I!!
Er**
'Grote schoonmaak' in VS
Economie Beurs
Pavlov in beleggersland
MAANDAG 8 FEBRUAR11993
156 H L
6
BEURSEFFECTEN
Een van de grondleggers van de
moderne gedragstheorie is de
Russische bioloog Pavlov. Hij'
werd vooral bekend om zijn ex
perimenten met een hond aan
het begin van deze eeuw. Pa
vlov demonstreerde dat wan
neer er een bel klinkt op het
moment dat er de hond voedsel
wordt gepresenteerd, na ver
loop van tijd het gerinkel vol
doende is om het dier tot kwij
len te brengen. Normaliter rea
geren de klieren van een hond
wel op voedsel maar niet op een
bel. Wanneer bel en voedsel
maar vaak genoeg samen wor
den aangeboden, associeert de
hond de bel met het voedsel.
Beleggers reageren vaak net
als de hond van Pavlov. Horen
zij in de verte een bel rinkelen,
dan storten zij zich en masse op
de verwachte bak met eten.
Soms met succes, maar vaak
ook tevergeefs. Dan is net als bij
de onfortuinlijke hond van Pa
vlov de etensbak in geen velden
of wegen te bekennen. De be
leggingspraktijk zit vol met dit
soort Pavlov-reacties.
Zo heeft elke belegger geleerd
dat een hoge rente slecht is voor
?en lage rente
goed. In werkelijkheid blijkt dat
echter niet zo eenvoudig te wer
ken. Zowel in Amerika, als in
Engeland en Japan, heeft het
rentebelletje inmiddels vele ma
len geklonken, maar de gevulde
bak met eten - het economisch
herstel - is nog steeds niet ge
vonden.
In Engeland is de economi
sche situatie na dertien rente
verlagingen nog steeds even
slecht als twee jaar geleden. Met
de Japanse economie gaat het,
alle renteverlagingen ten spijt,
in een steeds hoger tempo berg
afwaarts. Alleen in Amerika lijkt
het herstel nu eindelijk van de
grond te komen, maar daar
heeft de centrale bank de rente
dan ook tot bijna nul moeten
reduceren.
De Duitse rente is ook een
goed voorbeeld. Al meer dan
twee jaar staren beleggers zich
blind op een renteverlaging in
Duitsland. De gedachte aan een
lagere rente doet hen telkens
weer watertanden, maar Bun-
desbankpresident Schlesinger
hanteerde bel etensbak met
verve. Schlesinger kan met zijn
uitlatingen in de pers de maags
appen van beleggers naar belie
ven laten ronddraaien. Hij geeft
beleggers het ene moment
hoop, het andere moment haalt
hij de bak met eten - de lang
verwachte renteverlaging - snel
weer weg. Dit spelletje heeft
zich de afgelopen maanden ui
tentreuren herhaald. Tot er ein
delijk deze week een kleine ver
laging volgde.
Verkiezingen zijn telkens
weer een bron van typische Pa
vlov-reacties. Met name al£ het
belletje van de politieke veran
dering dreigt te klinken, worden
de financiële markten nerveus.
Zij houden niet van een veran
dering van het menu. Bijna al
tijd zie je dan ook in de maan
den vóór een verkiezingsdatum
de koersen afbrokkelen. Dat ge
beurde het afgelopen jaar in En
geland en Amerika en dat dreigt
nu ook in Frankrijk te gebeuren,
waar in maart een nieuw parle
ment wordt gekozen. Meestal
gaan de koersen erna weer net
zo hard omhoog.
Zo daalden in Amerika de
obligatiekoersen toen duidelijk
werd dat niet Bush, maar Clin
ton de verkiezingen zou gaan
winnen. Automatisch werd aan
genomen dat een Democraat in
het Witte Huis een onverstandig
financieel-economisch beleid
zou voeren. Men vreesde met
name voor het begrotingstekort.
Nu echter blijkt dat Clinton de
belastingen wil verhogen in
plaats van verlagen, is de obli-
gatiemarkt gerust gesteld. De
terug bij
i de fi-
plaats
obligatierente i
af.
