ZATE
RDAGS
BIJVOEGSEL
'Straks rammen we alle 360 ramen eruit'
191
ZATERDAG 6 FEBRUAR11993
deuren. Maar onder protest. Rob Heger,
teamleider van paviljoen 2: „Wij hebben in
onze opleiding geleerd om op menselijke wij
ze met de gedetineerden om te gaan en voe
len ons door het verscherpte regime toch een
beetje gedegradeerd tot sleutelbewaarders.
Bovendien loopt de werkdruk door deze
maatregel erg hoog op. Maar wat moet, dat
„We krijgen hier tegenwoordig van alles
binnen. Er zitten hier dertig nationaliteiten.
Je weet van de meesten niet eens hoe gevaar
lijk ze zijn, of je te maken hebt met een haai
of een kleine vis. Informatie over buitenland
se gevangenen komt vaak pas heel laat bin
nen. Als je die eerder had, zou je de gedeti
neerden wat selectiever kunnen indelen."
In Paviljoen B zit 'van alles'. Bankrovers,
geweldplegers, drugshandelaren, het hele cri
minele tableau vivant is aanwezig. Praten
willen de bewaarders er wel, maar dan ano-
niem. Een wat nerveuze jongeman: „De ge
detineerden lopen je te zieken waar je bij
staat. Door die verscherpte maatregelen,
breek je in een paar dagen af wat je in jaren
hebt opgebouwd. Dan doe je de celdeur open
en staan ze ineens achter de deur en zeggen
ze: 'Als ik je nou eens zou gijzelen, wat zou je
dan doen?' De situatie is hoogst verontrus
tend. Voor een uitgebreide celcontrole is
geen tijd. En dat is wel nodig, want ze zijn
hier in staat om van een tandenborstel een
vlijmscherp moordwapen te maken.
Irritaties
Van de directie hebben wij toestemming ge
kregen om te spreken met een gedetineerde
die vertegenwoordiger is van de Gedeco (ge
detineerdencommissie). Zijn naam wil hij
om begrijpelijke redenen niet in de krant
hebben. In zijn functie als Gedeco-vertegen
woordiger heeft hij zijn zorg al uitgesproken
over de verscherpte maatregelen. „De irrita
ties worden steeds sterker. Ze moeten die be
waarders eens zo lang achter de deur hou
den. Dan staan ze echt de kalk van de muur
te eten. Waarom moeten de goeden lijden
onder de kwaden? Ik ben toch niet ontvlucht?
Afgelopen zondag zijn we maar drieënhalf
uur achter de deur vandaan geweest, terwijl
we normaal gesproken van negen tot kwart
voor zes vrij kunnen rondlopen in de recrea
tieruimte. Als je even je cel in moest om wat
te pakken, werd de deur meteen weer achter
je dicht gedaan. Een absurde maatregel,
vooral als je bedenkt dat we hier veertig me
ter hoog zitten. Dan ga je echt niet het raam
uit."
„Er zijn hier gedetineerden van wie wordt
verwacht dat ze acht jaar krijgen. Die zetten
ze dan op de eerste verdieping neer. En men
sen die zes maanden krijgen gaan naar de
vijfde. Laten ze de zwaardere jongens zo
hoog mogelijk neerzetten. Dat werkt nog
rustgevend ook. Als je hier meerdere jongens
gaat neerzetten met zwaardere straffen, is het
veel rustiger. Die klagen niet. Je hebt er hier
bi[die lopen al te klagen over twee maanden.
Nou, die twee maanden zit ik uit op het dak,
in weer en wind. En dan hoeven ze me nog
niet eens eten te brengen. Twee maanden
wat moet je nou met dat gezeur! En dan al
die jonge buitenlandse jongens die ze bij el
kaar zetten! Die maken net zoveel herrie als
twintig Hollanders tegelijk. Dan is het net als
of er een kippenhok wordt opengetrokken."
Ramen
„Als je er hier een paar bij elkaar zet die weg
willen, dan gebeurt het geheid. Nu schrijven
de kranten dat er vier zijn ontsnapt. Dat is
dus niet zo. Er zijn er maar twee ontsnapt. De
twee die gepakt zijn, hebben geen haast ge
maakt Die wilden gepakt worden. Dat was
een afleidingsmanoeuvre. Slim toch? Zo'n
laatste ontsnapping vind ik wel goed. Nie
mand is bedreigd. Maar als je hier de boel
uit!' Als ze er hier in De Schans 120 ramen uil
slaan en ik laat dat doorbrieven naar De Weg
en daar gaan er ook nog eens 120 uit en in de
andere toren ook nog eens, dan heb je wel
360 kapotte ramen. Daar denken ze niet aan.
