Clinton krijgt handen vol
aan buitenlands beleid
Vertrek Bush einde van 'Reagan-revolutie'
Bush gaat de Amerikanen
nog heel wat geld kosten
Feiten &Meningen
Bill Clinton moet nu
al terugkrabbelen
Installatiedag president
is traditioneel etg koud
DINSDAG 19 JANUAR11993
Bill Clinton won de Amerikaanse verkiezingen door zich
te concentreren op de binnenlandse problemen van de
VS-. Maar het ziet er naar uit dat hij de eerste maanden
van zijn presidentschap de handen vol zal hebben aan
het buitenland. George Bush laat hem morgen, wanneer
Clinton het karwei overneemt, heel wat losse eindjes na.
beelding aan de macht komt.
Clinton predikte in de campag
ne verandering, maar zowel op
financieel-economisch als op
veiligheidsgebied heeft hij me
dewerkers gekozen met jaren
lange ervaring in het Congres
en adviescommissies, die zeker
niet als wereldhervormers be
kend staan. De verandering
moet dan ook vooral van Clin
ton zelf komen.
De Amerikaanse presidenten en
ministers van buitenlandse za
ken en defensie van na de oor
log hadden het 'geluk' dat hun
beleid bepaald werd door de
Sovjetunie. Nu die is weggeval
len wordt een creatievere rol
verwacht. De problemen zijn
diverser en oplossingen liggen
minder voor de hand.
Maar Christopher is meer uit
voerder en organisator dan een
creatief denker. En datzelfde
geldt voor mensen als veilig
heidsadviseur Anthony Lake en
ClA-directeur James Woolsey,
die zelfs als puur conservatief
bekend staat. Zij lijken meer ga
rant te staan voor continuïteit
dan voor verandering.
Maar Clinton heeft eerder dui
delijk gemaakt dat hij het bui
tenlands beleid van Bush niet
zomaar zal voortzetten. Hij he
kelde de flirts van Bush met dic-
Clinton moet na het wapengek
letter ten opzichte van Saddam
Hussein al direct bepalen hoe
het nu verder moet de Iraakse
'moedervan-alle vijanden'. Ver
der moet hij snel beslissen of
militair wordt ingegrepen in
Bosnië en wanneer de Amerika
nen uit Somalia moeten terug
komen. Clinton moet het zich
voortslependeMidden-Oosten-
overleg op gang houden. Rus
land helpen en de relatie met
China herzien, en wellicht een
vluchtelingenstroom uit Haïti
opvangen.
Wat Clintons beleid op die ter
reinen zal zijn is nog een grote
vraag. Hij hri&zich tot nu
slechts mondjessmaat uitgela
ten over zijn buitenlands-poli
tieke filosofie. Hij hield zich
schuil achter de stelling „dat er
tot 20 januari maar één presi
dent is, en dat is George Bush".
Ook de keuze van zijn adviseurs
in de buitenland-sector geeft
weinig indicaties over zijn idee-
en. Met Warren Christopher als
minister van buitenlandse za
ken c
r Car
ter-veteranen kan moeilijk be
weerd worden dat op buiten
lands politiek gebied de ver-
De bibliotheek van het Ameri
kaanse Congres heeft in Was
hington een tentoonstelling in
gericht onder de titel „Ik zweer
plechtig". De tentoonstelling
geeft een beeld van de de inau
guraties van Amerikaanse presi
denten van 1789 tot 1993. De
bibliotheek put uit de eigen
waardevolle collectie van brie
ven en toespraken van presi
denten als George Washington,
Abraham Lincoln, James Ma
dison en William Harrison.
Op de Democratische Conven
tie in 1988 was Clinton zo lang
van stof in de nominatietoe
spraak voor kandidaat Michael
Dukakis, dat het publiek opge
lucht applaudiseerde toert hij er
een eind aan breide. Clinton zal
staande voor het Capitool in
geen geval de toespraak evena
ren die William Harrison op 4
maart 1841 hield.
Nadat hij zijn rede tot 8.000
woorden had ingekort, sprak
Harrison twee uur in de ijzige
kou. Wat Harrison precies zei
maakte niet zoveel indruk, maar
de longontsteking waaraan hij
precies een maand later be
zweek bleef lange tijd in de her
innering. Harrison was de eer-
ste Amerikaanse president die
stierfin het ambt.
s tegenpool was Geor-
tiedag is het koud. Niet zelden
valt er sneeuw, zoals bij de beë
diging van William Taft in 1909
(25 centimeter!) en John Kenne
dy in 1961. In 1977 zag Jimmy
Carter kans om een deel van de
tocht naar het Witte Huis te
voet af te leggen, overigens tot
grote schrik van het veiligheids
personeel. Ronald Reagan had
minder geluk, want op 20 janu
ari 1985 was het zo koud dat de
president de feestelijkheden
binnenshuis voort moest zetten.
tators, het feit dat de president
de Chinese leiders de hand bo
ven het hoofd bleef houden en
Saddam Hussein in Irak rustig
aan de macht liet.
