Mozambique schiet er bij in
Feiten &Meningen
Economisch pakket Clinton
maakt weinig Amerikanen blij
DINSDAG 16 FEBRUAR11993
2
VN hebben geen geld en troepen meer voor vredesmacht
Het ziet er niet naar dat de
Mo^ambiquanen nog dit
jaar naar de stembus gaan.
De voor oktober geplande
verkiezingen staan op losse
schroeven, omdat de Vere
nigde Naties nauwelijks
een begin hebben gemaakt
met het sturen van troepen
die de verkiezingen moe
ten voorbereiden. Zelfs de
voor de operatie opgestel
de begroting van 615 mil
joen gulden is nog niet
goedgekeurd.
HAARLEM JOLANDA OUKES
Het lijkt erop dat VN-secretaris-
generaal Boutros Ghali zich be
hoorlijk heeft vergaloppeerd
met de toezeggingen, die hij
eind vorig jaar heeft gedaan.
Van de 7.500 man sterke vre
desmacht, in VN-jargon Uno-
moz genaamd, zijn pas 100
man in het Afrikaanse land ge
arriveerd. De reden is duidelijk:
de missies in het voormalige
Joegoslavië, Angola, Cambodja
en Somalia drukken te zwaar op
de financiën en de inzetbaar
heid van de VN.
De Mo<;ambiquanen die meen
den dat het vorig jaar oktober
getekende vredesverdrag tussen
de marxistische regeringen de
verzetsbeweging Renamo een
nieuw tijdperk van wederop
bouw zou inluiden, komen dus
bedrogen uit. Het verdrag be
staat alleen nog op papier. En
dat is in een land dat zeventien
jaar burgeroorlog achter de rug
heeft een kwetsbare basis.
Marxisme
De strijd begon in 1975, nadat
kolonisator Portugal zich in de
Anjerrevolutie van het militaire
bewind had ontdaan en Mo
zambique de vrijheid gaf. Het
Frelimo (Front voorde Bevrij
ding van Mozambique) kwam
aan de macht en vormde een
marxistische regering. Dat was
een doorn in het oog van buur
landen Rhodesië (het latere
Zimbabwe) en Zuid-Afrika, die
weinig op hadden met een
communistisch regime in de
achtertuin.
Beide landen bleven niet lijd
zaam toezien, want in 1976
werd het anti-communistische
Renamo (Mozambiq'uaans Na
tionaal Verzet) opgericht met
steun van het blanke minder
heidsbewind van Rhodesië. Na
de onafhankelijkheid van Rho-
desië/Zimbabwe in 1980 nam
Zuid-Afrika deze fakkel over.
Pretoria handelde louter uit ei
genbelang. Een eventuele
machtsovername door Renamo
zou namelijk twee grote voor
delen hebben: het zou het einde
betekenen van een marxistisch
regime en een zware tegenslag
voor de Zuidafrikaanse zwarte
verzetsbeweging ANC. die door
het Frelimo-bewind altijd gast
vrij is ontvangen. In Mozambi
que konden ANC-strijders op
verhaal komen en zich in trai
ningskampen de nieuwste ge
vechtstechnieken eigen maken.
Ondanks de steun van de rijke
buur is Renamo er nooit in ge
slaagd het bewind in Maputo
direct te bedreigen. De regering
bleef in de steden de touwtjes
strak in handen houden, de
strijd concentreerde zich vooral
op het platteland. Maar daar
heeft de rebellenbeweging dan
ook een spoor van vernieling
achtergelaten.
Hongersnood
Renamo brandde hele dorpen
tot de grond toe af en dwong de
bevolking deel te nemen aan de
strijd. De landbouw kwam daar
door volledig stil te liggen en
dat leidde uiteindelijk tot grote
hongersnood. Resultaat: hon
derdduizenden doden en mil
joenen ontheemden.