Het Pavlov-gedr;
nanciële markten
klaarbaar. In de
omdat de financiële wereld uit
ongeveer dezelfde mensen be
staat, die hetzelfde hebben ge
studeerd (economie), die de he
le dag hetzelfde horen (via de
telefoon), hetzelfde zien (op
hun Reuters-scherm), die de
zelfde kranten lezen (Financial
Times), en die hetzelfde willen,
namelijk geld verdienen. Beleg
gers zijn dus net als de hond
van Pavlov op één bepaalde
manier 'geconditioneerd'.
Bovendien moet de belegger
razendsnel op nieuwe informa
tie reageren. Hij moet eigenlijk -
net als de hond van Pavlov - zijn
positie nog voor het eten is op
gediend hebben ingenomen.
Anders is hij te laat, dan zijn
snellere beleggers er met de
winst vandoor.
Het is dus niet gek dat een
belegger wel eens tevergeefs
gaat watertanden als hij ergens
een bel hoort rinkelen. De be
legger gaat er automatisch maar
vanuit dat de bak met eten er
staat. Al is dat helaas niet altijd
het geval. Het beroep van beleg
ger brengt met zich mee dat hij
zich gaat gedragen als de hond
van Pavlov.
Alleen de allerbeste beleggers
ontstijgen het proefdier van de
Russische professor. Zij reage
ren minder mechanisch dan de
rest. Bijvoorbeeld omdat ze
kunnen voorspellen wanneer er
een bel zal gaan klinken of om
dat ze uit ervaring het geluid op
de juiste waarde kunnen schat
ten. Zover is Pavlov nooit geko-
Brigitte Slot is werkzaam bij het
Institute for Research and Invest
ment Services, een samenwer
kingsverband van de Robeco
Groep en de Rabobank.
BINNENLANDSE AANDELEN
«k Ik
gamma holding 75,20 75.20
nu.nc.agb ,05.30 106.00
aaiberts 47.00 46.50
gamma hold pr. 5.80 5.80
nutnciavb 11130 11150
abnamrohld 5070 5070
Eü 3o!&0 31 !oo
omnium europe 430
act 33.30 33.90
giessen-denrd 119.00 119.00
imtankc 74 30 74! 10
ahfendgroeo 92.50 a 85.00a
SST 20130 20130
paithe 2870 3030
adam rubber 2.05 2'.00
hageméyl 14200 WOO*
pireiii 1030 10,90
ataghoidc 112.60 113.30
hal trust unit 1370 13.70
porcênies 13500 13530
athlongrnrc 40.60 40 50
hes beheer c 9.50 9.50
reesm keert 7400 7500
aircumpref. 4?!(X) 47.00
hoilbetongr! 190!(X) 19100b
ZZSSS ^13.70 1370
batenburg beh. 142.001 -
beers 105.00 104.00
holl.ind.mi| 3470
hoopeft.bank 7.70 7.80
smitmUerL 2230 2230
behndo cert080 31CL00 307!(X)
blyd -willink 19.80 19,80
IhccalanT 95!oO 95.50
kas-assoc. 34.00 33.40
stadr'damc. 41.40 41.30
teiegraat c 99,00e 100.00e
kiene holding 9330
tulipcomputer lo!(X) 1000
bo'sumywehry 56,50 56,50
boskalis eert 27,20 27,50
kbb 70!80
kon sphinx 50,00 51.00
ubbmk 63.00 63',00
umlever 197.80 196,40
boskahscert. 27.30 27,40
braat beheer 27.50
koppelpoort 334.00a 334,00a
krasnapolsky 199.00 199,00
unilever 7 prt 980.00
umlever 7 pre 97,20 97,20
burgman heybt 1700.00 1700.00
macintoshnd 3270 32!90
maxwell petr. 120,00
wlEïdprf 5830 5830
union lietsent 47,20 47,80
calvécert 1245.00 124Z00
cindu intern. 107,00
moearaen.m 1235.00 125o!oO
moeara opr 163000,00 165000,00
wr'gïïnalb 504.00 f
vertocert 13,50 13,00a
content beh 23! 10 23.00
moeara wmstb 1750o!o0
volker-stevin 4670 47,50
credit iyemn. 10a00 ,0g;00
mulder bosk. 40.10 40,10
vredestem 15!40 1530
delfhnsUum. 15,60 '?6,'00
naell 469!oO
wegend 6830 6830
drakaMding 2l!£j) 2150
naf.mv.tank 74o!o0
westinv torlr. 830 830
emba 12500
nedap 3630 3630
wolt kluw pr.c. 34430 343!00
fiexovilint. 47W 47!oO
ned.part.mi| 52!(X) 9230
wyers 18,10a 17.10
fugromc-clel 2470 2470
nedspringst.
