Nieuwe Hitler vrijwel kansloos
Feiten Meningen
In rook opgegaan
Europees BTW-stelsel handig
'Als niemand vrede wil, heeft onze missie geen zin'
VRIJDAG 29 JANUARI 1993
Jaren 1933 en 1993 laten meer verschillen dan overeenkomsten zien
STANDPLAATS MOSKOU
Het goedkoopste gordijn in
Rusland is het rookgordijn,
grapt Viktor. Hij steekt een 'pa-
pirosi' op en hoest goedkeu
rend. Begin tegen chauffeur
Viktor niet over de risico's van
het roken. „Bullshit", zegt hij
dan in zijn beste en enige En
gels. „Ik heb meer vertrouwen
in onze tabak dan in ons drink
water. Alles is hier levensge
vaarlijk."
Viktor rookt sinds zijn twaalfde
al papirosi, Ruslands traditione
le sigaret, die qua model de lief
hebbers van een 'joint' zal aan
spreken. Een kwart deel bestaat
uit in een soort toiletpapier ge
stoken tabak, driekwart gaat op
aan het 'filter', een holle karton
nen huls. Voor hem geen im
port-sigaretten van wel 300 roe
bel (nog geen gulden) maar
'made in Russia' voor 32 roebel
per pakje.
Soms trakteert Viktor zichzelf.
Dan koopt hij Java filtersigaret
ten, de exotische naam ten spijt
ook Russisch. Viktor noemt de
Java de 'Rolls Royce van onze
tabaksindustrie'. Niet vanwege
de kwaliteit, maar de prijs: die
varieert van 70 tot 90 roebel per
pakje. Viktor is een van Rus
lands miljoenen verslaafden. De
Russen paffen er namelijk lustig
op los: volgens de statistieken
rookt een op de drie Russen. En
niemand laat zich van de wijs
brengen door bordjes Nje Koerit
(Niet Roken) in openbare ge
bouwen, stations of vliegtuigen.
Op de binnenlandse vluchten
van Aeroflot blijft het niet-ro-
kensein permanent aan. Voor
wie dat niet wenst te zien, is er
nog de waarschuwing van de
stewardess bij het vertrek. Maar
als het toestel eenmaal in de
lucht hangt, het kopje bronwa
ter is rondgedeeld en de passa
giers verder aan hun lot worden
overgelaten, is het dringen ge
blazen bij de toiletten. Daar
wordt staande, zwijgend en zeer
ernstig gerookt.
Maar hoogst zelden wordt daar
tegen door andere passagiers
geprotesteerd. Meisje, je zult je
lippen nog branden, hoorde ik
een oudere dame eens zeggen
tegen een teenager die zich bij
de groep mannelijke rokers had
gevoegd. Maar wellicht had dat
weinig met roken te maken en
meer met vermeend onbetame
lijk gedrag.
Meestal beperken de niet-ro-
kers zich tot constateringen als
'zdjes mozjno topor vjesjat', je
kunt hier een bijl ophangen, het
Russische equivalent van 'het
staat hier blauw'. Kortom, Rus
land is een paradijs voor rokers.
Voorzover ilc weet is weten
schappelijk niet aangetoond dat
er verband bestaat tussen socia
lisme en rookgedrag. Maar het
is een feit dat China stijf staat
van de hardnekkige rokers en
de voormalige Sovjetunie en de
vroegere Oosteuropese 'satel
lietstaten' koploper zijn in de
Europese tabaksconsumptie.
In 1991 stierven er in de voor
malige Sovjetunie een half mil
joen mensen aan kanker. Vol
gens de statistieken legde een
derde van dit aantal het loodje
vanwege de sigaret. Niettemin
is er geen sprake van door de
overheid geïnitieerde campag
nes tegen het roken. Integen
deel. De westerse tabaksgigan
ten hebben zich met steun van
de Russische regering ongene-
geerd op deze willige markt van
vijftig miljoen verslaafden ge
stort. Niks last van anti-rook-
campagnes of beperkingen op
rookpropaganda, die op de wes
terse markten tot scherpe da
ling van omzet en winst heeft
geleid.
Onbekommerd adverteren mer
ken als Camel en West op de te
levisieschermen, Marlboro heeft
St. Petersburg en Moskou volge
plempt met foeilelijke Marl-
boro-kiosken, in Moskou rijden
Camel-trams en autobussen.
