Grensverleggende sterrenbeelden
Provincies willen dansdag
niet alléén organiseren
Cultuur&Kunst
Van Gogh vrijgesproken
van anti-semitisme
Zilveren feest in Leidse Schouwburg
Droomvoorstelling Wagners
'Der fliegende Hollander'
WOENSDAG 27 JANUAR11993
Vlaamse subsidieaanvragen
Amsterdam» Het Fonds voor de Letteren verwacht in 1993 twee
maal zoveel subsidieaanvragen van Vlaamse auteurs en vertalers
als in 1992. Het baseert die verwachting op de 32 subsidiever
zoeken die tot nu toe zijn ingediend. In het voorjaar zal het
Fonds enkele tientallen Vlaamse aanvragen binnenkrijgen voor
een aanvullend honorarium. Wanneer er niet snel een toerei
kende Financiële voorziening iq Vlaanderen tot stand komt, ziet
het fonds zich gedwongen het beleid drastisch te wijzigen. Dat
zou betekenen dat de hoogte van de subsidiebedragen omlaag
moet.
Expositie Art Nouveau verlengd
arnhem» De tentoonstelling 'Art Nouveau en Art Deco Glas' in
het Arnhemse Gemeentemuseum is (met inmiddels meer dan
10.000 bezoekers) zo'n succes, dat ze met twee weken verlengd
is tot en met 21 februari. Er zijn 180 glas-objecten te zien uit de
collectie van het Glasmuseum Hentrich in Düsseldorf.
Weefsels van Sumbain Museon
den haag „Eiland aan een draad" is de titel van een tentoon
stelling in het Haagse Museon over oude en nieuwe weefsels van
het Indonesische eiland Sumba. Het eiland is beroemd om zijn
textiel. Weefsels spelen een belangrijke rol in het ceremoniële le
ven van de Sumbanezen en tevens in de mythen over het ont
staan van het eiland. De expositie is te zien van 29 januari tot en
met 13 juni.
In boek 'De Weldoener'
De schrijver en cineast Theo
van Gogh is gisteren door het
gerechtshof in Amsterdam vrij
gesproken van belediging. Van
Gogh werd ervan beschuldigd
zich in zijn boek 'De Weldoe
ner' anti-semitisch te hebben
uitgelaten.
Twee weken geleden eiste
procureur-generaal mr. A.G.
Korvinus een voorwaardelijke
gevangenisstraf van een maand
met een proeftijd van twee jaar
en een geldboete van 2000 gul
den. In 'De Weldoener' komen
passages voor als „wat ruikt het
hier naar caramel" en „vandaag
verbranden ze alleen de suiker
zieke joden". Volgens Van Gogh
zijn die uitlatingen niet beledi
gend en grievend voor joden.
Het zijn „sick jokes" gericht te
gen de auteur Leon de Winter,
die in de context van het stuk
moeten worden gelezen. Het is
een stijl die ook Youp van 't Hek
en Freek de Jonge hanteren, al
dus Van Gogh. Het hof volgde
die redenering.
Forum bijna
zonder schuld
enschede «anp
De schuldenlast van het mu
ziek- en operagezelschap Fo
rum is de afgelopen vier jaar
van 5,9 miljoen gulden naar
acht ton teruggebracht. Dit
blijkt uit het financieel ver
slag over 1992 dat deze week
is gepresenteerd.
Het negatief eigen vermo
gen, waaronder Forum ja
renlang gebukt ging, is hier-%
mee vooral op eigen kracht
nagenoeg weggewerkt voor
het eind van de periode die
geldt voor het Tweede Kun
stenplan (1989 tot en met
1992), zo stelt het gezelschap
tevreden vast. Forum kwam
vooral in financiële nood
door de fusie met het
Overijssels Phüharmonisch
Orkest.
