'Ik ben trots dat die beelden
telkens weer worden vertoond'
Rtv show
'Ik deel een rapport uit van
magere zesjes en zeventjes'
Uitgebreide
aandacht voor
watersnoodramp
ENSCHEDE GPD
De komende dagen wordt op
radio en televisie de waters
noodramp van 31 januari 1953
uitgebreid herdacht.
Vandaag zendt de KRO om
23.14 uur in het kader van de
documentaire-reeks 'Sporen'
een film uit over de ervaringen
van journalisten, die de ramp
moesten verslaan. Filmer Joost
Middelhoff neemt onder ande
ren Carel Enkelaar, Gerard van
den Bomen (in die tijd Volks
krant-verslaggevers), de toen
malige NCRV-radioverslagge
ver Herman Felderhof en Piet
te Nuyl jr. en Jan de Troye van
de VARA mee terug naar de
plaatsen in Zeeland en Zuid-
Holland waar zij hun reporta
ges maakten. Met behulp van
uiterst gebrekkig materiaal
moesten zij Nederland van het
laatste nieuws voorzien.
In Nieuwerkerk en Ouwer-
kerk op Schouwen-Duiveland
wordt op maandag 1 februari
in aanwezigheid van koningin
Beatrix en een groot deel van
het kabinet de nationale her
denkinggehouden. De NOS-te-
levisie brengt rechtstreeks een
verslag van deze plechtighe
den. De reportage op Neder
land 3 begint om 13.15 uur en
duurt tot 16.00 uur.
Verder verzorgt Omroep
Zeeland een dagvullend radio
programma over de waters
noodramp, met als hoogtepunt
de nationale herdenking op
Schouwen-Duiveland. De uit
zending is via FM en de mid
dengolf in heel Nederland te
beluisteren op Radio 1
In de NOS-uitzending van
aanstaande maandag zijn ook
nog niet eerder uitgezonden
films te zien van bekende cine
asten uit die tijd, zoals Bert
Haanstra, Ytse Brusse en Al-
bert Brosens uit Aerdenhout.
Hun films werden gedeeltelijk
in bioscoopjournaals gebruikt.
Ook het programma Nova laat
morgenavond fragmenten uit
de films zien.
Het Humanistisch Verbond
zendt maandag om 13.10 uur
op Radio 5 het hoorspel 'De
ramp' uit, een zeer persoonlijk,
drama dat werd geschreven
door journalist Rudie van
Meurs, die opgroeide in een
klein Zeeuws dorp.
De EO zendt op donderdag 4
februari het docu-drama 'De
Ramp' uit (20.26 uur - 21.16
uur). Producer/regisseur Fritz
de With reconstrueerde de
ramp met behulp van oogge
tuigenverslagen en beelden
van de Polygoon-journaals.
VRIJDAG 29 JANUAR11993195
Cineast Albert Brosens filmde vanuit lucht Watersnood
Dat het werk soms
voor het meisje
gaat, daar kwam' de
Aerdenhoutse cineast Albert
Brosens op betrekkelijk prille
leeftijd reeds achter. Op de kop
af veertig jaar geleden hield hij
zich op in Bazel om zijn huwe
lijk voor te bereiden.
Dacht Brosens zich geestelijk
even te kunnen losmaken van
zijn vaste opdrachtgever, de
Amerikaanse ambassade in Pa
rijs, ging opeens de telefoon.
Aan de andere kant van de lijn
meldde zich iemand van de
Amerikaanse ambassade in Den
Haag. Nee, ditmaal hoefden er
geen beelden van de Marshall
hulp te worden geschoten, er
gens in Europa. Er was iets an
ders aan de hand. Of hij de
bruiloft de bruiloft wilde laten
en of mister Brosens zich maar
met spoed naar Nederland wil
de begeven. In de nacht van 31
januari op 1 februari was de
zuidwesthoek van Nederland
bijkans geofferd aan de kolken
de. door een opgefokte noord
wester opgezweepte spring
vloed.
Het kwam Brosens allemaal
onwezenlijk voor. In het door
hoog oprijzende Alpentoppen
beschutte Zwitserland zuchtte
een kalm briesje. En nu hoorde
hij opeens over verdronken
land. Over een orkaan die had
huis gehouden in met name het
land van de Zeeuwen, die sinds
jaar en dag gewend waren zich
vast te klampen aan de wapen
spreuk Luctor et Emergo. Maar
helaas hadden duizenden hun
hoofd ondanks het geworstel
niet boven het wassende water
kunnen houden.
