Romantiek in de wildernis
Cultuur&Kunst Film
Anti-Duitse film van
regisseur Eisenstein
Een Cadillac of
een ontslagbrief?
Fundamentalisme bedreigt Egyptische sterren
30NDERDAC 21 JANUAR11993
23
Mastroianni is geen latin lover meer
rome» Marcello Mastroianni, de Italiaanse acteur, is op leeftijd
(68) gekomen en heeft geen zin meer in het imago van 'latin
lover' dat hem door de media is opgedrongen. In een interview
met de Italiaanse krant Corriere della Sera zegt hij binnenkort de
Film De laatste dagen aan Tarzan te zullen draaien. Marcello
gaat er voor het laatst voor uit de kleren.Kunnen jullie allemaal
zien hoe ik ben gemaakt en wat voor magere beentjes ik heb.
Daarna zal niemand meer reppen over de 'latin lover'."
FILMS IN LEIDEN
21.00 uur: X, Haarlemn
den
erstraat 52, L
Het is 1938. De Tweede Wereld
oorlog staat voor de deur en in
de Sovjetunie is de nazi-drei
ging voelbaar. Jozef Slalin
neemt Hitiers opvattingen over
de Drang nach Osten weliswaar
niet al te serieus, maar de uit
spraken op zichzelf maken de
verhouding tussen de twee tota
litaire staten toch gespannen.
Waar dictators bevelen, moet de
film gehoorzamen en het is dan
ook niet vreemd dat de Sovjet
autoriteiten een anti-Duitse
film lieten maken.
Waarschijnlijk hadden we
daar nu nooit meer van ge
hoord als de film niet was ge
maakt door de grootste Sovjet-
regiseur aller tijden: Sergei Ei
senstein. Hij maakte het histori
sche spektakel Aleksandr Nevski
De film is aanstaande woens
dag te zien in de krakersbio
scoop 'X'.
Eisenstein vond voor zijn an
ti-Duitse film aansluiting bij de
historie. In de dertiende eeuw
trok een gewelddadig groepje
Duitse ridders (verenigd onder
de naam Duitse Orde) Polen, de
Baltische staten en een deel van
Rusland in. Het doel van de
Duitse Orde was kort gezegd
heidenen bekeren, steden stich
ten en een groot rijk opbouwen.
In de praktijk kwam het er ech
ter op neer dat de heidenen
werden vermoord en vervangen
door Duitse boeren. De orde
had de naam onoverwinnelijk te
zijn.
Toen de ridders in 1242 al te
ver naar Rusland opdrong,
stuitte zij op fel verzet van de
Russische prins Aleksandr Ne-
vski. Het kwam tot een slag na
bij de plek waar later Leningrad
zou ontstaan en Nevski won.
Daarmee stelde hij een grens
aan de Duitse expansie. Voor
Eisenstein een interessant gege
ven, want Nevski kon gelden als
een communistische 'volksheld'
avant la lettre die als een Stalin
een 'volksleger' leidde tegen een
barbaarse 'Teutoonse horde'.
Eisenstein was omstreeks 1938
in het westen algemeen erkend
als een grote filmmaker, maar
in zijn eigen land was hij niet
populair. De Sovjetautoriteiten
veroordeelden hem om zijn ex
perimenten met vorm en ntme
en noemden zijn stijl 'formalis
tisch'. Toen hij aan Aleksandr
.Nevski begon, had hij dan ook
al in geen negen jaar een op
dracht gehad. Bovendien stond
vanaf het begin voorop dat de
film sociaal-realistisch moest
worden, zowel qua vormentaal
als qua inhoud. Om dat te ga
randeren kreeg Eisenstein spe
ciaal een rechtzinnig commu
nistisch team van medewerkers
toegewezen. Echte Eisenstein-
fans vinden Aleksandr Nevski
dan ook maar een half meester
werk: van zijn vroegere experi
menten is in de film weinig te
rug te vinden.
Maar Eisenstein maakte van
zijn eerste geluidsfilm toch een
verrassing door zijn intensieve
samenwerking met de compo
nist Sergei Prokofief. Samen ex
ploreerden zij de mogelijkhe
den die filmmuziek bood om de
beelden te illustreren. Dit leidde
tot een spectaculaire versmel
ting van film en geluid tijdens
een veldslag op. een bevroren
meer. Door de combinatie van
beeld en muziek wordt Aleksan
dr Nevski wel eens gekarakteri
seerd als de eerste filmopera (al
wordt er niet in gezongen).
