'Mijn poëzie moet
vooral helder zijn'
Van Gogh: 'Liegen kruipolie voor mensen'
Cultuur Kunst
Speelse plaatjes in
'De Klokkenluider'
Tjeerd Bottema in 'De Witte Duif
Frictie tussen handschrift
en grafische effecten
leder voor zich?
WOENSDAG 3 FEBRUAR11993
CHEF ANNEMIEK RUYGROK. 071 -161423. PIV -CHEF
Expositie in gebouw Rijnstaete
alphen De kunstenaressen Els van Foeken-Poelstra en Coos
van Zeijt-Talens exposeren van 12 februari tot en met 2 april in
de hal van gebouw Rijnstaete aan de Prins Bernardlaan in Alp
hen. Het boetseer- en beeldhouwwerk van Foeken-Poelstra
heeft veelal de relaties tussen mensen als onderwerp. De schil
derijen van Zeijt-Talens zijn kleurrijk en realistisch.
Teken- en schildercursus in Alphen
alphen. Expressie 70 begint op 20 februari met een cursus teke
nen en schilderen voor 14- tot 18-jarigen. De cursus wordt gege
ven op zaterdagen van 10.00 tot 12.30 uur. Informatie en in
schrijven bij Expressie 70, tel. 01720-93737.
Open repetitie bij De Troubadours
oegstgeest. Operettevereniging 'De Troubadours' houdt op
maandag 8 februari een open repetitie voor belangstellenden.
De repetitie vindt plaats in 't Groot Proffijt aan het Boerhaave-
plein 13 in Oegstgeest. Aanvang 19.30 uur.
Orgel/hobo concert in Voorschoten
voorschoten De organist Rijk lansen geeft samen met hoboïst
Han Kapaan op 4 februari een concert in de Voorschotense
Dorpskerk. Het tweetal speelt onder meer werken van Bach, Te-
lemann, Faure en Guilmant. Aanvang concert: 20.00 uur.
Expositie in verpleeghuis Leythenrode
leiderdorp. Arnold Nortier exposeert van 19 februari tot en met
31 maart in verpleeghuis Leythenrode aan de Hoogmadeseweg
55 in Leiderdorp. Zijn figuratieve goauches zijn dagelijks van
10.00 tot 20.00 uur te bezichtigen.
Dub-dichter Linton K. Johnson in LVC
Rond 1980, toen Groot Brittannië geteisterd werd door
ernstige rassenrellen, maakte de Brits-Jamaicaanse dich
ter Linton Kwesi Johnson de albums die hem bekendheid
brachten: 'Dread Beat an 'Blood', 'Forces of Victory' en
'Bass Culture'. Veelvuldig was die dagen zijn stem te ho
ren in rockclubs en op poëziefestivals.
recensie wunand zeilstra
'De Klokkenluider van de Notre Dame'
van Eddy Verbruggen en René Verreth
ri Victor Hugo door het
Burlesk, grotesk, wreed en hu
moristisch: het zijn toepasselij
ke typeringen die het gezel
schap zelf voor de beelden van
het totaalspektakel 'De Klok
kenluider van de Notre-Dame'
in het programmaboek aan-^
draagt. En dat alles wordt
smeuïg Vlaams opgediend,
want dat worden we als Hollan
ders geacht daaraan toe te voe
gen.
Het zijn vooral speelse plaat
jes die een kleine twintig ac
teurs ons voortoveren. Er zit van
alles wat in, van volkstoneel, via
een vleugje commedia dell'arte,
een enkel cabaretesk commen
taarnummer, sociaal drama, pa
rodie, kindertoneelscènes, mu
sicalfragmenten, tot een heus
Brechtiaans Dreigroschen-
oper-sfeertje.
Toch maakt die veelheid aan
stijlen de produktie er niet echt
sterker op. Noodgedwongen ko
men de personages niet verder
dan oppervlakkige clichéfigu
ren. Quasimodo bijvoorbeeld,
de titelrol, kan niet veel anders
dan gebocheld rondstrompelen.
De interpretatiemogelijkheden
voor de alom beminde Esmeral
da blijven beperkt tot verleide
lijkheid en een nobel karakter.
Daarmee blijft alles eenduidig
aan de oppervlakte. Dat is ken
nelijk de bedoeling geweest, het
spektakelelement en de veelal
vrolijke liedjes dienen dat te
compenseren.
