Henk van Ulsen: man alleen
T TT TT TT TT) X/" K T TXTCT 23sssasr 24
Poorta kan Andrews
probleemloos vervangen
Van der Meel geeft kleur en klank
Letterkundig Museum mogelijk
van Den Haag naar Amsterdam
DONDERDAG 21 JANUAR11993
Film Boeken
Iraakse kunstenares
Film Boeke
i 1 I I 1 I i I I kofiefexperimenteerden overG
JLmmJ JL. V/ V»/ nu TL. X-Vy T_ JL met beeld en geluid in de gnjp a
schrijft dagboek
over Golfoorlog: „Ik be
grijp absoluut niet waarom
Sovjetfilm Aleksandr Nevs- deze militaire aanvallen
ki. worden uitgevoerd."
PATS viert eerste lustrum
leiden De Leidse Kinder Toneel Club PATS, opgericht voor kin
deren van 6 tot 12 jaar, viert dit jaar zijn eerste lustrum. Dat gaat
gepaard met een aantal activiteiten, waarvan de eerste op zater
dag 23 januari in Gouda. Dan presenteert de club zich tijdens de
manifestatie van de Nederlandse Vereniging voor Amateurthea
ter in de Goudse Schouwburg. In mei gaat het nieuwe stuk
'Bang! of de wraak van de pindarotjes in première in het Micro
theater Imperium. En verder werkt de club aan een toneelgroep
voor tieners, die in de loop van dit jaar gestalte moet krijgen.
Guns N' Roses naar Limburg
Rotterdam Guns N' Roses komt weer naar Nederland. De Ame
rikaanse rockband speelt op zaterdag 5 juni in het Limburgse
Landgraaf, op de draf- en renbaan waar elk jaar Pinkpop wordt
gehouden. Guns N' Roses wordt vergezeld door twee nog nader
te bepalen supporting acts. Aanvang programma is al om drie
uur 's middags. De voorverkoop begint volgende week zaterdag.
theater
recensie dick van teylingen
Ro theater So long, farewell, auf wteder-
seh'n, goodbye, een solovoorstelling van
Sylvia Poorta Regie: Peter Sonneveld, Ge
zien op 20 januari in het LAKtheater
De vrouw komt thuis en poetst
direct een miniem vlekje van
het televisietoestel. Haar haar is
onberispelijk opgestoken, haar
kleding smetteloos. Haar kleine
kamer is voorzien van radio
meubel, opklapbed, Christus
beeld, theelichtje, kerstboom,
wel drie schemerlampen en veel
houtfineer. Ze reddert door het
huis met veel eenzame school-
juffrouwen-efficiëntie.
Als deze vleesgeworden dege
lijkheid haar mond opendoet,
dan citeert en speelt ze The
Sound of Music. Bij gebrek aan
gezelschap communiceert ze al
leen als Maria, kapitein Von
Trapp en zijn kinderen. Ze zingt
prachtig, spreekt smetteloos
Engels en is Julie Andrews tot in
haar vingertoppen. De kinderen
stellen zich voor, de kapitein
verklaart zijn liefde, dat alles
speelt ze alsof ze het zelf be
dacht heeft. En intussen wast ze
haar panty's. Het spel in het
spel over de eenzame schaap
herder spant de kroon: ze doet
Maria en alle kinderen, maar
ook nog met haar uitklapnaai-
doos de poppen, en daarboven
op zingt en jodelt ze. Iemand
anders neemt een kat als huis
dier, zij een film.
De voorstelling waarin dit al
lemaal gebeurt, heet voluit 'So
long, farewell, auf wiederseh'n
goodbye' en heeft dan nog de
misplaatste ondertitel 'Bittere
tranen smaken zoet'. Misplaatst
omdat die niets toevoegt en er
geen woord Nederlands wordt
gesproken. De produktie is al
eerder gegaan bij het RO thea
ter, en werd wegens succes bij
publiek en pers voor kerst in re
prise genomen. Dat overkomt
de groep niet zo vaak.
So long enzovoort is een hy
perrealistische voorstelling: zo
getrouw als de film is gekopi
eerd, zo herkenbaar zijn de
vrouw en haar interieur. Die
herkenbaarheid bepaalt het
grootste deel van het succes.
