Sekskoppel legt 'goudlijntje' naar Madrid
'Gevangenen van Zion'
randfiguren in Israël
Extra
Spanje wacht
een nieuwe furie
Bepaald zuinig zijn ze niet ge
weest met aftershave en parfum.
Z'n handdruk verdient ook niet
het predikaat voorzichtig. Hier
knijpt een Achterhoeker. Willem
Freriks, geboren en getogen in
het smokkelaarsnest Dinxperlo
en zijn grote liefde Elly presen
teren zich in de lounge van het
luxueuze hotel De Frerikshof te
Winterswijk. De wereld ruikt op
slag duizend keer zoeter. De
Beer - zijn koosnaam - en Elly
beheren een porno-imperium.
Erotiek per 06-nummer, de bes
te 'handel'. Hij regelt de
schreeuwende advertenties en
zwoele stemmen, zij schrijft de
pakkende teksten. Met het ver
vagen van de 'grenzen - Euro
pees èn Moreel - heeft het echt
paar een nieuwe markt aange
boord. Spanjaarden kunnen nu
ook 06-nummers draaien. In
Spanje 903, nuovo sjentos tres,
zegt de Beer. Een 'goudlijntje' in
Madrid!
DINSDAG 9 FEBRUARI 1993 89920
--c- v -
In Nederland moet je een miljoen investeren om 80 duizend gulden per maand te verdienen
In drie uur ontrolt zich een conversatie met het Achterhoekse koningskoppel
der 06-lijnen - twee jaar residerend in Lichtenvoorde, nu onderweg naar een
peperduur Madrileens appartement - die op z'n minst opmerkelijk mag he
ten. Eerst moet Willem koffie. Met een Asbachje. De oud-vrachtwagenchauf
feur („tachtig uur werken, weinig verdienen") mag de drank al vijf jaar heb
ben afgezworen, een afzakkertje na de maaltijd slikt hij nog altijd met graagte
naar de onderste helft van z'n imposante bast. Als ze maar niet, zoals pas bij
de Chinees in Zelhem, met een asbak op de proppen komen...
Hij schatert. Zijn Elly, een slanke Doesburg-
se. giechelt. „Hè schat?", blikt De Beer. Als
bewijs voor z'n liefde kust hij haar vol op de
mond, ten minste vier tellen. Het ritueel zal
zich gaande het gesprek zo ongeyeer om
het kwartier herhalen.
Ze ogen tiptop. Leren jasjes die nèt aan
de goeie kant van smaakvol blijven, een das
uit de betere herenmodezaak, een lading
edelmetaal waaraan de leverancier aardige
jaarcijfers zal hebben overgehouden.. Fre
riks haarlijn heeft zich tot op het schedel
dak teruggetrokken. Zijn priemende, bruta
le ogen liggen diep in de kassen. Hij blijft
een volksjongen. Zware van de Weduwe
derhalve. Elly's piekerige haardos past pre
cies boven dat goudkleurige topdesign-
montuur.
Hun leeftijd? „36-half", antwoordt Willem
als de weerga.
Hoe lang is die half?
De verslaggever mag raden. 57, is de gok.
Hij ontploft bijna. „Ben jij nou helemaal
gek?"
Hij blijkt 43 te zijn, een zwaar leven met
scheepsladingen drank en veel zorgen heb
ben hun sporen achtergelaten. „Ik heb 'n
ouwe kop, dat zeggen ze allemaal", erkent
hij. Hè, schat? En opnieuw kust hij Elly van
35 onstuimig.
Ze zitten in de sex, en dat verbloemen ze
niet. Porno per PTT, beste business. Het
echtpaar begon zes jaar geleden een beetje
te goochelen met vaderlandse 06-lijnen,
zoals ze dat uitdrukken. Een schimmige we
reld, op het randje van crimineel of er net
overheen. „Als 't om grote kapitalen gaat,
maak je gauw fouten", toont De Beer zich
een diplomaat-in-spé. Hij weet het precies:
sommige collegae zijn de hink gaan uithan
gen, hebben de 'verkeerde' accountant ge
kozen of zijn - per ongeluk, dat spreekt -
'vergeten' de fiscus over hun riante inkom
sten te informeren. Een van hun vakbroe
ders kreeg een navordering van de inspec
teur der directe belastingen. Voor 2,5 mil
joen. „Ga d'r maar aan staan", blaast Wil
lem. Is hem dat ook overkomen? Hij blijft
tactisch. „Het gaat ons niet slecht".
