Dissident als vandaal mond gesnoerd
'Onderzoekers hebben
met hun neus gekeken'
Het Gesprek van de Dag
'Het slaat
nergens op'
7/Op de latten?
Olie op Noordwijkse strand
'te diep' om op te ruimen
DONDERDAG 28 JANUAR11993
Gevaar videospelen
Mogelijk verhogen een loodgie
ter en een stekelvarken uit com
puterland de kans op hartklach
ten, epilepsie en kanker. Lood
gieter 'Super Mario' en stekel
varken 'Sonic' zijn namelijk de
twee populairste videospelletjes
ter wereld. En videospelletjes
zijn gevaarlijk voor de gezond
heid van de speler. Tenminste
dat beweerden Ierse, Engelse en
Duitse onderzoekers de afgelo
pen weken. Het Europarlement
nam de zaak hoog op en heeft
om een onderzoek gevraagd
naar de gevolgen van het spelen
op spelcomputers zoals bijvoor
beeld Nintendo en Sega.
„Het slaat allemaal nergens
op", zegt Ruud, eigenaar van
Play On, een videospelletjes
zaak in de Leidse Haarlemmer
straat. „Je moet die conclusies
natuurlijk wel op hun waarde
schatten. Het zijn twee of drie
gevallen, waarbij ze het hebben
geconstateerd, terwijl er miljoe
nen mensen videogames spe
len. Trouwens wat dat onder
zoek naar epilepsie betreft, het
blijkt dat alleen patiënten die
overgevoelig zijn voor flitsende
beelden een verhoogd risico lo
pen. Maar die hebben ook al
last van een gewone TV of TL-
buis."
Uit een ander onderzoek bleek
dat de hartslag van de speler tij
dens computerspelletjes erg
hoog is. Verkoper Gaby: „Ik
snap die argumenten niet. Op
winding heb je toch met elk
spelletje, zelfs met schaken. En
wat dacht je van autorijden. Dat
is toch precies hetzelfde." Ter
wijl voor een dikke honderd
gulden 'Megaman III' over de
toonbank gaat, voegt Gaby er
lachend aan toe: „Het enige ge
vaar van computeren is mis
schien dat je dichtslibt door al
het eten en de weinige bewe
ging"
Consumentenbond vindt volkorenbrood niet altijd volkoren
dikaat 'redelijk' kreeg. Rayon
manager Van Esse weet van
niets. Hij verwijst naar bakkerij
Van Maanen uit Katwijk, die da
gelijks het Digros-brood levert.
Overigens vermeldt ook de
Consumentenbond alle bakkers
van wie het brood is onder
zocht
„Jammer," reageert woordvoer
der HJ. van Maanen op het pre
dikaat 'redelijk.' Als erkende
'echte bakker' laat hij zijn brood
iedere maand keuren bij TNO.
„Daar is het altijd in orde. Het
volkorenmeel wordt altijd apart
aangeleverd, dus ik begrijp niet
wat er bij ons fout zou kunnen
gaan."
Tarwe
Van Maanen verwijst naar zijn
leverancier, molenaar J. Dekker
uit Alkmaar. Die legt uit dat de
fout eigenlijk bij de opstellers
van de Warenwet zit. „In het ze
melgedeelte van de tarwe zit
een bepaalde hoeveelheid ara-
binose. Als je de volle korrel
gaat vermalen en vervolgens
bakken, kom je soms tot een
hoeveelheid waardoor het
brood volgens de Warenwet
niet altijd volkorenbrood is. Be
grijpt u?"
„Nauwelijks".
„Precies, dat geldt voor veel
mensen. Er is dan ook een hefti
ge discussie over die bepaling in
de wet gaande."
Ook bij de Spar aan de Laan van
Ouderzorg in Leiderdorp koch
ten onderzoekers van de Con
sumentenbond een brood, ge
bakken door bakkerij Visser uit
Alphen aan den Rijn. Bakker
Visser wil aanvankelijk niet rea
geren op het onderzoek, maar
na enig aandringen verklaart hij
via een woordvoerder dat hij
'het onderzoek serieus neemt.'