Maar er is hoop. Volgende
maand begint de Russische te
levisie met anti-fookspots voor
kinderen, oh ironie, vervaardigd
door de Amerikaanse schrijver
Andrew Tobias, in de VS bekend
vanwege zijn spotjes 'Kids Say
Don't Smoke'. De oudere gene
ratie is opgegeven, zal in rook
opgaan.
HANS CELEUNSE CORRESPONDENT
In de etalage van een boek
winkel in het centrum van
Bonn trekt een in het oog
springende uitstalling de
aandacht van de voorbij
gangers: Kroniek 1933. Van
dag tot dag in woord en
beeld!
BONN STEVE CRAWSHAW
THE INDEPENDENT
In Duitsland vormen de huidige
sociaal-economische proble
men het gesprek van de dag.
Maar op de achtergrond waart
altijd de beklemmende herinne
ring aan het recente verleden.
En steeds sterker dringt zich de
vergelijking op met toen: des
illusie over de regeringspolitiek,
verbittering over de toestand
van de economie en aanslagen
op buitenlanders met dodelijke
afloop. Dat hebben we toch al
eens eerder meegemaakt?
Morgen is het precies 60 jaar
geleden dat Adolf Hitier, de lei
der van de Nationaal Socialisti
sche Duitse Arbeiders Partij
(NSDAP), kanselier werd van
het Duitse Rijk. Slechts drie van
de elf kabinetsleden waren na-
tionaalsocialisten, ofte wel na
zi's. Toch is de blindheid voor
wat er komen zou achteraf ge
zien ontstellend. Franz von Pa
pen tot enkele maanden
daarvoor zelf kanselier merk
te na Hitiers ambtsaanvaarding
op 30 januari 1933 nog op: „Nu
hebben we hem ingesloten."
Gezapigheid
Wanneer je de Kroniek doorbla
dert, raak je doordrongen van
het gevaar van gezapigheid. In
het begin van 1933 had de pers
vertrouwen in de vooruitzichten
voor dat jaar. Ondanks de groei
ende macht van de „ruiters van
de apocalyps" van de SA, de
stormtroepers van de nazi's,
meldt de liberale VossischeZei-
tung. „De tekenen wijzen er
steeds meer op dat de noodlot
tige cyclus van dreigende ineen
storting is doorbroken." Enkele
weken voor Hitiers benoeming
meldt de FrankfurterZeitung
nog: „De nationaal-socialisti-
sche aanval op de democrati
sche staat is afgeslagen. Het le
ven zelfheeft ons gedwongen
terug te keren naar wat velen zo
lichtzinnig overboord hadden
willen gooien: redelijkheid."
Zelfs nadat Hitier het kanselier
schap had bemachtigd zijn
eerste stap naar het grijpen van
de absolute macht na de verkie
zingen in maart werd er in
Duitsland en in het buitenland
flegmatiek gereageerd. Slechts
hier en daar klonken woorden
van waarschuwing. Generaal
Erich Ludendorff, een held uit
de Eerste Wereldoorlog, schreef
Hitleren zijn voorganger Von Hindenburg.
president Von Hindenburg:
„Door Hitier als kanselier van
het Rijk aan te stellen, heeft u
ons heilige Duitse vaderland in
handen gegeven van één van de
grootste demagogen aller tijden.
Ik voorspel u dat deze verdor
ven man ons land in de afgrond
zal storten en onze natie onme
telijk leed zal berokkenen. Toe
komstige generaties zullen u in
uw graf vervloeken voor wat u
heeft gedaan."
Geen weerklank
Maar deze bittere voorspelling
vond nergens weerklank. In
Frankrijk geloofde men dat de
furie van de nazi's vanzelf zou
afzwakken nu ze medeverant
woordelijk waren voor de pro
blemen van het land. In Groot-
Brittannië werd Hitier omschre
ven als „een man van stro".
Maar de geschiedenis heeft be
wezen dat niets gevaarlijker is
dan het niet onderkennen van
gevaar. En de huidige situatie
vertoont veel overeenkomst met
de toenmalige situatie. Uit opi
niepeilingen blijkt dat de steun
voor politici een dieptepunt
heeft bereikt. Geweld van ex
treem rechts neemt hand over
hand toe. Het Oosten van
Duitsland is verbitterd: de be
volking heeft haar land verloren
maar daar nauwelijks iets voor
in de plaats gekregen.