Vingertje
Waarnemers zeggen dat Clinton
een 'activistischer' buitenlands
beleid zal voeren. Maar zeggen
tevens dat de keus van zoveel
Carter-veteranen weinig goed
belooft. Carters buitenlands be
leid werd vooral gekenmerkt
door het opgeheven vingertje,
en daaraan is in de nieuwe we
reldorde weinig behoefte.
Toch wil Clinton Amerikaanse
hulp nadrukkelijker binden aan
eisen van democratie en men
senrechten. Zijn kritiek op het
China-beleid van Bush was daar
een voorbeeld van, al lijkt hij
daar nu weer wat van te zijn te
ruggekomen. Ook militaire hulp
en wapenverkoop zal minder
genereus gegeven worden.
Clinton en vice-president Al Go
re hebben steeds gesteld dat
Bush door zijn hulp aan Irak
„het monster Saddam Hussein
heeft gecreëerd". Bush noemt
dat 'realpolitiek' soms moet
je ethische normen even verge
ten om een hoger doel te berei
ken. In Irak bleek dat dat ook fa-
likant mis kan lopen.
Uit het weinge wat Clinton over
zijn buitenlandse visie gezegd
heeft, mogen we afleiden dat de
VS „minder een vangnet voor
corrupte en incompetente regi
mes in de wereld zal zijn", zoals
een krant schreef. Clinton wil
ook de Verenigde Naties een
grotere rol bij het oplossen van
crises laten spelen.
De regering-Bush heeft nooit
veel opgehad met de VN. In
Clintons beleid zullen de VS en
de VN nauwer samenwerken.
Dat betekent ook dat de VS gro
tere bijdragen van andere VN-
landen verwachten. De Demo
craten hebben wat dat betreft
altijd een grotere isolationis
tische neiging dan de Republi
keinen.
Dat blijkt ook uit de voorstellen
van Clinton om het defensieap
paraat drastischer in te krim
pen, meer te bezuinigen en
meer troepen terug te trekken
uit Europa. Hij meent dat actie
ve diplomatie kan voorkomen
dat Amerikaanse troepen als
politieagent moeten optreden,
omdat crises uit de hand zijn
gelopen.
Gezien zijn fixatie op economi
sche problemen mag verwacht
worden dat Clinton ook de bui
tenlandse handel actief zal ge
bruiken als instrument van bui
tenlands beleid. Dat zal vooral
te merken zijn aan zijn houding
tegenover Japanwaarmee de
VS een enorm handelstekort
hebben, en in het wereldhan-
delsoverleg.
Maar veel blijft vooralsnog gis
sen. Zal hij China harder aan
pakken? Is hij 'zachter' tegen
over Israël, zoals wordt be
weerd? Dwingt hij Europa meer
voor zijn eigen veiligheid te zor
gen? Worden de VS de redders
van onderdrukte en noodlijden
de volkeren? Clinton zal sneller
dan hem lief is die vragen moe
ten beantwoorden.
washington hans de bruun
correspondent
Bill Clinton wilde een vliegen
de start maken. Maar naarma
te de dag van zijn beëdiging
als president dichterbij komt,
blijken veel van zijn verkie
zingsbeloften moeilijker te re
aliseren dan hij had gedacht.
Vooral zijn voornemens op fi
nancieel-economisch terrein
moeten nu al worden bijge
steld. Met 'dank' aan George
Bush overigens.
Die laat zijn opvolger immers
een veel hoger overheidstekort
na dan een paar maanden ge
leden werd verwacht. Daar
door zal Clinton dieper het
mes moeten zetten in de over
heidsuitgaven dan hij van plan
was, en moet zijn belofte om
de belasting voor de midden
klasse te verlagen de ijskast in.
Clintons economische beleid
gaat eerder stroef dan vliegend
van start.