Wat pleit voor de voorstelling,
is het tempo en het ontbreken
van tijdrovende changementen.
Met enkele zetstukken en stella
ges wordt aan de toeschouwer
enig houvast geboden om zich
een beeld te kunnen vormen
van het Parijs in de vijftiende
eeuw. De vaak vrolijke deuntjes
van de begeleidende muziek
maken met de onbeantwoorde
liefdes van de verschillende
hoofdpersonen korte metten.
Dat betekent veel luchtige kost
en een heel klein beetje sociaal
drama in een toch niet echt
glansrijk spektakel. De bonte
verscheidenheid van dit strip
verhaal in theatervorm mist
daarvoor het vereiste raffine
ment.
amsterdam/leiden peter bruyn
Ruim tien jaar later staat het
Europese continent in het teken
van rassenonlusten. En kijk,
daar is Johnson ook weer. Een
kleine twee jaar geleden ver
schenen een opvallende nieuwe
plaat en een bloemlezing uit
zijn poëzie. Morgenavond is hij
te zien in het LVC, aan de Bree-
straat 66, waar hij begeleid door
een muziek-tape zijn gedichten
leest.
„Maar nu heb je het natuur
lijk over twee totaal verschillen
de dingen," reageert Johnson
onmiddellijk op de vergelijking.
„Wat tien jaar geleden in Groot
Brittannië gebeurde was een lo
gisch vervolg op de eerdere ko
loniale strijd. Dat was een op
stand van de gekleurde minder
heden tegen het racisme van de
overheid. Terwijl wat er nu op
het continent gebeurt, die aan
slagen op buitenlanders, juist
zuiver racisme is. Het Vlaams
Blok, Le Pen in Frankrijk, Neo
nazi's in Duitsland, ik vind dat
de meest onrustbarende ont
wikkeling van de laatste decen
nia. Ik ben ervan overtuigd dat
we ons op een cruciaal punt in
de geschiedenis bevinden: Of
we roepen die ontwikkeling on
middellijk een halt toe, of we
glijden weer regelrecht af naar
de barbaarse samenleving."
Klare taal van de man die tn
1952 op Jamaica geboren werd
en elf jaar later naar Londen
verhuisde. Daar bleek hij een
uitmuntende scholier, ging so
ciologie studeren en manifes
teerde zich begin jaren zeventig
binnen de zwarte bewustwor
dingsbeweging. Hij schreef en
publiceerde poëzie, maar het
duurde tot 1979 voordat hij die
ook met een zware, tegen de
jazz aan leunende reggaebege-
leiding op de plaat zette. En on
getwijfeld droeg het mooie die
pe en dwingende stemgeluid
waarmee hij dat deed bij aan
zijn succes.
Linton Kwesi Johnson wordt
tegenwoordig wel beschouwd
als de peetvader van de 'ragga-
muffin', de rap-variant binnen
de reggae. Zijn poëzie kan be
schouwd worden als een kro
niek van de raciale spanningen
in Engeland. En in het verleng
de daarvan als een reflectie van
raciale spanningen in het alge
meen.
„Wat ik heel bewust probeer,
is om de poëzie te demystifice
ren. Mijn gedichten moeten
voor iedereen duidelijk zijn.
Niet zo abstract dat alleen ikzelf
en een handvol literatuurweten
schappers er iets van snappen.
Het gevaar dreigt natuurlijk dat
je te triviaal wordt. Maar dan is
er weer je vakmanschap dat je
daarvoor moet behoeden."
Muzikant
Na een aantal jaren vooral jour
nalistiek actief te zijn geweest,
verscheen in 1991 onder de titel
'Tings an' Times' zowel een
nieuw album als een bloemle
zing uit zijn poëzie. In het nieu
we werk klinken de recente po
litieke ontwikkelingen in Oost
Europa duidelijk door. Linton
Kwesi Johnson keert zich in te
genstelling tot veel Westerse in
tellectuelen echter niet kramp
achtig van zijn vToegere socia
listische ideeën af.
„Het is de hoogste tijd dat het
begrip 'socialisme' weer op
nieuw gedefinieerd wordt. Het
is kapot gemaakt door de
machtwellust van de Oost-
europese partijkaders en dat
heeft henzelf uiteindelijk ook de
kop gekost. Maar de essentie,
de etiek, met gelijkwaardigheid
en gerechtigheid als uitgangs
punten, daar staan volgens mij
nog heel veel mensen achter. In
het gedicht 'Di Good Life' noem
ik het socialisme 'de herder'. En
we leven in een tijd dat niet de
herder voor de schapen zorgt,
maar dat de schapen zich eens
over de herder zouden moeten
ontfermen."
