Een
dat
wild
ezeltje
oaard
zijn
e
KSfJEBSSW"
"SEÏS'SS.. w
TënS5®"*
223S3s?£SH
sSSSasgjSss
sïSï-ri-i»
Buitenland
MARIEN VAN DEN BOS
De Eindhovense bierbrouwerij De
Valk bezat een opmerkelijke au
tomobiel. merk Steams-Kjught.
die het regelmatig liet afweten. De jonge gara
gebedrijven in Zuidoost-Brabant wisten geen
raad met het afwijkende motortype. Totdat
ene Hub van Doome. de ondernemende zoon
van een smid en ijzerhandelaar uit het Peel
dorp Horst-America. het zaakje in een paar
uur zou klaren. We schrijven 1928
De brouwer beloonde de handige ]onge
een startkapitaal van iomgulden
Emdhove^^iel^p^epkleine^bedn^fje^^dat^zo
SlTe'aummob.'JXtne.^ befaamde
racewagens van Spijker waren al in 192b van
de markt verdwenen, ene Citroen uit Amster-
dam zoch, zijn heil in Atende^.
dukten van Hub en zgn broer Wim van floor
ne overleefden de stichtersgeneratie in Neder-
'aNet als bij die veel grotere multinational uit
Eindhoven. Philips, stonden ™ee onderne
mende broers aan de basis van een groot con
cern De één met een meer dan middelmatige
lechnische knobbel, de ander als koopman en
financieel verantwoordelijke. Opmerkelijk is
wë? dat zowel Philips als DAF alom worden
geroemd om het technisch vermogen, maar er
fn financieel opzicht nogal eens een potje van
"tfhet begin namen de broers idlerhande
r^t^^mrX^muefaa^uto.
mobielen en motoren. Phrlipsen
Eindhoven waren van begin af aan de belang
rijkste opdrachtgevers. Al snel werd de fabri
cage van opleggers en aanhangwagens een
specialisatie. Binnen een half iaarwarener^
■>0 man bij de Van Doome s in dienst, na een
laar waren dat er 48. Het gemotoriseerde ver
voer was boomingbusmess in die jaren
In 1932 werd de naam van de onderneming
gewijzigd in 'Van Doome's Aanhangwagenfa-
briek' afgekon D.A.F. Maar de droom van de
broers wis en bleef een echte automobiefia-
briek Het was ook de reden dat de naam DAF
werd gekozen: de 'A' in het midden kon im
mers gemakkelijk worden veranderd in auto
mobielfabriek'. De eerste proefritten met een
zelf in elkaar geknutselde automobiel waren
echter geen succes.
Kegels
Diverse vindingen van Hub van Doome vielen
ook in het buitenland op. Zoals twee u*elkaar
passende kegels voor de bevestiging. d,e het
slingeren van 'de aanhanger konden voorko
men Een fabrikant in Parijs was bereid
10.000 te betalen om enkele Eindhovense
vindingen in licentie te gaan ver
vaardigen. Dat kwam mooi uit.
want het jonge bedrijf was in fi
nanciële problemen gekomen.
Hel kastekort bedroeg op dat mo
mentprecies 10.000.
In de tweede helft van de jaren
dertig werd de Landmacht de be
langrijkste klant bij daf. Samen
met luitenant Van der Trappen
ontwierp Hub van Doome in
1934 de 'Trado ombouwset
Hiermee kon in vijf uur tijd een
gewone, vierwielige vrachtwagen
worden omgebouwd tot een
zeswielige terreinwagen met vier-
wiel-aandrijving. Als basis wierden
trucks van Ford en Chevrolet ge
bruikt. Bij het uitbreken van de
oorlog had het leger 1.200 van de
ze Trado's in gebruik.