Dat zal best, want zijn volkoren
brood is volgens de test 'echt'
volkoren. Uiteindelijk krijgt ook
dit brood het eindoordeel 'rede
lijk'.
Minpunten
Een van de minpunten is dat
een 'ingrediëntendeclaratie'
(opgave van hoeveelheid ge
bruikte grondstoffen) ontbreekt,
maar dat is volgens directeur P.
Roemer van de Spar een misser
van de Consumentenbond.
„Die declaratie hoeft niet, want
het brood wordt ter plekke ge
sneden en dan volstaat een
kaartje voor het artikel. Alleen
bij voorverpakt brood moeten
de ingrediënten er op staan.
Misschien klinkt dat allemaal
een beetje flauw, maar zo staat
het in de Warenwet.
Een minpuntje van het brood
van Van Maanen uit Katwijk
noemen de consumentenkeur
ders het 'ontbreken van een ou
weltje of een andere volkoren
garantie.' Volgens Van Maanen
hebben de keurders met hun
neus gekeken. „Onder in onze
bakblikken zijn de letters VK
uitgespaard, dus dat is in het
brood zichtbaar. Ouwels ge
bruiken we niet, want dat ziet er
niet mooi uit op het brood. Bo
vendien is het veel te omslach
tig, want je moet die dingen al
lemaal met de hand aanbren
gen."
ERIC JAN WETERINGS»
Fanatieke spelers bij videospelletjeszaak Play On. „Was het echt zo slecht geweest, dan stonden we hier nu niet."
Ook de jonge 'freaks', die me
nen alles van videogames af te
weten en regelmatig de zaak be
zoeken, vinden al die verhalen
onzin. „Lulkoek. Anders had
mijn vriendje allang kanker
moeten hebben", zegt de 12-ja-
rige Shelby, die intussen als de
dappere prins Line de ontvoer
de prinses Zelda aan het redden
is in het gelijknamige spelletje.
„Je ogen worden wel snel moe,
maar dat heb je ook met lezen
in het donker." Eric van veer
tien is ook fanatiek. „Ik zit uren
achtereen achter de computer,
maar niks aan de hand." De an
deren in de kleine zaak knikken
instemmend: „Was het echt zo
slecht geweest, dan stonden we
hier nu niet."
JEROEN KOSTER
Videogame heeft educatieve kant
T. van der Voort, hoogleraar Kind en Media aan
de Rijksuniversiteit Leiden, bemoeit zich slechts
met de psychische en niet met de medische
kanten van het overmatig computerspelen.
„Van de medische aspecten weet ik niks, maar
wat is er mis met een hoge hartslag? Als ik naar
de finale van het wereldkampioenschap voetbal
kijk en het Nederlands elftal doet mee, dan gaat
mijn hartslag ook omhoog. Zolang het onschul
dige opwinding is, is er toch niks op tegen. Kijk,
je moet natuurlijk niet te lang achter een com
puter gaan zitten, maar dat is bekend. Overal
waar 'te' voor staat is verkeerd."
Volgens de hoogleraar heeft zo'n computerspel
letje ook een paar goede educatieve kanten.
„Het vereist naast een goede oog-handcoördi
natie, ook een goed reactievermogen. Boven
dien moet je bij de meeste spelletjes zelf de re
gels ontdekken. In tegenstelling tot bijvoorbeeld
een buitengewoon dom spel als de fruitauto-
Vo'lkdrenbrood hoeft niet per se
volkorenbrood te zijn als er vol
korenbrood op staat. In onge
veer de helft van de gevallen is
er oftewel helemaal geen sprake
van dit stoelgang stimulerend
graanprodukt oftewel van een
twijfelachtig tussenfabrikaat.
Dat beweert de Consumenten
bond tenminste na een uitge
breide test, waarbij ook winkels
in de regio werden bezocht.
Bakkers hebben hun twijfels
over de gevolgde onderzoeks
methode.