Dichter, journalist, politiek
commentator. Maar ondertus
sen is daar ook nog de muzikant
Linton Kwesi Johnson. Zijn
meest recente cd heet 'LKJ in
dub, volume two', een vrijwel
geheel instrumentale 'dub'-reg-
gae. Reggaemuziek is altijd zijn
culturele basis geweest, zegt de
Jamaicaanse Brit. „En als je het
per se wilt intellectualiseren,
kun je 'dub' de onderliggende
strucuur van de reggae noemen.
De drums en de bas. En wat je
daar nog aan toevoegt, daar
speel je mee als een illusionist."
In de Katwijkse galerie 'De Witte Duif worden
kleuretsen en kinderboekillustraties van de over
leden kunstenaar Tjeerd Bottema tentoongesteld
en verkocht. Bottema, onderwijzer uit Lange-
zwaag, verhuisde op 35-jarige leeftijd naar Kat
wijk en bleef daar - de oorlogsjaren uitgezonderd
- tot aan zijn dood in 1978.
Van een aantal kleuretsen van Bottema zijn
meerdere versies naast elkaar gezet, waaronder
twee etsen van 'Nacht in Friesland'. Andere wer
ken die te zien èn te koop zijn, zijn onder meer
'Beethoven', 'Naar de Kooi' en 'Torentje te Laren'.
sandra jongenelen
De speelfilm 'Vals Licht' is pre
cies geworden wat filmer Theo
van Gogh (35) ervan had ver
wacht. Hij is nog nooit zo trouw
aan het scenario geweest als nu,
heeft geen enkel compromis ge
sloten met producent Matthijs
van Heijningen en is ook niet
op de montagetafel aan de film
gaan sleutelen. Slechts drie
shots zijn niet in de uiteindelij
ke film terechtgekomen, zo ver
telt hij in zijn flat in Amster
dam-west.
Zijn film is gebaseerd op het
gelijknamige boek van Joost
Zwagerman en gaat over de on
mogelijke liefde tussen de stu
dent Nederlands Simon Prins
(Ellik Bargai) en prostituee
Lizzie Rosenfeld (Amanda
Ooms). Vanaf morgen is de film
in de bioscoop te zien.
'Vals Licht' is Van Goghs zes
de film. Hij maakte zijn debuut
met 'Luger' (1981) en regisseer
de daama onder meer de speel
films 'Een dagje naar het strand'
(1984) en 'Terug naar Oegst
geest' (1987) naar het boek van
Jan Wolkers. 'Een dagje naar het
strand' beschouwt hij als de
beste film die hij ooit heeft ge
maakt, maar 'Vals Licht' be
hoort zeker tot de betere films
uit zijn oeuvre.
'Vals Licht' werd beslist niet
in de meest gelukkige periode
van zijn leven gemaakt. Zijn ge
zinsleven, met vrouw en kind,
viel in duigen toen hij na de fil
mopnames hoorde dat hoofd
rolspeler Ellik Bargai een ver
houding met de moeder van
zijn zoon had. Halverwege de
opnames had hij zijn vrouw no-
tabene zelf aan Bargai voorge
steld. Sindsdien woont hij al
leen. Drie dagen per week zorgt
hij voor zijn zoon.
De twee maanden lange
montageperiode was voor Van
Gogh dan ook niet bepaald een
prettige tijd, erkent hij. Dage
lijks werd hij geconfronteerd
met de nieuwe vriend van zijn
Theo van Gogh: film voor een breed publiek.
ex-geliefde. In 'Vals Licht' heeft
Van Gogh er een wrange toe
speling op gemaakt. In de film
heeft hij een luidsprekerstem
gemonteerd die de heer Bargai
oproept om mevrouw Van Gogh
te ontmoeten bij het meeting-
point op het Centraal Station.
Dit geluidsfragment heeft ech
ter niets met de film te maken.
Termieten
In 'Vals Licht' spat de liefde tus
sen Simon en Lizzie niet van
het doek. „Het is alsof je naar
termieten onder een vergroot
glas zit te kijken", aldus Van
Gogh. Hij heeft een koele, af
standelijke film willen maken
waarin het liegen en bedriegen
van prostituee Lizzie centraal
staat.
