Mogen mensen een beetje eigenaardig zijn?
Inwoners van Belgrado willen emigreren
Feiten &Meningen
'Niet alle gijzelaars zijn vrij'
Heren van stand
MAANDAG 8 FEBRUAR11993
2
Tweede Kamer behandelt deze week Wet Gelijke Behandeling
Dc Wel (lelijke Behandeling
verbiedt discriminatie wegens
godsdienst, levensovertuiging,
politieke gezindheid, ras, ge
slacht, hetero- of homoseksue
le gerichtheid en de burgerlij
ke staat. Het verbod op discri
minatie geldt voor uiteenlo
pende instellingen als bedrij
ven, scholen, sportverenigin
gen en ziekenhuizen. Op het
verbod zijn uitzonderingen
mogelijk. Zo mag onder meer
een bedrijf bij een sollicitatie
de voorkeur geven aan een
vrouw om de achterstand in
het aantal vrouwelijke werkne
mers weg te werken. Een huis
baas die een kamer verhuurt,
mag iemand weigeren. Ook
mag de overheid zich niet
mengen in kerkelijke aangele
genheden. Het voornaamste
punt van discussie is echter de
mogelijkheid voor godsdiensti
ge, levensbeschouwelijke en
politieke instellingen om be
paalde eisen te stellen aan
werknemers, die voor de ver
vulling van een functie van be
lang zijn. Voorwaarde is wel
dat het niet leidt tot het maken
van onderscheid op een van de
bovengenoemde gronden.
Een speciaal in te stellen Com
missie Gelijke Behandeling
toetst op verzoek of op eigen
initiatief of er in concrete ge
vallen sprake is van ongelijke
behandeling. Bij de rechter
kan de persoon of organisatie
dan worden aangeklaagd.
foto gpd roland de bruin
Februari 1993 zal de geschiedenis ingaan als een parle
mentair belangrijke maand. Twee politiek zeer gevoelige
onderwerpen, die zich al jaren voortslepen en veel emo
ties oproepen, zullen deze maand van de agenda worden
afgevoerd. Inmiddels is de euthanasiewet al aangeno
men. Deze week volgt het debat over de omstreden Wet
Gelijke Behandeling.
DEN HAAG WILFRED SCHOLTEN
Deze winterse maand brengt
geen politieke lente voor Gert
Schutte, de fractievoorzitter van
het Gereformeerd Politiek Ver
bond (GPV). De altijd construc
tief meedenkende volksverte
genwoordiger moet in beide ge
vallen een onvoorwaardelijk
'nee' uitspreken tegen de wets
voorstellen van de regering.
Over beide regelingen is hij
slechtte spreken.
„Deze weken zullen wat mij be
treft niet tot het hoogtepunt van
de Nederlandse politiek gaan
behoren", verzucht Schutte, die
eind januari met zijn fractiege
noot Van Middelkoop ook al
geen steun gaf aan het WAO-
voorstel.
De Wet Gelijke Behandeling die
dit kabinet heeft ontworpen, is
al de vijfde poging om het te
gengaan van discriminatie
zoals dat geformuleerd staat in
artikel 1 van de Grondwet bij
'gewone' wet te regelen. Vorige
wetsontwerpen, sneuvelden
voortijdig.
Om uiteenlopende redenen,
maar vooral omdat een com
promis met het CDA vereist is
vooreen politieke meerderheid,
haalde geen van de eerdere
voorstellen de eindstreep. Kern
van de kritiek van met name
christelijke zijde is het betwiste
recht van de overheid zich te
mengen in het personeelsbeleid
van levensbeschouwelijke in
stellingen.
Zoals het ontzeggen van het
recht van christelijke scholen
om homoseksuele leerkrachten
en leerlingen te weigeren. Dat
leidde in het verleden tot hevige
emoties. 'Christenen ontwaakt'
waarschuwde de EO luidruch
tig, terwijl de SGP'er Van den
Berg droevig sprak over het
ruim baan geven aan 'de revo
lutionaire, anti-christelijke
machten'.
Devrijgemaakt-gereformeerde
Schutte houdt niet van dit soort
pathos. Maar ook hij is ontevre
den over het huidige wetsvoor
stel, hoewel het dichter bij zijn
opvattingen staat dan ooit tevo
ren. Discriminatie blijft verbo
den, maar met een aantal dui
delijke uitzonderingen, waaron
der het recht van scholen om
specifieke eisen te stellen aan
leraren en leerlingen. „Dat is
duidelijke winst", geeft Schutte
toe.