Volkorenbrood moet worden
gemaakt van de volledige
graankorrel. Bij andere brood
soorten is een deel van het meel
vervangen door bloem (of
tarwemeel). Dat maakt het ge
makkelijker om een mooi luch
tig brood te bakken, maar er zit
dan wel minder voedingsvezel
in. Volkorenbrood mag alleen
zo heten als het voor 100 pro
cent van volkorenmeel is gebak
ken.
Gehalte
Het probleem bij tests was tot
voor kort dat moeilijk precies
viel vast te stellen hoe 'vol ko
ren' volkorenbrood was. De Wa
renwet geeft nu aan dat dat is te
bepalen door het gehalte van de
stof arabinose te meten en dat
is precies wat de Consumenten
bond heeft gedaan. Resultaat:
twaalf procent van het in Ne
derland aangeboden volkoren is
het absoluut niet en 36 procent
is 'twijfelachtig' of 'redelijk'.
De Digros aan de Stevenshofd-
reef in Leiden is een van de za
ken waarvan het brood het pre
Aanleg Wijkertunnel naar
Tunnel Combinatie Nederland
Leidse promovenda brengt weinig bekende praktijk voor voetlicht
'KGB, geef mij een visum.' Een Rus die een spandoek
met deze tekst aan zijn balkon hing, maakte in de jaren
zestig een goede kans wegens 'chuliganstvo' te worden
veroordeeld. Hooliganism, zo laat deze term zich nog het
best vertalen. Dissidenten en andere 'dwarsliggers' in de
voormalige Sovjetunie werden in het verleden regelmatig
op deze grond veroordeeld. Ruslandkundige N. Wijn-
voord-Van Es onderzocht deze weinig bekende praktijk
en promoveerde daarop deze week aan de Leidse univer
siteit.
Ruslandkundige N. Wijnvoord-Van Es: „Door dissidenten hooligans te noemen, haal je ze omlaag en stel je ze op één lijn met bijvoorbeeld dron
kelappen." FOTO JAN HOLVAST
HAARLEM «ANP
De Wijkertunnel onder het
Noordzeekanaal wordt aange
legd door 'Tunnel Combinatie
Nederland'. Dit heeft Rijkswa
terstaat directie Noord-Holland
bekendgemaakt. Met de bouw
is een bedrag gemoeid van ruim
142 miljoen gulden, exclusief
17,5 procent BTW.
De financierder, de Exploita
tie Maatschappij Wijkertunnel,
heeft de aannemerscombinatie
inmiddels officieel opdracht ge
geven voor de bouw. Tunnel
Combinatie Nederland is een
samenwerkingsverband van
Strukton Betonbouw, BAM Bre-
dero Bouw, Dijckerhoff Wid-
NOORDWUK MONICA WESSELING
De olie die het afgelopen week
einde op de Zuidhollandse kust
is aangespoeld, wordt niet op
geruimd. De olie zit waarschijn
lijk te diep om weg te halen.
Inspecteurs van de directie
Noordzee van Rijkswaterstaat
hebben gisteren het strand ge
controleerd en geen olieresten
meer aangetroffen. „We zijn tot
drie keer toe van de Katwijkse
Uitwatering naar het LangeveM
boven Noordwijk gereden, maar
konden met de beste wil van de
wereld geen oliebrokken ont
dekken", aldus hoofd bestrij-
KLM verlaagt
tarieven op
Verre Oosten
SCHIPHOL
De KLM gaat met onmiddellijke
ingang haar business- en Royal
Class tarieven naar het Verre
Oosten en Australië met enkele
duizenden guldens verlagen. De
verlagingen, met gemiddeld
zo'n 30 tot 35 procent,' zijn een
gevolg van de toenemende con
currentie op de routes naar het
Verre Oosten.
Al eerder besloot de KLM
haar tarieven op de VS sterk te
verlagen. De tarievenslag in de
internationale luchtvaart lijkt
zich nu ook uit ie breiden tot
het Verre Oosten. Hierdoor ko
men de opbrengsten van de
luchtvaartmaatschappijen nog
verder onder druk te staan.
mann, Gebroeders Haverkort
exploitatie mij. en Van Oord
ACZ. De leiding over de werk
zaamheden blijft in handen van
Rijkswaterstaat.