Maar bij het doorbladeren van
de Kroniek van 1933 overheer
sen toch de verschillen, niet de
overeenkomsten. De periode
voordat Hitier aan de macht
kwam, was een tijd van sociale,
politieke en economische cha-
Het huidige Duitsland is daar
entegen een krachtige demo
cratie, die totaal niet te vergelij
ken is met Weimar. Het is waar
dat de Duitsers zich zorgen ma
ken over het geweld. Maar op
een eenvoudige, symbolische
manier is het hartverwarmend
dat er bijna geen dag voorbij
gaat zonder dat er een actie of
demonstratie tegen Fremden-
hass (vreemdelingenhaat) wordt
georganiseerd. 'Iedereen is er
gens een vreemdeling' is een
veelgehoorde leuze. Het Duits
land van de jaren dertig voelde
zich vernederd door de wereld.
Het Duitsland van de jaren ne
gentig daarentegen is trots op
zijn economische en politieke
prestaties hoewel het schuld
gevoel over het verleden blijft
knagen.
Reputatie
De laatste overdenking in een
eindeloze reeks meditaties over
de Duitse nationale identiteit
verscheen onlangs in DieZeit.
Onder de kop 'Ik ben een Duit
ser: wat houdt dat in?' zegt de
schrijver dat de Duitsers hun
Duits-zijn moeten leren aan
vaarden. „Of we het nu willen of
niet, onze buren noemen ons
Duitsers. De reputatie die Duit
sers bij hun buren hebben, is
een deel van de realiteit van ie
dere Duitser en zelfs een nut
tig deel." De auteur betoogt dat
de huidige generatie niet onder
de nationale verantwoordelijk
heid voor het verleden uit kan.
„De joden of Polen mogen van
ons verwachten dat we ons niet
verschuilen achter het feit dat
we later zijn geboren, waarmee
we zouden suggereren dat er in
ons land helemaal niets ergs is
gebeurd."
Dergelijke overpeinzingen zijn
niet ongewoon, zelfs niet buiten
het verheven klimaat van Die
Zeit, hetgeen wijst op een ander
belangrijk verschil tussen 1993
en de verbittering van 1933. Te
genwoordig gelooft Duitsland
dat macht altijd samengaat met
verantwoordelijkheid. In 1933
leefde dit besef niet.
Een reëlere overeenkomst tus
sen de onzekerheden van de ja
ren dertig en de huidige malai
se, ligt elders. Toen grepen de
politici wanhopig om zich heen
naar houvast en een uitweg uit
de crisis, terwijl communisten
en fascisten de economische en
politieke ineenstorting voor hun
eigen doeleinden gebruikten.
Het lijkt er niet op dat de ge
schiedenis zich in het vrij sta
biele Duitsland van de jaren ne
gentig zal herhalen.
VERTALING MARGREET HESLINGA
TOM JANSSEN
BELASTING BELICHT
De handelsgfenzen tussen de
lidstaten van de EG zijn sinds
begin deze maand verleden tijd.
Mens, kapitaal en goederen
mogen vrijwel ongehinderd van
de ene lidstaat naar de andere
lidstaat. Ook de wetgeving voor
de BTW in de EG is veranderd.
Voor transacties tussen EG-lan-
den geldt één en hetzelfde stel
sel. Voor transacties tussen niet-
EG-landen blijft het oude stelsel
gelden. Voor particulieren levert
het nieuwe BTW-stelsel vooral
voordelen op.
Hoe zit het BTW-stelsel voor de
particulier in elkaar? Als men
vóór 1 januari 1993 goederen in
bijvoorbeeld Duitsland aan
schafte, dan moesten daar in
Nederland BTW, invoerrecht en
accijns voor worden betaald.
Dit is nadelig, want het Neder
landse BTW-tarief bij voorbeeld,
is 2,5 procent hoger dan het
Duitse. In de praktijk gaf de Ne
derlander dan ook vaak niets
aan en glipte stiekem met de
goederen over de grens.
Sinds 1 januari kan de particu
lier rustig met goederen die hij
in Duitsland (of een ander EG-
land) heeft gekocht de grens
overstappen. Hifhoeft namelijk
nu niet meer in Nederland ze
ventien procent BTW te beta
len, maar moet in het land waar
hij de goederen heeft gekocht
BTW betalen (hier dus Duits
land). Dat scheelt toch weer.
Koopt hij daarentegen een pro-
dukt in bijvoorbeeld Zwitser
land (niet-EG) dan geldt het ou
de stelsel en moet hij bij terug
keer in Nederland BTW, invoer
rechten en accijnzen voldoen.