Clinton beloofde de kiezers in
november het tekort in vier
jaar te zullen halveren. Dat
werd toen al, met een ge
raamd tekort van 285 miljard
dollar, een heksentoer ge
noemd. Twee weken geleden
diende Bush echter zijn laatste
begroting in (die voor 1994),
arin wordt uitgegaan van
i tekort van 327 miljard dol
lar. Clinton zal 40 miljard dol
lar meer moeten snoeien om
zijn doelstelling te halen.
Of een hoger tekort accepte
ren, maar dat wordt hem van
alle kanten afgeraden. Zijn ko
mende minister van financiën,
Lloyd Bentsen, zei vorige week
eerder belastingverhogingen
i extra bezuinigingop sociale
uitgaven te overwegen. Bent
sen gaf onomwonden toe dat
de beloofde belastingverlaging
Clintons lokkertje uit de
campagne er bij 2&1 moeten
inschieten.
Ook de gezondheidszorg zal
een veer moeten laten, zei
Bentsen. Het is een slecht be
gin als de nieuwe president
nog voor hij is beëdigd zijn
verkiezingsbeloften al moet
breken. Maar nood breek wet,
verdedigen de Democraten
zich. Het is de schuld van de
Bush-regering, die vier jaar
lang een economisch wanbe
leid heeft gevoerd waardoor
Amerika nu met zo'n hoog te
kort zit.
Clinton blijft er bij dat het fi
nancieringstekort in 1996
moet worden gehalveerd,
maar dat betekent dat het nog
op minstens 165 miljard dollar
zal uitkomen. De gewone bur
ger ook de tijdens de cam
pagne zo gepaaide midden
klasser zal het gelag moeten
betalen. De belastingen gaan
omhoog, en niet alleen voor
wie meer dan 200.000 dollar
verdient, zoals het tijdens de
campagne nog heette.
Of de kiezers het Clinton zul
len aanrekenen, hangt vooral
af van zijn presentatie. Hij lijkt
in staat het volk ervan te over
tuigen dat de broekriem moet
worden aangehaald. Maar het
zal ook hem niet makkelijk
vallen om lagere sociale uitke
ringen, hogere belastingen en
duurdere gezondheidszorg te
verkopen. De wittebroodswe
ken van Clinton en de Ameri
kanen zullen snel voorbij zijn.
..IK m Hie.TtT0R6N.MM*,(tt WOtT ÊfN TM] CU....
?ak AW
President George Bush treedt
morgen toe tot een exclusieve
groep van pensioengerechtig
den, die van oud-presidenten.
Wanneer zijn opvolger Bill Clin
ton wordt ingezworen als de
42e Amerikaanse president,
voegt Bush zich bij zijn vier
voorgangers Ronald Reagan,
Jimmy Carter, Gerald Ford en
Richard Nixon om de res't van
zijn leven te genieten van een
ruim staatspensioen plus on
kostenvergoeding.
De kosten voor de huidige vier
oud-presidenten bedroegen het
afgelopen jaar ruim 17 miljoen
dollar (30 miljoen gulden). De
post 'permanente bewaking
door de geheime dienst' slokt
daarvan met 15 miljoen dollar
veruit het grootste deel op. En
die geldt slechts drie oud-presi
denten, omdat Nixon in 1985
van een bewakingsdienst afzag.
De bewakingskosten sprongen
in het oog toen Reagan in 1989
een met veel publiciteit omge-
De NOS brengt morgen op Ne
derland 3 vanaf 17.20 uur een
rechtstreeks verslag van de in
huldiging van president Bil)
Clinton. Het programma duurt
tot 19 uur. BBC2 brengt de in
auguratie vanaf 17.30 uur live
vanuit Washington; het Duitse
ZDF begint al om 17.10 uur
met de uitzending. Uiteraard
besteedt ook de Amerikaanse
nieuwszender CNN uitgebreid
aandacht aan de wisseling van
de macht in de Verenigde Sta
ven bezoek aan Japan bracht.
Hij kreeg van een Japans bedrijf
een honorarium van 2 miljoen
dollar (3,7 miljoen gulden).
Maar de Amerikaanse belas
tingbetaler tekende voor het
meereizende team veiligheids
agenten.
Op initiatief van de Democrati
sche senator Dennis DeConcini
is in 1991 in het Congres een
voorstel aangenomen om met
de oud-presidenten te gaan
praten over hun beveiligingsbe
hoeften. Een wetsvoorstel om
de bewaking aan een maximale
termijn van tien jaar te binden
haalde het echter niet. De oud
presidenten maakten daar be
zwaar tegen en Bush toonde
volgens DeConcini geen be
langstelling om op dit terrein te
bezuinigen.
