar)
is zelf nog een beetje confuus
van zijn uitvinding. Jaren heeft
hij er samen met zijn compag
non, C. van der Velden, aan ge
werkt. ,,Ik ben nogal nuchter,
maar het lijkt nu al op een
sprookjesverhaal. We dachten
dat we met iets leuks bezig wa
ren, maar het blijkt revolutio
nair te zijn. Uit de hele wereld
krijgen we ineens reacties." Zo
wel op de machine, het fabrica
geproces als het eindprodukt
heeft de Katwijkse firma voor
tachtig procent wereldwijd oc
trooi verkregen.
„Als klein bedrijf met veertien
medewerkers kun je natuurlijk
niet ineens de hele wereld op
z'n kop gooien. Daarnaast is het
produkt nog voor verdere ver
betering vatbaar, maar dit idee
is zo simpel dat het wel lijkt op
het Ei van Columbus. We weten
nog niet waar de grenzen van
dit proces liggen,
wel
erg
breed."
Staats wil bijvoorbeeld onder
zoeken of het mogelijk is zijn
uitvinding aan te wenden voor
de vervanging van piepschuim.
De flow-tray biedt volgens
Staats nog meer voordelen. Zo
is er een veel grotere bescher
ming van het produkt en is het
mogelijk de machine, die een
voudig is te bedienen, snel aan-
te passen aan de grootte van het
produkt. Vooral voor de export
is dit van groot belang.
De directeur is niet over een
nacht ijs gegaan. Zes jaar gele
den begon hij zijn toenmalige
verpakkingsmachines verder te
ontwikkelen. Het geheel kwam
in een stroomversnelling toen
de overheid twee jaar terug in
het zogenaamde verpakkings
convenant stelde dat de verpak
kingen milieuvriendelijker
moesten worden.
„Door een dergelijke uit
spraak word je geprikkeld nog
intensiever aan de slag te gaan.
Ik ben natuurlijk een vakidioot.
Ais ik 's nachts wakker werd,
pakte ik gauw een kladje en
maakte een schetsje. Maar ook
m'n medewerkers zijn razend
enthousiast. Op het moment
zijn ze in hun vrije tijd een
tweede machine aan het ma
ken. Ik weet dat als volgende
maand de produkten in de win
kels liggen, zij de eersten zullen
zijn, die het me zullen melden.
We zijn een enorm enthousiast
team, omdat we beseffen dat we
met iets bijzonders bezig zijn."
Staats wordt in zijn bevindin
gen gesteund door het Innova
tiecentrum in Den Haag. Deze
overheidsinstelling heeft een
onafhankelijke milieuanalyse
ingesteld naar de flow-tray. De
vinding werd vergeleken met de
huidige bakjes, gemaakt van
polypropyleen folie en de kar
tonnen verpakkingen. De con
clusie van het rapport is dat de
flow-tray op alle milieuaspecten
veel beter scoort dan de plastic
exemplaren. Alleen kartonnen
trays zijn nog iets milieuvrien
delijker.
Voorts is het energieverbruik
van de flow-tray relatief laag,
omdat de bewerkingen (knip
pen, rillen en vouwen) eenvou
dig zijn. Vooral het feit dat het
nieuwe produkt geschikt is om
te recyclen vinden de onderzoe
kers eer»groot voordeel.
De directeur van Tehama
denkt dat hij twintig machines
per jaar kan leveren. Behalve de
ontwikkeling van het huidige
apparaat is z'n team bezig een
tweede machine te ontwikkelen
die bestemd is voor een middel
groot bedrijf. Maór ook voor de
bakker op de hoek ontwikkelt
hij een machine. „Verpakkingen
zijn niet meer weg te denken uit
deze maatschappij. Maar iedere
producent heeft in de toekomst
wel de mogelijkheid zijn pro
dukt aan te bieden in een
milieuvriendelijke verpakking.
RIVO-bioloog promoveert op onderzoek
LtMUIDENJKATWUK»
pieter van hove
Wanneer vissers op gelijke voet
doorgaan met het intensief van
gen van schol, leidt dit op den
duur tot een vermindering van
vijf procent van de totale schol
opbrengst. Dit wil niet zeggen
dat de hoeveelheid gevangen
schol afneemt; die blijft name
lijk gelijk. Nee, de vis is eerder
geslachtsrijp. En dit gaat ten
koste van de lichaamsgroei.
Bioloog Adriaan Rijnsdorp van
het Rijks Instituut voor Visserij
Onderzoek (RIVO) in IJmuiden
heeft zich de afgelopen jaren in
tensief beziggehouden met de
ontwikkelihg van schol. On
langs is hij op dit onderwerp ge
promoveerd.
De afgelopen eeuw is de schol
een commercieel interessante
vissoort gebleken, getuige de in
tensieve manier van bevissing.
Dertig procent van alle schollen
vangt de visserij. Slechts tien
procent sterft een natuurlijke
dood.
De grote scholvangst heeft er
toe geleid dat de levensver
wachting van een schol is terug
gelopen van twintig jaar tot
hooguit zeven of acht jaar. Min
der tijd dus om voor nageslacht
te zorgen. Biologen hebben zich
al geruime tijd op dit verschijn
sel gestort. Een algemene ver
onderstelling is dat de geneti
sche eigenschappen van dieren
Schol: commercieel aantrekkelijke vis.
veranderen als er veel op wordt Het RIVO heeft geconstateerd
gejaagd. Zoiets zou ook met de dat de vissen tegenwoordig
schol gebeuren. Dit diertje is op
vroegere leeftijd geslachtsrijp
zodat het eerder eieren kan leg
gen. Dit remt de gewichtstoena
me van de vis, is de veronder
stelling.
jaar eerder geslachtsrijp
zijn waardoor hun lengte klei
ner is. Dat kan uiteenlopen van
vier tot acht centimeter.