Binnen de EG kunt u dus prijs
voordelen behalen door een
produkt te kopen in het land
met het laagste BTW-tarief.-Nog
beter is het om naar de totaal
prijs van een produkt te kijken.
Sommmige produkten zijn na
melijk sowieso al goedkoper in
het buitenland. Heeft u bijvoor
beeld een bril nodig dan loont
het de moeite een kijkje te ne
men in een winkel in België of
Duitsland. Voor speelgoed daar
entegen hoeft u de grens niet
over te gaan, daarin is Neder
land het goedkoopst.
U mag overigens niet meer goe
deren meenemen dan u nodig
heeft voor eigen gebruik. Neemt
u meer mee, dan moet u weer
gewoon Nederlandse BTW be
talen in plaats van de buiten
landse. Maar hoeveel heeft u
nodig voor eigen gebruik? Dat is
voor iedereen anders.
Voor accijnsgqederen zijn er be
paalde hoeveelheidsgrenzen
vastgesteld. Neemt u bijvoor
beeld meer dan achthonderd si
garetten, negentig liter wijn of
tien liter gedistilleerd mee dan
moet u bewijzen dat dit voor ei
gen gebruik is. In de praktijk zal
dit alleen op de vliegvelden en
in de zeehavens voorkomen. De
bagagecontrole in de EG is ook
vervallen.
Een uitzondering op de regel
dat BTW betaald moet worden
in het land waar de goederen
zijn gekocht, vormen de aanko
pen van auto's, schepen en
vliegtuigen. Hierover moet BTW
betaald worden in het land
waar de koper van het voertuig
woont. Deze regeling is er, om
dat het bij zulke goederen vaak
om hoge bedragen gaat. Men
was bang dat iedereen zijn
schip of auto ging kopen in het
land waar het BTW-tarief het
laagst is. BTW wordt betaald in
het land waar de koper woont
en niet waar het voertuig wordt
gekocht.
Een andere uitzondering zijn de
aankopen die worden gedaan
bij postorderbedrijven. Ook de
ze aankopen zijn belast met de
BTW van het land waar de ko
per woont. Ook hier wilden de
verschillende regeringen niet
dat de Europese consumenten
vanuit hun luie stoel alle koop
jes kon doen in het land waar
het BTW-tarief het laagst is.
Voor ondernemers zit het BTW-
stelsel complexer in elkaar. Voor
hen is de nieuwe wetgeving één
grote wifwar van afwijkingen,
uitzonderingen, afwijkingen op
de uitzondering en ga zo maar
door. Daar komt nog bij dat er
zeer hoge eisen worden gesteld
aan de administratie van de on
dernemer. De douanecontrole
vindt niet meer bij de grens
plaats, maar aan de hand van
die administratie.
De huidige regeling is een over
gangsregeling. Op 1 januari
1997 moet een definitieve rege
ling in werking treden. Vergele
ken met de overgangsregeling
blinkt de eindregeling straks uit
in simpelheid. Waarom de over
gangsregeling zo moeilijk is
weet eigenlijk niemand.
Bevelhebber VN-troepen voormalig Joegoslavië:
Unprofor weten nu dat niet in
staat is gebleken de Kroatische
aanval te verhinderen.
Maar Nambiar noemt dat
laatste ook geen taak voor de
blauwhelmen.Als een van bei
de zijden de afspraken negeert,
staan we machteloos. Wij zijn
licht bewapend, we zijn bij een
aanval niet eens in staat ons zelf
echt te verded igen
Het is volgens hem aan de Vei
ligheidsraad en andere diplo
maten om een einde aan het
nieuwe conflict te maken. Het
enige dat zijn mensen kunnen
doen, is proberen om met beide
zijden in gesprek te blijven en
hen weer aan de onderhande
lingstafel te krijgen.
„Ik heb VN-secretaris-generaal
Boutros Ghali inmiddels laten
weten dat als niet tot een
staakt-het-vuren komt, het vre
desplan voor Kroatië weinig
toekomst meer heeft." Op de
vraag of hij voor terugtrekking
van Unprofor is, zegt de gene
raal: „Als geen van beide zijden
echt vrede wil, heeft onze aan
wezigheid weinig zin. En als
commandant staat voor mij op
dit moment de veiligheid van
mijn manschappen voorop."