Aleksandr Nevski was bij zijn
verschijnen een groot interna
tionaal succes en volgens de
Sovjetaqjoriteiten een 'patriot
tisch meesterwerk'. Maar in de
Sovjetunie werd de film het vol
gende jaar alweer uit roulatie
genomen na de ondertekening
van het Duits-Russische niet-
aanvalsverdrag. Pas na de Duit
se inval 1941 was de film weer
op ruime schaal in de Sovjetu-
Toen James Fenimore Cooper
in 1825 zijn roman De Laatste
der Mohicanen schreef, moest
het wilde westen nog gekoloni
seerd worden. Bovendien was
de volkerenmoord onder de
oorspronkelijke bewoners van
Noordamerika nog verre van
voltooid. Toch is de tragische
geschiedenis van Hawkeye èn
zijn laatste stamgenoten een
van de beste voorbeelden van
hoe de Indianen aan het kortste
eind trokken in de strijd om het
land van hun voorouders.
recensie mark van den tempel
Last of the Mohicans. Te zien: Cineac 1 en
Odeon 1Den Haag
1757, de Britse kolonie New York. De
oorlog tussen de Engelse en Franse
koloniale machten in Noord-Amerika
is in alle hevigheid losgebarsten. Bei
de partijen proberen de bewoners
van het gebied zowel boeren als
Indianen bij hun strijd te betrek
ken. Dit leidt tot een bloedig treffen
tussen stammen onderling en zinloze
slachtingen op kolonisten. Temidden
van het geweld proberen de overge
bleven mannen van de Mohawk-
stam vader Chingachgook, zoon
Uncas en blanke adoptiezoon Haw
keye voor de winter valt hun afstam
melingen in het westen te bereiken.
Onderweg stuiten ze op een aanval
van Fransgezinde Hurons op een
konvooi Britse soldaten. De Mohica
nen slagen erin de overlevenden te
ontzetten, en escorteren het gezel
schap, waaronder de dochters van de
Britse bevelhebber Munro, naar Fort
William Henry. Ze omzeilen de Fran
se belegering van de vesting, maar
eenmaal binnen zaaien hun berich
ten over moorden op kolonisten pa
niek. Hawkeye verdwijnt in de cel,
maar executie blijft uit wanneer de
Fransen zonder slag of stoot de
macht over het fort krijgen. De vreed
zame uittocht van de Britten mondt
uit in een bloedbad wanneer de bele
gerden in het open veld door Hurons
worden aangevallen. Munro sterft, en
z'n dochters Cora en Alice zijn op
nieuw aangewezen op de bescher
ming van de inlanders die hen eerder
het leven redden.
James Fenimore Coopers verhaal
biedt zoveel aanknopingspunten
voor een interessante verfilming dat
een regisseur zich goed zal moeten
afvragen wat hij nu precies wil gaan
vertellen. Michael Mann, die naast
produktie en regie ook het scenario
van The Last of the Mohicans voor
zijn rekening nam, lijkt die afweging
geen moment te hebben gemaakt.
Zijn spectaculaire produktie hangt er
gens tussen een romantische kos
tuumfilm, een historisch drama en
een avonturenepos in, en probeert
tussendoor nog iets zinnigs te zeggen
over het treurige lot van de Indianen.
Resultaat van al die verschillende
invalshoeken is een film die op geen
enkel vlak echt overtuigt, maar zulke
fraaie afzonderlijke scènes heeft dat
je toch niet van een mislukking kan
spreken. Mann is vooral bekend als
de schepper van Miami Vice, en zijn
haast obsessieve hang naar visuele
perfectie is zowel kracht als zwakte
van de film. Met zijn reconstructie
van het leven in de Brits/Franse kolo
nies steekt hij Stanley Kubrick naar
de kroon, wiens Barry Lyndon een
zelfde finesse uitstraalde.
De keerzijde van deze perfectione
ring is een afstandelijkheid die ten
koste gaat van de romantische en
dramatische elementen van het ver
haal. De romance tussen Hawkeye
(Daniel Day-Lewis) en Cora (Made
leine Stowe) is keurig 18de-eeuws;
smeltende blikken over en weer, daar
blijft het bij.
Beter getroffen is de cultuurbotsing
die Mann telkens benadrukt. De arro
gantie van de koloniale machten
wreekt zich wanneer de Europeanen
zich in de wildernis moeten meten
met de Indianen. Ze worden in de
pan gehakt, en verliezen met hun su
perioriteit ook hun scalp. Zulke mo
menten maken The Last of the Mohi
cans zeer de moeite waard. Maar de
film kent ook hele stukken waar maar
weinig in gebeurt, zodat de betrekke
lijk korte speelduur toch nog een hele
zit wordt.