BUITENLANDSE AANDELEN
aiberl hsher i
aih«J sir ai md
bet public lid L
toemg comp
cdl hotels hkS
25.00 25.10
53.30 53,80
73.60 72.50
865.00 872.00
55,00
47,00 49,00d
49,90 50,40
62,00 62,00
general motors
goodyear
28.10
118.40
9,80
incJor? capita: t
44!60
52.70
19,80
35.50dj
Scorp.yen
6,90
mmn m.nmgSm
40.40
mitsui yen
26,30
60.00
ÏÏSfS
s!oo
news cor paus$
6.20
norsk hydro nkr
49,30 49.60
86.10 86.30
37.10(1 37.50
56,00 55,40
11.V0 12.00
erkms foodsC
ihillips petrol.
30,00 30.20
51.30 50.60
61,50 61.50
613,00 612,00
13,80 13.80
STAATSLENINGEN
nl 123/4 86 96
(tl 101/2 80-00
nl 101/4 86 96
106,60 106,70
113,05 113,15
101,15 101.15
109.75 109.85
100.00 100.00
100.55 100.55
101,10 101,15
107.00 107.10
109.75 109.85
100.00 10X00
71/28511-95 100.28
7891-1199 100,52
7 8911199 100,49
7 89IV-99 100.48
nl 63/4 86-96 99.40
103,40
103,80
101,83
100,59
100.56
100.04
nl61/268lll-93h 99.50
n!61/268IV-94 99.60
nl 61/4 86-96 98.60
MEEST ACTIEVE FONDSEN
abri amroogf 193,80
aegon 84,20
ahold 94.10
akzo 166,20
bols 49.00
bührm.tett. 53,70
csm eert 110,10
dordtschep 150.50
dsm 117,00
elsevier 129,20
fokker eert. 37.00
heineke" 175! 50
hoogovens c. 60,40
hunter dgl. 78,00
int.muller 69,80
intnedgroep 59,20
05/02/93
23/03/92
25/05/92
04/02/93
27/05/92
19/05/92
05/02/93
07/05/92
42,00
73.40
175,30
58,40
71.70
123,70
192,10
51,60
15/05/92
22/10/92
02/11/92
52,40
80,80
193,70
83,80
37,0
25,80 20/11/92 30,10
88.20 06/02/92 108,50e
128,00
69,60
214,50
67,30
46.90
la Ik
52,20 52,40
80,90 80,90
193,80 193,80
83,80 84,20
93,20 93,50
142,00 143,50
24/11/92
08/10/92
04/02/93
02/11/92
24/04/92
30/10/92
36,30
171,50
24,80e
05/05/92 31,00 05/11/92 39,70
50,00
59,00
28,00
30,00
153,70
13/05/92
08/02/93
21/02/92
10/06/92
27/05/92
09/03/92
02/04/92
25/02/92
05/05/92
26/05/92
08/02/93
06/02/92
27/02/92
05/02/93
27/02/92
05/02/93
27/02/92
08/02/93
18/01/93
22/01/93
08/02/93
26/10/92
19/10/92
05/11/92
10/02/92
05/10/92
08/09/92
18/08/92
03/04/92
17/11/92
26/08/92
27/10/92
24/08/92
06/02/92
06/02/92
23,7
43,00
33,40
23,50
45,60
102,10
47,20
99,50
36,20 36,20
50,00
59,20
27,80
29,60
155,90
23,70
43,90
155,70
23,20
43,50
24,30
40,00
49,60
58,90
27,30
29,00
155,50 155,70
23,20
43,50
33,60
23,50
43,90
33,60
102,70 102,70 102,70 102,70
47,00 47,50 47,00 47,50
28,30
196,40
34,00
101,00
100,00
86,90
Noteringen bijgewerkt tot 1100 uur
VERKLARING DER AFKORTINGEN
laatste koers
bieden
laten en ex dividend
gedaan en laten ex dividend
gedaan en bieden ex dividend
hoogste koers
laagste koers
stopkoers
slotkoers
slotkoers 2 beursdagen terug
OVERIGE OBLIGATIES
aab 9 I'd 90-00
aab990-97
tav ri.c'3 i - 9L?
