'Leg deel Bentwoud ten
zuiden van snelweg aan'
Boompjes kweken op
groente- en fruitafval
'Verbod is puur discriminatie'
Over leven
Honderden dode zeevogels
Asfaltbeton niet slechter
voor bomen dan tegelpad
WOENSDAG 10 FEBRUAR11993
19
Veen vervangen door overschot gft-compost
boskoop monica wesseunc
Het verbruik van veen als
grondstof voor potgrond moet
worden verminderd, vindt de
overheid. Afgraven van veen is
schadelijk voor het landschap:
er blijven slechts gaten over. Elk
jaar wordt zon twee miljoen
kubieke meter veen geïmpor
teerd. Tegelijkertijd kent ons
land een overschot aan groente-
fruit- en tuinafval. Door het
veen te vervangen door gft-
compost worden beide proble
men opgelost.
Op het Proefstation voor de
Boomkwekerij in Boskoop
wordt sinds drie maanden on
derzoek gedaan naar de moge
lijkheden om het veen in de
potgrond (het belangrijkste be
standdeel) voor een deel door
compost te vervangen. Niet al
leen omdat de overheid dat wil,
maar ook omdat er steeds meer
boomkwekers met die vraag bij
het proefstation aanklopten.
Een eerste onderzoek was posi
tief en dus heeft het proefsta
tion nu een driejarig onderzoek
uitgezet. Onderzoekster A.
Pronk: „Onderzoeken van an
deren hebben uitgewezen dat
compost de gevoeligheid voor
schimmelziekten kan vermin
deren."
Aan de grond waarop in pot
ten boompjes of struikjes wor
den geteeld, worden hoge eisen
gesteld. De grond moet vol
doende vocht vasthouden. Al te
stevig vasthouden is ook niet
best: de plant moet wel het wa
ter eruit kunnen halen. De
grond moet niet te veel en niet
te weinig voedingsstoffen afge
ven, moet vrij zijn van ziekte
kiemen en ook geen andere ver
ontreinigingen bevatten. Pronk:
„Daar komt nog iets bij. Groen
afval dat niet voldoende gecom-
posteerd is, verteert in de pot
verder. Daarbij klinkt de grond
in. Boomkwekers willen dat
niet. Een boompje staat vaak
een paar jaar in een pot en al
die tijd wil de kweker de pot wel
gevuld met aarde houden".
De afgelopen drie maanden
heeft de onderzoekster bodem
en bemesting vooral besteed
aan het onderzoek van verschil
Orchideeën-maand bij Overvecht
lisse Orchideeën staan deze maand in de bijzondere belang
stelling van het tuincentrum Overvecht aan de Heereweg in Lis-
se. Uit de duizenden soorten orchideeën, die voornamelijk voor
komen in de tropische regenwouden van Zuid-Amerika en Azië,
heeft het tuincentrum er een aantal uitgezocht dat geschikt is als
kamerplant.
Actie tegen PVC-buizen
utrecht» De Stichting NatuUR en Milieu en de Vereniging
Milieudefensie zijn een actie gestart tegen rioleringsbuizen van
poly-vinyl-chloride (PVC). De milieugroepen hebben bedrijven
en instanties die betrokken zijn bij de bouw, dringend gevraagd
bij nieuwbouw en renovatie minder milieuschadelijke riole
ringsbuizen te gebruiken. Daarvoor zouden goede alternatieven
zijn. Volgens de milieu-organisaties komen bij de produktie van
PVC kankerverwekkende stoffen vrij. Door pvc in afvalovens te
verbranden ontstaan zoutzuur en giftige dioxines, aldus de orga
nisaties.
Symposium 'Landschap in Nederland
leiden De vereniging Natuurmonumenten houdt op 3 april een
symposium over het thema 'Landschap in Nederland'. Dat kop
pelt de vereniging aan haar jaarvergadering en naar aanleiding
van de tentoonstelling 'Vijf eeuwen landschap' in het stedelijk
museum De Lakenhal in Leiden (20 maart t/m 20 juni). De jaar
vergadering is gratis toegankelijk en begint om 11.15 uur in het
Witte Singel-Doelencomplex zaal Oil, Cleveringaplaats 1 in Lei
den.