Het realisme gaat me te ver als
de vrouw live naar de wc gaat
die daarna ook echt doorspoelt.
Een goedkoop effect. Daar staat
tegenover dat de voor de hand
liggende "relativerende knipoog
verder gelukkig uitblijft.
Sylvia Poorta zingt*en speelt
de film met een heel subtiele
humor en perfectie tot in de de
tails. En ik kan het weten, want
de Brits-Oostenrijkse tranen
trekker was de favoriete film
van mijn moeder en de plaat
met de muziek lag regelmatig
op de draaitafel van ons radio
meubel.
So long... drijft op de herken
ning en was zonder Poorta's
imitatietalent onmogelijk ge
weest. Het gevaar van zo veel
binnenhuisrealisme is dat het
maar een kunstje blijft. Er is
geen ander conflict dan dat tus
sen de vrouw en het leven,
maar wellicht is het tonen van
eenzaamheid wel voldoende
voor een kerstvoorstelling. Maar
ook als het niet meer dan een
kunstje zou zijn, dan is dat wel
heel knap uitgevoerd.
Mondriaanfonds
aan het werk,
zorgen blijven
AMSTERDAM ANP
In Amsterdam is gisteren
het Stimuleringsfonds Beel
dende Kunsten, oftewel het
Mondriaanfonds, aan het
werk gegaan. Het fonds
gaat, met een jaérbudget
van 25 miljoen gulden,
moet het subsidiebeleid
voor met name de beelden
de kunst van het ministerie
van WVC overnemen. Ver
schillende organisaties zien
één en ander met enige
zorg tegemoet. Het ministe
rie wil zich zoveel mogelijk
aan 'kerntaken' wijden en
het uitvoerend werk de
deur uit doen. De uitvoe
rende taken (vooral subsidi
ering via opdrachtgevers)
worden in handen van be
staande en nieuwe fondsen
Het Mondriaanfonds zal
voorlopig op drie onderde
len actief zijn: het Verruimd
Opdrachtenbeleid Beelden
de Kunst en Fotografie, het
Praktijkbureau Beeldende
Kunstopdrachten en Kunst
opdrachten bij bouwpro
jecten in de gezondheids
zorg. Het takenpakket zal
echter dit jaar nog worden
uitgebreid met de inciden
tele subsidiëring van beel
dende kunst, vormgeving
De Nederlandse Muse
umvereniging liet gisteren
weten zich zorgen te maken
over de aandacht van het
Mondriaanfonds voor de
niet-kunstmusea. De belan
gen van deze musea zullen
worden verwaarloosd door
'een onevenredig grote aan
dacht van het fonds voor de
beeldende kunsten", vreest
de vereniging.
Deze angst komt overeen
met de kritiek die de Raad
voor het Cultuurbeheer en
van de Raad voor de Kunst
in december vorig jaar heb- jji
ben geuit.
In het Mondriaanfonds
hebben zitting directeur
Van Krimpen van de Kunst-
Hal, voormalig interim-di
recteur Lamers van het
Fonds voor Beeldende Kun
sten, conservator moderne
kunst Schampers van Mu
seum Boymans-Van Beu-
ningen, voorzitter Knip-
scheer van de Stichting
Kunstbeurs en directeur -
Veeneman van Rijksmuse
um Boerhaave in Leiden.
'De ingebeelde zieke' morgen in Leidse schouwburg
Het Noord Nederlands Toneel presenteert morgen in de
Leidse schouwburg een bijzondere Molièrevoorstelling.
'De ingebeelde zieke' werd door Carel Alphenaar ingrij
pend bewerkt en door Chaïm Levano van talrijke muzi
kale elementen voorzien. Paul Vermeulen Windsant re
gisseert onder anderen Wivineke van Groningen en Felix
Troch, maar is vanzelfsprekend vooral afhankelijk van de
prestaties van de 'ingebeelde zieke' zelf. Die verantwoor
delijkheid rust op de tengere schouders van acteur Henk
van Ulsen.
Van Ulsens carrière wordt ge
kenmerkt door het solistische
element: hij sloot zich slechts
zelden voor een langere periode
bij een gezelschap aan en was
meestal naast de grote produk-
ties waar hij met een zekere re
gelmaat voor gevraagd werd
druk doende met allerlei indivi
dueel kluswerk. Fameus is zijn
Gogol-solo 'Dagboek van een
gek' die hij zelfs in de loop van
de jaren in drie versies gestalte
gaf.