Rubberboten
,,Ik ben onmiddellijk terugge
vlogen naar Nederland. Ik heb
de cassette geladen, materiaal
in de camera's gedaan en ik liet
mesnel bijpraten."
Zijn voornaamste missie: het
Amerikaanse aandeel in de
hulpverlening vanuit een vlieg
tuig filmen. Om het nader te
duiden: de dropping van rub
berboten.
Om nooit te vergeten. Tussen
heden en verleden mag dan in
middels een gat van veertig jaar
zijn geslagen, in het geheugen
van Brosens liggen nog vrijwel
alle herinneringen tot in de de
tails opgeslagen. Hij was inder
uitgeven voor huisfilmer van de
'Marshall-hulp. „En zo werd ik
ook ingezet toen de Amerikaan
se hulpverlening in Zeeland op
gang kwam."
Hij meldde zich volgens af
spraak op het marinevliegveld
Valkenburg, alwaar intussen
Amerikaanse gevechtsvliegtui
gen waren geland. „Die werden
ingezet voor het droppen van
rubberboten in het overstroom
de gebied. Mij was gevraagd om
dat vanuit het vliegtuig te fil
men. Ik weet nog dat we de weg
volledig kwijt raakten. De Ame
rikaanse piloten hadden wel
kaarten bij zich, maar ze kon
den zich niet goed oriënteren.
Wat vroeger Goeree-Overflak-
kee was. daar zag je vanuit de
lucht alleen nog maar water,
veel water, afgewisseld door
streepjes."
Het vluchtcommando diri
geerde de vliegtuigen naar lage
re sferen. Toen werd vanuit de
lucht pas echt duidelijk wat er
aan de hand was. „We troffen
mensen op daken, al meer dan
een etmaal zaten ze daar bo
venop."
Staande voor de deuropening
pende zijn camera langs de drif
tig zwaaiende mensen in nood.
Tijdens het filmen van de red
dingsoperatie nam Brosens het
niet zo nauw met de veilig
heidsvoorschriften. „Zonder sa
fety lines stond ik daar voor dat
open gat het droppen van die
rubberboten te filmen. Ach, ik
had niet eens de tijd om bang te
worden. Je bent jong, je bent
bezig en dan zie je geen ge-
Complicaties
Operatie rubberboot verliep
buitengewoon vlot. Binnen de
kortste keren had het vliegtuig
waarin Brosens zich bevond na
genoeg de hele lading van 60
rubberboten afgeworpen. Maar
uitgerekend de dropping van de
laatste, verreweg lichtste rub
berboot, leverde complicaties
op. „Dat kreng werd opgeno
men in een luchtstroom en
sloeg vervolgens tegen de staart
van het vliegtuig. Als gevolg
daarvan dreigde de kist een on
geleid projectiel te worden. De
12 kilo zware Arriflex, de 35
mm-camera waarmee ik werk
te, werd uit mijn handen gerukt.
De camera bleef in een of ander
gat in het vliegtuig hangen. Ik
wilde er naartoe kruipen, maar
een van die Amerikanen riep:
civils in the back. Ik dacht: hoe
krijg ik in vredesnaam mijn ca
tijd een van de zes filmers die
Zuidwest-Nederland in waters
nood filmden. Nog drie zijn er
in leven: Bert Haanstra, Ytzen
Brusse en Brosens. In de zater
dagavondaflevering van NOVA,
en maandagmiddag tijdens de
speciale herdenkingsuitzending
worden fragmenten vertoond
van hun oeuvre, dat indertijd
aaneen is gesmeed in 'The ol
dest enemy'.
Naspeuringen leverde de
NOS onlangs de aanwijzing op
dat de originele filmversie en al
het overbodig bevonden cellu
loid ooit waren overgevlogen
naar de Verenigde Staten. De
Nederlandstalige kopie werd
aangetroffen in het'archief van
de Rijksvoorlichtingsdienst. De
film heeft de Nederlandse bio
scopen nooit gehaald, volgens
NOVA-redacteur Lars Anders-
son omdat het toen toonaange
vende filmproduktiebedrijf niet
„op oneerlijke concurrentie van
een paar vrije jongens" zat te
wachten. Brosens: „Maar op de
Amerikaanse televisie is 'The ol
dest enemy' wèl veel gedraaid.