De financiering is in handen
van de Exploitatie Maatschappij
Nederland, een consortium van
ING Bank, Nationale Nederlan
den en Commerzbank. Volgens
Rijkswaterstaat hebben uitein
delijk zeven aannemers meege-
dongen naar de opdracht. De
bouw van de 1.390 meter lange
tunnel onder het Noordzeeka
naal begint 1 maart. De tunnel
moet met name de bereikbaar
heid van het IJmondgebied ver
beteren.
ding kust en zee van de directie
Noordzee van Rijkswaterstaat, J.
Huisman.
Vorige week verloor een schip
op de Noordzee 10.000 liter ru
we olie. In het weekeinde kwam
de olie op het straqd terecht.
Tientallen zeevogels, bedekt
met olie, spoelden aan. De olie
is volgens Rijkswaterstaat bij
uitzonderlijk hoogwater op het
strand terechtgekomen. „Ver
volgens is 'er een flink stuk van
de duinen afgeslagen en heeft
de olieresten bedekt", verklaart
Huisman.
Hij denkt dat de brokken olie
op 30 tot 100 centimer diepte
liggen. Aan schoonmaken valt
volgens Rijkswaterstaat niet te
beginnen.
LEIDEN ERIC JAN WETERINGS
Straatschenderij en het Engelse
'hooliganism' komen nog het
dichtst in de buurt als omschrij
ving van het begrip 'chuliganst
vo', vindt Wijnvoord. „Door dis
sidenten hooligans te noemen,
haal je ze omlaag en stel je ze
op een lijn met bijvoorbeeld
dronkelappen. Ik beschrijf bij
voorbeeld het proces tegen een
lid van de Pinkstergemeente.
Een respectabel man, die in zijn
huis een dienst had georgani
seerd. Door zo'n man aan te
klagen voor chuliganstvo laat
het regime zijn minachting voor
hem blijken."
De dissidentenbeweging ont
stond in de jaren zestig, toen
onder leiding van partijleider
Breznjev de teugels strakker
werden aangetrokken na de be
trekkelijk liberale, maar ook
chaotische jaren onder zijn
voorgaanger Chroetsjov. Het
bekende proces wegens 'anti-
Sovjetagitatie' tegen de weten
schappers Sinjavski en Daniël
markeert het begin van de dissi
dentenbeweging en van de
daarop volgende grootschalige
vervolgingen.
Vaag
De 'politieke' processen trokken
veel aandacht in het Westen,
maar die wegens chuliganstvo
zijn nauwelijks bekend gewor
den. „Vaak werden mensen van
chuliganstvo beschuldigd als
hun activiteiten niet onder een
politiek of religieus delict waren
onder te brengen, als de over
heid geen concrete verwijtbare
handelingen kon bewijzen."
In haar proefschrift geeft de
schrijfster verschillende voor
beelden waar dat in de praktijk
toe kon leiden. „Iemand die op
zijn balkon een spandoek had
gehangen met de tekst 'KGB,
geef mij een visum' werd schen
ding van de openbare orde ver
weten. Of mensen werden op
straat geprovoceerd, waarna
'toevallig' een paar politie-agen-
ten in de buurt waren die de
herrieschopper' op heterdaad
betrapten."
Een andere verhullende factor
was dat de chuliganstvo-artike-
len eveneens werden gebruikt
om dronkelappen, straatschen-
ners en andere a-sociale ele
menten achter de tralies te krij
gen. Volgens Wijnvoord was het
strikter toepassen van deze arti
kelen door de overheid een ma
nier om ook dit.soort 'lastige'
burgers in het gareel te houden.