bng 83/4 79-04
bng 71/2 85-10
bng 75/892-02
bng 71/4 72-97
bng 63/4 88-98
bng 65/8 86-11
bng 61/2 86-11
bng61/287-12
bng 090-02
7,07 106.60 106.76
7,51 103.80 104.55
7,10 104,90 105.10
7.18 102.30 102.40
7.27 106.60 106.60
6.95 109.45 109,75
6.71 102 95 103,55
7,15 101.40 101.40
7,04 101,00 101,00
7,42 99,45 99,45
7,22 102,50 102.50
7.01 98,80 98,80
6,85 99.40 99,50
99,00 99,00
6.95 98,00 97 90
7,34 98 65 98,65
- 117,90 118,20
- 125,60 125.70
7,01 10040 100.50
7,00 99,80 100.00
7.07 101,00 101,50
6.86 97.10 97.10
7.13 100.20 100,40
8.29 103,50 103.85
7.42 101.70 101.70
7,22 43.65 43.60
7.03 106,80 106.90
8.06 102.80 103.00
7.02 100.10 100,40
6.79 107.30 107.30
- 56.65 56.65
- 79,50 79.50
7.33 107.50 107.60
8.10 100.40 100.40
6 93 100.80 100.80
6.64 102.50 102.50
6.38 100.30 100.30
7.26 95,10 95.30
27.49 55,00 79.00
7.28 102,30 102,40
13.33 88.50 85.00
6.91 108,40 108.40
7,06 97.80 97.90
7 11 100.70 100,80
103,35 103,35
7,10 103,40 103,65
- 99.60 99.60
97,70 97,85
7,23 108,50 108,30
- 99,10 99.10
- 98,55 98,55
100.60 100,60
8.59 101,40 b 101.80
7.33 98.60 98.60
685 102!90 103!00
7.03 100,90 101.10
7,28 103.70 103.70
5.64 106.10 106,10
6,91 106.10 106,10
7.20 107.30 107.70
6.91 102.40 10240
6.91 100.40 100,30
7.08 99.60 99.60
7.06 97.40 97.40
- 118.70 118.00
7.04 103.20 103.20
7.16 100.00 100.20
Honderdduizenden mensen op straat gezet
Ooit was 'big' tevens 'beautiful' in de Amerikaanse za
kenwereld en dreef de Amerikaanse economie op de gi
ganten uit de computer-, auto- en luchtvaartindustrie.
De ongebreidelde groei die deze superconcems in de ja
ren tachtig hebben doorgemaakt, begint nu zijn tol te ei-
WASHINGTON HANS DE BRUIJN
De computerreus IBM, Ameri-
ka's op één na grootste waren
huisconcern Sears, de vliegtuig
fabriek Boeing en de machine-
en elektronicagigant United
Technologies maakten vorige
week samen ruim honderddui
zend ontslagen bekend. General
Motors, McDonnell Douglas en
Kodak gingen hen daarin al
Merkwaardig genoeg gebeur
de dat in dezelfde week waarin
bekend werd dat de Amerikaan
se economie in het laatste kwar
taal van 1992 met 3,8 procent
gegroeid is, een record. De
vooruitzichten op langere ter
mijn zijn dus goed, maar daar
kopen de duizenden die nu hun
baan verliezen natuurlijk niets
voor.
Eén troost: ook de bazen die
verantwoordelijk worden geacht
voor de slechte bedrijfsresulta
ten vliegen de laan uit. Er is in
het Amerikaanse bedrijfsleven
sprake van een 'grote schoon
maak', die volgens de deskundi
gen uiteindelijk zowel werkne
mers als beleggers ten goede zal
komen.