De daaruit voortvloeiende op
brengst van de rechten hebben
wij geschonken aan de slachtof
fers en aan de nabestaanden
van de slachtoffers."
Huisfilmer
Als aankomende filmer pro
beerde Brosens kort na de oor
log aan de kost te komen met
het vervaardigen van filmjour
naals ten behoeve van de Rijks
voorlichtingsdienst. „Ik filmde
alles over de Rondetafelconfe
rentie aangaande de souvereini-
teitsoverdracht van Indonesië.
Die beelden werden afgedraaid
in een bioscoop aan de Haagse
Kettingstraat. Kwam daar een
Amerikaan op me af die vroeg:
why don't you work straight for
us?"
Brosens liet zich die vraag
geen twee keer stellen. De
Mutual Security Agency, de
Amerikaanse veiligheidsdienst,
kon op hem rekenen. Als came
raman, belast met speciale op
drachten, mocht Brosens zich
mera terug. Vroeg die Ameri
kaan: don't you have a gun?
Maar ik had niets om die boot
van de staart te schieten. Er zijn
zelfs nog lichtkogels afgescho
ten, alle kleuren van het regen
boog zag het om het vliegtuig,
maar de boot wilde er niet af."
Aan boord van het vliegtuig
zat de angst er intussen goed in.
De tragiek van de inzittenden
was dat uitgerekend op het mo
ment dat de hulp grotendeels
was verleend, de nood nabij
was. De staart dreigde elk ogen
blik af te breken, de boot was
kortom goed aan. De cineast
moest zich gereed houden om
te springen. Terwijl het vliegtuig
optrok naar een hoogte van
1000 voet, legde Brosens de
captain het volgende probleem
voor. Als er moest worden ge
sprongen, nou vooruit. Veel be
langrijker was hóe er gespron
gen moest worden. Tja, daar
had de captain in de haast even
niet bij stil gestaan. Een para
chute leek hem bij nader inzien
geen overbodige luxe.
„Inderhaast werd er eentje uit
een of andere hoek gegrist. Ik
zei: dit is allemaal leuk en aar
dig, maar wat moet ik ermee? Ik
kreeg te horen dat ik aan een
haak moest trekken en dat, als
alles goed verliep, het scherm
na een seconde of drie wel zou
openvouwen."
Zover kwam het niet. Een
maal op hoogte gekomen be
sloot de piloot zo goed en zo
kwaad als het ging tot een hol-
deboldervlucht richting Valken
burg. Boven het vliegveld aan
gekomen, zag Brosens ambu
lances af en aan rijden, het
zweet brak hem aan alle kanten
uit. „Ik dacht: dit ziet er niet
best uit. Maar de piloot maakte
letterlijk een crash-landing.
Toen we stil stonden heb ik
hem omhelsd, nou, die vent
had geen draad meer droog aan
zijn lijf."
Veertig jaar na het voorval
vertelt Albert Brosens het, alsof
hij alles zojuist heeft beleefd.
„In de loop der jaren zijn er veel
programma's over de waters
noodramp gemaakt. En telkens
komen daarin weer die opna
men terug van die dropping van
die rubberboten. Dat vervult me
echt met trots, omdat ik die heb
mogen maken. Of dat huwelijk
nog is gesloten? Ja hoor, een
paar maanden later, in mei."
Zo lang hoefde zijn huidige
vrouw dus het werk ook weer
niet vóór te laten gaan.
(Zaterdagavond om 22.45
uur op Nederland 3 en maan
dagmiddag om 13.15 uur,
eveneens op Nederland 3)
Albert Brosens vandaag:
Je was jong, je was bezig en je zag geen ge-
FOTO UNITED PHOTOS DE BOER OLAF KRAAK
Angela Groothuizen ontgoocheld terug uit Roemeens kindertehuis
Ik ben niet blij. Ik ben niet
blij." Angela Groothuizen
zegt het op een milde
toon, terwijl ze nogal mismoe
dig door het kindertehuis in
Slobozia Noua wandelt.
