'Steeds met Wagner in discussie'
Landschap als kapstok
voor eigen interpretaties
Cultuur Kunst
Geef mij maar Amsterdam
Nescio in
de Burcht
Saaiheid in Bremer Freiheit'
Mai Spijkers directeur uitgeverij Bert Bakker
Treiteren en
pesten in
het theater
WOENSDAG 10 FEBRUAR11993
chef annemiek ruygrok. 071-161423. PLV -chef
Schilderij 4-jarige op expositie
londen Een schilderij van een vierjarig meisje is uit duizend
ingezonden aquarellen uitgekozen om te worden geëxposeerd in
de kunstacademie van Manchester in Groot-Brittannië. Het ab
stracte schilderij, dat door de grootvader van de artiste voorzien
werd van de naam 'Het ritme van de bomen' is een van de 150
schilderijen die jaarlijks door een deskundige jury van zes perso
nen worden uitgekozen om te worden tentoongesteld. Het
maakte vooral indruk op de jury door het uitgewogen kleurge
bruik en de goede materiaalbeheersing.
La Dietrich in Alphen
alphen aan den rijn» La Dietrich is morgen te zien in het Alphense
Parkfilmhuis. In de serie 'Een passie in beelden' komt 'Der Blaue
Engel' uit 1933 aan bod met het fameuze zangnummer op de
ton waarin de actrice haar beroemde benen showt. Hans van
Driel, docent filmkunde aan de Katholieke Universiteit Brabant
in Limburg, leidt dit monument uit de filmgeschiedenis in. Re
gisseur Joseph von Sternberg vertelt het verhaal van nachtclub
zangeres Lola-Lola (Dietrich). Een leraar (Emil Jannings) vat een
hevige liefde voor haar op maar gaat aan deze femme fatale ten
onder. De avond begint om 20.00 uur in het Parkfilmhuis aan de
Cornelis Geellaan 2 in Alphen.
Dichter Casper van den Berg overleden
amsterdam De dichter Casper van den Berg is maandag op 47-
jarige leeftijd in Rotterdam overleden. Uitgeverij De Bezige Bij,
waar hij in 1983 met de bundel 'Nacht en mes' debuteerde, heeft
dat dinsdag bekendgemaakt. Van den Bergs tweede bundel 'Mo
dieus ongerief' verscheen in 1990 bij Deelder BV. Onlangs bracht
De Bezige Bij zijn derde bundel 'Onder ons' uit.
Tröckner Kecks in Wassenaar
wassenaar De Tröckner Kecks treden op zaterdag 20 februari
op in de grote zaal van boerderij Ter Weer in Wassenaar. Aan
vang: 21.00 uur. Kaarten zijn in de voorverkoop verkrijgbaar bij
scholierencafé De Balken en bij Kenta cd Shop in Wassenaar.
•foto taco anema
Josine Meurs over Richard Wagner en 'Derfliegende Hollander'
„Er zijn bijna geen'mensen die neutraal staan tegenover
Wagner. Hij is altijd geïdentificeerd met alles wat men
fout vindt aan Duitsland, tegelijkertijd kan men niet
meer om hem heen als componist. Omdat ik mij muzi
kaal weinig verbonden voel met Wagner en hij mij vooral
interesseert vanuit cultuur-historisch oogpunt, kan ik
daar met enige afstand naar kijken."
1919, kort na de Eerste Wereld
oorlog. In die periode werden
de culturele banden met Duits
land inniger. Dat gegeven wordt
weerspiegeld in de populariteit
van de activiteiten van de in
1883 opgerichte 'Wagnerveree-
niging'. Meurs: 'Het muziekle
ven werd sinds 1829 gedomi
neerd door de Nederlandse
Maatschappij ter Bevordering
van de Toonkunst, die trachtte
het Nederlandse muziekleven
uit een dal te trekken. Duitsland
vervulde daarbij een belangrijke
rol als voorbeeld, hoewel er nog
niet echt mee werd gedweept."
„In de jaren zeventig, na de
eenwording van het Duitse Rijk,
zie je de verering voor Duits
land toenemen. Tegelijkertijd
ontluikt er ook angst voor het
Duitse expansionisme. Er ont
staat een scheiding der geesten
en ik denk dat Wagner daar een
belangrijke rol in speelt, omdat
hij gelijkgesteld werd met alles
wat Germaans was. Niet onbe
langrijk is ook de opkomst rond
1870 van een op Duitsland ge
richte koopmanselite, die via
het meacenaat zich probeerde
te onderscheiden. De Wagner-
vereeniging, die zich toelegde
op zorgvuldige opvoeringen van
Wagners gecompliceerde ope
ra's, is van meet af aan gefinan
cierd door geldschieters als de
graanhandelaar J.G. Bunge en
de bankier J.E. Wilson. Zulke
patriciërs zorgden ervoor dat de
opera in Nederland volwassen
kon worden."