Die macht hebben wij. Je kunt hier niet hei
dak opgaan om met dakpannen t« gaan gooi
en. Die hebben we nu eenmaal niet in De
Bijlmer."
Onhygiënisch
„Als er een ontsnapping op komst is. weet je
dat. Je krijgt allerlei signalen. Je ziet mensen
in een groepje staan praten en als je dan toe
vallig langs loopt, zijn ze ineens weer stil
Waarom merken de bewaarders dat niet?
Omdat ze te druk bezig zijn met klaverjassen,
tric-trac of scrabble. Ze moeten op het pavil
joen rondlopen, dan pas weet je wat er leeft
„Bewaarders ik vind het minderwaardig
volk. Mensen die buiten gefaald hebben en
dan binnen dit werk doen. Met die zoge
naamde sociale bejegening hoeven ze bij mij
niet aan te komen en degenen die je willen
helpen worden teruggefloten en daarmee be
doel ik dan de oudere bewaarders, want die
weten door hun praktijkervaring wat er onder
de gedetineerden speelt. Je kunt nooit je pro
blemen vertellen tegen iemand die je opsluit.
Hij fs en blijft je tegenstander. Je bent volle
dig afhankelijk van zijn buien en stemmin
gen. Mijn dochter is geboren toen ik binnen
zat. Ik heb haar drie jaar lang nog geen dag
meegemaakt. Soms kom je van zo'n bezoek
zieker terug dan dat je er heen ging. En dat
gevoel kunnen bewaarders niet begrijpen.
'Kijk niet zo chagrijnig', zeggen ze dan. Op
zo'n moment ben je echt in staat om hen te
vermoorden."
„Maar er zijn meer problemen dieaeonte-
vredenheid onder de gedetineerden ctfinwak-
keren. Ik heb al een paar keer geWe£t?h op de
slecht functionerende airconditionirigtye zit
gewoon stof in te ademen. Je mag_bier ook
geen vogeltje hebben. Ik weervwl,waarom.
Als je hier een vogeltje hebt. va(\iie na één
dag dood neer. Door ademnood. Hygiënisch
gezien is het hier een grote puinhoop. Als de
GG GD hier zou binnenkomen, werd de
handel meteen afgekeurd. De douches zijn
vreselijk smerig. Ze moeten die douches elke
dag in de lysol zetten en dat dan een paar uur
laten staan. Maar er wordt bezuinigd op
schoonmaakmiddelen."
„En wat zou je denken van hét AIDS-pro
bleem? Om hoeveel gevallen het gaat, weet ik
niet. Ze vertellen je ook niet wie AIDS heeft.
Daar moet je bij toeval achter komen. Anders
wordt zo'n jongen behandeld als een melaat
se. Laatst wou een gedetineerde hier de
naam van zijn vrouw op zijn arm laten tatoe
ëren. Veronderstel dat dat gebeurt met een
naald die ook bij een AlDS-patiënt is ge
bruikt!"
„Het sterft hier van de jonge buitenlanders.
Daar krijg je na verloop toch wel een andere
kijk op dan'buiten. Dan zit er zo'n Marok
kaanse jongen in de bezoekruimte en die laat
zich in het openbaar pijpen door zijn be
zoekster. Waar ik met mijn dochter van vier
jaar bij zit! En de bewaarders maar de andere
kant opkijken! Ach, met poen is van alles te
regelen. Natuurlijk is er hier ook corruptie
onder de bewaarders. Daar ben ik het niet
mee eens. Ik vind dat er hier geen hasj bin
nen moet komen. En ook geen geen coke
Want ik zou ook wel een pilsje willen, maar je
kunt in je kont nu eenmaal geen pilsje mee-
„Ze vinden mij niet aardig, de bewaarders
lk hen ook niet. Maar ze kunnen me niks
doen. Ze kunnen die deur hier dichtlassen,
maar daarmee houdt het op. Ik ben fk, en dat
blijf ik trouw. Ik ben ooit een keer twee dagen
naar huis geweest. Geloof rrtfcr dan is het net
alsof je een wereldreis gaat maken. Weet je
wat het is hier? Je zit hier in een roeiboot met
oor al die ontsnappingen
W wordt het cellentekort mooi
opgelost', meldt muurkrant
Loesje in de grote steden. En ook de man in
de straat vraagt zich de laatste tijd steeds va
ker af of de Bijlmerbajes een gatenkaas is
waar zware jongens zich met het grootste ge
mak doorheen kunnen vreten. Dat is natuur
lijk niet zo. Maar dat er bij de bouw van deze,
uit vijf hoge torens bestaande, gevangenis
fouten zijn gemaakt, is zeker. „De muren zijn
te benaderbaar", zegt directeur Ter Beek van
De Schans. „Sommige torens zijn tegen de
muren aangebouwd en als je dan uit een
raam van de derde verdieping op het dak van
een bijgebouw terechtkomt, ben je eigenlijk
al over de muur. Ook hulp van buiten kan
veel te makkelijk worden verleend." Lachend:
„In de zomer worden hier wel treetjes bier
over de muur gegooid, en die liggen dan te
sissen in het prikkeldraad." Ernstig: „Aan die
benaderbaarheid moet dus iets veranderen.