Maar hiertoe blijft de lof be
perkt. De wet is wat hem betreft
gewoon overbodig. „Op grond
van artikel 1 van de Grondwet,
dat discriminatie verbiedt, kan
iedereen naar de rechter stap
pen die zich ongelijk behandeld
voelt. In concrete gevallen kan
dan worden overgegaan tot
strafvervolging".
De Wet Gelijke Behandeling is
volgens Schutte dan ook een
produkt van de jaren zeventig,
waarin werd gedacht dat een
wet alles kan regelen, ook dis
criminatie. Om misverstanden
uit te sluiten: ook Schutte zegt
tegen het maken van onder
scheid op oneigenlijke gronden
te zijn, waardoor achterstelling
ontstaat. „Maar niet iedere
vorm van onderscheid is discri
minatie", meent de GPV'er. „De
samenleving doet niets anders
dan onderscheid maken om le
gitieme redenen. Mogen men
sen een beetje eigenaardig zijn?
We zijn niet allemaal hetzelfde.
Dat is juist het aardige van ons
land".
Het grootste bezwaar van
Schutte tegen de wet is het 'ge
sloten systeem'. Discriminatie is
verboden, tenzij iets met name
is genoemd. „Terwijl zich in de
praktijk allerlei situaties voor
doen waar je als wetgever nu
nog geen idee van hebt". Zo
noemt Schutte het voorbeeld
van een campinghouder die een
'christelijke camping' runt. Om
het speciale karakter te beklem
tonen, stelt hij bepaalde eisen
aan zijn gasten, zoals het ge
huwd zijn van een stelletje. Vol
gens de wet mag hij dat onder
scheid niet maken, omdat cam
pings niet vallen onder de uit
zonderingen die met naam en
toenaam in de nieuwe wet wor
den genoemd.
„Dat is toch merkwaardig. Als er
tien campings op een rij zijn,
mag deze ene camping toch wel
eigen voorwaarden stellen. Als
hij bepaalde mensen niet mag
weigeren, zullen zijn gasten kla
gen dat de sfeer aangetast wordt
en dus voortaan wegblijven.
Mijn punt is dat je verdere uit
zonderingen op het maken van
onderscheid niet mag uitslui
ten. Ik noem het voorbeeld van
de camping, maar er zijn nog tal
van andere praktische voorbeel
den te noemen. De samenle
ving is veel te complex om in
vastomlijnde uitzonderingen in
een wet vast te leggen".
Naast dit praktische argument
noemt Schutte nog een princi
piële reden om de wet af te wij
zen. Een belangrijk grondrecht,
de vrijheid van onderwijs, wordt
ingeperkt ten gunste van gelijke
behandeling. Zo zet je volgens
Schutte als wetgever de deur
open naar een verdere uithol
ling van dit recht. „Dat ligt
vooral bij christenen erg gevoe
lig. omdat die hard gevochten
hebben voor de vrijheid van on
derwijs. Wie weet wat er verder
nog staat te gebeuren op dit
punt. Vandaar ook dat de on-
derwijsspecialisten van het CDA
zoveel moeite hebben met deze
regeling".
Critici, maar ook voorstanders,
noemen de wet 'symboolwetge
ving'. Het gaat om het idee er
achter, de mentaliteitsverande
ring. Schutte, verontwaardigd:
„Een symboolwet ja, maar wel
een die gehandhaafd moet wor
den. De Commissie Gelijke Be
handeling mag op verzoek of op
eigen initiatief onderzoeken of
de hand er aan gehouden
wordt. Het COC (organisatie
voor homoseksuelen) heeft al
aangekondigd overal mensen
die zich er niet aan houden
voor de Commissie te slepen. Of
dat veel waardering bij het pu
bliek ontvangt, is een tweede,
maar het gebeurt wel".