Ongeveer twee derde van de
veroordeelde dissidenten kreeg
minimaal drie jaar kamp. In de
voormalige Sovjetunie werden
de meeste veroordeelden niet
naar gevangenissen, maar naar
kampen gestuurd. Officieel
heetten deze kampen 'arbeids-
AGENDA
VRIJDAG 29 JANUARI
Wmterconcert door het Leids Politie
Muziek Gezelschap, Stadsgehoorzaal,
aanvang 20.00 uur.
Feestavond met disco in buurthuis 't
Spoortje voor jongeren vanaf 16 jaar,
zaal open 20.00 uur.
Klaverjassen, jokeren en Sjoelen bij
Speeltuinvereniging Stevenshof, C.
van Bruggepad 2, aanvang 20.15
verbeteringsinstellingen
De laatste veroordeling van
een dissident voor chuliganstvo
die Wijnvoord in haar uitgebrei
de literatuurstudie tegenkwam
dateert uit J986. Zij bestudeerde
zowel 'officiële' Sovjetbronnen
als dissidentenliteratuur. Eind
1991 sloot zij haar onderzoek af
na een bezoek aan Moskou.
Glasnost
In de tweede helft van de jaren
tachtig brachten glasnost en pe-
restroika de Sovjetmaatschappij
in liberaler vaarwater. Het arti
kel over anti-sovjetagitatie ver
dween uit de wet en momenteel
Noordwijk
Propaganda-avond van de Noordwijk
se Reddingsbrigade, opvoering van de
klucht 'Gevaarlijk Snoepgoed', De
Rank, Golfbaan 99, aanvang 20.00
Kienavond bij HSV De Sportvisser in
het clubgebouw aan de Bosweg, aan
vang 20.00 uur.
ZATERDAG 30JANUARI
Leiden
geniet iedereen volledige vrij
heid van meningsuiting. Toch
blijkt dat geen garantie te zijn
voor een volstrekt vrije informa
tiestroom.
Wijn voord bezocht eind 1991
de toenmalige Sovjetunie om
daar te spreken met medewer
kers van het openbaar ministe
rie, wetenschappers en anderen
die op een of andere manier bij
chuliganstvo-processen betrok
ken zijn geweest. „Dat was heel
waardevol voor mijn onderzoek,
want veel mensen konden mij
dingen vertellen die nooit zijn
gepubliceerd. Aan de andere
kant was het heel moeilijk om
Platenbeurs in het Antonius Club
huis, Lange Mare, van 10.00 tot
16.00 uur.
Noordwijk
Extra ruildag van de Noordwijkse Ver
van Postzegelverzamelaars. De Kuip,
Zeestraat 1, aanvang 10 00 uur.
Propaganda-avond van de Noordwijk
se Reddingsbrigade, opvoering van de
klucht 'Gevaarlijk Snoepgoed', De
Rank, Golfbaan 99. aanvang 20.00
zaken boven water te krijgen.
Russen leiden aan collectieve
geheimhoudingsmanie."
De wetten in de voormalige
Sovjetunie zijn nog niet hele
maal geschoond van artikelen
die tot machtsmisbruik van de
autoriteiten-kunnen leiden. Het
Russische parlement wil het be
grip chuliganstvo scherper om
schrijven, maar een formeel be
sluit is nog steeds niet geno
men. Daaruit blijkt volgens de
promovenda dat de democratie
nog steeds erg kwetsbaar is:
„Dat debat is een spiegel van de
Russische maatschappij."
Back to the Sixties Party, Hotel Oran
je, aanvang 21.00 uur.
ZONDAG 31 JANUARI
Zoeterwoude
De Bintangs in Don Bosco. Zuid
buurtseweg 57, aanvang 21.00 uur
Wassenaar
Tafelvoetbal
Taf el voet bal toernooi bi j rockcafé Twi
light Zone, Deylerweg 153, van
14.00 tot 17.00 uur
Huur een 9 persoons bus per dag voor:
tf 1/18,- p.p.)
Alle kilometers vrij en inklusief BTW,
All-Risk- en inzittendenverzekering.
Bel gratis voor meer informatie: 06 - 0 99 66 86
Ook verhuur van ski-boxen, sneeuwkettingen e