De verdeeldheid rond Wagner
leiden onno schilstra
Aan het woord is Josine Meurs,
verbonden als Onderzoeker in
Opleiding aan de faculteit Ge
schiedenis van de Rijksuniversi
teit Leiden. Zij werkt sinds twee
jaar aan een dissertatie over de
betekenis van Richard Wagner
voor het culturele leven in Ne
derland rond het jaar 1900. Nu
De Nederlandse Opera deze
maand een nieuwe enscenering
brengt van Wagners 'Der flie-
gende Hollander', is de discus
sie rond de omstreden pleitbe
zorger van het 'Gesamtkunst-
werk' opnieuw opgelaaid. Het
onderzoek van Josine Meurs
wordt daardoor zeer actueel.
„Ik ben geen Wagneriaan,"
zegt Meurs. „Mijn onderzoek
komt voort uit een combinatie
van interesses: ik ben gespecia
liseerd in het culturele leven in
Nederland rond de eeuwwisse
ling en daarnaast heb ik een
poosje Duits gestudeerd. Ik ben
niet iemand die in stoffige ar
chieven gaat zitten studeren op
onleesbare cijfertjes. Ik wil me
ningen en discussies. Wagner
was en is een controversieel on
derwerp en daar zijn dus veel
geschreven bronnen over te
vinden. In zo'n onderwerp ko
men allerlei draden van het
geestelijke en culturele leven sa
men en dat levert als geheel
goed beeld op van
tijd."
Het onderzoek van Meurs
spitst zich toe op de laatste helft
van de 19e eeuw en eindigt in
Bachvereniging
herdenkt Luigi
Boccherini
amsterdam cpd
De Nederlandse Bachvereniging
verzorgt vier concerten met
muziek van Luigi Boccherini
naar aanleiding van het 250ste
geboortejaar van de Italiaanse
componist. Boccherini compo
neerde veel kamermuziek, maar
schreef ook vocale muziek,.een
aantal concerten en een dertig
tal symfonieën. De concerten
zijn op 25 februari in Naarden,
26 februari in Nijmegen, 27 fe
bruari in Amsterdam (Beurs van
Bérlage) en 28* februari in
Utrecht (Vredenburg).
Tegenvallende
bezoekcijfers
'Vals licht'
amsterdam gpd
Het bioscoopconcern Carinon
wil Theo van Gogh's nieuwe
speelfilm Vals'Licht 'verbannen'
naar kleinere theaters, als de
bezoekcijfers niet verbeteren.
Vals Licht, naar een roman van
Joost Zwagerman, ging vorige
week in première. Met de film
werd gemikt op een groot pu
bliek, maar in het afgelopen
weekend trok de film heel wei
nigbezoekers.
Cannon geeft de speelfilm
nog een week de kans in de gro
tere bioscopen. „In overleg met
producent Matthijs Van Heij-
ningen bekijken we volgende
week maandag of de film wel
licht naar kleinere theaters
moet verhuizen. Met name de
kritische recensies hebben een
negatieve invloed op de bezoek
cijfers gehad. Gezien de voor-
publiciteit hadden we er meer
van verwacht, maar in het film
bedrijf weet je het nooit. In te
genstelling tot vorig jaar is er nu
bovendien sprake van concur
rentie met een aantal andere
belangrijke titels", aldus Go-
defrie. Cannon kon nog geen
precieze bezoekersaantallen
verstrekken.
"0,4 O
van 3Q14,PH,k:EIT3SGIET£]5
en Q.E.DEN BOJgP
Amsterdam 'Geef mij maar Amsterdam' is de titel van een tentoonstelling over een eeuw bladmuziekom-
slagen in het Amsterdams Historisch Museum. Te zien zijn illustraties voor liedjes die zijn gemaakt tussen
1870 en 1970. De omslagen komen uit een particuliere collectie en tonen een beeld dat heen en weer
schommelt tussen kunst, kitsch, humoren tranentrekkerij.