Ook de regering heeft aan de in
eenstorting van de landbouw
haar steentje bijgedragen. In het
kader van een omvangrijke
landbouwhervormingwilde
Maputo de traditioneel ver
spreid liggende landbouwge-
meenschappen samenbrengen
in nieuw te stichten dorpen in
het noorden van het land. Maar
de boeren, die van oudsher wa
ren gewend aan het bewerken
van hun eigen stukje land, had
den niet de kennis en het orga
nisatievermogen in huis om op
eens met honderd anderen een
bedrijf van tweehonderd hecta
re te runnen. De coöperaties
waren gedoemd te mislukken.
Dit wanbeleid en de strijd van
Renamo laten diepe sporen na.
De statistieken spreken voor
zich: de levensverwachting is
ongeveer 44 jaar, 60 procent
van de 15 miljoen inwoners
leeft ver beneden de armoede
grens en op elke 40.600 mensen
is slechts één arts beschikbaar.
Vredesverdrag
De belabberde economische si
tuatie heeft uiteindelijk zowel
Frelimo als Renamo de ogen ge
opend. Vorig jaar augustus be
gonnen vredesonderhandelin -
gen, onder bemiddeling van Ita
lië en Zimbabwe. Drie maanden
later was er een verdrag. De
Mozambiquaanse president
Chissano en Renamo-leider
Dhlakama waren het er einde
lijk over eens dat alleen stabili
teit het economische tij kan ke
ren. Het verdrag, dat op 4 okto
ber werd ondertekend, voorziet
in een wapenstilstand, schei
ding van regerings- en Renamo-
troepen en ontwapening van al
le militairen die geen deel gaan
uitmaken van het toekomstige
regeringsleger. En de voorberei
ding van verkiezingen.
Een VN-vredesmacht zou toe
zien op de uitvoering van het
verdrag. Nu daarvan nog niets is
terechtgekomen, ligt opschor
ting van de verkiezingen voor
de hand. Want politieke leiders,
buitenlandse waarnemers en
VN-functionarissen zijn het er
over eens dat de rebellen moe
ten worden gedemobiliseerd
voordat de verkiezingscampag
ne kan beginnen.
Wat dat betreft liggen de recen
te gebeurtenissen in Angola nog
vers in het geheugen. In deze
voormalige Portugese kolonie
was de uitslag van de verkiezin
gen, waarbij de regering van
president Dos Santos als win
naar uit de bus kwam, voor de
guerrillabeweging Unita aanlei
ding de wapens weer op te pak
ken.
WASHINGTON HANS DE B
CORRESPONDENT
Vier weken heeft Bill Clinton mo
gen wennen aan het Amerikaanse
presidentschap, maar na het ge
rommel in de marge is het tijd
voor het grote werk. Morgen
(woensdag) ontvouwt hij voor het
Congres zijn langverwachte plan
nen om de VS er economisch weei
bovenop te helpen.
Clinton is in november vooral ge-
kozen vanwege zijn economische Bl" clmton'
visie, of misschien nog meer van
wege het gebrek daaraan bij Geor
ge Bush. De verwachtingen zijn dan ook hoog
gespannen. Het pakket van Clinton zal echter
maar weinig Amerikanen blij maken. Het zal
offers vragen van iedereen, van de straatveger
tot de fabrieksdirecteur.
Zijn 'State of the Union' zal een nog nooit ver
toond bedrag aan belastingverhogingen van
250 miljard dollar bevatten (475 miljard gul
den), en een record aan bezuinigingen op de
overheidsuitgaven, gekoppeld aan investerin
gen van meer dan 30 miljard dollar die vooral
banen moeten opleveren.
In de verkiezingscampagne voorspelde Clinton
al dat het herstel niet pijnloos zou zijn. Dat is
tenminste één verkiezingsbelofte die hij zal
houden. Andere beloften, zoals die over belas
tingverlaging voor de middenklasse en het ont
zien van de uitkeringstrekkers, heeft hij, ge
dwongen door de omstandigheden, stuk voor
stuk moeten inslikken.