Kunststof riet van PVC
leiden Een aantal firma's denkt een ideale opossing gevonden
te hebben om eeh rieten dak na te maken. Het brandgevaar is
minder groot dan bij een echt rieten dan, aldus een verklaring
van het Bouwinstituut van TNO. Volgens Milieudefensie gaan de
firma's voorbij aan de giftige dioxines die uit PVC kunnen ont
staan als het materiaal eenmaal vlam vat. Laat staan de schade
lijke milieu-effecten van de produktie van PVC.
Vooroordelen vaatvvasmachines
leiden Een aantal leveranciers van de vaatwasmachines is geza-
menljk een reclame-offensief begonnen om de verkoop van zijn
produkt te stimuleren. Vijf vooroordelen moeten volgens het
vijftal hoognodig de wereld uit. Bij voorbeeld dat een een afwas
machine veel water gebruikt, een energievreter is, veel herrie
maakt en niet op kan tegen'de handafwas. De opmerking dat
door een 'moderne afwasautomaat' de maandelijkse energieno
ta eerder omlaag dan omhoog gaat, is volgens berekening van
de Milieutelefoon alleen waar voor huishoudens met een elektri
sche boiler.
lende soorten compost. Het
groen afval dat door de huis
houdens in Nederland wordt in
geleverd, kan op verschillende
manieren worden gecompos-
teerd. Pronk bekijkt twaalf ver
schillende soorten compost op
fysische en chemische eigen
schappen. Met de twee beste
worden teeltproeven gedaan.
Dit voorjaar worden zo'n
3500 jonge conifeertjes op
grond gezet waarin verschillen
de hoeveelheden compost is
verwerkt. Er zijn twee soorten
coniferen: de ene is erg gevoelig
voor zout en droogte, de andere
heeft makkelijk last van schim
mels. „We bekijken welke soort
conifeer het het beste doet en
welk percentage compost nog
een goed kweekresultaat geeft."
De planten blijven gedurende
twee groeiseizoenen in de pot
ten staan. De lengtegroei, massa
en vooral ook het optreden van
ziekten worden doorgemeten.
Zijn de resultaten goed, dan
geeft het proefstation 'een posi
tief advies aan de boomkwe
kers'.
Pronk verwacht dat ten min
Onderzoekster Pronk beoordeelt de groei van de conifeer op groente-compost
FOTO HIELCO KUITERS
ste tien procent van het veen
kan worden vervangen door
compost. "Dat lijkt weinig maar
scheelt jaarlijks in de boomkwe- goed denkbaar dat er veel r
kerij toch 23.000 kubieke meter compost ingemengd kan
veen. Bovendien is het heel den."
Voorzitter Borgman van de Bosraad:
Er moet een onderzoek
worden gedaan naar de
vraag of een deel van het
Bentwoud ten zuiden van
de snelweg Den Haag-
Gouda kan worden aan
gelegd. Op deze plek wordt
veel gebouwd. Een bos zou
een groene buffer kunnen
vormen. Het boerenland
aan de noordkant van de
rijksweg komt hierdoor
minder onder druk te
staan, meent J. Borgman,
voorzitter van de Bosraad.
gouda/leiden'
Borgman is enthousiast over de
plannen om een bos in de
Randstad aan te leggen. Het
biedt een buffer tegen de bouw
van huizen en kassen in de
Randstad. De miljoenen bewo
ners van het westerf vinden in
het Bentwoud dicht bij huis een
recreatieplek. Voor dieren en
planten moet het een nieuw
leefgebied worden en ook voor
het milieu is een bos gunstig.
Borgman vindt dat er nog te
weinig onderzoek is gedaan
naar de manier waarop de 2100
hectares bos in het land worden
'neergelegd'. De stuurgroep
Bentwoud heeft inmiddels drie
varianten ontwikkeld. In alle ligt
het grote bos ten noorden van
V -CHEF MEINDERT V
GEBIOLOGEERD
Borgman: „Ten zuiden van de snelweg rukt de bebouwing ook op. Wel
licht kan een deel van het Bentwoud daar worden ingeplant."