Vaste lasten
Of hij nog bij de vijftien tot twintig vader
landse 06-exploitanten hoort? De Beer doet
er vaag over. „Als je in Nederland nu nog
wat wilt, moet je een miljoen investeren om
80-, 90.000 per maand te verdienen". Dat is
een beetje sexkoning te min. Zóveel vaste
lasten...
Nee, de kansen liggen in Spanje. In Ma
drid wonen vijf miljoen mensen op een
kluit, het telefoonnet is niet meer zo krakke
mikkig als in Franco's dagen en op het Ibe
risch schiereiland staat het bizarre feno
meen - ginds 903-nummers - nog in de kin
derschoenen. En een pornolijn marcheert
overal, is Freriks filosofie. Of je 't nou met
telecommunicatie doet of met de tamtam
en rooksignalen, ze willen 'het' allemaal,
weet hij zeker.
Hun emigratie van Lichtenvoorde naar
Madrid is gedegen voorbereid. Zoontje
Meivin van vijf bezoekt de chique Neder
landse school in de Spaanse hoofdstad met
cultuurschatten als het Prado. Nee, dat mu
seum kennen ze niet. ,,'t Is allemoal van die
ouwe troep doar".
Hij tovert officiële paperassen uit zijn
zwartleren diplomatenkoffers. De akte van
de Kamer van Koophandel aldaar, een plat-
tegrond-met-kruisjes van Madrid, het huur
contract voor het riante appartement, ruim
vier miljoen pesetas oftewel 75.000 piek per
jaar. Vijf minuten lopen van het 'Estadio
Santiago Bernabeu'.
Elly bezit de helft van het aandelenkapi
taal en levert de teksten voor de 06-dames.
„Ze is een ster", oordeelt Willem. Ze heeft
Spaanse les gevolgd in het vroegere non
nenklooster Regina Collie in Vught. Of ze al
schuine woorden kent, broodnodig voor de
bandjes? „Dat komt snel genoeg", buldert
De Beer. Bovendien hebben ze twee Spaan
se dames aangetrokken die Elly's verhalen
met feeling voor de landsaard vertalen. „Die
Spanjaarden schijnen gek te zijn op SM.
Wat maakt het uit, hè schat?" Zij knikt, hij
kust.
De Beer is overtuigd, hij ruikt geld. Hij
mag dan in vier maanden tijds 2,2 miljoen
kwijt zijn geraakt aan advertenties, een be
drijfspand, acht Spaanse dames voor de
banden („hun verkering heeft er nogal eens
moeite mee"), een ingenieus computersys
teem en een voice-responder voor alle
Spaanse dialecten; die onkosten worden ge
dekt, becijfert de ondernemer.
Vijf cent?
Zeker de eerste drie jaar loopt een heavy
06-nummer als een trein, vertelt hij. Na zes
jaar zakt de belangstelling in, dan is nog
een tiende van de lijnen bezet. Maar, elke
Spaanse beller telt zestig peseta's r een piek
- per minuut neer. De exploitant krijgt er
een stuiver van mee?, vraagt de verslaggever
argeloos. Willems ogen vlammen. „Vijf
cent? Ben jij helemaal gek?"
Nee, de exploitanten beuren in Neder
land drie dubbeltjes van elke twee kwartjes
en zestig cent van elke gulden. In Spanje
'toucheert' de toekomstige 903-koning de
helft der revenuen. Op vijf nummers met
300 computergestuurde lijnen? In goeie tij
den? Een rekensommetje: 50 cent x 60 mi
nuten x acht uur x dertig dagen x de helft
der lijnen? Tel uit je winst: dik twee miljoen
per maand.
Geld verdienen met smeerlapperij?
Scrupules? Ze kijken alsof ze 't boven de
bloedhete hoogvlakte van Manzanares ho
ren donderen. .Absoluut niet, wij maken de
wet niet! 't Is puur commercieel. Maar ik ga
niet over lijken bezweert de Beer.