Zo'n 'Einzelganger' is bij uit
stek geschikt voor een rol als die
van Argan, Molières ingebeelde
zieke. De komedie is min of
meer een vermomde solo. Van
Ulsen: „Die Argan is een ego
centrisch secreet, een we
duwnaar. Van zijn twee doch
ters heeft hij er één alvast in het
klooster gestopt. Daar heeft hij
dan geen omkijken meer naar.
Die andere probeert hij aan een
dokter te koppelen. Argan is een
aansteller van het ergste soort,
maar ik weet niet of hij er wel
constant van overtuigd is dat hij
echt ziek is. Soms vergeet hij
zijn stok wel eens. Maar het is
geen rotzak, geen misantroop.
Ik wil proberen dat de mensen
toch gevoel voor hem krijgen.
Dat de farce niet helemaal over
heerst. Dat zit ook in de stiltes
die je durft te nemen. Boven
dien, dat doen alsof, dat oppor
tunistische, dat herken ik wel.
In mezelf en in anderen. Dat
aanstellen, bijvoorbeeld ziekte
als een rare uitvlucht. Tsja, dan
word je gekoesterd, toegestopt
als een kindje. Wie zegt dat ik
dat niet heb? Ik voel verwant
schap met die man. Ik had van
die periodes, van die buien,
daarin had ik trekken van hem."
Machtspositie
„Waarom beeldt die man zich
in ziek te zijn? Om er kracht uit
te kunnen putten, om doods
angst aan te kunnen, om exclu
sief te zijn? Om macht uit te
kunnen delen? Een acteur al
leen op het toneel, dat weet ik
maar al te goed, is ook in een
machtspositie. Het is heel moei
lijk om daar geen misbruik van
te maken. Om mensen niet een
gevoel op te leggen, af te dwin
gen."
Molière stierf tijdens het spe
len van de rol van Argan. Er zit
bovendien een schijndoodscène
in het stuk en zulke dingen
gaan aan Henk van Ulsen van
zelfsprekend niet helemaal zon
der enig gevoel voorbij. Hoewel?
„Het kan nog net zo lang duren
als toen ik 45 was. Toen voelde
ik mij heel wat ouder dan nu.
En veel grilliger, wilder en on
aardiger. Ik zag er toen geloof ik
ook slechter uit."
„Ie wordt vandaag-de-dag
heel schril met de dood gecon
fronteerd. Zoals soms door aids.
Kijk maar naar Paul de Leeuw,
de uitzending met die aifispa-
tiënt. Dat vind ik het hoogte
punt van wat ik in tijden gezien
heb. Ik heb hem een grote brief
geschreven. Ik vond het zo
schitterend. De timing, het me
dedogen, het zichzelf overeind
houden. De dood, daar word je
nu in de politiek en alles ontzet
tend mee geconfronteerd. Maar
de eigen dood? Toch denk ik dat
ik daar redelijk op voorbereid
ben. Ik heb mensen om me
heen, van wie de eventuele
dood mij banger maakt dan
mijn eigen dood. Omdat ik ze
dan moet missen."
Willem Nijholt
Van Ulsen heeft bepaald niet de
behoefte om de reis naar het
licht die de arme Molière zo
plots in zijn rol van Argan
maakte meteen te herhalen.
Kwalitatief gezien beleeft zijn
Henk van Ulsen: „Die Argan is een egocentrisch secreet een aansteller van het ergste soort maar ik weet niet
of hij er wel constant van overtuigd is dat hij echt ziek is." archieffoto anp
carrière momenteel zeker geen
ongunstige periode. Met een
grote regelmaat werkt Van Ul
sen nu bijvoorbeeld mee aan de
produkties van het succesvolle
Zuidelijk Toneel. Artistiek leider
Ivo van Hove heeft hem voor
volgend seizoen de rol van Po-
lonius toebedeeld in Shake-
speares 'Hamlet'. Een andere
veteraan is eveneens opvallend
van de partij in deze speciaal
voor 'Antwerpen, Culturele
Hoofdstad van Europa' te ver
vaardigen voorstelling: Willem
Nijholt wordt straks Claudius.