Toen de cineast het ma
nuscript voor 'Vals Licht' las,
wist hij direct dat hij de roman
wilde verfilmen. Het boek staat
bol van list en bedrog en dat
fascineert hem. „Het leven is
één grote leugen", beweert hij.
„Het intrigeert me. De leugen is
de kruipolie van het menselijk
verkeer."
Voor de verfilming van 'Vals
Licht' wilde Van Gogh niet
nauwgezet het boek volgen.
Dan zou het een saaie film wor
den, zegt hij, en dat was uiter
aard niet de bedoeling. Zo is Si
mon Prins bij Zwagerman bij
voorbeeld een obsessieve hoe
renloper, terwijl Van Gogh een
voyeur van hem heeft gemaakt.
„Dat was visueel veel interes
santer", maakt hij duidelijk.
Ook is het eind van de film
anders dan dat van het boek en
veroorloofde Van Gogh zich wat
'grapjes', bijvoorbeeld door de
ex-vriend van Lizzie als cocaïne
snuivende porno-fotograaf op
te voeren. Van Gogh laat dit ex-
Linton Kwesi Johnson: „Wat tien jaar geleden in Groot Brittannië gebeurde was een logisch vervolg op de
eerdere koloniale strijd." foto cpd lex van rossen
De prijzen van de etsen variëren van 450 tot 850
gulden. 'De Witte Duif biedt kopers van etsen
ook de autobiografie van Tjeerd Bottema aan, ge
titeld 'Mijn Leven'.
Het twintigtal kinderboekillustraties dat in de
galerie te bezichtigen is, stamt uit 1913. Bottema
maakte de pentekeningen voor de jeugdboeken
serie 'Jong Leven' van schrijver A. Trelker. De prij
zen van de pentekeningen liggen tussen de 175
en 350 gulden.
De verkooptentoonstelling duurt tot 27 februari
en is iedere zaterdag van 11.00 tot 13.00 uur en
van 14.00 tot 17.00 te bezichtigen.
Beeldenstorm
in Den Haag
Het Haags Centrum voor
Beeldende Kunst maakt zich
zorgen over de grove vernie
ling van een aantal beelden
in de gemeente. Vorige week
werd eerst het beeld „Gerda
en het Rendier" in park Mar
lot verwoest, in het weekein
de volgde de vernieling van
drie stenen beelden in het
Zuiderpark en werd de veer
van de muts geslagen van de
bronzen Haagse Jantje aan
de Lange Vijverberg.
„Het lijkt wel een soort
beeldenstorm", stelt N.
Zwart van het Haags Cen
trum voor Beeldende Kunst,
de beheerder van de beel
den. Het herstel van de beel
den kost volgens hem zeker
enkele tienduizenden gul
dens. Van de vernielingen is
aangifte gedaan bij de poli
tie.
In het Zuiderpark zijn twee
beelden van Gra Rueb ver
nield. Het gaat om Vrouw
(uit 1941) en Kat (1939). Van
het eerste beeld is onder
meer het hoofd en een arm
afgeslagen, de Kat werd van
de sokkel getrokken. Ook het
beeld Fluitspeler van Lidy
Buma (uit 1942) is bescha
digd. De enige overeenkomst
tussen de vernielde beelden
is volgens Zwart dat ze circa
vijftig jaar geleden werden
geplaatst. „Juist dit soort
beelden heeft voor het pu
bliek een emotionele waarde.
Bekladden gebeurt altijd wel.
maar dit lijkt wel op een ac
tie", aldus Zwart.
Vorig jaar werd tot twee
maal toe een monumentale
bank in de Scheveningse
Bosjes vernield.
beeldende kunst
Collages hebben de eigenschap
dat het handschrift van de ma
ker er goeddeels onzichtbaar in
blijft. Hooguit aan de manier
waarop de samenstellende de
len in elkaar zijn geplakt kan
men de maker herkennen. Dit
kenmerkende ontbreken van
een handschrift heeft een zeke
re mate van onpersoonlijkheid
tot gevolg, die van invloed is op
de expressiviteit van de collage.
Het maakt de collage, althans in
de afzonderlijke beeldelemen
ten, doorgaans objectiever.