De eerste, échte, DAF was in feite
serwagen (met Ford-motor), die werd ge
toond tijdens een legertentoonstellirig
Haag in 1939. Het Ministerie van Oorlog be
stelde er twaalf, terwijl ook de Bataafsche Pe
troleum Maatschappij en otiemaatschappi]
Aramco belangstelling toonden. Maar het uit
Sn van de oorlog verhinderde het urtvoe-
fe D^oorlog wrasTzóals voor zoveel bedrijven.
een zware periode. Door de nauwe betrok-
mSe zich na enige tijd ziek. Na de oorlog
werd het bedrijf'zuiver verklaard
Helemaal onomstreden was dat niet.
Streekgenoot en schrijver Anton Coolen zou
meteen në de oorlog de familie Van Doorne
een 'meelopersmentaliteit verwijten. Het
.kwamTot een rechtzaak in Den Bosch, waar
de rechter in januari 1949 Coolen
veroordeelde tot het betalen van
duizend gulden schadevergoe
ding. Dat was een fractie van de
f 100 000 die door de fabnkant
was geëist. Ook van een publica
tieverbod voor Coolen, zoals Van
Doorne had geëist, kwam het
niet.
koldekiek
In de oorlogsjaren rijpte bij Hub
van Doorne het idee voor een
massavervoermiddel. Het zou het
meest kolderieke produkt worden
uit de toch al rijke DAF-geschie-
denis: een eenpersoons-autootje
van 75 centimer breed, desge
wenst te stallen in de gang of in
een schuurtje. Het prototype was
vatx een één-cyltnder.
ZATERDAG 6 FEBRUARI 1993
Onze Taal
tweetaktmotor van 125 CC, maar ook met een
hydraulische koppeling, de verre voorloper
van de variabele transmissie. Topsnelheid: 65
kilometer per uur. In de volksmond werd het
model later 'de rijdende regenjas' gedoopt.
Van serieproduktie is het na de oorlog nooit
gekomen. Van Doome schonk het prototype,
het 'Dafke', later aan de clown van het circus
't Hoefke, die er nog jaren stunts mee uithaal
de. De droom van een eigen personenauto
verdween voorjaren in de ijskast.
De wederopbouw vroeg in die eerste na
oorlogse jaren vooral om bedrijfswagens. In
1948 werd uiteindelijk 'Van Doome's Auto
mobielfabriek DAF NV' opgericht en een jaar
later verschenen de eerste DAF-trucks c?p de
Nederlandse wegen. Motoren, versnellings
bakken en stuurinrichtingen werden in die
eerste fase nog uit Engeland en de Verenigde
Staten geïmporteerd.
In 1950 kon DAF al een breed pakket pro-
dukten leveren, variërend van bestelbusjes tot
zware vrachtwagen, van aanhangers en opleg
gers tot chassis voor autobussen en complete
vuilniswagens. De fabriekshallen, inmiddels
uit het centrum verhuisd naar Eindhoven-
Oost, werden steeds omvangrijker en de ex
port nam ook een behoorlijke vlucht. Vooral
naar België, waar al voor de oorlog een markt
positie was opgebouwd, maar ook in Brazilië,
Portugal, Denemarken, Uruguay, Finland en
Turkije werden DAF-trucks aan de man ge
bracht. De Amerikaanse luchtmacht bestelde
speciaal ontworpen tankauto's voor het snel
bijtanken van de vliegtuigen bij het concern in
Eindhoven.
Grootste klant werd in die eerste helft van
r pant-
De trots van de gebroeders Van Doorne
Komt een Dafje voor het eerst in Spanje. Vraagt
daar een ezeltje: Wat ben jij voor ding? Zegt het
Dafje: Ik ben een autootje. En jij? Zegt het ezel
tje: Ik ben een paard.
Op 30 juni is het 65 jaar geleden dat de 'Machi
nefabriek en Reparatie-inrichting Hub van
Doorne' bij de Kamer van Koophandel in Eind
hoven werd ingeschreven. Maar veel reden tot
feesten zal er niet zijn. De personenwagendivi
sie is onder de naam Netherlands Car in bui
tenlandse handen en DAF Trucks verkeert in
surséance van betaling. Alleen VDT (Van Doome's Transmissie)
in Tilburg, maker van de 'continu variabele transmissie', is re
delijk overeind gebleven.