Het financieel verslag over
1992 is mogelijk het laatste
van Forum, want er bestaat
een plan het gezelschap op
te heffen en te laten opgaan
in de nieuwe Nationale Reis
opera. In de loop van februa
ri wordt het besluit van mi
nister D'Ancona (Cultuur)
over de toekomst van Forum
verwacht. Zij neemt tegelijk
een beslisssing over Forum
Filharmonisch. Aangenomen
wordt dat het orkest onder
één noemer wordt gebracht
met Het Gelders Orkest
(HGO).
John Lennon begin en hoogtepunt in carrière van fotografe Annie Leibovitz
Aanvankelijk lukte het niet echt die dag. Vooral Yoko Ono
werkte niet mee. Ter gelegenheid van het verschijnen
van de elpee 'Double Fantasy' wilde het tijdschrift Rol
ling Stone John Lennon op het omslag. De ex-Beatle
stond erop dat zijn vrouw ook op die coverfoto zou ko
men. Tenslotte was 'Double Fantasy' een album dat ze
samen, om en om een nummer zingend, hadden ge
maakt.
Fotografe Annie Leibovitz vond
het prima, maar Yoko was wat
op haar teentjes getrapt. Leibo
vitz' verzoek om, net als John,
uit de kleren te gaan, wees ze af.
Wel ging ze op bed liggen. Len
non schoof in zijn blootje tegen
haar aan, klampte zich als het
ware vast aan zijn in het zwart
geklede vrouw. Leibovitz zag
het mooie contrast en drukte af.
Lennon was zo enthousiast over
de proefafdruk dat hjj de foto
grafe 'de opdracht gaF die foto
op de cover te zetten.
Einde sessie. Ieder zijns
weegs. Lennon en Ono reden
naar hun Newyorkse hotel. Op
het moment dat ze naar binnen
wilden lopen, stapte ene Mark
Chapman uit de anonimiteit
door Lennon neer te schieten. 8
december 1980: John Lennon
vermoord; Annie Leibovitz had
zijn laatste foto. 8 december
1980 is de enige precieze datum
die vermeld staat bij de over
zichtstentoonstelling van het
werk van Leibovitz, die tot en
met 14 maart in het Stedelijk
Museum in Amsterdam is te
Het was de tweede coverfoto
van John Lennon die Annie Lei
bovitz voor Rolling Stone had
gemaakt. Tien jaar eerder, toen
het blad nog maar drie jaar be
stond en Leibovitz net beroeps
was geworden, was de ex-Beatle
de eerste die de destijds 22-jari-
ge fotografe mocht portretteren
buiten Californië. Groot was
haar verbazing toen de hoofdre
dacteur van Rolling Stone, Jann
Wenner, een van haar proefaf-
drukken selecteerde voor de
voorpagina.
De twee Lennon-foto's mar
keren het begin- en het hoogte
punt van Annie Leibovitz' loop
baan als popfotografe. Ze geven
de ontwikkeling aan, van een
lucky shot naar een beheerste
enscenering. Nog altijd legt ze
grootheden vast, maar sinds ze
in 1983 Rolling Stone verruilde
voor Vanity Fair heeft haar
werkterrein zich verlegd naar
alle beroemdheden binnen de
massacultuur van de Verenigde
Staten.
Kenmerkend voor 'een Leibo
vitz' is de combinatie van hel
derheid, kleur, humor, ironie en
lichte absurditeit. Wat de foto's
vooral zo sterk maakt, is dat ze
zo opvallen. Dat klinkt gek,
maar bladerend door een tijd
schrift sla je terug als het oog
een fractie van een seconde een
Leibovitz heeft waargenomen.
Ze trekken meteen alle aan
dacht naar zich toe.
De reden daarvoor is waar
schijnlijk gelegen in het feit dat
Annie Leibovitz jarenlang ver
sterk geënsceneerd waren. Het
liefst werkte ze in haar studio of
bij de mensen thuis. De foto's
hielden hun directheid, maar
werden tegelijkertijd overdre
ven van aard. De enscenering
lag er duimen dik bovenop,
waardoor hef werk aan de ene
kant komischer, maar aan de
andere kant afstandelijker, koe
ler werd.