Want voorlopig kunnen wij ons geen ont
snappingen meer permitteren. Ik ga echt
geen paniekbeleid voeren. Maar elke keer dat
de gedetineerden hun cel in- of uitgaan,
moeten de deuren achter hen worden geslo-
Ter Beek voelt dat er 'een zekere spanning'
in de lucht hangt. De gedetineerden weten
dat er een scherper toezicht komt en daar
mee zijn ze niet gelukkig. Ter Beek: „Ik ben
ook niet blij met deze maatregel. Maar ik heb
tegen mijn personeel gezegd: 'Jongens, als
jullie me weg willen hebben, moet je er mor
gen een laten gaan.' We staan onder grote
politieke druk. Ik vind ontsnappingen echt
geen ramp. Die horen erbij. Maar het tempo
ligt nu iets te hoog. Daarnaast wordt de zaak
verschrikkelijk opgeklopt. En er worden zo
veel onwaarheden en onjuistheden door de
pers gelanceerd, dat is echt belachelijk. Dan
schrijven ze bijvoorbeeld dat een van de ont
snapten vanaf de muur in de Weespertrek-
vaart is gedoken. Maar die vaart ligt hier zo'n
anderhalve kilometer vandaan. Wil je in die
vaart terechtkomen, dan moet je toch wel
een behoorlijke snoekduik nemen, of niet
soms?"
Door het cellentekort komen alleen nog de
zwaarste gevallen terecht in de gevangenis.
Ter Beek heeft het over 'beroepscriminelen'.
„En er is' op het ogenblik ook een trend om
bewaarders te pesten. Er wordt vaak uitge
broken voor de kick. Hoe kun je anders ver
klaren dat iemand die nog maar korte tijd
moet zitten er vandoor gaat? Daarbij is de
'vriendelijkheid' van dit gebouw voor de ge
detineerde natuurlijk ook een uitdaging. Ont
vluchtingen zullen er altijd blijven, maar we
kunnen er wel voor zorgen dat de vluchtpo
ging zoveel tijd in beslag neemt dat we de ge
detineerden buiten kunnen pakken. En er
moeten meer veiligheidsmaatregelen worden
getroffen. Volgende week worden alle bedden
vastgezet. Omdat is gebleken dat de gedeti
neerden met die bedden de ramen eruit kun
nen rammen. Met het steeds maar weer in
sluiten van mensen moet je natuurlijk uitkij
ken. Je kunt ze niet de godganse dag achter
de deur houden, want dan komen ze als ze
vrij zijn naar buiten als tijgers."
De oorzaak van veel problemen schuilt vol
gens Ter Beek voor een groot ge
deelte in de te krappe perso
neelsbezetting. „We hebben op
elke etage een paviljoen. Als een
paviljoen volzit, hebben we drie
personeelsleden op 24 gedeti
neerden. Wanneer een groepje
gedetineerden gaat sporten of zo,
moet er een bewaarder mee.
Maar ook al zouden er tien be
waarders per paviljoen zijn, als
iemand een wapen heeft, hou je
hem niet tegen. Ik verbied dat
mijn mensen ook. Je merkt dat
de bewaarders zich bedreigd
voelen. Tijdens die laatste ont
snapping hebben alle gedeti
neerden staan juichen. De twee
die bij deze ontsnapping zijn ge
pakt, komen hier niet terug. Dan
krijg je toch een soort helden
dom en dat kunnen we niet ge
bruiken. Er komt altijd een kettingreactie na
dit soort ontsnappingen. De bewaarders wor
den door de gevangenen getreiterd. Om de
haverklap willen ze de cel uit en in. 'Ik moet
dit, ik moet dat' dat soort bevelende taal.