De oud-presidenten hebben tot
aan hun dood recht op een jaar
lijks pensioen ter grootte van
een ministerssalaris, momen
teel 143.800 dollar (250.000 gul
den). Daarnaast worden de
huur van kantoorruimte en de
salarissen van medewerkers
vergoed. Voor die laatste post
geldt na tweeënhalf jaar een
maximum van 96.000 dollar
(165.000 gulden). Daarnaast
geldt voor de ex-presidenten
een ruime vergoedingsregeling
voor reis-, telefoon- en andere
kosten.
Met hun pensioen plus de on-
kostenregeling komen de oud
presidenten aan een toelage
van ongeveer een half miljoen
dollar (850.000 gulden) per jaar.
Reagan vormt een uitschieter
naar boven. Hij kostte in 1991
ruim 770.000 dollar (1,2 miljoen
gulden). Reden: hij heeft een
kantoor in het peperdure cen
trum van Los Angeles. De drie
andere oud-presidenten heb
ben kantoorruimte op minder
dure lokaties.
Bush valt pas in juli onder de fi
nanciële regeling voor oud-pre-
illustratie tom janssen
sidenten. Het komende halfjaar
krijgt hij-de beschikking over 1,5
miljoen dollar (2,6 miljoen gul
den) om zijn vertrek uit het Wit
te Huis te bekostigen.
Aan zijn eerste inauguratie verbond George Washington een groot bal
met vuurwerk. De stad Washington nam zondag alvast een voorproefje
op deze traditie. foto afp
Washington »apge Washington, een groot gene
raal en held, maar geen spreker.
Toen hij voor de tweede keer als
president werd bëedigd maakte
Washington er niet meer dan
135 woorden aan vuil. Washing
ton wist, net als op veel andere
zaken, ook op de inauguratie
zijn stempel te drukken. Zijn
opvolgers hielden zich aan de
werkwijze van de eerste presi
dent. De grondwet stelt slechts
twee dingen verplicht: de inau
guratiedatum en de eed. Was
hington zwoer trouw op de bij
bel en dat is bij latere presiden
ten zo gebleven. Aan zijn eerste
inauguratie verbond Washing
ton tevens een groot bal met
vuurwerk.
Andrew Cosentino, de curator
van de tentoonstelling in de
Congresbibliotheek, zegt dat
zelfs de weersomstandigheden
washington «hans
CORRESPONDENT
De gangen stonden vol dozen met de
huisraad van de familie Bush en de
verhuiswagens reden al voor, toen zich
vorige week woensdag in één van de
niet leeggehaalde ruimten van het Wit
te Huis de crème de la crème van de
Republikeinse partij verzamelde.
De bijeenkomst was belegd om George
Bush zijn voorganger Ronald Reagan
de 'Medal of Freedom\ de hoogste ci
viele onderscheiding in de Verenigde
Staten, te laten opspelden. Maar zo
kort voor de wisseling van de wacht, op
20 januari, werd het onvermijdelijk ook
een terugblik op twaalf jaren Reagan-
Bush.
Het werd een wat onwezenlijke bijeen
komst, op hetzelfde moment dat Ame
rikaanse vliegtuigen opstegen om
bommen «p Irak te gooien. Er was me
lancholie, en er werden wat tranen
weggepinkt bij de gedachten aan wat
geweest was en aan wat had kunnen
zijn.
Morgen komt een eind aan twaalf jaar
Republikeins 'beheer' van het Witte
Huis, de langste regeerperiode voor de
Grand Old Party sinds de jaren twintig.
Historici kunnen zich nu buigen over
de vraag wat die periode voor de VS en
de wereld heeft betekend.
Het was opvallend dat juist Ronald
Reagan zelf, die het Amerika van de
tachtiger jaren gezicht heeft gegeven,
het meest nuchter bleef. „Dit is niet het
einde van een tijdperk", zei hij. „Is het
kenmerk van Amerika niet dat het al
tijd in beweging is?"
Maar met, of misschien beter dóór, Ge
orge Bush komt een einde aan wat wel
de 'Reagan-revolutie' is genoemd.
Waarbij conservatieve krachten een
doorslaggegevende invloed kregen op
de politieke koers van de VS, zowel
binnen als buiten de landsgrenzen.