Een jaar geleden werd het in
erbarmelijke staat verkerende
kindertehuis - zo'n 130 kilome
ter ten oosten van de Roemeen
se hoofdstad Boekarest - totaal
verbouwd. Geld, materiaal en
menskracht kwamen spontaan
ter beschikking dank zij een tv-
uitzending van AVRO's De Uit-
tinning.
Een jaar later ging de AVRO-
ploeg eens kijken hoe de huidi
ge toestand is in het tehuis. Het
blijkt dat naar schatting 80 pro
cent van de geschonken spullen
is verdwenen.
Het kindertehuis staat in een
omgeving waar de tijd minstens
een eeuw lijkt te hebben stilge
staan. Overal zijn de onmense
lijke ontsporingen als gevolg
van het dramatische 'beleid'
van dictator Nicolae Ceausescu
goed zichtbaar. Armoe troef in
clit deel van Roemenië waar in
het hotel de centrale verwar
ming koud blijft en slechts af en
toe tergend langzaam een drup
peltje (troebel en ondrinkbaar)
water uit de kraan sijpelt. De
wegen zijn modderpaden en to
nen de sporen van karrewielen
en paardevoeten. Bij iedere stap
hoor je het zuigende geluid van
modderbrij.
Slobozia Noua is een langge
rekt dorpje waar voornamelijk
boeren wonen. Een geasfalteer
de straat met verder modderige
zijwegen. Bij de kleine, armoe
dig ogende boerderijen, die
Ruim een jaar geleden is een
kindertehuis in Slobozia-Noua
(130 kilometer ten oosten van
Boekarest) in Roemenië van top
tot teen opgeknapt dank zij een
uitzending van het AVRO-pro-
gramma De Uitdaging. Presen
tatrice Angela Groothuizen ging
onlangs terug om te kijken hoe
de huidige situatie in het tehuis
is. Het emotionele tv-verslag is
vanavond bij de AVRO te zien
op Nederland 1 om 21.56 uur.
Vooraf wordt om 20.25 uur een
samenvatting uitgezonden van
de uitzending van verleden jaar.
merkwaardig genoeg vaak in
opvallend blauw/groene kleu
ren zijn geschilderd, staan berg
jes brandhout opgestapeld
naast mais.
Gestolen
Angela Groothuizens opgewekt
heid lijkt aanvankelijk niet stuk
te kunnen, als zij op een vries-
koude zonnige ochtend de lan
ge oprijlaan van beton en hard-
gevroren modder aan de ach
terkant van het kinder(wees-
)huis binnenwandelt. De pre
sentatrice wordt bestormd door
de grote schare meisjes, in leef
tijd variërend van zes tot zestien
jaar.
Gewoon doorwandelen is er
bijna niet meer bij: Angela
sleept zich moeizaam maar
desondanks lachend voort, ter
wijl de voornamelijk in vale trai
ningspakken gehulde Roe
meense meisjes in trosjes aan
haar jas bungelen. Haar donke
re lokken betastend, handjes
gevend en liedjes zingend.
Als blijkt dat een groot deel
van de gschonken spullen is
verdwenen, echoot twee dagen
lang de vraag, waar alles is ge
bleven. De Nike-schoenen bij
voorbeeld die enige maanden
later per vrachtwagen richting
Roemenië werden vervoerd. En
de poppen die Angela persoon
lijk heeft uitgereikt.
In haar gesprekken met kin
deren, koks, begeleidsters en le
raressen tracht Angela Groot
huizen een voet tussen de deur
te krijgen. De jongste meisjes
roepen bijna en masse dat de
spullen door de oudere meisjes
zijn gestolen en vervolgens in
het dorpje of aan familieleden
zijn verkocht, anderen beweren
weer dat de begeleidsters en de
onderwijzeressen hun grijpgra
ge handen niet konden thuis
houden. En dan is er ook nog de
bewering dat alle spullen een
plaatsje hebben gekregen in de
'groene schuur', achter het kin
dertehuis.
Neem Dorina. Ze werkt al 12
jaar als medisch assistente in
het tehuis. Zeker, het is na de
komst verleden jaar van de Ne
derlanders een stuk beter ge
gaan. Betere hygiëne, minder
zieken en meisjes die de eerste
weken daarna vier uur onder de
warme douche blijven staan.