Clinton laat geen gelegenheid onbenut om de
Amerikanen voor te houden „dat iedereen zijn
deel van de last moet dragen". Alleen dan ko
men we er bovenop, is de boodschap. Sprei
ding van lasten is niet alleen een zaak van soci
ale rechtvaardigheid, het is voor Clinton de eni
ge manier om zijn plannen gerealiseerd te krij
gen.
Gisteren maakte hij dat in zijn eerste tv-rede
nog eens duidelijk, en direct na morgen trek
ken Clinton, vice-president Al Gore, en vrijwel
het hele kabinet het land in om de kiezers de
plannen uit te leggen. Clinton haalde in no
vember maar 43 procent van de stemmen, en
moet dus nog heel wat twijfelaars overtuigen.
Eigenlijk hoopt hij dat donderdag een storm
van protest uit alle hoeken van de samenleving
zal losbarsten. Dat bewijst dat het pakket in
derdaad ingrijpend is, èn dat niemand buiten
schot is gebleven. Hoe meer mensen geraakt
worden, hoe moeilijker het voor hen wordt om
eén uitzonderingsbehandeling te vragen. Clin
ton kiest voor een verdeel en heers-politiek.
Voor meer banen en hogere inkomens, zijn
meer investeringen nodig, dus moet het over
heidstekort omlaag en moet er meer bezuinigd
worden op uitkeringen en gezondheidzorg.
Ook de belastingen moeten omhoog. Haal er
één steen uit, en het hele bouwsel valt in dui
gen, is de kern van Clintons verhaal.
Dat bouwsel zal er ongeveer zo uitzien:
Belastingverlaging van 31 miljard dollar voor
het bedrijfsleven, bestaande uit 15 miljard dol
lar aftrek voor investeringen in machines en
werktuigen en 16 miljard dollar minder belas
ting op vermogensgroei. Maar de bedrijfsbelas
ting gaat van 34 naar 36 procent.
Verhoging van het hoogste inkomstenbelas
tingtarief van 31 naar 36 procent
voor gezinsinkomens van meer dan
200.000 dollar, en een extra-heffing
van 10 procent voor miljonairs. Ge
pensioneerden die meer dan 35.000
dollar verdienen, gaan over 85 pro
cent in plaats van 50 procent daar
van belasting betalen.
Invoering van een algemene ener
giebelasting op alle brandstoffen, die
10 miljard dollar per jaar zal opleve
ren en particulieren en bedrijven zal
treffen, maar vooral de middenklas-
foto afp se' ^et meest autorijdt en het
meeste verstookt.
Clinton wil dit jaar al 16 miljard
dollar steken in grote publieke werken, zoals
wegenaanleg, bruggenbouw, de ontwikkeling
van een hoge-snelheidstrein en nieuwe com
putertechnologie, wat honderdduizenden ba
nen moet opleveren.
Het mes gaat in de dure gezondheidszorg,
door de bedragen die dokters en ziekenhuizen
krijgen voor de behandeling van bejaarden en
arme Amerikanen te bevriezen. De gezond
heidszorg draagt de helft bij aan het overheids
tekort van 300 miljard dollar.
Er wordt in 1994 8 miljard dollar meer bezui
nigd op defensie dan door president Bush was
voorzien. Voorts wordt op alle andere ministe
ries samen tot 1997 34 miljard dollar bezuinigd
door het schrappen van overbodige diensten.
Het aantal ambtenaren wordt in drie jaar met
100.000 verminderd. De Witte-Huis-staf wordt
met een kwart ingekrompen.
Alle voorstellen zullen omstreden zijn. Vooral
het korten op pensioenen en doktersuitkerin
gen, en de energiebelasting zullen op veel kri
tiek stuiten. Maar omdat iedereen geraakt
wordt, hopen de Democraten dat de het verzet
snel zal wegebben. Niemand zal het gevoel
hebben meer te moeten bloeden dan een an
der. Clinton zal uitkeringstrekkers voorhouden
dat de rijken meer belasting gaan betalen; ie
dereen profiteert van een goedkopere gezond
heidszorg. De middenklasse wordt alleen met
de energiebelasting opgezadeld en iedereen
ziet hoe het mes in de overheidsuitgaven gaat.