FOTO HIELCO KUIPERS
de snelweg. De bomen moeten is ervan overtuigd dat
zorgen dat het groene
hart groen blijft en niet wordt
volgebouwd. „Prima uitgangs
punt, maar ten zuiden van de
snelweg rukt de bebouwing net
zo hard op, dus wellicht moet
een deel van het bos daar naar
toe. Die variant moet nader
worden onderzocht." Borgman
afdoende bescherming
biedt. „Een bestemmingsplan of
een boerderij biedt geen onvol
doende tegenwicht tegen de
bouwwoede van gemeenten.
Een bos wel. Als je een bos wilt
kappen om er huizen neer te
zetten, hangt aan elke boom
een woedende recreant."
Een korte les spijsvertering voor
beginners. Nadat stoffen in de
mond door middel van kauwen
en met behulp van speeksel tot
een doorslikbare massa zijn ge
malen, belanden ze (2) in de
slokdarm, waarin ze via peris
taltische bewegingen (worm
achtig samentrekken) naar (3)
de maag gewerkt worden. In de
maag wordt het proces dat met
kauwen en speeksel is begon
nen voortgezet met maagzuur,
een gemeen goedje dat het aan
gebodene niet alleen fysisch,
maar ook chemisch aan stuk
ken hakt. zodat het doorkan
naar (4) de endeldarm, die aan
de aldus ontstane onwelrieken
de prut alles onttrekt wat het li
chaam maar enigszins nodig
zou kunnen hebben en helaas
doorgaans nog wat extra. Het
restant komt uiteindelijk bij de
anus en wordt uitgepoept in
een daartoe speciaal ingerichte
ruimte, (5) toilet genaamd.
Dat wist ik al, zegt u nu. Nee.
dat wist u niet. Tenminste niet
als u een van de negen op de
tien Nederlanders bent die
kauwgum kauwen. Kauwgum-
kauwers beginnen bij (1) maar
slaan de rest over. Als ze klaar
zijn met kauwen spugen ze het
gekauwde uit. Met als resultaat
een permanente plaag van plat
gewalste witte plekken in win
kelstraten en alle andere druk
bezochte openbare plekken.
Waarom slikken kauwgumkau-
wers het spul niet gewoon door?
Misschien omdat ze niet weten
hoe de spijsvertering werkt.
Misschien denken ze wel dat al
die kauwgum zich in hun maag
ophoopt tot een grote klont
rubber die hun ganse binnenste
verstopt. Misschien vrezen ze
wel dat ze een stuiterbal wor
den. Vandaar het kortr
Neen, het is niet zo dat de
kauwgum zich in het lichaam
ophoopt en neen. het inslikken
ervan kan geen kwaad. Mits het
via het daartoe geëigende ka
naal het lichaam weer verlaat.
Uitspugen is niet het geëigende
kanaal.
We zullen niet zeuren over het
onsmakelijke gesmak. We zul
len r
r die i
te, malende kaakbewegingen.
We zullen niet zeuren over de
papiertjes, over de frisse recla
me, over haast niks zullen we
zeuren. After all Zuidamerika
nen kauwen sinds zuidamerika-
nenheugenis op coca-bladeren.
Afrikanen kauwen meer quat
dan hulprijst en zo heeft elk
de kaakspieren in conditie te
houden.
Maar over een ding moet ge
zeurd worden: waarom kunt u,
een van die negen op de tien
Nederlanders die kauwgum
kauwen, dat gummetje niet ge
woon doorslikken? Aan uw wel
voldane lichaam te zien hebt u
met het slikken, toch structureel
geen moeite? Waarom plaveit u
straten en pleinen met spul dat
in uw toilet thuishoort?
tekst co loerakker
haarlem gpd
De oud-gedeputeerde is het
dan ook niet eens met de boe
ren in het gebied. Zij zeggen dat
hun landerijen en boerderijen
voldoende bescherming beiden
tegen de bebouwing. Voor veel
van hen betekent de komst van
het bos dat ze met hun bedrijf
moeten ophouden. Hoewel
Borgman begrip heeft voor hun
problemen, plaatst hij kantteke
ningen bij de 'agrarische' be
zorgdheid. „Er is in Europa te
veel landbouw. Dat moet min
der. Met het bos vang je twee
vliegen in één klap. Meer groen
en minder landbouw." De boe
ren zeggen dat de grond zeld
zaam goed is en dat ze daarom
niet willen verkopen. „Toen de
kassenbouw oprukte en de
grondprijzen flink hoog waren,
hadden ze dat bezwaar ook
niet", aldus het commentaar
van Borgman.