Maar hij strikt toch mensen in een tele
foonsnoer? „Hoe meer hoe beter", klinkt
het bot. „Dat doen ze toch zichzelf aan? Net
als met die smerige drugs en 't gokken".
Elly (35) en Willem (43). Hij regelt de advertenties en luistert naar het zwoelheidsgehalte van de stemmen van zijn dames. Zij schrijft de teksten.
FOTO WILLEM HISSINK
Maar de mensheid moet vooral niet den
ken dat hier twee echtelieden zonder een
greintje gevoel zitten. Hun portie leed heb
ben ze ruimschoots gehad, wellicht vandaar
dat gestaalde geld=alles-pantser.
Willem Freriks is altijd de getapte jongen
geweest in zijn stamkroeg Vrieze van Dinx-
per, de residentie van zijn carnavalsvereni
ging De Drankorgels. „Zelf directeur, anders
zou het in 't honderd lopen". Als de mak
kers een polonaise wilden in juni? Dan
wérd er in juni gehost. Willem regelde dat.
Tot de ex-trucker/zeeman negen jaar ge
leden in die roemruchte kroeg zijn koperen
bruiloft vierde. Het werd, zoals hij al maan
den had aangekondigd, de afscheidsparty
van zijn eerste echtgenote. „Ik heb altijd ge
zegd: Als ik 12 1/2 jaar getrouwd ben, ga ik
weg. Twee weken later ging ik de hort op. 't
Was een meevaller dat d'r geen kinderen
waren". De Beer is met die stunt trendsetter
geweest voor heel wat vrienden, grinnikt
hij. En, uiteraard, de hoofdpersoon voor
heel wat dorpsroddel. Maar daar heeft hij
altijd lak aan gehad.
Elly is op dat moment vijf jaar getrouwd.
Met een sadist, zegt ze. Verkrachting, mis
handeling, anarexia nervosa. Kortom, één
groot drama. Ze kiezen samen het hazepad.
Met één koffer naar een hotel, daarna naar
een huis in Soest. Freriks: „Ze was helemaal
over de rooie van dat eerste huwelijk en
doodsbenauwd voor me. Ze dacht dat ik
van alles van haar wilde. Ik was tegelijk psy
chiater". Elly beaamt het. „Ze hoefden in
die tijd maar naar me te wijzen...". Freriks
sluit dit 'hoofdstuk' af. „Na anderhalf jaar
was dat over, hè schat?"
Maar daar is het niet bij gebleven. Elly
heeft drie jaar rondgelopen met stekende
pijn in een schouder en haar hoofd. De
dokteren konden de oorzaak niet vinden.
Uiteindelijk bleek ze een van de negen Ne
derlandse patiënten met een zeldzame tro-
penziekte te zijn.
„Daar was ik nog nooit geweest". Een
amoebe („een beestje met achttien poot
jes", weet Willem), heeft de 'schil' van haar
lever weggevreten. Ze lag drie maanden in
het Amsterdamse AMC en Willem werd in
die rotperiode op slag helemaal grijs.
En nu? Poen vangen voor 903-nummer-
tjes? Graag èn veel! „Maar geld is niet alles",
weet Elly. „Als je denkt dat er niks aan de
hand is, heb je lol zat. Jou kan niks gebeu
ren... Tot je ziek wordt...".
We wandelen naar de parkeerplaats. De
geurende 06-exploitanten stappen in een
dikke BMW uit de 7-serie. „Zo n wagen
moet je kopen als-ie drie jaar oud is. Dan
kost-ie nog maar 70 mille".
Maar 70? Dat is meer dan een modaal
jaarsalaris. Maar voor de Beer zijn het de
peseta's van hooguit een paar honderd
Spanjaarden die minutenlang luisteren
naar Elly's hitsige teksten.