Als Clinton maar duidelijk weet te maken waar
al die offers goed voor zijn. Om de resultaten
gaat het dus. Eén meevaller heeft hij: de econo
mische groei staat nu al op bijna vier procent.
•Ook de inflatie is laag, al zal die door de belas-
tifigmaatregelen wat omhoog gaan.
Maar het is de vraag of hij zo zijn verkiezings
belofte om het overheidstekort voor 1997 te
halveren, kan waarmaken. Dat tekort is nu al 40
miljard dollar hoger dan vier maanden geleden
was voorzien. Clinton wilde aanvankelijk elke
dollar belastingverhoging compenseren met
twee dollar bezuinigingen op de overheidsuit
gaven. In zijn pakket zal de verhouding echter
hooguit 1 op 1 zijn. Hij heeft zijn ambities
moeten bijstellen.
Ondanks de rituele kritiek vanuit het Republi
keinse kamp, klinken ook daar geluiden dat
men hem het voordeel van de twijfel wil geven.
Maar dat zijn geloofwaardigheid op het spel
staat, staat vast. Een krant schreef: „Hij is als
een dokter wiens eigen gezondheid bepaald
wordt door de vraag of hij zijn patiënt kan red
den".
Een kinderdorp van het Frelimo in Mozambique.
foto anefo
Afgrond
Misschien heeft John Major ge
lijk in zijn aanval op de sociale
paragraaf. Misschien is het con-
currentie-vermogen van Groot-
Brittannië inderdaad zo gering
dat het land aan de rand van de
afgrqnd zou worden gebracht
door wat in een clausule van de
sociale paragraaf „de bevorde
ring van betere werk- en levens
omstandigheden" wordt ge
noemd. Maar dat is bepaald
niet iets waarop John Major na
veertien jaar Tory- regering trots
mag zijn. Het heeft iets zieligs
dat de premier het niet onderte
kenen van een internationaal
verdrag over de bescherming
van de rechten van arbeiders als
zijn belangrijkste wapenfeit be
schouwt.
Toch heeft het verlangen van de
Britse regering om zich aan de
De 10-jarige James Connolly, zoon
mijnsluitingen.
sociale paragraaf te onttrekken
in wezen meer te maken met
ideologie dan met praktische
economische overwegingen. De
sociale paragraaf is een docu
ment dat de EG de mogelijkheid
geeft om wetten uit te vaardi
gen, maar alleen op basis van
overeenstemming tussen de lid
staten. De ondertekenaars ver
plichten zich alleen tot gelijke
betaling voor mannen en vrou
wen, een principe dat de Britse
regering al lang onderschrijft.
De sociale paragraaf is omkleed
met voorbehouden en waarbor
gen en houdt zich nadrukkelijk
niet bezig met het stakingsrecht
en de hoogte van lonen. De pa
ragraaf houdt zich wel bezig
met sociale zekerheid en werk-
van een mijnwerker uit Nottinghamshire, liep op 6 februari mee in een demonstratie in Londen tegen dreigende
foto reuter jonathan bainbrldce
bonden of bedrijven waar
schijnlijk naar het Europese Hof
stappen en een klacht indienen
wegens oneerlijke concurrentie.
Het hof zou dan wel eens kun
nen beslissen dat Groot-Brittan-
nië toch is gebonden aan Eu
ropese wetten die het land niet
heeft helpen opstellen. Een an
dere mogelijkheid is dat de ove
rige elf EG-lidstaten hun pogin
gen tot een gemeenschappelijke
sociale wetgeving te komen, op
geven en hun arbeidsomstan
digheden verlagen naar het
Britse niveau. Hoe dan ook,
John Major zou een holle over
winning hetiben behaald.