„Maar als het stof is neergesla
gen, zullen de partijen hier de
internationale gemeenschap die
ze nu in hun ongeduld, frustra
tie, haat en angst uit de weg
proberen te duwen, weer nodig
hebben. Als soldaat roep ik ie
dereen op om deze gevechten,
dit zoeken naar wraak, op te ge
ven en nu te komen onderhan
delen. Want vroeger of later
ven en moeten we toch met zijn
allen de problemen oplossen."
„Als er in een dag of twee geen
wapenstilstand tot stand komt,
vrees ik het ergste voor de toe
komst. Er is maar weinig nodig
om heel Kroatië weer in een
oorlog te betrekken." De India
se generaal Satish Nambiar, be
velhebber van de VN-troepen
(Unprofor) in het voormalige
Joegoslavië, verbergt in zijn ge
sprek met de pers in het VN-
hoofdkwartier in Zagreb zijn be
zorgdheid en teleurstelling over
de gevechten bij de Kroatische
havenstad Zadar niet. Een einde
van de strijd lijkt ver weg. Alles
wijst erop dat de situatie snel
verslechtert.
De strijd breidde zich gisteren
uit naar de Peruco-waterkracht-
centrale, zo'n honderd kilome
ter van de regio waar een week
geleden de eerste gevechten uit
braken. Rond de stuwdam, die
volgens de Kroaten door de Ser
viërs is ondermijnd, hebben
zich inmiddels Servische troe
pen gegroepeerd.
„En voor zover wij weten, is dat
langs de hele frontlijn het ge
val", aldus Nambiar. Hoe sterk
de troepen zijn, kan hij niet pre
cies zeggen. „Maar uit het feit
dat er op dit moment in Knin
(de hoofdstad van de Servische
republiek Krajina) geen man op
straat loopt, kun je constateren
dat de mobilisatie volledig is."
Het nieuwe conflict maakt het
werk van de VN-troepen bui
tengewoon riskant. Begin deze
week kwamen twee Franse mili
tairen om door Kroatisch artille
rievuur. Bovendien is een aantal
Franse soldaten op verscheide
ne plaatsen enkele dagen vast
gehouden. In het stadje Benko-
vac houden Serviërs 21 man
VN-personeel, onder wie Ne
derlanders vast in hun hotel.
Nambiar: „De Kroaten zeggen
dat hun actie voortkomt uit on
geduld over de resultaten van
de onderhandelingen tot nu
toe. Dat ongeduld kan ik hen
niet kwalijk nemen. De Serviërs
in Krajina gedrageq zich vaak
ergerniswekkend, houden zich
niet aan afspraken en weigeren
echt met de VN-troepen samen
te werken. Niemand is daar
meer gefrustreerd over dan ik
zelf. Maar als we iedere keer als
we gefrustreerd zijn, naar ge
weld grijpen, komt er nooit vre
de. Dan valt de samenleving
uiteen."
Het vredesproces in Kroatië is
volgens hem gefrusteerd door
de gebeurtenissen in Bosnië-
Hercegovina. Daardoor heeft de
aandacht van de wereld zich zo
gefixeerd op de buurrepubliek,
dat iedereen min of meer verge
ten is dat er in Kroatië nog een
probleem ligt.
Zonder internationale diploma
tieke steun kunnen de blauw
helmen weinig doen. Ze hebben
nu eenmaal geen mandaat om
afspraken af te dwingen. Het
enige wat ze kunnen, is bemid
delen bij de onderhandelingen.
Nambiar: „En ook dat was niet
makkelijk, want beide partijen
staan steeds lijnrecht tegenover
elkaar."
Maar juist de afgelopen tijd had
hij de indruk dat er enige voor
uitgang in de besprekingen te
bespeuren viel. De onverwachte
Kroatische militaire actie heeft
die hoop de grond ingebóord en
bovendien de positie van de
VN-troepen ernstig ondermijnd.
Feit is dat de blauwhelmen aan
beide zijden nog rriaar weinig
krediet hebben. De Kroaten zijn
ontevreden omdat er het afgelo
pen jaar zo weinig bereikt is, de
Serviërs willen niets meer van
Franse VN-militairen bewijzen op het vliegveld van de Kroatische hoofdstad Zagreb de laatste eer aan twee
collega's, die enkele dagen geleden omkwamen bij gevechten bij de stad Zadar, in het door Serviërs gecon
troleerde Krajina. foto epa