Een gedeelte van het promo
tie-onderzoek bestond uit het
bestuderen van ringen in de ge-
hoorst^entjes van schollen. Aan
de hand van deze gegevens
kreeg men een aardig beeld van
de groeiontwikkeling van indivi
duele schollen. Uit dit onder
zoek kwam naar voren dat jon
ge schollen tegenwoordig snel
ler groeien dan in de jaren der
tig. De groeisnelhefd van schol
len is in de periode '40 en '49
deze weer toe.
Kan daaruit de conclusie wor
den getrokken dat deze veran
deringen een gevolg zijn van ge
netische selectie door de visse
rij? B.edachtzaam: „Dat kan.
Maar dit kan ook door de om
geving. Warmer zeewater, bij
voorbeeld. Of minder voedsel.
Maar keiharde bewijzen kun
nen we niet leveren."
„In principe hadden we de
groei van schollen over een pe
riode van een paar jaar moeten
meten. Maar dat was praktisch
gezien onhaalbaar. Ren grote
bak met daarin duizenden
schollen. En dat bovendien ge
durende een lange tijd. Dat zou
te kostbaar zijn geweest."
Ondanks het gebrek aan kei
hard bewijsmateriaal kan Rijns
dorp wel voorzichtige conclu
sies trekken. „De scholvrouw
tjes zijn kleiner dan voorheen
bij het geslachtrijp-worden. In
vergelijking met vroeger komt
het neer op ongeveer vier centi
meter. Twee centimeter daar
van kan verklaard worden door
een temperatuurstijging van het
water en een toename van de
groeisnelheid. De resterende
twee centimeter kan een gevolg
zijn van genetische veranderin
gen."
HILLEGOM RICHARD MOOYMAN
De Vereniging Milieudefensie
bereidt een actie voor tegen het
eten van vlees uit de bio-indus-
trie. De campagne krijgt het ka
rakter van de actie die is ge
voerd tegen 'gifpiepers', aard
appelen waarbij tijdens de teelt
veel bestrijdingsmiddelen zijn
gebruikt.
Dit heeft T. Warns van Milieu
defensie gezegd tijdens een the
madag over net milieu. In de
campagne wordt niet alleen
aangedrongen om minder,
maar ook ander vlees te eten.
Duurzame produktie staat daar
bij volgens Milieudefensie voor
op.
Intensieve veehouderijen zijn
de belangrijkste veroorzakers
van het mestoverschot. Door de
import van veevoer uit verre
landen zorgt de Nederlandse
veeteelt volgens Milieudefensie
elders voor tekorten. Ook kost
het transport van veevoer grote
hoeveelheden energie. Milieu
defensie streeft naar een halve
ring van de nationale veestapel.
Volgens Warns is de actie te
gen gifpiepers een groot succes
geworden. De markt voor ecolo
gisch geteelde aardappelen is
enorm gegroeid, terwijl de vraag
haar gifpiepers behoorlijk is
verminderd. Het marktaandeel
van het bintje in de supermark
ten zou zijn gehalveerd.
Voor tuinbouw is in Neder
land, aldus Milieudefensie, nog
wel plaats, maar dan buiten het
winterseizoen. De hoeveelheid
verwarmde kassen moet wor
den teruggebracht. Bij de export
van land- en tuinbouwproduk-
ten moet het vervoer per
vrachtwagen en vliegtuig zoveel
mogelijk worden vervangen
door transport per schip en
trein. De bollenteelt moet vol
doen aan strikte voorwaarden.
Minister Maij-Weggen van Verkeer en Waterstaat
stelt volgens het Landbouwschap onmogelijke
milieu-eisen aan de glastuinbouw. Het schap
heeft de minister opnieuw gevraagd te worden
betrokken bij het overleg waarin de voorwaarden
voor het lozen voor glastuinbouwbedrijven wor
den geregeld. Volgens het Landbouwschap kan
20 procent van de bedrijven niet voldoen aan de
Maij-Weggen wil dat veel glastuinbouwbedrij
ven worden aangesloten op de riolering. Ze wil ei
sen stellen aan het hergebruiken gietwater en aan
de omvang van de opvangbassins. Het Land
bouwschap vindt dat hiervan in bijzondere geval
len moet kunnen worden afgeweken.
De nieuwe algemene regels moeten op 1 no
vember 1994 van kracht worden en komen in de
plaats van de individuele lozingsvergunningen
waarover elk bedrijf formeel al behoort te be
schikken. In de praktijk zijn de waterschappen
echter nog bezig net vergunningenbeleid handen
en voeten te geven. Tussen het beleid van de wa
terschappen bestaan nu al grote verschillen. Het
Landbouwschap vreest dat de algemene regels
straks niet zullen aansluiten bij de regels die de
waterschappen nu hanteren. Voor tal van tuin
ders dreigt daardoor een onwerkbare situatie te
ontstaan.
Het Landbouwschap wil in het overleg met de
minister bereiken dat er ook in de toekomst mo
gelijkheden blijven voor individuele vergunning
verlening. In het huidige ontwerp van Maij-Weg
gen is geen mogelijkheid om tegemoet te komen
aan bijzondere gevallen. Het landbouwschap wil
tevens dat de minister uit het ontwerp schrapt
dat de waterkwaliteitsbeheerder de ondernemer
op elk gewenst moment aanvullende eisen kan
opleggen.
Directeur A.P. Staats bij z'n uitvinding. „We dachten dat we met iets leuks bezig waren, maar het blijkt revolutionair te zijn.
foto dick hoge woning