Beroemd is de foto van
Whoopi Goldberg. Leibovitz
had haar gezien in een Film
waarin de zwarte actrice pro
beerde met zeep haar zwarte
huid weg te wassen. Uiteindelijk
belandde ze in een witte bad
kuip ondergedompeld in (lau
we) melk. Haar armen, benen
en lachende gezicht steken er
bovenuit. Bovendien vormen ze
natuurlijk een prachtig contrast
met de witte melk.
Bijzonder is ook de serie, voor
Vanity Fair gemaakt maar net
als opvallend veel andere uit de
catalogus nooit gepubliceerd,
van Keith Haring. Speciaal voor
de grafFiti-kunstenaar had Lei
bovitz een wit interieur laten
aanrukken. Binnen drie kwar
tier had Haring met zwarte verf
de hem kenmerkende, vrolijke
grafFiti-krabbels aangebracht.
Zelf schilderde hij zich net zo
op. Hij ging op in de achter
grond. Kunstwerken zijn het die
Leibovitz maakt. Meer dan
twintig jaar lang legt ze imago's
voor altijd vast. Sterrenbeelden.
Elke plaat is klassiek of hangt
daar tegenaan. Door haar word
je echt vereeuwigd, hoe vluchtig
het Amerikaanse glamourland
ook is.
'Annie Leibovitz Photographs 1970-
1990'. Stedelijk Museum Amsterdam,
Tot en met zondag 14 maart dagelijks
van 11.00 tot 17.00 uur.
Voor de Britse regisseur Richard Jones is 'het
zich verdiepen in de betekenis van kijken en zien'
het Leitmotiv dat hij aan deze voorstelling meen
de te moeten meegeven. Meestal leidt dat soort
mededelingen tot bedenkingen omdat jonge re
gisseurs het nog wel eens beter «denken te weten
dan Wagner zelf. Hier is dat gelukkig niet ge
beurd. Jones heeft de theaterman Wagner alle eer
gegeven. De componist maakte niet alleen de
muziek maar schreef tot in de kleinste details
voor hoe de voorstelling moest worden opge
bouwd. Technisch waren Wagners opera's vroe
ger vaak heel moeilijk te realiseren, maar de hui
dige stand van de techniek geeft regisseurs en in
hun spoor decorbouwers en lichtontwerpers on
gekende mogelijkheden. In het Muziektheater
zijn die tot volle wasdom gekomen. Ook in de be
lichting en in het toneelbeeld is telkens een Leit
motiv te zien, zodat er veel valt te 'kijken'.
Gelukkig is er ook veel te horen. Wagner bren
gen is voor iedere uitvoerende een krachtproef.
Voor de solisten zeker. Zij moeten een orkestbak
met een kleine honderd musici overmeesteren,
hetgeen volume en vooral uithoudingsvermogen
vergt. De Duitse dirigent Christof Perick, die bij
deze voorstelling het estafettestokje om nog nim
mer opgehelderde redenen van NPO-directeur
Hartmuth Haenchen overnam, is op dat punt een
fijngevoelig man. Hij houdt er een stevig tempo
op na zodat de dames en heren op het toneel niet
ook nog bijkans in ademnood geraken bij de vo
cale toeren die Wagner toch al verlangt. De rolbe
zetting is uitstekend maar vooral toch het (ver
sterkte) koor van de Nederlandse Opera, ingestu
deerd door Winfried Maczewski, verdient de
bloemen.
Het werk wordt in één zitting van bijna tweeën
eenhalf uur afgewerkt. Dat lijkt lang maar door de
betoverende enscenering en de meeslepende
muziek gaat het geheel als in een droom voorbij.
Gaat dat 'zien'.
opera
recensie »sam de jager
Der fliegende Hollander, opera van Richard Wagner Uitvoering
in het Muziektheater Amsterdam door de Nederlandse Opera
mmv het Nederlands Philharmonisch Orkest. Muzikale leiding
Christof Perick, regie Richard Jones
Belangrijkste rollen: ArturKorn (Daland), Kathryn Hames (Sen-
ta), Kenneth Garrison (Erik). Hebe Dijkstra (Mary), Glenn Winsla-
de (Steuermann), Wolfgang Schone (Hollander) Voorstellingen
op 28 en 31 januari (matinee), 2, 5, 8,11, 15, 18 februari, 21 fe-
bruan (matinee).