Hoe de praktijk er na invoering
van de wet zal uitzien, weet
Schutte niet. „Daar is geen en
kele zekerheid over. Ik verwacht
dat het allemaal niet zo'n vaart
zal lopen, maar waar het uitein
delijk op uitkomt, weet nie
mand. Het is een open-eindre-
geling, waarvan nu eens niet de
vraag is hoeveel geld het kost,
maar wat het effect ervan is op
de vrijheid van burgers. Heel bi-
Familie vermiste navigator voert wereldwijde campagne
AMSTERDAM WILLEKE HEUKOOP
Hoewel de slepende Libanese
gijzelingskwestie halverwege
vorig jaar opgelost Teek na de
vrijlating van de laatste twee
westerse gijzelaars, wordt in Li
banon of Iran nog altijd een
aantal Israëlische militairen ver
mist. Een van hen is navigator
Ron Arad (34). Zijn moeder Bat-
ja en zijn broers Chen en David
zijn momenteel in Nederland
als onderdeel van een wereld
wijde campagne voor Rons vrij
lating. Op uitnodiging van het
Centrum Informatie en Docu
mentatie Israël (C1DI) kwamen
zij gisteren naar het Amster
damse Hiltonhotel om de ver
missing van Arad onder de aan
dacht te brengen.
Op 16 oktober 1986 stortte de
Israëlische navigator door een
technisch mankement met zijn
vliegtuig neer bij Sidon (Sayda)
in Zuid-Libanon. De piloot
werd gered. Arad echter werd
gevangen genomen door leden
van de shi'itische Amalbewe-
ging die hem ^ot 1988 in Bayrut
vasthielden. Voor driehonderd
duizend dollar leverde Amal
hem toen uit aan de pro-Iraan-
se Hezbollahbeweging. Sinds
dien is niets meer van de in
middels 34-jarige militair ver-
Chen Arad, de broer van de ver
miste navigator: „Het is onbe
grijpelijk dat niemand zich voor
het lot van mijn broer lijkt te in
teresseren. Niemand heeft ooit
getracht hem hem vrij te krij
gen. En sinds de vrijlating van
de laatste Europese en Ameri
kaanse gijzelaars is helemaal al
le aandacht weggeëbd. Ik ben
geen politicus, ik voer geen pu
blic relations voor Israël en ik
voel niets voor een politieke
stellingname. Maar mijn familie
en ik zullen overal ter wereld
blijven vechten voor de vrijla
ting van mijn broer".
Arads familieleden zeggen er
vast van overtuigd te zijn dat
hun zoon en broer nog in leven
is. Dat baseren ze onder andere
op de publieke verklaring van
de Libanese delegatie bij de vre
desbesprekingen voor het Mid
den-Oosten in september vorig
jaar dat Arad nog leeft. Kort
daarop deed de sinds 1989 door
Israël gevangen gehouden shi
'itische sjeik Abdël Karim Obeid
in een televisie-interview een
rechtsstreekse oproep aan Hez
bollah om Ron Arad te laten
gaan in ruil voor zijn eigen vrij
lating. In een onderhoud met
de Israëlische premier, Yitzhak
Rabin, en de secretaris generaal
van de Verenigde Naties, Bout
ros Boutros Ghali. kreeg de fa
milie van Arad vervolgens de
verzekering dat Boutros Ghali
zich persoonlijk om Arads lot
zou bekommeren.
Tegen het einde van 1991 leek
de vrijlating van Arad en zeker
drie andere Israëlische militai
ren, van wie niet bekend is of ze
nog in leven zijn, even wat dich
terbij te komen toen een om
vangrijke gevangenen- en gijze-
laarsruil werd voorbereid in het
Midden-Oosten. Maar noch
Arad en de andere Israeli's,
noch sjeik Obeid werden bij de
ze ruil betrokken. Wel werd een
groot aantal 'naamloze' Libane
se en Palestijnse gevangenen
vrijgelaten en ook de Europese
en Amerikaanse gijzelaars kon
den uiteindelijk naar huis terug.
De Israëlische regering bood in
mei vorig jaar nog miljoenen
guldens voor de vrijlating van
de in Libanon vermiste militai
ren in ruil voor uitlevering van
in Israël gevangen Libanezen.
Op dit aanbod werd niet gerea
geerd, hoewel ook Palestijnse
organisaties bij tijd en wijle be
weren op de hoogte te zijn van
Arads verblijfplaats en toestand.