SARAH HELM
THE INDEPENDENT
Het gedrongen lichaam van Natan
Sjaranski zakt verder ineen wanneer hij
vertelt hoe hem voor het eerst werd ge
vraagd of hij zich voor de Palestijnen wil
de inzetten. Toen hij in 1986 net in Israël
was aangekomen, na negen jaar in een
Sovjet-werkkamp te hebben gezeten,
vroegen twee Palestijnen hem of hij zijn
steun wilde verlenen aan de zaak van
Akram Haniyeh, een Palestijnse kranten
redacteur die was verbannen. Eén van de
Palestijnen bleek Faisal Husseini te zijn,
een vooraanstaand PLO-aanhanger van
de Westelijke jordaanoever. Toen Sjarans
ki dit hoorde, verwierp hij hun verzoek en
veroordeelde de PLO als een „bende
moordenaars".
En die mening is Sjaranski nog steeds toe
gedaan. „Ik besefte al snel dat de vermeen
de overeenkomst tussen hun strijd en de
onze gevaarlijke schijn was", aldus Sjarans
ki. En onder de andere voormalige 'Gevan
genen van Zion' (zoals in de voormalige
Sovjetunie gevangen gehouden joden wer
den genoemd) zijn er meer die zo denken.
De meeste in Israël woonachtige 'refuse-
niks' hebben zich nadrukkelijk niet achter
het vaandel van de universele mensenrech
ten geschaard, laat staan achter de rechten
van de Palestijnen. Yosef Mendelevitsj was
betrokken bij het op touw zetten van de
vliegtuigkaping in Leningrad in 1971, waar
door de aandacht van de wereld voor het
eerst op de onderdrukking van de joden in
de Sovjetunie werd gericht. Ida Nudell de
zogenaamde 'engel van genade' van de 're-
fuscniks', runde in Moskou een steunnet-
werk voor joden, voordat ze naar Siberië
werd verbannen. Beiden zijn nog stelliger
dan Sjaranski in het van de hand wijzen van
een mogelijke overeenkomst tussen hun
vrijheidsstrijd en die van de Palestijnen.
Deze opstelling was een bittere teleurstel
ling voor de Palestijnen. Husseini die nu
aan het hoofd staat van de Palestijnse dele
Natan Sjaranski.
gatie in de vredesonderhandelingen, heeft
Sjaranski betiteld als een 'groot man die
klein is geworden'. Riyad Malki, een leider
van het Volksfront voor de Bevrijding van
Palestina, spreekt over „verraad van de ide
alen waarvoor ze hebben gevochten".
De refuseniks worden vandaag de dag in
hun eigen land als randfiguren gezien. De
meeste Israëliërs zijn niet langer geïnteres
seerd in hun mening. Ze worden zelfs
openlijk bekritiseerd door liberale Israëliërs.
In de verkiezingen van afgelopen juni
steunden veel refuseniks, onder wie Nudell
en Mendelevitsj, extreem rechtse partijen
en vorig jaar protesteerden ze tegen de vre
desconferentie over het Midden-Oosten in
Madrid.
De 44-jarige Sjaranski heeft gewaar
schuwd voor een te snelle toenadering tot
de Arabieren. Zijn vrouw Avital, die zijn
zaak zo vurig heeft bepleit in het Westen tij
dens zijn gevangenschap in de-Sovjetunie,
is ultra-religieus geworden en heeft zich
aangesloten bij de Gush Emunimbeweging.
die gelooft dat Israël goddelijk recht heeft
om nederzettingen te stichten op de Weste
ten.
lijke Jordaanoever en de Gazastrook.
Sjaranski heeft geprobeerd zijn eigen par
tij op te richten met als enig programma
punt het behartigen van de belangen van
de Russische immigranten. Zijn pogingen
strandden door gebrek aan steun, niet in de
laatste plaats van mede-refuseniks die hem
misgunnen dat hij relatief vaak in het
nieuws is. Sjaranski, Mendelevitsj en Nudell
die geobsedeerd zijn door de kwestie van
joodse immigratie, kampen met het pro-
bleen dat.de oude vijand de Sovjetunie niet
meer bestaat. Immigratie is niet meer zo'n
belangrijk agendapunt en sommige Russi
sche joden keren zelfs Weer terug naar hun
oude Rusland. In zijn steeds meer verbitter
de column in het Israëlische Engelstalige
tijdschrift de/erusnlen Report heeft Sjarans
ki de regering ervan beschuldigd de Russi
sche immigranten en de zaak van het zio
nisme te hebben verraden.