De stuwende kracht achter
die schoonmaak is een zeer ka
pitaalkrachtig pensioenfonds
uit Califomië, dat zijn macht en
invloed aanwendt om in de
vaak slechtgeleide bedrijven or
de op zaken te stellen. We heb
ben het over Calpers, het groot
ste pensioenfonds van de VS
met voor 70 miljard dollar aan
bezit. Een groot deel daarvan is
belegd in concerns. Elke daling
van aandelenkoersen betekent
dus miljarden verlies.
Calpers is vorig jaar in actie
gekomen en heeft de leidingen
van al die ondernemingen de
wacht aangezegd. Het lichtte
eerst zelf de bedrijven door, en
nam daarna als groot-aandeel
houder contact op met de be
drijfsleiding met het beleefde
doch dringende advies een an
der beleid te overwegen.
In veel gevallen werkte dat.
De expertise van de Calpers-
mensen bleek subliem. Chry
sler, Polaroid, Time-Warner,
Pennzoil, om er maar enkele te
noemen, volgden de adviezen
op en met zichtbaar resultaat.
Waar de bedrijfsleiding hals
starriger was, volgden hardere
maatregelen.
Calpers-topman Dale Hanson
wordt als de 'kwade genius' ge
zien achter onder meer het ver
trek van IBM-topman John
Akers, Amex-baas Robinson en
Stempel van General Motors.
Pikant detail is dat Hanson zelf
niet meer verdient dan 90.000
dollar per jaar.
Ook andere aandeelhouders
durven zich nu meer te laten
gelden. Verstarde machtsver
houdingen en verouderde be
drijfsvoering moeten er aan ge
loven. Volgens de kenners kun
nen deze concerns alleen zo
weer snel uit het dal kruipen en
is dit de enige manier om de
bedrijven weer gezond te ma
ken.
OPTIEBEURS
52!é0
20
1.40 b
170
aegn
0W
90.00
20
1,40 a
1.50
tot
lui
100.00
18
1.30
1.50
s
apr
100.00
68
7.00
6.30 b
akzo
apr
140.00
21
2.80
2.30
ST
5500
25
1,10a
4.00
1.00
7.00
105,00
110.00
53
2$3
4.30
dat
z
5.00
28
0.30
0.10
daf
jul
5.00
172
0.30
0.20
da!
jul
Okt
10,00
2,50
17
0.20
1.10
0.10
0.40
daf
apr
apr
2,50
5,00
103
68
230
dat
apr
10,00
102
7.70 b
9.40
dat
jul
5,00
45
3.00
4.40 b
daf
jul
10.00
40
7.80
9.00
d/ll
5
175.00
180.00
16
17!50
11,50
s
mrt
185,00
190,00
35
4,00
1,80
4,10
1,40
dec
185.00
180,00
50
5,70
14,80
5.30
15.00
SS
apr
sep
190,00
185,00
100
530
5,00
dsm
apr
8500
75
0,80
1,00 a
dsm
apr
70,00
149
2,20
3,00 b
dsm
apr
80.00
178
7.50 a
8,40
els
|Ul
120,00
25
2,30
2.30
Sb
295,00
300,00
340
270
SS
5.90
2,50
z
290,00
295.00
423
13.20
1230'
9.00
ece
apr
260.00
205
43.50 a
43.00
eoe
apr
310.00
20
3.50
4.00
eoe
apr
330.00
28
0,50 a
0,50
ece
teb
290.00
30
0.50
0.40
eoe
feb
300.00
169
3.00
2.50
a£
sst
24
32
1.40
4.20
ece
apr
300.00
45
6 00a
5.50
eoe
1 aor
330.00
13
27.00 a
27.00
tok
"apr
10.00
25
2.90
2.20
.ok
|Ul
12,50
16
2.40
2.00
tok
okt
10.00
40.00
12
19
2.50
1.10 a
3.00
E
apr
|Ul
18030
13
3,40
3,80 b
4.50
hoog
aïr
25.00
17
2.00 b
2.30
hoog
ju'
30.00
20
1,30
1,50
hoog
Okt
30,00
40
3,00 a
2.50
hoog
z
17,50
20
1,20 a
0.60
ÏT
apr
55,00
31
4,80
4,90
feb 25,00 1044
BELEGGINGSFONDSEN
alg fondsenbez.