Glengarry GlemRoss:
David Mamet is een gevierd Amerikaans to
neelschrijver die de afgelopen tien jaar zijn
werkterrein met film heeft uitgebreid. Na
scenario's te hebben geschreven voor uit
eenlopende regisseurs als Sidney Lumet,
Brian de Palma en Bob Rafelson, ging Ma-
met vanaf 1987 zijn werk zelf verfilmen.
Maar het omzetten van virtuoze taalcon
structies in goed lopende scènes bleek lasti
ger dan voorzien, en voor zijn Glengarry
Glen Ross werd toch weer een buitenstaan
der aangetrokken.
Opvallend is dat regisseur James Foley tn
Glengarry Glen Ross het werk van Mamet
meer recht doet dan diens eigen House of
Games en Things Change. De kracht van het
woord staat hier centraal. Er wordt met taal
verleid en vernederd, bedrogen en gedood.
Lokatie is een klein onroerend-goed kan
toor in een buitenwijk van Chicago, midden
jaren tachtig. Een afgezant van het hoofd
kantoor valt op een avond binnen, en con
fronteert de vier aanwezige makelaars op
niet mis te verstane wijze met hun matige
prestaties van de laatste maanden. Zijn ul
timatum luidt: wie na een maand de mees
te verkopen op zijn naam heeft staan, krijgt
een Cadillac. Nummer twee ontvangt een
messenset, de rest een ontslagbrief.
Met adressen van potentiële klanten (de
zogeheten leads) die al jaren als onbruik
baar gelden mogen de vier op stap. De
mannen vatten het nieuws heel verschil
lend op: apathisch, woedend, angstig en la
coniek. Vooral voor Shelley Levene (Jack
Lemmon) staat er veel op het spel. Als oud
ste is zijn energie beperkt, en zijn eens soe
pele technieken zijn verworden tot een
reeks versleten verkooptrucs. Ricky Roma
(Al Pacino) maakt zich geen zorgen. Hij
stond al bovenaan de lijst, en met een nieu
we klant binnen handbereik twijfelt hij er
niet aan die plek te zullen behouden.
James Foley heeft Glengarry Glen Ross
aangekleed met inventief cinemascope-ge-
bruik, sluipende camerabewegingen en film
noir belichting. De structuur van hel to
neelstuk is daarbij onaangetast gebleven.
Het gros van de scènes speelt in de naar
geestige kantoortuin van de firma, en de
handelingen zijn simpelweg ingedeeld in
een vóór en na de pauze. Worden in het
eerste gedeelte de reacties van de verschil
lende makelaars op de onheilstijding vast
gelegd, deel twee concentreert zich op het
politieverhoor dat volgt op de inbraak in het
kantoor waarbij waardevolle leads zijn ge
stolen.
Deze who-dunnitgeeft de film een onver
wacht spanningselement mee, en is een
testcase of het publiek de geïntroduceerde
karakters ook werkelijk heeft doorgrond. In
de ontknoping vjdlen de maskers, en komt
de ware tragedie aan het licht.
De ongewone structuur van Glengarry
Glen Ross is al een plezierige afwisseling op
het formule-filmen in Hollywood, maar er
valt meer te genieten. Zo is het een verade
ming te zien hoe de acteurs alle ruimte krij
gen zelf de spanning in een scène op te
bouwen. Iedereen is dan ook goed. Niet al
leen Pacino en Lemmon, maar ook Alec
Baldwin als macho afgezant en Jonathan
Pryce als willoze slachtoffer van Pacino's
verbale geweld. Een film die sterker wordt
hoe langer je kijkt, en dat zijn vaak de beste.
Komedies met 'sekssymbool' Yousra op Filmfestival Rotterdam
film interview
zondag 7 febru
Niet alleen toeristen worden in Egypte be
dreigd door radicale moslims, ook Egypti
sche filmsterren moeten zich in toenemen
de mate beschermen tegen mogelijke ter
reuraanslagen. Dat geldt ook voor Yousra
en Adel Imam, beiden te zien in Egyptische
komedies op het Film Festival Rotterdam
1993 dat volgende week woensdag van start
gaat. De twee acteurs voeren strijd tegen
het opkomende fundamentalisme in hun
land.
„Adel Imam is de enige echte superster in
Egypte", zegt de vooraanstaande filmcriti
cus Samir Farid in Cairo. „En niet alleen in
Egypte, maar in het hele Midden-Oosten:
van Marokko tot Kuwayt. Hij is uniek. Men
sen gaan naar de bioscoop om hèm te zien.