Van Ulsen is eigenlijk nooit
weggeweest, maar hij is mo
menteel wel méér terug dan
ooit. Zelfs ondanks zekere mis
verstanden: „Soms zie je rollen
op toneel of televisie en dan
denk je: verdomme, waarom
speel ik dat niet. Als je daar dan
eens naar informeert, met name
bij de televisie, dan blijkt dat
veel jonge regisseurs, als ze al
zo moedig zijn om het te zeg
gen, eigenlijk bang voor je zijn.
In die zin dat ik toch zou doen
wat ik zelf vind. Dat je je niet
laat regisseren. Maar dat is niet
zo. Dat blijkt ook uit mijn sa
menwerking met Ivo van Hove.
Het is niet zo, maar die naam
heb je al gauw. Maar over dat
soort vraagstukken heb ik me
een jaar of tien geleden en daar
voor veel drukker gemaakt dan
nu. Het zal me worst zijn wat ie
dereen daarvan vindt".
Overleden: Audrey Hepburn (1929-1993)
Nieuwe
directeur bij
Bezige Bij
amsterdam gpd
Het bestuur van uitgeverij De
Bezige Bij heeft Albert Voster
benoemd tot nieuwe directeur.
Voster (48) is nu nog directeur
van uitgeverij Meulenhoff en
treedt per 1 april in dienst, al
dus een bekendmaking van be
stuursvoorzitter Henk Hofland.
Afgelopen december werd be
kend dat de fusie tussen De Be
zige Bij en uitgeverij Balans was
afgeketst. Balans-directeur Jan
Geurt Gaarlandt trok zich terug
omdat hij er niets voor voelde
terecht te komen bij een uitge
verij met grote reorganisatie
problemen. Hij zou per 1 janua
ri 1994 directeur Dolf Hamming
opvolgen.
Hamming werd in december
door het bestuur op non-actief
gesteld nadat hij er niet in
slaagde het personeel op één
lijn te krijgen bij de uitvoering
van een reorganisatieplan. De
Bezige Bij is een van de laatste
zelfstandige literaire uitgeverij
en in ons.Jand. Door de coöpe
ratieve structuur zijn de auteurs
de éigeriSfen van de uitgeverij.
Nils Christe weg
bij Scapino Ballet
amsterdam anp
Nils Christe, artistiek directeur
van het Scapino Ballet Rotter
dam, verlaat het dansgezel
schap met ingang van 1 februa
ri. Het bestuur van het gezel
schap heeft dat bekendge
maakt. Christe was in de zomer
al op non-actief gesteld. Het
vertrek heeft te maken met,'een
verschil van mening over de
wijze waarop de directie wordt
gevoerd'.
Slechts een handjevol echt op
merkelijke films heeft de giste
ren overleden Audrey Hepburn
nodig gehad om wereldfaam te
vergaren en te bestendigen. Op
4 mei 1929 werd ze als Edda
Hepburn-Van Heemstra gebo
ren in de buurt van Brussel.
Haar vader was een Ierse ban
kier, haar moeder een Neder
landse barones. En hoewel adel
niet iets is dat je aan mensen
kunt afzien, Audrey Hepburns
fragiele maar uiterst elegante
verschijning lijkt altijd te zijn
gekenmerkt door wat je aristo
cratie zou kunnen noemen;
klasse. Ze was 'every inch a
lady,' zoals de Engelsen dat uit
drukken. Dat geldt voor de rol
len die ze in films gespeeld
heeft, maar niet minder voor
de stijl waarmee ze haar pu
blieke bekendheid de laatste
decennia heeft gebruikt om
aandacht te vragen voor de
misdeelden in de wereld.
Als onbezoldigd ambassadrice
van Unicef, het kinderfonds
van de Verenigde Naties, was
ze vijf jaar geleden in honge
rend Ethiopië te vinden en de
kreperende Somaliërs bereikte
zij twee maanden voor de
Amerikanen hun actie Restore
Hope aanvingen. Eind septem
ber gaf Hepburn in Nairobi een
persconferentie waar ze haar
emoties nauwelijks de baas
bleef en waar ze de door haar
aanschouwde gruwelen be
schreef als erger dan wat ze ge
zien had tijdens de Tweede
Wereldoorlog.