Het museum heeft de nadruk gelegd op liedjes die met Amsterdam te maken hebben. De omslag van
het lied 'Als op het Leidscheplein deïichtjes weer eens branden gaan' ontbreekt dan ook niet. Jongere
bladmuziek kreeg vaak het portret van de zanger mee. Zo is onder meer een foto van Johan Cruijff te zien
die een kortstondige zangcarrière kende met het lied: 'Oei, oei, oei, dat was me weereen loei'.
De expositie aan de Kalverstraat 92 loopt van 16 februari tot 10 mei. Het Amsterdams Historische Mu
seum is op werkdagen geopend van 10.00 uur tot 17.00 uur en in het weekeinde van 11.00 uur tot 17.00
uur. foto collectie k.d. poll
betrof overigens niet alleen zijn
Germaanse geaardheid. Reeds
lang voor de eerste opvoeringen
door de Wagnervereeniging
werd gediscussieerd over de op
vattingen van Wagner over ge
loof, liefde, kapitalisme en de
rol van kunst en muziek in de
samenleving. De grootste con
troverse is echter pas in de
twintigste eeuw onstaan, nadat
de componist door Hitier ge
claimd werd als geestelijke va
der en zijn domicilie in
Bayreuth een Nazi-bolwerk was
geworden.
Daar kon Wagner (overleden
in 1883) uiteraard zelf niets aan
doen, maar het was niet zonder
reden, aldus Josine Meurs: 'Wa
gner was een antisemiet. Daar
kan je van alles over zeggen,
maar dat blijft zo. Hij heeft vre
selijke dingen over joden ge
schreven. Hij vond dat ze het
muziekleven in Duitsland ver
ziekten en dat ze schuldig wa
ren aan het kapitalisme. Het
valt mij op dat bestuurders van
de Wagnervereeniging zich ook
geregeld antisemitisch uitlieten.
De zaken lagen vóór Auschwitz
misschien iets anders dan nu,
maar in die tijd zijn ook levens
verwoest door het antisemitis-
Kan Josine Meurs Wagner nu
ook beluisteren zonder aan al
die dingen te denken? 'Nee, als
ik Wagner hoor, of zijn geschrif
ten lees, ben ik positief noch
negatief, maar ik ben ook zeker
niet blanco. Ik ben voortdurend
met hem in discussie. Zo scherp
je je hersenen. Dat komt ook
het uiteindelijke resultaat van
het onderzoek ten goede.'
'Der fliegende Hollander'
van Richard Wagner door De
Nederlandse Opera is nog te
zien tot en met 21 februari in
het Muziektheater te Amster- Josine Meurs: „Als ik Wagner hoor ben ik positief noch negatief, maar
dam. ik ben ook zeker niet blanco." foto hielco kuipers
Amerikaanse
'Spoorloos'
kassucces
los angeles cpd
George Sluizers film 'The Va
nishing', een Amerikaanse
'remake' van zijn Nederland
se speelfilm 'Spoorloos', is in
Amerika een kassucces. De
film ging vorige week vrijdag
in première en is nu de op
drie na best bezochte film
van het afgelopen weekein
de. Dit commerciële succes
is des te opmerkelijker, om
dat de recensies erg slecht
waren.
De meeste Amerikaanse
critici, die twee jaar geleden
positief hadden gereafgeerd
op de Nederlandse versie,
bleken zich zwaar te hebben
geërgerd aan het geforceerde
happy-end in 'The Vanis
hing'.
Beide films zijn gebaseerd
op Tim Krabbé s thriller 'Het
gouden Ei', waarin het bui
tengewoon treurig afloopt
met zowel de hoofdpersoon
als diens geliefde. Het nieu
we happy-end was voor
maatschappij Twentieth
Century Fox een beslissende
voorwaarde geweest voor de
Amerikaanse remake.
In The Vanishing' worden
hoofdrollen gespeeld door
Jeff Bridges en Kiefer Suther
land. In Hollywood wordt nu
gespannen afgewacht wat de
reacties in Amerika zullen
zijn op 'Utz'. Deze eveneens
door Sluizer geregisseerde
Europese 'kunstfilm' gaat
eind deze week in Amerika in
première. Het feit dat in acht
dagen tijd twee door dezelfde
regisseur vervaardigde films
in de bioscopen terechtko
men, wordt in Amerika als
absoluut uniek gezien.
Idealen die stuklopen op de
alledaagse werkelijkheid. Dat
is het gegeven van de solo
voorstelling van Johannes
Kemkens zaterdag 13 februa
ri in de Burcht Sociëteit in
Leiden. De acteur speelt 'De
Uitvreter' van Nescio, het
pseudoneim van J. Grönloh.