In de eerste plaats omdat hij een uitmun
tend acteur is. Hij speelt vaak de kleine rit
selaar die uiteindelijk altijd goed terecht
komt. Voor de gewone Egyptenaar, die al
scharrelend in leven moet blijven, is hij dan
ook de absolute held."
Zelfs de grootste filmregisseur zal niet on
der de invloed van Adel Imam uitkomen.
Terrorism and Kebab en Hotch Potch, twee
films die te zien zijn op het komend'Rotter
dams Filmfestival, zijn in de eerste plaats
films van Adel Imam en niet van de regis
seur Sharif Arafa. Hij bepaalt wie zijn mede
spelers zijn. En hij weet de Egyptische mi
nister van binnenlandse zaken over te halen
het centrale verkeersplein in Cairo voor drie
weken af te sluiten om scènes voor Terro
rism and Kebab op te nemen.
Adel Imams tegenspeelster in deze kome
die is de actrice Yousra, op dit moment het
Egyptische sekssymbool en dat is in Egypte
toch meer de gerijpte, ervaren femme fata
le. Met haar smachtende blikken en haar
zwoele stem brengt zij al haar mannelijke
tegenspelers in vervoering en het publiek in
Anti-fundamentalisme
Maar voor de fundamentalisten staan deze
twee sterren synoniem 'voor het door hun
verfoeide wereldse en vleselijke. Yousra
heeft zich bij hun ongeliefd gemaakt door
haar sensuele en onzedelijke imago waarin
zij blijft volharden, en Adel Imam dóór zijn
krachtige anti-fundamentalistische uitspra
ken.
Adel Imam heeft al een langdurige repu
tatie op dit gebied. Zes jaar geleden verhin
derden de fundamentalisten in hun bol
werk Assiut een toneelvoorstelling, want dat
is 'werelds vermaak' in hun ogen. Bij wijze
van protest is Adel Imam, vergezeld door
lijfwachten, naar het hol van de leeuw afge
reisd om in het bewuste theater zijn one-
manshow op te voeren.
Adel Imam was ook zeer goed bevriend
met de vorig jaar op spectaculaire wijze ver
moorde Egyptische schrijver en anti-funda
mentalist Farag Fouda. De acteur bleef bij
de schrijver in het ziekenhuis, tot deze aan
zijn verwondingen bezweek. Adel Imam
veroordeelde deze laffe moord en blijft zich
kritisch uitlaten over de wijze waarop de
fundamentalisten het sociale leven in Egyp
te verzieken.
Sinds deze moord hebben de Egyptische
autoriteiten filmsterren als Adel Imam en
Yousra onder permanente/bescherming ge
steld. En niet voor niets, want ook Yousra
ondervindt aan den lijve de bedreigingen.
„Ik krijg dagelijks dreigbrieven, waarin staat
dat ik vergiffenis bij God moet vragen." De
laatste was van een moslim-piloot uit de
VS. Hij schreef: 'Ik hield van je schoonheid
en adoreerde je. Tot ik je in een film in de
armen van iemand anders zag. Nu haat ik
je. Ik haat je schoonheid en ik wil je ver
moorden omdat je werkelijk niets voor God
doet.' „Ik ga deze man antwoorden", zegt
Yousra strijdvaardig, „want ik ben een
vechter. Je mag niet iemand haten of doden
omdat die een ander geloof heeft".
In Terrorisme and Kebab komt een scène
voor waarin Yousra praat met een funda
mentalist. „Ik vertelde hem dat je niet de
helft kan vertellen van wat de profeet Mo
hammed verteld heeft. Ze verdelen het ge
loof in twee gedeelten. Ze vertellen de ene
helft en verzwijgen de andere. Wat in het
echt ook gebeurt".
„Vorige week nog ging het gerucht dat
terroristen mij hadden vermoord en mijn
huis in de as hadden gelegd. Terwijl ik ge
woon op de set aan het werk was. Ik wist
helemaal van niets. Toen ik thuiskwam trof
ik duizenden boodschappen op mijn ant
woordapparaat en dacht: „Wat is er in
godsnaam aan de hand!?" Vrienden belden
me de gehele nacht bezorgd op en waren
opgelucht toen ze hoorden dat alles goed
met me was en ze zich geen zorgen hoef
den te maken."
„Ik ben bezorgd over het terrorisme, niet
over mezelf. Ik ben niet bang om dood te
gaan. Als ik dood ben, is het toch afgelopen
met me. Maar over Egypte maak ik me wel
zorgen. Dit land zou dit soort terrorisme
niet mogen hebben. Egypte was altijd een
vredelievend land, mejt vredige
Maar ze lijken haast gehersenspoeld."