Toen zij die vergelijking maak
te, wist ze overigens beter dan
je van een Hollywood-ster ver
wachten zou waarQver ze het
had. De hele periode '40-'45
heeft ze namelijk doorgebracht
in Nederland, waar ze tijdens
een familiebezoek met haar
moeder (de ouders waren kort
tevoren gescheiden) door het
uitbreken van de vijandelijkhe
den verrast werd. Als 15-jarige
is ze actief geweest voor het
verzet en ze heeft van nabij ge
zien wat de Slag om Arnhem
heeft aangericht.
Na de Duitse capitulatie in
1945 is Audrey Hepburn nog
driejaar in Nederland gebleven
en volgde een balletopleiding
in Arnhem. Ook in Amsterdam
en Den Haag heeft ze enige tijd
gewoond en ze is altijd ballet
pedagoge Sonia Gaskell blijven
noemen als de persoon die het
meest aan haar artistieke scho
ling heeft bijgedragen. In Lon-
deais Audrey Hepburn in 1948
haar opleiding gaan vervolma
ken en nam ze tevens acteerles
bij Felix Aylmer, waarna in
1951 haar filmcarrière in bewe
ging kwam via kleine rolletjes
in films als One Wild Oat,
Young Wives Tale, Laughter in
Paradise en The Lavender Hill
Mob.
De grote doorbraak volgde in
1954 met Roman Holiday,
waarin ze een prinses speelde
die 'incognito' vakantie viert in
Rome. De rol leverde haar een
Oscar op. In Roman Holiday
was Gregory Peck haar film
minnaar geweest. De twee an
dere grote Hollywood lovers
van die periode, Gary Cooper
en Gary Grant, volgden in Love
In The Afternoon (1957) en
Charade (1963). Maar het was
Mel Ferrer, haar tegenspeler in
de Broadway-opvoeringvan
Ondine (ze won er een Tony
Award mee) die in het werkelijk
leven Audrey Hepburns gun
sten verwierf.»
Ferrer en Hepburn zijn alleen
in King Vidors Oorlog En Vrede
(1956) eikaars tegenspelers ge
weest. Ferrer regisseerde zijn
vrouw in Green Mansions
(1959) en dat is een van de
zwakste Hepburn-films ge
weest. Later heeft hij nog een
film met haar geproduceerd:
Wait Until Dark (1968), een
door Terence Young geregis
seerde thriller die nog lang de
status van 'klassieker' heeft ge
handhaafd. Audrey Hepburn
speelde daarin een blinde
vrouw die belaagd wordt door
inbrekers, maar door de elek
triciteit uit te schakelen veran
dert ze haar handicap in een
voordeel. Na voltooiing van de
ze film kwam een einde aan
het huwelijk van Ferrer en
Hepburn. In 1969 trouwde de
actrice met een Italiaanse psy
chiater en de laatste jaren was
de Nederlander Robert Wolder
haar levensgezel.
Een beroemde rol speelde ze
ook in George Cukors ver
filming van de musical My Fair
Lady (1964), waarin Hepburn
de rol speelde van Eliza Dool-
ittle, het ruw gebekte bloemen
meisje dat door Rex Harrisson
gekneed wordt tot stralende
prinses van de 'beau monde'.
In 1968 zette Audrey Hepburn
een officieuze punt achter haar
filmcarrière, maar een paar re
gisseurs zijn er nadien nog in
geslaagd om haar als 'levende
legende' toch weer voor de ca
mera te krijgen. Dat heeft
slechts één keer gedenkwaar
dig resultaat gehad en dat is in
Robin Marian (1976) ge
weest; Richard Lesters bewer
king van de Robin Hood-legen-
de, met Sean Connery en Aud
rey Hepburn in de zeer aan
doenlijke titelrollen in de herfst
van hun heldendom. Die film
bewees ook dat Audrey Hep
burn weliswaar haar jeugd ver
loren had maar eigenlijk hele
maal niets van haar zeldzame
gratie, klasse en charme, die ze
uiteindelijk tot op 63-jarige
leeftijd is blijven behouden.
