ZATERDAGS 4 JBIJVOEGSEL
Carnaval
lach en een
met een
traan
ZATERDAG 13 FEBRUAR11993
'De lichtstad is licht, niet licht als een
veertje, dat Eindhoven licht is, dat
ligt aan een peertje', dicht Freek de
Jonge op een poëziekaart. In het
'Dallas aan de Dommel' kriskrassen
brede boulevards tussen torenhoge
kantoormanden van veel spie
gelglas, langs neonreclames en de
prominente masten van hetPSV-sta-
dion. Eindhoven. Een dorp.in een ar
me boerenboek, uitgegroeid tot het
industriële hart van de natie. De vijf
de stad van ons land, getroffen door
een 'economisch in
farct'. Tienduizend
mensen op straat.
Het peertje flikkert. Is
er licht in de duister
nis?
BERTJANSSEN EN ANS BOUWMANS
Marscha van Deursen heeft
zich voor het carnavalsfeest
van het Grafisch Lyceum ver
kleed als pierrot. Ze heeft een zwarte stip op
neus, onder haar rechteroog krult een
sierlijk getekende traan. De 19-jarige Bra
bantse weet hoe moeilijk het wordt een baan
vinden. Vorige jaargangen studenten zijn
amper aan de bak gekomen. „Maar carnaval
laat je toch niet schieten?", gebaart ze in haar
fluorescerende clownspak. Marscha en haar
klasgenoten gaan uit hun dak. I'm still Alive
i Pearl Jam spettert uit de speakers van ca
fé De Kram, één van de ontelbare kroegen
i Stratumseind, dé Eindhovense uitgaans-
dreef. Een lach en een traan aan de Dommel.
Een verliefd stel slentert gearmd door de
Heuvel Galerie, het pas geopende winkelcen-
m met 120 sjieke zaken en cafés. Ze kus-
i elkaar innig onder een glazen koepel van
de prestigieuze promenade. Hij is verwar
mingsmonteur, zij werkt bij dezelfde firma.
Hun broodheer heeft anderhalf mensjaar
werk aan 'den DAF'. Ze luisteren met angst
en beven naar al het nieuws over de dreun.
„Als het de baas slecht gaat, gaat het mij ook
slecht", zegt de man gelaten.
Op de Markt biedt de lichtkrant van de
stichting Getuigenis van Gods Liefde troost.
Bloedrode letters priemen de stichtelijke
boodschap in het nachtelijk donker, nota be-
recht tegenover de plek waar deze zomer
het Holland Casino rouletteballetjes zal gaan
laten rollen: 'Bidden helpt! Jezus help me, Je-
ik vertrouw op U'. Hoop, geloof en liefde.
Brabant kan het gebruiken. Want in de indu-
e, goed voor bijna een derde van de rond
250.000 arbeidsplaatsen in de regio, gaat het
slecht.
Philips is er ondanks de ingrijpende Centu-
ion-sanering nog steeds niet bovenop. Bij
NedCar in Helmond wordt fors gesneden. En
j die onverwachte linkse directe: Vrachtwa
genfabrikant DAF wordt tot op het bot uitge
beend, als er al iets van de Brabantse trots
overblijft. De zakelijke dienstverlening, de
tweede bedrijfstak van de streek, voelt die
ére. Zo zijn de eerste ontslagaanvragen
bij een groot Eindhovens reclamebedrijf de
deur al uit. De regio tolt op haar benen. Er
wordt driftig eerste hulp geboden, maar ie
dereen weet dat het grote moeite zal kosten
de patiënt overeind te houden.
Keuterboertjes
Philips en DAF hebben jarenlang de toon ge
in deze ooit achtergebleven hoek van het
land, slechts bevolkt door keuterboertjes. Het
en echter niet de eerste bedrijven die de
n stookten, aldus Peter Tholen, conserva-
van museum Kempenland en eind 1991
samensteller van de expositie Vooruitgang,
duvel en geweld voor het Philips-eeuw-
feest. Eens rookten hier de schoorstenen van
Het peertje van lichtstad Eindhoven flikkert na DAF-dreun
ontelbare sigaren-, zeep- en textielfabrieken.
Toen de neergang van die industrieën begon,
kon de man-met-de-pet de witte jas van Phi
lips of de blauwe overall van DAF aantrek
ken. Bij de gloeilampenfabriek groeide het
personeelsbestand vóór de beurskrach van
1929 tot 20.000 man, ger'ecruteerd uit het he
le land.
Er was een verschil tussen de firma's. De
DAF-broers Hub en Wim van Doome lieten
pastoors in de buurt gezagsgetrouwe boeren
zoons voor hun veredelde smidse werven.