Ze gebruiken de bewaarders als voetveeg. En
ook in de persoonlijke sfeer doet het je wel
wat. Ik was laatst op een receptie waar ik 280
handen moest schudden. En telkens weer
opmerkingen in de trant van: 'Zo, moet je
niet eens een glasbak op de luchtplaats neer
zetten?"
Gijzeling
De bewaarders, of 'Penitentiair Inrichtings
Werkers', zoals ze zichzelf liever
leggen zich neer bij de beslissing van
Beek om meer alert te zijn op het sluiten
Een groot deel van de gevangenis is ook elektronisch beveiligd,
strenger gaat maken, zouden er wel eens gij
zelingen kunnen komen. Er was hier op de
luchtplaats een bepaalde zwakke hoek. Daar
hebben ze van die stalen pennen op gezet.
Als je daarop valt, ben je meteen doorboord.
Dat is niet nodig. Ontsnappingen zijn heel
normaal. Er zijn alleen maatregelen geno
men hier omdat de pers de directeur heeft
verweten dat hij geen maatregelen heeft ge
nomen. Hij wil zich over onze rug heen in
dekken."
„Komen er nog meer beperkingen, dan zeg
ik: 'Jongens, wat let ons om alle honderd -
twintig ramen eruit te gaan slaan.' Laten ze
maar eens 120 ramen gaan vernieuwen. Wat
moeten ze dan met die 120 gedetineerden
doen? Want celruimte is er niet. Ik heb het al
eerder gezegd: 'Jongens, mep die ramen er-
korte roeispanen op de stille oce-
Voordeur
Na het gesprek met Willem C
mogen we aanwezig zijn bij een
teambespreking die wordt voor
gezeten door directeur Ter Beek.
De stemming onder de gedeti
neerden is uiterst agressief, zo
blijkt al snel. „Ze pesten je, je
moet constant een deurtje ge
ven", zeggen de bewaarders. Di
recteur Ter Beek dringt ondanks
de moeilijkheden aan op de
strenge deurcontrole, ook als dat
ten koste gaat van de celcontrole
„Jij bent de baas, jij hebt de sleu
tel", zegt hij tegen een van de be
waarders. Er wordt voorgesteld
om frequenter gebruik te gaan
maken van het persoonlijk alar
meringssysteem: een pieper, waarmee hulp
kan worden ingeroepen bij gevaar.
Ter Beek leidt de vergadering soepeitjes
Een van zijn teamleiders vraagt of hij klaar is
met zijn one-man-show. waarop Ter Beek
antwoord dat je ook „een beetje gein moet
hebben in je leven."
Dat enige humor Ter Beek niet vreemd is,
blijkt uit de nazit, waarin hij vertelt over de
laatste ontvluchting. „Het ging weer precies
als bij de vorige ontsnapping", zegt hij. „Tien
politiewagens reden in vliegende vaart naar
de voordeur. En ook deze keer werd daarbij
weer een wagen in de kreukels gereden. We
ten die agenten dan niet dat gevangenen
meestal niet door de voordeur naar buiten
Spanning stijgt in
Bijlmerbajes na
ontvluchtingen
Sinds de recente
ontvluchtingen zijn de
spanningen binnen de
Bijlmerbajes hoog opgelopen.
Onder het personeel, dat
onder het mom van een
geintje soms openlijk wordt
bedreigd met gijzeling, maar
ook onder de gedetineerden,
die meteen verscherpt regime
te maken hebben gekregen.
De rebellie lijkt zich al vaag af
te tekenen. Vorige week kreeg
een bewaarder een biljartbal
naar zijn hoojd. Geen
carambole gelukkig, „maar",
zo zegt een vertegen woordiger
van de
gedetineerdencommissie in
De Schans, als we echt fout
willen, stoten we straks op één
dag alle 360 ramen uit de
gevangenistorens. En 360
ramen - die hebben ze niet in
voorraad, neem dat maar van
mij aan."
Cees van Hoore bracht
geheel vrijwilligéén dag
door in De Schans, een van de
torens in de Bijlmerbajes.
Over beroepscriminelen,
verankerde bedden, AIDS,
seks tijdens het bezoekuur en
het gezeur achter de deur.
De muren van de Bijlmerbajes zijn te benaderbaar, vindt de directie. foto's loekzuyderduin
Directeur Ter Beek: „Er wordt vaak uitgebro
ken voorde kick."
De 'inslag' van een biljartbal, die bedoeld was
voor een bewaker.