Gemeenten en projectontwik
kelaars kijken al geruime tijd
met gretige ogen naar de pol
ders romdom Leiden. Een pri
ma plek voor woningen. Dat
zou een reden kunnen zijn om
de polders vol bomen te zetten
om zo huizenbouw onmogelijk
te maken. „Nee. Dat zou niet
passen in het landschap. Bo
vendien is het voor de weidevo
gels juist nodig de polders open
te houden. Dat kan als de be
stuurders ophouden bedrijven
en mensen tussen Schiphol en
Rotterdam te plaatsen."
ringen, bij de Afsluitdijk en bij
Harlingen. Hier gaat het even
eens om honderden dode vo
gels.
Volgens het TNO-laboratori-
um in Delft gaat het om de pa-
raffine-achtige stof, betaand uit
een zuiver mengsel van cl4-c20
alkanen. In 1989 werd voor het
eerst nonylfenol op stervende
zeevogels gevonden, ook een
olieachtige stof, die zich als een
blauwgroene glans aftekent op
het verenpak van de vogels. De
dieren lijken verder schoon.
„Maar ze gaan dood, de een na
de ander", zegt Schobben.
Naast zeekoeten zijn ook alken
en drieteenmeeuwen aangetast.
Rijkswaterstaat onderzoekt de
herkomst van de stof. De che
mische samenstelling is wel be
kend. maar de toepassing nog
niet. Duidelijk is wel dat het om
lozingen gaat, van een schip,
vliegtuig of vanaf een boorplat-
form. TNO speurt verder naar
sporen van alkanen in het in
wendige van de vogels.
Langs de Noordzeekust en de
Friese noordwestkust zijn vanaf
20 januari honderden dode zee
vogels gevonden. De vogels wa
ren aangetast door een bijtende
stof, die de vettige laag op de
veren afbreekt. Volgens Henk
Schubben van TNO in Den Hel
der is de stof wellicht tiendui
zenden vogels fataal geworden.
De sterftes komen volgens
Schubben de laatste vijf jaar el
ke winter voor op open zee.
In het vogel opvangcentrum
de Fügelhelling in Ureterp wor
den al 25 zeekoeten verzorgd
die door de bijtende stof zijn
getroffen en in het vogelasiel in
Den Helder zeker 150. Asiel De
Windbreker in Petten vond
honderd dode vogels. De zeevo
gels gaan bijna allemaal dood.
Volgens Schubben spoelen do
de dieren aan vanaf Hoek van
Holland tot aan Den Helder,
maar ook voor de kust van Wie-
wageningen
Asfaltbeton is helemaal niet zo
slecht voor bomen als het uiter
lijk van het wegdek doet ver
moeden. De groei van straatbo
men zoals linden, zomereiken
en platanen wordt door een
open asfaltbeton niet méér be
lemmerd dan door het normale
tegelpad. Dat blijkt uit een on
derzoek van het Instituut voor
Bos- en Natuuronderzoek in
Wageningen.
Het instituut 'onderzocht op
verzoek van de gemeente En
schede of een betonnen fiets
pad de bomen naast dat pad de
nek om zou doen. Groei en ont
wikkeling van de bomen is ac
ceptabel als driekwart van de
neerslag die zomers valt, de
wortels bereikt. Open asfaltbe
ton laat beter water door dan
een tegelpad. Nadeel: de gaatjes
in dit beton slibben langzaam
dicht. Door de straat schoon te
houden kan dit worden voorko-
Warmondse boer vecht 'Fries-besluit' Gaboraan
warmond adriaan brandenburg
„Puur discriminatie". T. War
merdam laat er geen misver
stand over bestaan dat wat hem
betreft het plan van staatssecre
taris Gabor om alleen in Fries
land het zoeken van kievitseie
ren nog toe te staan, beter in de
prullenbak kan verdwijnen.