De 'Gevangenen van Zion' voelen zich
duidelijk in een hoek gedreven. De meesten
van hen hebben familieleden verloren in de
holocaust en hoewel ze in het Westen zijn
afgeschilderd als mensenrechtenactivisten,
zijn ze altijd in de eerste plaats zionisten ge
weest.
Laatste strijders
„Ze zijn de laatste strijders van de Koude
Oorlog. Ze hebben de mentaliteit van etno
centrische ideologen en zijn niet in staat
zich in te spannen voor anderen die on
recht hebben geleden. Erger nog, ze drijven
op hun eigen reputatie en brengen meer
tijd door in het international lezingencircuit
dan in hun eigen land", zegt Shlomo Avi-
neri, een Sovjet-deskundige en politicoloog
aan de Hebreeuwse Universiteit.
De refuseniks beantwoorden vragen over
de Palestijnse kwestie met het argument
dat Israëls Arabische buren nog steeds zijn
gebrand op de vernietiging van de joodse
staat. Ze zeggen dat Israëls bestaansrecht
een 'verheven mensenrecht' is dat de indi
viduele rechten van de Palestijnen over
stijgt. Maar Israël is een democratie en de
Palestijnen kunnen gerechtelijke stappen
ondernemen om hun recht te halen. De re
fuseniks lijken blind voor de realiteit van de
Israëlische bezetting van de Westelijke Jor
daanoever en de Gazastrook.
Sjaranski heeft eens een Israëlische ge
vangenis bezocht om een eigen oordeel te
vormen over de behandeling van Palestijn
se gevangenen. „Sommige aspecten herin
nerden me aan de gevangenissen in de Sov
jetunie. Maar er werden niet dezelfde me
thodes gebruikt: methodes om je manier
van denken te veranderen." En Sjaranski
zag geen bewijs van martelingen. „In de
Sovjetunie werd je al gearresteérd voor het
uiten van je eigen mening. Het hele sys
teem was erop gericht je van gedachten te
laten veranderen: de hoeveelheid voedsel
die je kreeg, de hoeveelheid frisse lucht, het
aantal bezoekers. In Israël krijgt een terro
rist hetzelfde voedsel als iemand die vastzit
voor het aannemen van smeergeld."
Deportaties
Sjaranski heeft zich ook persoonlijk op de
hoogte gesteld van het deportatiesysteem.
De Israëlische autoriteiten hebben hem
dossiers laten inzien en Sjaranski heeft ge
oordeeld dat de deportaties rechtvaardig
waren. Mendelevitsj en Ida Nudell hebben
een soortgelijke houding.
Op de vraag wat hij zou zeggen tegen een
Palestijn die zich bij hem beklaagde over
het feit dat hij zijn land aan een jood had
verloren, antwoordt Mendelevitsj: „Ik zou
nooit met zo iemand praten. Hij zou me
vermoorden." Net als de andere refuseniks
geeft Ida Nudell grif toe dat haar strijd een
zionistische strijd is. Ze is uitermate cynisch
over de steun die.zij en andere vervolgde jo
den in de Sovjetunie van het Westen heb
ben gekregen. „Mensenrechten vormden
de gouden koevoet waarmee de VS en an
dere regeringen de Sovjetunie probeerden
open te breken om de communisten aan te
kunnen vallen. We werden gebruikt als dc
soldaten in hun gevecht. Mensenrechten
zijn alleen naar mooie woorden. Woorden
woorden, woorden. Als Amerika echt om
ons had gegeven, had ik niet 16 jaar in de
gevangenis gezeten."
In zijn eerste toespraak als nieuwe pre
mier van Israël zei Rabin: „Muren van vij
andigheid zijn ingestort. We zijn niet langer
een volk dat gedwongen is alleen te wonen
en het is niet langer zo dat de hele wereld
tegen ons is." Dergelijke gevoelens wijzen
de refuseniks schamper van de hand. Maar
het groeiende isolement van de 'Gevange
nen van Zion' maakt niet voor de eerste
keer in de geschiedenis duidelijk dat slacht
offers vaak de laatsten zijn die veranderin
gen kunnen accepteren.
VERTALING MARGREET HESLINGA
W5e&f0e*i5Jisêft«!tt
Potsdam