VERTAUNG: MARGREET HESUNGA
loosheidsuitkeringen, maar
richtlijnen hierover kunnen al
leen met algemene stemmen,
worden aangenomen. Met an
dere woorden: Groot-Brittannië
zou het veto-recht hebben. An
dere kwesties - die wel met
meerderheid van stemmen
kunnen worden doorgevoerd -
betreffen zaken als arbeidsom
standigheden, gezondheid en
veiligheid en het recht van
werknemers op inspraak. Maar
de paragraaf waarschuwt uit
drukkelijk tegen het opleggen
van maatregelen die voockleine
en middelgrote bedrijven knel
lend zouden zijn. De enigen die
hierin een bedreiging van de
vrijheid en de welvaart zien. zijn
de Britse conservatieven en het
extreem- rechtse N ationale
Front van Jean-Marie le Pen.
De Britse ministers lijken de lo
gica van Europa niet te begrij
pen. In een vrjje markt zullen
multinationale werkgevers zich
vestigen waar de kosten het
laagst zijn. Als de EG-lidstaten
het niet eens kunnen worden
over minimum normen voor de
bescherming van milieu, sociale
voorzieningen, werkgelegen
heid en consument, zullen in
ternationale bedrijven de EG-
landen dwingen over de ruggen
van de eigen EG-burgers een
onderlingeconcurrentie-strijd
aan te gaan.
Als Groot-Brittannië weigert de
sociale paragraaf te onderteke
nen, zullen buitenlandse vak-
WIM STEVENHAGEN
"JUSTITIÉ£L oP5po£iN6|STG^V\ iMlLIÈJJPeilCT6N) iioczvzee SpoofZT"
GfN-yt \i£goó£2A£e£ VAKI OLIÊA/LÊKTÊN OP W 1992
CM/WK ökis HZPK Nozvr
SfEJESS W4\ioue\quz„. fit JMP Uotvw m
ÉJÉN oil&JlëK
TB pg, VLÊP Plë. VAN
1 j/wuAP/ tot ew ffler
SI pUÜYlBeï- LAM9!
ONZE- KOST VRUf
Ooit verdienden de Britten de
kost in de wereld door een kwa
litatief hoogwaardiger produkt
te leveren dan andere landen.
Nu houden ze het hoofd alleen
nog boven water door goedko
per te produceren. Volgens cij
fers van het Amerikaanse de
partement van arbeid ligt het
Britse uurloon 18 procent lager
dan in Frankrijk, 30 procent la
ger dan in Nederland en 42 pro
cent lager dan in Duitsland.
Pensioenen, ziektegeld en werk
loosheidsuitkeringen liggen
eveneens beduidend lager. Vol
gens de Internationale Organi
satie van Arbeid maken de Brit
van de jaren tachtig. Groot-Brit
tannië kan niet bogen op goed
opgeleide arbeiders, toonaange
vende technische industrie of
energieke vernieuwende ont
wikkelingen, maar functioneert
als een discount supermarkt in
de marge van de Europese eco
nomie. Britse ministers zijn als
de dood om deze bescheiden
positie in gevaar te brengen en
proberen de sociale paragraaf
van het verdrag van Maastricht
te torpederen.
Deze paragraaf, die door alle
EG-landen behalve Groot-Brit
tannië is ondertekend, zou vol
gens de Britse ministers beper
kingen opleggen aan de manier
waarop van het arbeidspoten
tieel gebruik wordt gemaakt. In
een stagnerende economie,
waar de scholing van de werk
nemers hopeloos achterloopt
op het buitenland en waar on
derzoek naar en ontwikkeling
van nieuwe produkten en tech
nieken sterk is teruggelopen, is
goedkope arbeid de enige rijk
dom waarover Groot-Brittannië
nog beschikt. Het land heeft
niets te bieden dan arbeiders-
zweet.
ten gemiddeld langere dagen en
zijn ze minder zeker van hun
baan. Bovendien is Groot-Brit
tannië het enige land binnen de
Europese Gemeenschap dat
noch een maximum werkweek,
noch een minimum aantal va
kantiedagen heeft vastgelegd.
Dit is de basis voor het zoge
naamde 'economische wonder'