Het meest kolderieke produkt uit
de rijke DAF-geschiedenis: een
eenpersoons-autootje van ?5 «n-
een jfprfook het recht de motoren zelf. in li-
Sige%enLeWop het gebied van dieselmo-
toren bij DAF.
Daf-maf
brengen, Nederland bleek toen al
Trucks. Bij de pre^tievaride e«st* DM=-
daunotnent was
smmn«r> W71 trad hij ook terug als presn
dem van de raad van »'(axJn
vaTwinTvanDooroe) ™lden de opengeval-
leHPeta™sn<Tk de periode dat
ëseeëdTëen^ingestd^eli^^rgan|^^bweait
SEES» trucks en één voor
rdeS.AFineb:rtertorslrvr^Sro
concenflnlemational Har^tCT^ompanym
Chicago qua !n de
re'd °P nTerichranDtf TrockTBVnamende
Amerilraëèn" Tjïrocent van he, aandelenka-
pi MtaXhëësreoëekTeg,ijd van de eerste olie-
we DAF Trucks leed prompt in ls'4
lies van ruim twaalf miljoen gulden.^rua
ri 1975 werd de divisie voor personenwagens
Hnldine de 'Van Doome s Transmissen
"h.. Na vele jaren van ëanloopvé'bPzen.
technische problemen. ^Sbemoeienis.
heeft het nieë meer mogen meemaken, hij
0VDtgeS
Car) en VDT glorieuze momenten
en diepe teleurstellingen gegeven.
De financiering is tot op de dag
van vandaag niet het sterkste
Dunt geweest van de onderne
ming. Toch zullen veel Nederlan
ders een licht gevoel van trots niet
kunnen onderdrukken, wanneer
in een ver buitenland weer zo n
krachtige truck van Nederlands
fabrikaat hun weg kruist.
ARCHIEFFOTO ANEFO
een veel groter
rkenau zijn alle-
Een deel is van
duur. Maar ook
>it gebouwd om
ten bijvoorbeeld
e houten barak-
'eel jaar aan ver-
iplossen zonder
van de grote
undigen zich nu
ri 1945 door het
lebben de Russi-
gaskamers, cre-
an de barakken
e terrein is nog
Een belangrijk
mogelijk wordt
al gebeurt, zoals
dan wordt dat
t bouwwerk rest
assa verwrongen
)at blijft zoals het
liëteit en respect
ïnlijke
en minder. Het
dan Birkenau en
een bestaande
korte termijn 42
lljoen dollar nodig
or het behoud van
rdenkingsmuseum
n begrijp je waar-
"\uschwitz-gevan-
schwitz I ooit een
et zijn hoge bo-
estijds witgesaus-
plein en het bord-
maakte het zelfs
jefbare indruk,
zijn verhalen de
.uitvoeringen, de
Drdeel waar niet
je konden. Het is
?t ene einde en de
voor de ter dood
!re een ander ver-
Itiek is directrice
schiet het verhaal
t. Hoe indrukwek-
pn de stapels met
in de tentoonstel-
gevoel van leegte
s met nauwelijks
gevallen niets an-
epen. Tegen
'ggen, ook o>
leologie en o
r de
ïlijks iets over de
ers. Zowel van jo-
vve altijd dat er te
jn specifieke erva-
en. We moeten be
oden verreweg de
Dffer-
Maai
De Dafodil, het beroemdste ontwerp vjiee'f,
van Doome. Er zijn vele grappen over
maakt. fo
jk maken dat
•n zaten en dat dit
tien, zigeuners, net
In de zomer van 1956 hadden
wij een vakantiehuisje gehuurd
in Lage Mierde. Dat ligt onder
Tilburg en Hilvarenbeek. De
fietsen waren met van Gend
Loos vooruitgestuurd en ik
was zeven. De bossen in de om
geving van Lage Mierde zijn
groot en mooi, en met mijn va
der vooraan maakten wij er
lange fietstochten. Op een van
die tochten geraakten wij,
waarschijnlijk toevallig, in
Poppet, En Poppel, moet u we
ten, ligt in België, al is het
slechts drie kilometer over de
grens. We zagen het meteen: de
Poppelse verkeersborden waren
anders dan de onze. Poppel ligt
in het buitenland.