„Hier is het laatste woord nog
niet over gezegd", briest de vo
gelwachter in het district Rijp-
wetering, tevens fervent zoeker
van kievitseieren.
Friesland heeft de bevoorrechte
positie te danken aan de zoge
heten nestbescherming, tradi
tiegetrouw uitgevoerd door die
genen die ook de eieren zoeken.
Een verbod op het rapen van
kievitseieren zou betekenen dat
de zorg voor de vogels er slechts
onder lijdt. „En dat is uiteraard
niet gunstig voor de stand van
de weidevogels", schrijft Gabor
in zijn brief aan de Tweede Ka-
Met grote stelligheid beweert
Warmerdam dat elders in Ne
derland evengoed aan nestbc-
scherming wordt gedaan. De
Warmondse boer neemt zich
zelf als voorbeeld. „Als ik goede
nesten tegenkom, zet ik er wat
merkpaaltjes omheen en span
er gaas over, zodat het vee er
niet bij kan. Tijdens het maaien
kun je er bovendien mooi om
heen rijden."
Dat de zorg voor de weidevo
gels alleen zou zijn besteed aan
de Friezen, noemt Warmerdam
dan ook 'lariekoek'. Hij kan het
nog sterker vertellen. „De Frie
zen komen jaarlijks met tiental
len tegelijk naar onze polders
om de eieren weg te halen. Ook
uit beschermde nesten. Dat is
vorig jaar nog gebeurd in Roelo-
farendsveen. Ze hebben wel
mooi een proces-verbaal gekre
gen".
De inmiddels bejaarde War-
monder zoekt al sinds zijn
jeugd kievitseieren. „De een die
vist, de ander zoekt kievitseie
ren. Je moet het zien als een
sport. En", erkent Warmerdam,
„het is een lekkernijtje." Jaar
lijks raapt hij een stuk of vijftig
eieren. De vogelwachter, die
ooit het 'eerste ei' aan de com
missaris van de koningin in
Zuid-Holland aanbood, eet er
zelf een paar en geeft er wat
weg.
Van zijn 'zoekactie' gaat naar
zijn zeggen ook een heilzame
werking uit. „Ie trekt de polder
in en kijkt of er al nesten zijn.
Alleen uit die nesten die op ge
vaarlijke plaatsen liggen, bij
voorbeeld in een koude hoek
van het land of op een plek
waar de eksters en meeuwen
vrij spel hebben, haal ik de eie
ren weg. De kievit begint dan
snel aan haar tweede leg. Op
betere plekken waar ze bescher
ming vindt van andere vogels.
Bovendien is het tegen die tijd
wat warmer geworden, zodat er
toch al grotere overlevingskan
sen zijn voor de uitgebroede vo
gels."
Voor Warmerdam staat wel
haast vast dat de kritiek steeds
uit dezelfde hoek komt: van
milieubeschermers die niet of
nauwelijks weten hoe de natuur
werkelijk in elkaar zit. „Ze halen
alle kennis uit de boekjes op de
universiteit. Maar ze zouden
eerst eens een jaar stage moe
ten lopen bij de boer voordat ze
gaan studeren. Dan krijgen ze
eens een eerlijke kijk op de
zaak."
Ook de overheid krijgt een
veeg uit de pan. Wel het zoeken
op kievitseieren verbieden,
maar tegelijkertijd hele polders
opofferen om er woningen te de
bouwen. „Neem nu de Boter-
huis- en de Papenwegse polder,
overal moeten huizen komen.
Ze zouden eens voorrang moe
ten geven aan de natuur. Nog
een aanklacht: „Er zijn hier in
de duinen tientallen vossen. Die
fokken maar door. Kunnen geen
eten meer vinden en komen
dus deze kant op. Alle vogels
worden kapotgevreten. Maar
daar wordt niets aan gedaan.
Daar hoor je niemand over".
Of Warmerdam - en een
handjevol andere zoekers van
kievitseieren in de Leidse regio -
voortaan ook vóór 5 april geen
eieren meer mag rapen, hangt
af van de Tweede Kamer. Om
dat het parlement daar niet
voor dit broedseizoen aan toe
komt, zal het eventuele verbod
pas volgend jaar ingaan.