muziek
recensie udy van der spek
Liederenavond door Nico van der Meel,
tenor en Eelko Moolenaar, piano Ge
hoord 20 januari in de K&O Kapelzaal te
Leiden
Kenmerkend voor de tenor Nico
van der Meel is het feit dat hij
zijn buitengewoon goed ont
wikkeld technisch vermogen
uitsluitend gebruikt om uit
drukking te geven aan zijn zeer
persoonlijke innerlijk doorleef
de visie op het lied. Hij trekt
zich tot op zekere hoogte weinig
aan van wat andere vertolkers
vóór hem deden, dringt diep
door in de taal van de verschil
lende dichters en tekstschrijvers
die deze avond op het program
ma stonden, zoals Jetteles, Vit-
torelli, Metastasio, Geibel en
Heyse. Van der Meel geeft, zij
het niet altijd met een even soe
pele uitstraling, met een inner
lijk elan maximaal kleur en
klank aan de melodieën van de
componist.
Voor de pauze Haydn,
Beethoven en Schubert, na de
pauze Jensen en Wolf. Een
luchtig begin, over een zwerver
en een zeeman; Haydn's bege
leiding is soms zó expressief dat
hier al een aankondiging van
Schuberts stijl is te bespeuren.
Daarna zes liederen van opus
98 uit 1816 getiteld 'An die feme
Geliebte', hoogtepunt van
Beethovens liedkunst. Er is hier
nooit sprake van een woord
schildering waarbij de betekenis
of gevoelswaarde in muzikale fi
guren wordt vertaald, maar juist
van een begeleiding die zeer
treffend de sfeer van het gedicht
weergeeft en zelfs versterkt.
Zoals in de monotone zinnen
'Wo im Gestein still die Primel
dort sinnt, weht so leise die
Wind, möchte ich sein', heel so
ber en indringend door Van der
Meel gezongen.
Opvallend voor de liederen
van Schubert is het evenwicht
tussen volkse eenvoud eq
kunstzinnig raffinement, oofcin
zijn Italiaanse Canzonen waarin
de tenor subtiel gebruik maakte
van de buigzame klankvariatie
die zijn stem te bieden heeft.
Nico van der Meel eindigde
met Hugo Wolf, een componist
die hem zeer na aan het hart
ligt. In Wolfs liederen zijn har
monie en kleuring ingewikkel
der dan bij zijn voorgangers
zoals Schubert. Nu werd eens
niet gekozen voor poëzie van
Goethe, Mörike of Eichendorff,
maar voor de minder bekende
Geibel en Heyse uit 'Spanisches
Liederbuch'. Technisch moeilij
ke liederen waarin soms vaart,
dan weer helderheid een be
langrijk uitdrukkingsmiddel is.
De begeleiding door Eelko
Moolenaar was punctueel, maar
toch had ik diverse keren het
gevoel dat het samenspel met
Ineke Drabbe (van der Meels
eerdere begeleidster) hechter
was met een fijnzinniger resul
taat.
den haag gpd
I let Letterkundig Museum in Den Haag moet uit
kijken naar andere huisvesting. Het ministerie
van WVC vindt het bedrag van twee miljoen gul
den voor huisvesting en exploitatie te fors in ver
houding tot het totale budget van vier miljoen
gulden. Directeur Anton Korteweg is inmiddels
op zoek naar vervanging voor de behuizing bij
het Haagse Centraal Station.
„Dit probleem speelt al langer en wordt in alle
harmonie met Korteweg besproken", aldus een
WVC woordvoerster. Korteweg bevestigt dat ook
hij de huisvestingskosten te hoog vindt en dat er
zo te weinig geld overblijft voor activiteiten als
tentoonstellingen, archiveren en het uitgeven
van puhlikaties. Hij heeft geen bezwaar tegen
eventuele verhuizing naar Amsterdam, waar op
korte termijn het gerestaureerde Waaggebouw
op de Nieuwmarkt beschikbaar komt. De eind
verantwoordelijkheid voor een besluit tot vertrek
uit Den Haag ligt echter bij het ministerie van
WVC.
De woordvoerster wilde bevestigen nóch ont
kennen dat er op het ministerie plannen liggen
voor een korting van twintig procent op het lette-
renbucfget van 19 miljoen gulden. „Het staat dan
ook zeker niet vast dat het letterkundig Museum
straks geen extra geld voor activiteiten zal krij
gen."