Chen Arad vindt het moeilijk
geloof te hechten aan dergeijke
verklaringen. „Die informatie is
niet na te gaan", zegt hij. „Elke
Libanese of Palestijnse organi
satie zou Ron Arad wel willen
hebben. Ze weten dat de Israëli
sche regering bereid is te beta
len voor de uitlevering van haar
vermisten."
Chen Arad wil desgevraagd
geen enkel denkbaar verband
leggen tussen een eventuele
vrijlating van zijn broer en de
kwestie van de ruim vierhon
derd verbannen Palestijnen
van wie Israël er gisteren vijf te
rug haalde naar het nie
mandsland tussen Israël en Li
banon. Hij herhaalt: „Ik.ben
geen politicus. Ik wil alleen dat
mijn broer naar zijn familie te
rug komt." Of de vermissing
van zijn broer nog op de agenda
staat van de vredesbesprekin
gen voor het Midden-Oosten
die zwaar te lijden hebben van
de Palestijnse verbannings
kwestie zegt Chen Arad niet
te weten.
In aanwezigheid van Batja,
Chen en David Arad werd gis
termiddag het eerste Europese
Comité Ron Arad Vrij opgericht
door zes aan het Centrum voor
Informatie en Documentatie Is-
Batja en Chen Arad, de moeder en broer van de sinds 16 oktober 1986 vermiste Israëlische navigator Ron
Arad, pleitten gisteren in Amsterdam voor de vrijlating van hun familielid. foto hans van weel
raël verbonden jongeren. Merav
Palgi, een van de oprichters:
„We zullen via de media en
brieven aan de regeringen van
Iran en Libanon proberen de
vermissing van Ron Arad blij
vend onder de aandacht te
brengen."
De familieleden van de vermiste
navigator zullen tijdens hun
verblijf in Nederland praten met
enkele hoge ambtenaren van
het ministerie van buitenlandse
zaken en met leden van de vas
te T weede- Kamercommissie
voor buitenlandse zaken. Daar
na gaan ze naar Frankrijk en
Italië.
BELGRADO RUNA HELUNGA
CORRESPONDENT
Sinds de verkiezingsoverwinning van
president Slobodan Milosevic is de
Servische hoofdstad Belgrado door
een migratiekoorts bevangen. De een
na de ander kondigt aan dat hij op
het punt staat te vertrekken, meestal
naar Zuid-Afrika of Nieuw-Zeeland.
Iedereen wil weg, uit angst dat de
oorlog uiteindelijk toch naar Belgra
do komt, vanwege de moeilijke eco
nomische situatie of, sinds kort, van
wege de grote schoonmaak die het re
gime-Milosevic onderzijn politieke
tegenstanders is begonnen.
In kranten bieden ondernemingen
goed betaalde banen in Zuid-Afrika
aan en op de televisie is 'de uittocht
naar Zuid Afrika' inmiddels een ge
vleugelde uitdrukking. Maar de meeste
emigranten-in-spé zullen uiteindelijk
tot hun teleurstelling moeten constate
ren dat ze niet veel verder komen dan
plannen maken.
„We krijgen wel veel aanvragen, maar
er is geen sprake van dat we mensen
toelaten", aldus de Van Zeyl van de
Zuidafrikaanse ambassade in de Oos
tenrijkse hoofdstad Wenen. „Zuid-Afri
ka heeft te maken met een crisis en ho
ge werkloosheid. Alleen vakmensen
aan wie we zelf een tekort hebben,
zoals computeringenieurs, maken een
kans."
Maar de emigratiedroom is tekenend
voor de sfeer in Belgrado. Sinds de ver
loren verkiezingen overheerst bij veel
mensen een gevoel van wanhoop. „Het
is als onder Tito", aldus een studente.
„Iedereen vliegt eruit. Bij de kranten,
de televisie, op scholen, op de universi
teit. ledereen die kritiek op Milosevic
heeft geleverd, ioopt risico's."
Moslim
De eersten die de zuiveringsgolf aan
den lijve ondervonden, waren de jour
nalisten van Radio en Televisie Belgra
do. Hoewel vooral de televisie al twee
jaar lang niet meer dan een spreekbuis
van de Servische president is, werden
bij deze media na de verkiezingen
meer dan 1000 mensen ontslagen.