Die zagen niet op tegen werkweken van zes
tig, zeventig uur. „Philips dreef op de protes
tantse import, DAF was Brabants en katho
liek tot in de tenen en bleef lange tijd één fa
milie", meent dr. Jan van Oorschot. Hij
schreef het DAF-jubileumboek, dat op 1 april
het 65-jarig bestaan van het bedrijf zou
uitkomen. „Eindhoven is op weg van fa
brieksstad naar kantorenstad. Maar kantoren
voor wie?", vraagt de geschiedschrijver zich
af.
De Kamer van Koophandel is al net zo
somber over de rek in de regionale bedrijvig
heid. Eerdere opdonders, zoals door de Phi-
lips-afslanking, zijn volgens de Kamer
„wonder boven wonder" nog opgevangen.
De gevolgen van de aanstaande massa-ont
slagen bij DAF en de toeleveringsbedrijven
samen tussen 5000 en 10.000 banen zullen
er dieper inhakken. Die hoeveelheid mensen
is in korte tijd niet in de regio op te vangen,
meent de Kamer. Ook prof. H. van den
Eerenbeemt van de Katholieke Universiteit
Brabant in Tilburg ziet weinig soelaas voor
Zuidoost-Brabant. Het arbeidspotentieel is
weliswaar goed bemiddelbaar, er is niet zo
maar een alternatief, meent de hoogleraar
sociaal-economischehistorie.
Directeur drs. M. Schut van de Economi
sche Ontwikkelingsmaatschappij Regio' Eind
hoven (REDE) blijft echter de blijde bood
schap brengen. Als ingehuurd 'trekpaard'
heeft hij geen belang bij een zwartgallig
beeld. „De regio is veelzijdig, bedrijvig en
kansrijk", zegt hij. „Dat verandert niet door
een DAF dat in afgeslankte vorm wordt voor
gezet. Duizenden mensen op straat is een te
genvaller, maar de regio zal de komende ja
ren haar vitaliteit opnieuw bewijzen. Als we
de tijd maar krijgen."
Kansen
Andere van oudsher rond Eindhoven geves
tigde bedrijven floreren, zo meldt de Kamer
van Koophandel. Brouwer Bavaria in Lies
hout slijt meer bier en malt dan ooit, en ook
Brabantia in Valkenswaard, groot geworden
in keukengerei, loopt gesmeerd. Een econo
mische 'volbloed', die de dreun van DAF voor
de werkgelegenheid kan opvangen, draaft
voorlopig echter nog niet rond. Schut rekent
voöral op het midden- en klein
bedrijf. Hij zit niet te wachten op
een nieuw bedrijf waarmee de
regio kan worden geïdentifi
ceerd. Liever heel veel kleintjes
dan opnieuw dominante en
kwetsbare kolossen a Ia Philips
en DAF.
Van den Eerenbeemt is het on
eens met die stelling. De hoogle
raar vindt een paar 'grote moto
ren' in de Eindhovense industrie
noodzakelijk. „Om te kunnen
concurreren, moet je hoogwaar
dige technologie kunnen ontwik
kelen en op grote schaal kunnen
produceren. In een land van lilli
putters heb je reuzen nodig om
je toptechnologie aan te verko
pen."
Dat er dan kansen ziin, bewijst
machinefabriek Optical Disc
Memory Engineering (OD ME)
in Veldhoven. Het bedrijf groeide
in zes jaar van 25 personeelsle
den onder wie een vroegere
Philips-cracL' naar 290 men
sen. Ze bouwen onder meer ma
chines voor de CD-produktie.
OD ME is op dat gebied markt
leider in de wereld en draait op
volle toeren. Proceskennis en
vernieuwing zijn de sterke punten, zegt mar
keting manager Jacques Viers. Kunnen de
huidige industrieën de klap opvangen? „Je
krijgt een 'geboortegolf van arbeidsperso-
neel, dat heeft tijd nodig", meent Viers.
Een doordeweekse avond in Tivoli. In deze
Eindhovense volksbuurt, waar van oudsher
veel arbeiders van Philips en DAF wonen,
voelen mensen zich nog met elkaar verbon
den. Wie hier is geboren, pakt niet één, twee,
drie de verhuisdozen. In buurthuis 't Akkertje
wordt vaak gepraat over het werk en dat
wordt nog wel erger, denkt beheerder Jo,
sinds jaar en dag sociaal-cultureel werker.