Filmster Yousra in de komedie 'Hotch Potch'
BIOSCOPEN
ALFA 1 Leidseplein tel. 6278806
Indochine 12 j., dag. 13.30, 20
ALFA 2
Glengarry Glen Ross dag. 14, 19.30,
22, za zo 13.30, 16. 19.30, 22
ALFA 3
Twin Peaks 16j. 14, 18.45,21.30,
7-3 zo 13, 15.45, 18.45,21.30
ALFA 4
Bitter moon 16 j dag. 14, 18,45,
21.30, zazo 13. 15.45, 18.45,
21.30
ALHAMBRA1 tel. 6233192
Sister Act 13 45. 18.45.21.30
ALHAMBRA 2
Husbands and Wives a l dag. 19,
21.45. do vr ma di ook 14
BELLEVUE CINERAMA lel. 6234876
The Bodyguard 13.45, 18.45,
21.30, zo 13.15, 16. 18.45.21.30
CINERAMA 2
Single white female 16 j14, 19,15,
22, zo 13.30, 16.15, 19.15,22
CALYPSO 1 tel. 6234876
Death becomes her a l., 14, 19.15,
22, zo 13.30, 16.15, 19.15.22
CALYPSO 2
The Player a l., dag. 13.45,18.45,
21.30, zo 13.15, 16. 18.45.21.30
CINECENTER CORALINE tel. 6236615
II ladro di Bambini a.l., dag. 14.30,
17. 19.30. 22.15
CINECENTER-CINEMA PEPPE-NAPPA
Olivier Olivier dag. 14, 16.30,
19.30, 22.15
CINECENTER-PIERROT
RebroAdama 16 j., dag. 14.30, 17,
19.45,22
CINECENTER-CINEMA JEAN VIGO
Delicatessen a I., dag. 14.30, 17.15.
19 45. 22
CINEMA 1 INTERN, tel. 6151243
Death becomes her a.l., dag. 19,
21.45
CINEMA 2 INTERNATIONAL
Sister Act a l dag. 18.45. 21.30, za
zo ook 14
CITY 1 tel. 6234579
The last of the mohicans 16). 14.19.
21.30, zo 13.15, 15 45, 19,21.30
CITY 2
Sister Act a i., dag. 13.45, 19.
21.30, fa 13 15. 15.45. 19,21.30
CITY 3
Boomerang a I., dag, 14.15. 18.45,
21.30, ZO 13, 15.45, 18.45,21.30
CITY 4
Midnight Sting 12 j„ dag. 14, 19.
21.30, do vr ma di ook 14.15
CITY 5
Unforgiven 12 j., dag. 14,15, 18.45,
21.30, zo 13, 15.45, 18.45, 21.30
CITY 6
Patriot Games 13.45, 18.45,21.30,
zo 13. 15 45, 18.45,21 30
CITY 7
Home Alone 2 14.15, 18.45,21.30,
zo 13, 15.45. 18.45,21 30
THE MOVIES 1 tel. 6386016
Indochine dag. 18.15,2115, za. zo
ook 15
THE MOVIES 2
Straight no chaser dag. 17 15
Howards End dag. 19, 21.30, za zo
ook 14.45
THE MOVIES 3
Part Time God dag. 17.15, 22, za zo
ook 15.15
Night on earth dag. 19.30
THE MOVIES 4
Raise the red lantern dag 19 30
De Noorderlingen dag 17 .30, 22, za
zo ook 15
21.30, zo 13.15, 16. 18 45.21.30
TUSCHINSKI 2
Home alone 2 a.l., dag. 14, 18.45.
21.30, zo 13.15, 16. 18 45.21 30
TUSCHINSKI 3
The Bodyguard a l., dag. 14, 18.45.
21.30. zo 13.15, 16. 18-45.21.30
TUSCHINSKI 4
Single white female 16 jdag
18.45, 21.30, do.vr ma d. ook 14
TUSCHINSKI 5
Basic Instinct 16dag. 14, 18.45,
21 30. zo 13.15, 16. 18.45,21.30
TUSCHINSKI 6
Beauty and the Beast a.l., dag.
18 45. 21.30, do vr ma di ook 14
TUSCHINSKI CINEAC
Hot Shots 161 doorloperyle voor
stelling vanal 11. Iaatste.21.30
DE UITKIJK tel. 6237460
UTZdag 20,22
Madeleine Stowe en Jodhi May in 'Last of the Mohicans'.
Fraaie scènes redden 'Last of the Mohicans' van mislukking