Maar: „De dorpelingen hebben
veel gestolen."
De lieve verzorgster en 'moe
der' van het huis Viorica beves
tigt het verhaal.-Veel spullen
zijn gestolen en in het dorp ver
kocht. „Ik heb ze er alleen nooit
op kunnen betrappen", zegt ze.
Voor de Nederlandse program
mamakers is het een kleine
troost dat de spullen vermoede
lijk naar mensen zijn gegaan,
die ook nauwelijks iets bezitten.
De meisjes ogen stuk voor
Angela Groothuizen
voor de wagen van
AVRO's De Uitda
ging. „Ik ben niet
blij." ARCHIEFFOTO
stuk, ondanks hun ogenschijn
lijk vrolijke blikken, verdrietig.
Hun toekomstperpectief („ik
droom nooit over de toekomst,
want die heb ik niet") is niet erg
florissant. Een deel zal later van
een uitkering moeten leven en
degenen die wat meer geluk en
doorzettingsvermogen hebben
komen misschien op de een of
andere vakschool terecht. Wen
sen hebben de meisjes niet,
omdat ze er niet over nadenken.
Wie geen toekomst heeft, denkt
ook niet na over de toekomst.
Regisseur Hans Walter: „Het
wordt geen programma dat lek
ker wegkijkt. Ik wil bepaalde za
ken tegenover elkaar zett.en en
het publiek zelf conclusies laten
trekken. Deze documentaire
moet stof tot nadenken geven.
Want het is duidelijk, dat er wat
aan de hand is met veel spullen.
Daar ben ik wel een beetje van
geschrokken, want een heleboel
kinderen weten bij God niet
waar het speelgoed en de mate
rialen zijn gebleven. In het Wes
ten zou dat inderdaad niet wor
den geaccepteerd; voor Roeme
nië gelden kennelijk andere
Het wordt al snel duidelijk,
dat de huidige situatie in het
kindertehuis Angela Groothui
zen flink aangrijpt. „Ik vind de
situatie verschrikkelijk moeilijk.
Wat zich hier heeft afgespeeld,
daar kunnen wij ons geen beeld
van vormen. Toen ik verleden
jaar binnenliep, leek het wel als
of de stront drie eeuwen niet
was opgeruimd. Wat wij toen
gedaan hebben - het gebouw
renoveren, zorgen dat de meis
jes echte meisjes kunnen wor
den - die uitdaging is geslaagd,
want de leefomstandigheden
zijn sterk verbeterd. Toch ben ik
niet blij, omdat ik me realiseer
dat het straks als wij weer weg
zijn, moeilijk wordt voor de
meisjes."
„Ik hoop in deze documentai
re de Nederlanders die verleden
jaar wat hebben afgestaan, ver
antwoording af te leggen. Ik
deel een soort rapport uit. Dat is
er een van magere zesjes en ze
ventjes."
Snikkend
Als de AVRO/IDTV-ploeg bijna
naar huis gaat, spreekt presen
tatrice Angela op de valreep een
korte, emotionele boodschap
uit. „Ik ga pas met een genist
hart naar huis", zegt ze, „als jul
lie elkaar beschermen, eikaars
vriend zijn en beter voor elkaar
gaan zorgen." De meisjes luiste
ren geconcentreerd en knikken
instemmend.
Buiten is het intussen - zo te
gen de klok van elf - behoorlijk
gaan vriezen. Het taxi-busje
staat met ronkende en rokende
motor klaar. Langzaam stapt de
één na de ander in. Tot ieder
een er is. Maar het wachten is
nog op Angela, die zich maar
moeilijk weet los te weken van
de meisjes, die allemaal per
soonlijk afscheid willen nemen.
Als na vele minuten deze klus
tijdrovende is geklaard, stapt ze
geëmotioneerd in en trekt zich
terug in een hoekje, voorin de
bus. Om het zware afscheid
snikkend in d'r eentje te kun
nen verwerken.
(Uitzending Roemenië-spe-
cial De Uitdaging, vanavond,
Nederland 1, 21.56 uur. Vooraf
vanaf 20.25 uur een samenvat
ting van de uitzending van ver
leden jaar)