Het buitenland! Een rilling ging
door mij heen. Dit was nu het
buitenland! En ach, er was daar
in Poppel eigenlijk niets anders dan in Lage
Mierde, op dan die verkeersborden na. Geen
gevaarlijke grensovergang, want we kwanten
langs een bospaadje, geen strenge douane:
de huizen, de mensen, de koeien, ze waren
eigenlijk precies als bij ons. Ik weet niet goed
meer wat ik me bij het buitenland had voor
gesteld, maar Poppel was beslist geen teleur
stelling voor mij, overrompeld als ik was door
de sensatie van het buitenland. De hele ver
dere vakantie, ik geloof dat we niet nogmaals
in Poppel geweest zijn. fantaseerde ik over
smokkelen, wat dan ook, in de uitgeholde zo
len van mijn gympjes, of in het stuur van
mijn fiets, als je d'r eerst het handvat afhaal
de.
Onzin natuurlijk, want in 1956 viel er tus
sen Hilvarenbeek en Poppel al weinig meer
te smokkelen. De eenwording van Europa
was ook toen al verder voortgeschreden dan
ik besefte.
Het besef loopt altijd achter tic feiten aan
en dat is op 't ogenblik ook zo. De eenwor
ding van Europa, waar je zo veel over hoort,
is al lang een feit, maar 't wordt nog niet erg
beseft en de wetten moeten nog een beetje
aangepast worden. We eten al lang tomaten
uit Italië en sinaasappels uit Spanje, we drin
ken Franse wijn en Schotse whisky, terwijl
het Nederlandse bier in bijna heel Europa te
koop is. Handel, industrie en misdaad zijn
internationaal, maar de Nederlandse gulden
niet, en als de politie een boef achterna zit.
moeten ze bij de grens halthouden, terwijl de
boef hard doorrijdt.
Ik bedoel maar. er valt veel te zeggen voor
een beetje meer Europese eenheid. En laten
we niet vergeten dat Nederland zelf ook tot
stand gekomen is als.een fusie van verschil
lende zelfstandige landen. Onze taal is trou
wens ook door fusie tot stand gekomen. Ik
geef toe: het heeft zo'n vijfhonderd jaar ge
duurd voordat Wiegel eindelijk werd ge
vraagd de oude provinciegrenzen definitief
op te heffen. Zodat je mag verwachten dat er
over honderden jaren ook nog wel een be
scheiden grensje zal zijn tussen Poppel en
Lage Mierde. Grenzen zijn hardnekkige din
gen. Vooral als ze in Lage Mierde hun cultu
rele identiteit gaan oppoetsen en de verschil
len met de Poppelse cultuur breed uitmeten.
Maar onze taal dan? Moeten we niet opko
men voor de Nederlandse taal in een vere-'
nigd Europa? Daar is natuurlijk niets op te
gen, zolang het maar niet gebeurt op de Oos-
teuropese manier. Maar het zal op den duur
wel moeilijk worden om Europees te leven en
toch Nederlands te blijven spreken.
Toen we.terugfietsten van Poppel naar ons
vakantiehuisje, moe aan het einde van de
dag, en mijn broer een lekke band kreeg ter
wijl er een vreselijk onweer boven ons hoofd
losbarstte, zodat mijn zuster, die toen nog in
een kinderzitje achterop zat. het op een krij
sen zette, toen was ineens alles weer heel ge
woon. Ik weet niet precies meer wat mijn va
der riep. maar er was geen woord Frans of
Engels bij. In zulke situaties zullen we nog
wel heel lang Nederlands blijven spreken.