Het verhaal is 63 jaar geleden
geschreven maar is er vol
gens de speler één van alle
tijden.
Japi is de hoofdpersoon.
Hij weigert zich aan te pas
sen totdat hij merkt dat zijn
idealen stuklopen op de
maatschappij. Koekebakker,
een brave en wel aangepaste
burger, vertelt zijn verhaal.
Volgens Kemkens heeft ieder
mens een Japi en een Koeke
bakker in zich. Het publiek
krijgt dan ook zeker de vraag
voor de kiezen wie van de
twee personages in hen de
boventoon voert.
Kemkens speelt het stuk in
de originele, onverkorte
vorm. Eerder bracht hij de
Vuurvogel, Marja Morjèwna,
de Regenmaker en Stefan
Zweigs Schaaknovelle. De
voorstelling begint om 20.15
uur aan de Burgsteeg 14.
Kaarten in de voorverkoop
zijn verkrijgbaar bij de boek
handels Kooyker, De Kier en
Zandvliet.
RECENSIE NICOLE ROEPERS
Tentoonstelling: Rudolf VaJster, Landscape lightscape. Te
zien: t/m 28/2, galerie Time is Art wo. t/m vr. en zo. 14-18
jr Nieuwstraat 10, Leiden.
„Onder landschap versta ik alles wat natuur is
en onder natuur versta ik alles: beton, wolken
krabbers, olieverf, plastic kernafval, fosforverf,
steden, computers, mensen, snelwegen, maar
ook, jawel, een enkele boom." Met deze woor
den opende Rudolf Valster zijn eigen tentoon
stelling bij Time is Art.
Valster benadert het begrip landschap niet
puur als een natuurlijk element, maar als
kunsthistorisch verschijnsel. Zijn woest en ro
mantisch aandoende schilderijen zijn geen re
gistraties van de natuur, maar herinterpretaties
van landschappelijke interpretaties van andere
schilders. Er is geen enkel direct verband met
de werkelijkheid.
De serie schilderijen die Valster bij Time is
Art laat zien is geheel geïnspireerd op één land
schapschilderij van de hedendaagse Ameri
kaanse schilder Chris Pfister, die een (om de
verwarring compleet te maken) 19de eeuws
Schots landschap schilderde. Valster op zijn
beurt zette dezelfde compositie om in vurige
rode, gele, bruine of grijze tinten.
De schilderijen vallen op door een romanti
sche bevlogenheid, die echter verbleekt bij het
betreden van de eerste etage, waar in een door
ultra-violet licht afgeschermde ruimte zes fluo-
riserende doeken hangen. Ook hier gebruikte
Valster dezelfde compositie van Pfister, maar
deze doeken hebben weinig meer van doen
met een subtiele interpretatie van het klassieke
landschap. Lightscapes, heten ze nu: het is met
fel oranje letters op een van de doeken geschil
derd.
In een twintigtal aquarellen in de ruimte
daarnaast blijft hij dichter bij het oorspronkelij
ke uitgangspunt: slechts door kleur- of kleine
vormveranderingen creëerde hij zijn eigen
landschap. Aan deze kleine werkjes is ook de fi
guur van de heilige Sebastiaan toegevoegd, die
als een zwevend sjabloon her en der verschijnt
en ook weer verdwijnt. Het heeft veel weg van
de wijze waarop de jonge Anton Wachter in
Vestdijk's roman 'Sint Sebastiaan bezeten
raakt van het copieëren van oude schilderijen
en zijn hoogtepunt beleeft bij het zien van een
schilderij van Sint Sebastiaan.
Een zelfde fascinatie voor het opnieuw willen
scheppen van bestaande schilderijen en the-
mata is terug te vinden bij Valster. Zijn land
schappen hebben niets meer van doen met een
algemene landschapsbeleving, met een ideali
sering van of een huiveringwekkend respect
voor het landschap, maar gaan zowel over de
interpretaties van net landschap door de eeu
wen heen als over het landschap als abstract
gegeven. De door hem ooit uitgeknipte repro
ductie van Pfister fungeert daarbij slechts als
kapstok voor zijn eigen ruimtelijke interpreta
ties.
theater
amsterdam gpd
Mai Spijkers, directeur van uit
geverij Prometheus, wordt per 1
maart de nieuwe directeur van
uitgeverij Bert Bakker. Bakker
heeft dit besluit genomen in het
belang van de continuïteit van
het bedrijf, aldus de uitgeverij.
Wegens ziekte van Bakker was
Spijkers per 1 januari al be-'
noemd tot tijdelijk directeur.