80,50 80,90
52,00 52,20
73,60 75,00
171,10 171,20
10,30 10,30
59.80 59.90
23,00 23.00
80,50 80,60
199.00 199.00
10,00 10.00
34.20 34.50
100.90 101.20
55.00 55,50
50,00 50,10
ingbnkgeldm.lds 57,30
ingbnkglob.lund 46,10
mgbnkoblig.fds 36,80
ing bnk rentegr f 127.00
ingbnkspaard f 103.47
ingbnkvastgfds 31,60
532.00 535,00
65,20 66.50
iap md aiphayen 6100.00
12,00 12.00
64.70 65.50
pierson rente gr.
rg so geel
rg sp groen
■hq groed
nology fund
tokyo seaboard
91,00 91,00
56,40 56.50
17,00 17,00
tokyopachqldS 176.00 176.00
75,80 76,00
28.40 28.60
98,40 98,40
69,20 69.40
TOP-15 PAR.MARKT
groenendijk
grontmij
lei computer gr.
nedcon groep
nedschroef hold.
p c groep
sl igro beheer
26,90
23.50
37.00
47.30
22,20
46,50
2,50
58,00
57.10
45.50
11.90
79.20
56.50
14.50
15.10
26.90
23.50
36.70
47.50
22.30
46.00
2.50
58.00
57.10
45.50
11.90
79.20
57,00
14.70
15.50
OV. PARALLELMARKT
austriaglob.osh
biogrond belegg.
coiccumpr.can$
Columbia secur.
comm.obl.fonds 1
comm.obl.fonds2
comm.obl.fonds 3
comm.obl.fonds 4
comm.obl.fonds 5
comm.obl.fondsö
de drie electr.
delta lloyd dlr
delta lloyd ecu
delta lloyd mix
delta lloyd rent
dico intern,
docdata
dutch take-over t
e&laand.ned. 1
e&lakt.beheer2
e&l gulden rente
e&l portfolio 3
e&l kapit.markt
europ dev.cap.crp
free record shop
german city est.
gouda vuurvast c.
great west res.E
groothandelsgeb.
helvoet holding
holland colours
inter/view europa
ohraobl.divf
ohraobl.groeif.
ohraonr goed f.
ohra totaal fonds
pan pacific vs
phoenix
pie medical
rood testhouse
simac techniek
suez growth fund
vigilanter
113,80
26,10
4.10
1045,00
10,80
21.00
142,20
96,30
96,00
96,50
95,10
94,70
96,50
10,60
70,50
59,30
63,00
62,90
51,20
3.10
38,30
70,80
77,40
111,00
80,50
113.10
8.10
13.60
28.00
43.50
0,27
109.80
35.80
48.30
4.00
580.00
27.10
2.50
1801.00
5.30
54.10
51.10
53.20
52.70
53.60
53,10
10,30
541,00
5.40
1.20
9,70
52,60
72,20
39,30
4,30
66,00
Ik
114,20
26.10
4,20'
1045,00
10,80
21,00
142,50
10,10
71,00
59,60
63.50
62,90
51,20
3,20
38.30
71.20
77.70
111,10
80.70
113.20
8,10
13,60
28,00
43.50
0.29
109,80
35.80
48.20
4.00
1801.00
5.20
54.50
51.20
53.30
52.70
53.50
53,40
10,00a
539,00
5,40
1.20
9.70
52,70
72.20
39,30
EDELMETALEN
Goud
onbewerkt 19,480-20,080
vorige 19,300-19,900
bewerkt 21,680 laten
vorige 21,500 laten
onbewerkt 185-255
vorige 180-250
BUITENLANDS GELD
1,795 1,915
deense kroon (100)
duitse mark (100)
engelse pond
fmse mark (100)
«ranse «rank (100)
gneksedr (100)
noorse kroon (100)
oost.schill. (100)
port.escudo(lOO)
spaanse pes (100)
turkse lira (100)
zweedse kr. (100)
zwits.fr. (100)
1.410
27.75
109,90
11.10
145.00
25.05
15.70
0.0150
23.50
119.25
1.530
30.25
113.90
12.80
151.00
27.55
16.25
0.0240
26.00
123.75