John Lennon en Yoko Ono. De laatste foto die van Lennon werd gemaakt, voordat hij in New York werd ver
moord. FOTO Copyright 1980 ANNIE LEIBOVITZ/CONTACT PRESS IMAGES
antwoordelijk was voor de aan
dachttrekkende en artistiek
grensverleggende coverfoto's
van Rolling Stone. De direct
aansprekende omslagfoto's
stuwden de verkoop behoorlijk
op.. Leibovitz werd langzamer
hand net zo beroemd als de
sterren die ze fotografeerde, ook
als die sterren Mick Jagger of
Andy Warhol heetten.
In het midden van de jaren
tachtig maakte ze voor Vanity
Fair talloze, zeer bijzondere fo
to's, die zonder uitzondering
leiden Jan Visser, 25 jaar als suppoost in dienst bij de Leidse schouwburg, werd gisteren vanwege zijn jubileum in de bloemetjes gezet. Uit
handen van wethouder Heriny Koek kreeg hij de erepenning van de gemeente Leiden. En als klap op de vuurpijl hadden zijn collega's van de
schouwburg zich merkwaardig uitgedost om hem een gezongen blijk van waardering te geven. foto henk bouwman
„Al waar ik van droomde, zie ik hier", zingt der
fliegende Hollander als hij Senta, de aan hem ver
kwanselde dochter van de de zeeman Daland,
voor het eerst ontmoet. Die woorden zijn eigen
lijk ook symbolisch voor de jongste voorstelling
van Wagners Der Fliegende Hollander in het Mu
ziektheater. De grens tussen droom en werkelijk
heid is vaag. Soms wordt wat in de droom is ge
zien ook bewaarheid. Erik, de verloofde van Sen
ta, ziet werkelijkheid worden dat zij zich vergooit
aan de spookachtige Hollander die nooit meer
dichter bij de gedroomde eeuwige getrouwe zal
komen dan nu. Werkelijkheid wordt zijn 'verlos
sing' niet. Hij blijft voor altijd op zee.
De opera gaat echter niet alleen over het nood
lot van de zeeman maar ook over trouw en over
egoïsme. Wagner heeft telkens aan die elementen
en stemmingen, aan al die mensen een Leitmotiv
gekoppeld dat als een parelsnoer door het werk
slingert. De herkenningsmelodie in optima for
ma. In dit vroege werk begon hij daar mee, maar
het zoeken naar een Leitmotiv en naar de
'unendliche Melodie' bleven hem obsederen. Wa
gner was zijn leven lang rusteloos op zoek naar de
theatrale eenheid tussen muziek en handeling.
Hij wilde de kijker onderdompelen in een muzi
kale droom; zelfs als daar een drakerige legende
als de Vliegende Hollander voor moest worden
gebruikt.
r
De dans heeft geen vast publiek.
De dans moet het hebben van
initiatieven en dansvoorstellin
gen moeten passen in het totale
aanbod van een schouwburg.
Dit zei directeur Martin Berend-
sen van het Th.eatemetwerk Ne
derland deze week op de Lan
delijke Dansdag in cultureel
centrum De Vest in Alkmaar.
Behalve aan het publiek moet er
ook aan provincies worden ge
trokken, zo bleek. Tot nu toe
nemen vijf provincies de kosten
voor hun rekening. Dat moeten
er volgens de organisatoren
meer worden.
De Landelijke Dansdag vierde
het vijfjarig jubileum niet uit
bundig. Hoewel het aantal deel
nemers de afgelopen jaren is
verdubbeld van 75 tot 150, uitte
directeur Fons Dis van De Vest
zijn zorgen over de organisatie.