Misschien is dat het, wat ha
pert in de collage-achtige schil
derijen van Alfred Degens. Het
is niet erg duidelijk waarom de
schilder zich zo graag bedient
van de onpersoonlijke collage
als medium, omdat hij tegelij
kertijd een verlangen aan de
dag legt naar de klassieke, dóór
persoonlijk handschrift bepaal
de schilderkunst.
Degens (31) studeerde in
1991 af aan de Koninklijke Aca
demie van Beeldende Kunsten
in Den Haag, waar hij veel aan
dacht trok met de serie 'Oost
West, Thuis Best'. Die bestond
uit zes uitvergrote Delfts blauwe
tegels en was bedoeld als com
mentaar op het vaderlandse ko
loniale verleden. Hij verwierf
hiermee de Koninklijke Subsi
die, mocht exposeren in het Pa
leis op de Dam en kreeg als klap
op de vuurpijl de publieksprijs.
Het nieuwe werk dat nu bij Ga
lerie Bleijenberg tentoongesteld
is, borduurt voort op het gege
ven van zijn eindexamenwerk.
De beelden zijn opnieuw sa-
vriendje Wesley (Thorn Hoff
man) t in één van de scènes een
fotoreportage maken van een
naaktmodel in een rolstoel. Ty
pische Van Gogh-humor dus.
Ook voegde hij een hilarische
tafelscène toe met Cas Enkelaar
en Marijke Veugelers als Prins'
ouders.
Van Gogh heeft met zijn film
niet doelbewust willen choque
ren. Het was zijn bedoeling een
breed publiek aan te spreken.
Het is volgens Van Gogh een
toegankelijke film geworden
met mooie beelden van heden
daags Amsterdam.
Of durven kiezen voor solidariteit? Een kruisverhoor
van Jan Marijnissen, volgend jaar kamerlid voor
de Socialistiese Partij, door Elibert Maathuis
(hoofdredaktie Radio West).
Hoe moet het met de WAO, de migranten, Europa,
de demokratie? Zin in een pittige diskussie? U bent
van harte welkom (en natuurlijk mag u meepratenl).
Restaurant zwembad 'De ZijP
Do. 4 febr. 20.00 uur - Toegang gratis
mengesteld uit readymades: her
en der opgeduikelde plaatjes,
tekstfragmenten en reproduk-
ties. Met behulp van sjablonen,
carbonpapier en andere ingeni
euze technieken worden deze
op het schilderdoek overge
bracht en vervolgens vrijwel ge
heel met de hand ingeschilderd.
Het heeft een grafisch effect,
waarbij de verschillende ele
menten door het feit dat ze zijn
samengevoegd een dialoog met
elkaar aangaan. Een Garfield-
-strip ligt over de Sixtijnse fres
co's van Michelangelo Italian
Graffity') en een Frans Hals-
-achtige gravure over een struc
tuur van tekstfragmenten ('Cha
os - De Gouden Eeuw').
In een aantal gevallen reali
seert Degens aldus krachtige
schildërijen, maar vaak ook
wringt er iets. Het feit dat bijna
alles met de hand geschilderd
wordt en niet, bijvoorbeeld, ge
zeefdrukt, levert frictie op lus
sen het persoonlijke en het on
persoonlijke. Juist door de virtu
oze manier waarop de collages
ingeschilderd zijn, ontstaat het
verlangen naar meer persoonlij
ke schilderijen - een behoefte
die jammer genoeg alleen wordt
ingelost op het geringe aantal
plekken waar Degens zichzelf
een iets klassiekere, naturalisti
sche toets toestaat, zoals in de
opzichtige cartouches uit de se
rie 'Meer over trappen'.
De storingen in het beeld wa
ren misschien minder hinderlijk
geweest wanneer de schilderij
en een duidelijker kader hadden
gehad. Het ontbreken daarvan
maakt de bedoeling van de
schilderijen niet goed aflees
baar. Het resultaat is een serie
arbeidsintensieve doeken die
wel degelijk boeien als decora
tie, maar nog niet voldoende als
inhoudelijke stellingname.
Podiumkunsten
miljoenen tekort
Fonds voor de Po
diumkunsten komt voor het ko
mend seizoen 12 miljoen gul
den tekort. Het fonds had voor
deze periode eigenlijk 20 mil
joen gulden voor Incidentele
produkties nodig. Omdat het
maar acht miljoen gulden te
verdelen had, kon het slechts 94
van de 189 als positief beoor
deelde subsidievragen honord-