Eind vorige week hielden de theaters in
Servië hun deuren gesloten. De actie
was een protest tegen de aanval op de
acteur Irvan Mensur. Mensur is mos
lim en speelt in het hoofdstedelijke Na
tionale Theater. Hij raakte vorige week
woensdag gewond toen twee mannen
hem in het restaurant van het theater
aanvielen.
Zijn collega's schreven daarop een pro
testbrief aan president Milosevic,
waarin ze opriepen iets te doen aan de
groeiende fascistische tendenzen in de
Servische samenleving. Op een bijeen
komst in Belgrado protesteerden de
acteurs bovendien tegen de zuiverin
gen bij de theatergezelschappen. Zo
hoorde de directrice van het Nationale
Theater, Vida Ogjanovic, een actief lid
van de Democratische Partij, via de te
levisie dat ze was ontslagen en vervan
gen door een acteur die actief is in
Milosevic' Socialistische Partij. Enkele
acteurs hebben inmiddels zelf ontslag
genomen omdat ze in deze atmosfeer
niet meer willen werken.
Volgens Jovan Nikolic, woordvoerder
van de Democratische Partij, treffen de
ontslagen iedereen die zich in het ver
leden kritisch over het Milosevic-be-
wind heeft uitgelaten. „Het maakt niet
uit of mensen actief in de oppositie
zijn of niet. Het gaat Milosevic erom
dveral betrouwbare mensen neer te
zetten."
Dat de president dat zo kort na de ver
kiezingen doet, verbaast hem niet. „Nu
voelt hij zich sterk. Naarmate de tijd
vordert, loopt hij meer kans dat men
sen zich tegen hem keren. De politiek
van de Socialistische Partij is er altijd
op gericht geweest anderen de schuld
van de sociale en economische proble
men in Servië te geven. Dat werkt tij
delijk, maar als de sociale onvrede toe
neemt, is het beter je eigen mensen op
leidinggevende functies te hebben."
Haarverf
Dat de sociale onvrede toeneemt, is
haast onvermijdelijk. Hoewel de eco
nomische sancties niet waterdicht zijn,
beginnen de gevolgen nu ook in het
dagelijkse leven voor iedereen merk
baar te worden. En niet alleen omdat
alles heel duur is. „Ik heb mijn haar
heel kort geknipt", aldus een vertaal
ster Engels. „Ik moest wel, want ik kan
de haarverf die ik gebruikte, niet meer
krijgen."
Rest-Joegoslavië (Servië en Monte
negro) heeft de hoogste inflatie ter we
reld. Vorige maand werden de prijzen
verdubbeld en maandelijks brengt de
Nationale Bank een nieuw, groter
bankbiljet uit. Deze week werd het vijf
tigduizend-dinar-biljet geïntroduceerd.
De directeur van de bank kondigde ge
lijktijdig aan dat biljetten van honderd
duizend en een half miljoen dinar al in
voorbereiding zijn.
Voor de burgers is die inflatie niet
meer bij te houden. Op het moment
dat de salarissen worden uitbetaald,
zijn ze al in waarde verminderd. Afge
lopen week staakte in Belgrado het
openbaar vervoer. De buschauffeurs
eisen een loonsverhoging van 150 pro
cent en iedere twee weken uitbetaling
van hun salaris. Ze gingen weer aan
het werk toen die laatste eis was inge
willigd en de burgemeester van Belgra
do bovendien dreigde soldaten op de
bussen in te zetten.
Maar de vakbonden hebben al aange
kondigd dat ze deze week zullen over
leggen over verdere stakingen. Jovan
Nikolic gelooft overigens niet in een
grote stakingsgolf op korte termijn:
„Dit is toch het regime waar de men
sen voor hebben gekozen. Voorlopig
zijn ze nog wel bereid de problemen
die daarbij horen te accepteren. Ze
zien het als de prijs die Serviërs voor
hun onderlinge solidariteit moeten be
talen."
STANDPLAATS LONDEN
Zelden was ik zo nerveus geweest. In mijn handen had ik een
papier dat mij toegang zou verschaffen tot een zaal vol heren
van stand. Er zouden generaals zijn die bij El Alamein hadden
gevochten, bovenmeesters die goed overweg konden met het
'spaans' rietje, bischoppen die volgaarne de biecht afnamen.
De meesten waren lords.