Aanvankelijk zou Alkmaar de
eerste dansdag organiseren
waarna de organisatie zou rou-
lerën over alle provincies. Maar
daar is niets van gekomen. Al
leen Noord-Holland, Zuid-Hol
land, Gelderland, Utrecht en
Brabant betalen mee. En de
provincie waar de dag wordt ge
houden, betaalt tweemaal zo
veel als de overige vier. Verder
vraagt de organisatie veel tijd en
energie.
Kunstbus
Meer tijd en aandacht wordt er
geschonken aan het trekken van
bezoekers naar dansvoorstellin
gen. In Zuid-Holland loopt er
de kunstbus. Iris van de Goot en
Juliska Kok, medewerkers van
de Culturele Raad Zuid-Hol
land, roemden het succes van
dit project. De kunstbus voert
sinds 1991 vijftigplussers uit de
kleinere plaatsen in Zuid-Hol
land naar de theaters in de gro
tere omringende plaatsen. Ie
dereen die in zijn woonplaats
minimaal veertig geïnteresseer
den weet te vinden, kan de bus
'huren'. De provincie betaalt
400 gulden voor de bus en 350
gulden voor educatieve onder
steuning, zoals een instructie
ochtend vooraf in een muziek
school als het bij voorbeéld om
opera gaat.
Het uiteindelijke doel is: mee-
reizenden aanzetten tot het ne
men van eén schouwburgabon
nement en het volgen van een
cursus kunstzinnige vorming. In
Zuid-Holland komt volgens de
medewerksters 53 procent van
.de deelnemers met de kunstbus
voor de eeïste maal in het thea
ter. Of die vervolgens een abon
nement nemen of een cursus
gaan volgen, is de medewerk
sters niet bekend.
Muziekprijzen
voor Jackson en
Mariah Carey
los angeles upi/dpa
De popzangers Michael Jack
son, Mariah Carey en Boyz II
Men zijn de grote winnaars ge
worden van de American Music
Awards. De uitreiking was aan
leiding voor een galashow in het
Shrine Auditorium in Los Ange
les.
Jackson kreeg voor zijn hele
oeuvre en zijn inzet voor kinde
ren in nood de eerste 'Interna
tionale Kunstenaarsprijs', die
voortaan naar hem zal worden
genoemd. Zijn single 'Remem
ber the time' werd bekroond als
beste soullied, de elpee 'Dange
rous' als beste popplaat.
De beste pop-rockplaat van
1992 was 'End of the Road' van
de groep Boyz II Men. Mariah
Carey won in de categorie pop-
rockzangeres en Billy Ray Cyrus
werd de favoriete country-zan-
ger. Andere prijswinnaars wa
ren Genesis (pop-rockgroep),
Uitgever stopt
met 'Skoop'
De Hollands Pers Unie (HPU)
heeft met onmiddellijke ingang
de uitgave van het maandelijkse
Filmtijdschrift Skoop gestaakt.
Recente onderhandelingen tus
sen uitgever en redactie hebben
volgens de HPU niet geleid tot
werkbare afspraken omtrent
voortzetting van het verliesge
vende blad.
Mariah Carey was behoorlijk in haar nopjes met haar American Music Award. foto afp
Pearl Jam (beste nieuwe band), wassenen'). De American Music bers. Hun status is minder groot
Metallica (beste hardrock Awards worden jaarlijks uitge- dan die van de Grammys, de
band), en Michael Bolton (beste reikt na een landelijke enquete 'Oscars' van de muziekindus-
'hedendaagse artiest voor vol- onder 20.000 muziekliefheb- trie.
HPU nam Skoop in 1987OVCT.
Vorig jaar ontstonden conflicten
tussen de uitgever en de redac
tie over de koers van het blad.
De redactie dreigde in decem
ber met een kort geding, omdat
het vreesde niet bij de ontwik
keling van toekomstplannen
voor Skoop betrokken te wor
den.
De uitgever kan na het ver
breken van de samenwerking
geen recht op de naam doen
geldryi. Die komt weer ter be
schikking aan de Stichting
Skoop.