Zowel Prometheus als Bert
Bakker maken sinds vorig jaar
deel uit van de uitgeverij Meu-
lenhoff. Onder de hoede van
Meulenhoff wordt nu onder
zocht of de uitgeverijen tot or
ganisatorische samenwerking
kunnen komen. Spijkers werkte
tot 1989 als redacteur bij Bakker
en begon daarna voor zichzelf.
Zijn vertrek leidde tot conflicten
omdat veel auteurs van Bakker
mee verhuisden naar Prome
theus. In een brief aan de me
dewerkers en auteurs van de
uitgeverij betuigde Bakker begin
januari overigens zijn hartelijke
instemming met de vervanging
door Spijkers. Bakker krijgt bin
nen de uitgeversgroep Meulen
hoff een andere baan aangebo
den.
recensie wunand zeilstra
'Bremer Freiheit, ein bürgeriiches Trauer-
spiel' van Rainer Wemer Fassbinder door
het Westdeutsche Toumeetheater Rem-
$cheid. Gezien: 9/2, schouwburg Leiden.
Het is slecht koffie.drinken bij
Geesche Gottfried. Wie haar
vrijheid in de weg staat, wordt
door haar simpel vergiftigd. Rai
ner Werner Fassbinder verwerk
te het historische gegeven van
gifmengster Geesche tot een
reeks losse scènes waarin de gif-
moorden elkaar op den duur in
rap tempo opvolgen. Daarbij
gaat het in eerste instantie om
het demonstreren van onder
drukkingsmechanismen.
Steeds opnieuw bevecht deze
vrouw, uit het Bremen van rond
1820, haar emancipatie door ri
goureus in te gaan tegen alle
mogelijke vormen van (manne
lijke) bevoogding. Zodra ouders,
echtgenoot, minnaar, familie of
algemener: liefde, religie, huwe
lijksmoraal, geld, zaken e.d. een
eigen vrije Keuze in de weg
staan, grijpt ze zonder pardon
in.
Niet alleen mannen worden
daarvan het slachtoffer. Vrou
wen die hun ondergeschilcte
positie niet inzien, worden
evenmin gespaard. Al was het
maar om nen tegen zichzelf in
bescherming te nemen.
Het waren vrijwel uitsluitend
scholieren die gisteravond naar
dit stuk van Fassbinder door het
Westdeutsche Toumeetheater
Remscheid kwamen kijken.
Misschien is dit 'Bremer Frei
heit' geschikt voor hun litera
tuurlijst. Dan heeft de avond
tenminste nog iets opgeleverd.
Of echter hun theaterliefde
hierdoor is aangewakkerd, valt
zeer te betwijfelen. Zulk soort
saaie en langdradige enscene
ringen zijn doorgaans funest
voor een eventuele belangstel
ling voor het theater.
Geen mens verwacht bij een
dergelijk toneelstuk een realisti
sche benadering. Dus wekt het
geen verbazing dat men een
aparte vormgeving koos. De de
corconstructie, die aan een
electriciteitsmast deed denken,
roept al gauw de sfeer van een
gekooid bestaan op en lijkt
daarom gewaagder dan deze in
feite is. Op den duur gaat deze
zelfs irriteren, omdat het bewe
gingspatroon van de acteurs op
doorzichtige wijze wordt be
perkt.
Hoe meer gifmoorden, des te
uitbundiger de kleur van de kle
ding van Geesche die afsteekt
tegen haar geheel in het zwart
gekJede omgeving. Evenzo
schematisch is de spelopvat
ting. Geesche mag af en toe heel
emancipatoir haar onvrede uit
schreeuwen, terwijl de rest zijn
starre conventionele rol dient te
vervullen. Zo is alles keurig ver
klaarbaar. In weerwil van ac in
houd wordt de voorstelling
daardoor eigenlijk bijzonder
braaf.
Bij het Binnenlandstheater gaat
op 17 februari in De Meervaart
in Amsterdam Treiterkop' in
première. In deze familievoor
stelling voor kinderen vanaf 6
jaar staat centraal het onder
werp 'treiteren en pesten'.
De voorstelling is gegoten in de
vorm van een modem sprookje
en behandelt in het algemeen
zaken van goed en kwaad. Trei
terkop' wordt gespeeld door
Gerda van der Veen, Jan Floor
en Burt Lamaker.
Treiterkop is ook te zien op 26,
27 en 28 februari in het Amster
damse Muiderpoortheater.
Daarna in maart, april, oktober
en november in andere theaters
in Nederland.