Hoe meer mannen thuis moeten blijven, hoe
vaker ze komen om te 'buurten'. „Ze zoeken
verstrooiing. Ze moeten hun ei kwijt en kun
nen niet thuis blijven zitten." Niet dat Jo pre
tendeert verstand te hebben van de econo
mie, maar ook hij verwacht dat er guur weer
op komst is. En dat terwijl hij nu al zoveel ar-
zich heen 2
„Als je i
1 arbei
dersbuurt honderd deuren opent, steekt er
achter 99 schuld."
De biljartvereniging vergadert deze avond
in het rood-grijze gebouwtje. Eén van de spe
lers wil zijn verhaal wel doen. als zijn naam
maar niet in de krant komt. Je weet maar
nooit. 'Kom bij DAF en werk aan de toe
komst', was de slogan toen hij eind jaren ze
ventig bij het bedrijf aan de slag ging. „Als je
bij de DAF kwam. betekende je wat. Een riant
bedrijf, een goed loon en sociaal in orde." Nu
is hij begin dertig en ziet hij zijn 'tweede hu
welijk' op de klippen lopen. Hij voelt zich be
donderd, losgeslagen van zijn fundamenten.
Vroeger was hij trots bij DAF te werken. Nu
oogst hij mededogen, medelijden.
„De arbeider voelt zich onrecht aange
daan. Hij heeft er altijd zijn rug onder gezet
en nu is hij de dupe", waarschuwt Jo. „Het
zijn hier gezonde, keihard werkende mensen,
die altijd positief tegen het leven hebben
aangekeken. Maar ik kan me voorstellen dat
een aantal van hen het geloof in de maat
schappij kwijtraakt. Dat is gevaarlijk. Ze kun
nen makkelijk ten prooi vallen aan lieden die
daar politiek munt uit willen slaan."
De machines op de bedrijfsschool van DAP
liggen stil. In lestijd worden nu spandoeken
geschilderd. De leerlingen zijn in dienst van
de vrachtwagenfabriek. Hun toekomst bij
DAF is onzeker, maar het is voor hen niet zo
moeilijk aan een nieuwe baas te komen
Denken ze. Twan uit Esch kan zo bij twee
kleine bedrijfjes beginnen. „En ik ben niet de
enige." Ingrid, het enige meisje dat de oplei
ding verspanen volgt, kijkt al druk naar vaca
tures. Omscholen is voor haar geen pro
bleem. maar dan wil ze wel weer in de tech
niek. Secretaresse worden ziet ze aiet zitten,
ook al worden die veel gevraagd. - -
TRUTTENSCHUDDfcifc-
Langs het Eindhovensch Kanaal vissen twee
mannen tegen de achtergrond van boze
DAF-werknemers. die zich opmaken vnnrrtr
grote demonstratie van afgelopen woensdag
De vissers zijn een werkloze bouwvakkei
een ex-chauffeur van Philips. De laatste mi
graag eens vertellen over het onrecht dat
hem is aangedaan. Na 25 jaar trouwe dienst
en twee rugoperaties vloog hij in de WW.
omdat de baas geen andere baan voor hem
had. Zeventig uur in de week reed hij rond
met directeuren van Philips. Autorijden kan
hij niet meer. Iets anders nog wel. daarom
wordt hij maar voor 25 procent afgekeurd
In stadscafé De Vooruitgang op de Markt
liggen l
tappers onderuit in een '0111
hoofd' Dafje. Deze 'trutten
schudder' van weleer doei dienst
als alternatief kroegmeubilair
Het duo is werkloos „Baan? Ik
ken alleen de schaatsbaan", zegt
één van hen. Hij is tevreden mei
zijn uitkering. „Hier lijdt toch
niemand honger? Af en toe een
klusje erbij en ik kan een paar
avonden op pad'" Zijn confrater
in de WW heeft bij DAP gewerkt
„Ik heb twee jaar elke dag een
briefje van het ene naar het an
dere bureau gebracht en geen
pest uitgevoerd Daai
geen haa
drar
uiige
Eindhoven? De kunst
lativeren moet hier 1
vonden. ..Ach. na zeve
ren komen zeven magere jaren
Over een week is het carnaval
De hal van het Eindhovense
stadhuis wordt door carnavals
vereniging De Dommelsoppers
de club van gemeentelijke
ambtenaren versierd met bal
lonnen en slingers. Buiten vech
ten duizenden DafTers voor hun
gezin, hun boterham, hun be
staan. Carnaval in Eindhoven,
het wordt dit jaar een gala met
een lach en een traan.
De industriële giganten Philips en DAF maakten Eindhoven groot Ze stonden voor werk, welvaart en zekerheid. Nu zor-