De reden van mijn nervositeit was eenvoudig. Deze vergade
ring was van MCC, 's werelds belangrijkste cricket-club, en ze
was voor members only. Ik was geen lid. Sterker, ik had de uit
nodiging op volstrekt laakbare wijze verkregen.
Mijn grootste angst was dat ik door een stel wild geworden
lords met een cricketbat de zaal uitgeslagen zou worden, ter
wijl de vorstin onbedaarlijk lachend toekeek (Elizabeth is het
enige vrouwelijke lid). Wie zou mij ooit geloven? Ik zag er niet
uit als een vijf-sterrengeneraal of zelfs maar markies. Ik was
ook geen 60 jaar, de gemiddelde leeftijd van een lord. En ik
wist al helemaal niets van cricket, zodat ik onmiddellijk door
de mand zou vallen als een baron een goed gesprek met mij
zou willen beginnen.
Nadat ik met mijn uitnodiging langs de suppoosten was ge
glipt, de zachtroze Financial Times duidelijk zichtbaar in mijn
binnenzak, nam ik plaats te midden van een groepje lords die
op luidruchtige wijze de komende testmatch van Engeland te
gen India bespraken. Om duidelijk te maken dat ik met mijn
gedachten nog even bij mijn dagelijkse beslommeringen was,
begon ik terstond de aandelenkoersen door te nemen.
Gelukkig waren er, mijzelf niet meegeteld, ruim 1.500 heren
van stand naar de vergadering gekomen. Hierdoor kon ik ta
melijk onopgemerkt vanaf
mijn bankje bij de nooduit- mmmmmm
Angst voor
wild geworden
lords met
cricket-ballen
aan het woord, vervolgens
een veldmaarschalk, daarna een strenge maar rechtvaardige
bovenmeester.
Tamelijk snel kreeg ik door waar het ovër ging. De kwestie was
dat ene David Gower voor de toemee door India was gepasse-
eerd als aanvoerder, hoewel hij zoals spreker na spreker be
nadrukte een echte gentleman was. Onder meer beschikte
Gower over uitstekende tafelmanieren.
Er waren grofweg twee kampen. Het ene, aangevoerd door de
zakenman, meende dat Gower wel had moeten zijn geselec
teerd. Het andere, onder bevel van de veldmaarschalk, vond
van niet.
Het clubbestuur had de vergadering eigenlijk willen verhinde
ren, maar de rebellen onder leiding van de zakenman hadden
haar toch afgedwongen. En raison van 70.000 gulden was er
ook nög een leuke lokatie gevonden vlakbij het House of Lords,
hetgeen een goede opkomst garandeerde.
De discussie zelf was tamelijk overzichtelijk. In zijn openings
woord omschreef dé zakenman de selectoren van het nationa
le team als „dwaas, dom en incompetent", een kwalificatie die
de lords om mij heen tot grote geestdrift bracht. De veldmaar
schalk vond dat „onzin". Zoals het destijds aan Montgomery
was geweest om zijn staf te selecteren, was het aan de leiding
om de aanvoerder te kiezen, zette hij uiteen, terwijl mijn lords
riepen: „Sla hem neer! Sla hem neer"!
Het hele schouwspel duurde een uurtje of drie. Een spreker zei:
„Ik dacht dat dit een vergadering was, maar het lijkt wel de slag
bij El Alamein". Een ander vergeleek de veldmaarschalk om
onduidelijke redenen met Neville Chamberlain. En een derde
zei, zonder ook maar een spier te vertrekken, tot de zaal vol be
jaarde lords: „Zoals jullie je nog zult herinneren, werd in 1928
Frank Woolley uit de selectie gelaten".
Slechts één spreker wist de hele zaal op een lijn te brengen. Dat
was toen hij zijn betoog aanving met: „Heren, als ik dat woord
tenminste nog kan gebruiken,Uit beide kampen klonk nu
het welgemeende: „Gelul! Gelul"!
En terecht. Want het enige dat wij lords nu juist gemeen had
den, was dat wij heren waren.
CEES VAN ZWEEDEN CORRESPONDENT
gang loeKijxen.
De vergadering werd geopend
door een luitenant-kolonel
die dreigend verklaarde dat
eenieder die geen lid was, nog
de kans had de zaal te verla
ten. Na de voorzitter kwam