Zwabberend
Ronald Reagan kwam in 1981 in het
Witte Huis terecht op een moment dat
de Amerikanen, jia de zwabberende
Jimmy Carter, op zoek waren naar een
nieuw zelfvertrouwen en naar nieuwe
zekerheden. Vooral op buitenlands en
economisch terrein. Iran had Carter in
zijn hemd gezet met de gijzeling in de
Amerikaanse ambassade in Teheran,
de Russen waren Afghanistan binnen
gevallen en op economisch gebied
kampten de Verenigde Staten met de
hoogste inflatie en de hoogste werk
loosheid sinds de oorlog.
Reagan maakte van het begin af aan
indruk dooreen aantal glasheldere
prioriteiten te stellen: de belastingen
moesten omlaag, de rol van de over
heid moest worden teruggedrongen en
de Amerikaanse defensie moest wor
den versterkt om de Sovjets te weer
staan.
Reagan slaagde maar ten dele. De be-
lastingen gingen omlaag, maar het
overheidstekort liep totaal uit de hand.
Reagans overheidsapparaat werd niet
kleiner dan Carters en ook na vier
Bush-jaren is Washington nog steeds
een logge bureaucratie.
Buitenlands ging het beter, al meende
Reagan naïef de Sovjetunie, die hij 'het
rijk van het kwaad' noemde, met zijn
sc/e;ice-//crïo/BchtigeStarwars-pro-
gramma's te kunnen bedwingen. Maar
hij wist ook vergaande ontwapenings
akkoorden voor te bereiden.
Inspiratie
De grootste prestatie van Reagan is
echter dat hij de Amerikanen weer wist
te inspireren. Hij was geen raspoliticus,
en sprak daardoor meer de gewone
man aan dan de in zichzelf gekeerde
Carter, of later de te aristocratische rij
keluisjongen Bush. De mankementen
van het Reaganisme kwamen in zijn
tweede regeerperiode al ruimschoots
aan het licht, maar Reagan bleef dank
zij zijn gaven als 'de grote communica
tor' overeind. Zijn slippendrager Geor
ge Bush kon daar in 1988 nog van pro-
Maar Bush was geen Reagan. Het
Reaganisme zonder Reagan werkte
niet. Na zijn vertrek bleek ook dat het
neoconservatisme, dat het Reaganisme
in feite was, maar op een erg smalle
basis steunde: weg met de Russen en
weg met de bemoeizuchtige overheid.
Het wegvallen van het eerste heeft de
Republikeinen de das omgedaan. Ge
orge Bush had geen binnenlands be-
leid. Reagan had tenminste nog een
plan voor de economie. Bush zat met
zijn hoofd in buitenlandse wolken en
vergat zijn eigen achtertuin.
Volgens Erwin Hargrove, professor in
de politieke wetenschappen aan de
Vanderbilt Universiteit, was de fout
van Bush dat hij het economisch be
leid van Reagan nadruk leggen op
de aanbodzijde van de economie
voortzette, terwijl hij dat beleid in 1980
nog had bestempeld als voodoo„Van
af toen was zijn lot bezégeld", zegt
Hargrove. „Hij was de gevangene van
de mythes van de voodoo-economie."
Ideologisch
Bush verkwanselde de beginselen van
het Reaganisme en de ideologische erf
genamen van Reagan begonnen zich te
luidruchtig roeren. De uiterste rechter
vleugel, door religieuze pressiegroepen
gedomineerd, eiste de terugkeer naar
conservatieve waarden. De partij nam
die roep over. Met de compromisloze
opstelling in zaken als abortus, homo
seksualiteit en emancipatie ver
vreemdden ze zich van de doorsnee
Amerikanen, die Bill Clinton met zijn
boodschap van 'insluiting' van alle
Amerikanen juiSt voor zich wist te win-
De geschiedenis is over het algemeen
milder voor presidenten naarmate zij
langer weg zijn. Vooral Richard Nixoit
en Jimmy Carter merken dat op dit
moment. Ook over George Bush zal te
zijner tijd wel een wat genuanceerder
eindoordeel geveld worden.
Per slot van rekening stond hij aan het
roer tijdens de val van de Muur en het
communisme, leidde hij de wereld via
de Golfoorlog naar nieuwe internatio
nale verhoudingen en staat zfjn hand
tekening onder de grootste ontwape
ningsverdragen uit de geschiedenis.
Maar Bush zal voorlopig het meest
herinnerd worden vanwege zijn gebro
ken beloften over het niet verhogen
van de belastingen 'Read my lips'), de
Golfoorlog en zijn onvermogen om
met het Congres samen te werken. De
Republikeinen hebben nu vier jaar om
die herinneringen uit te wissen en een
nieuwe start te maken.
Washington viert een week lang feest. Bill en Hillary Clinton vyoonden
gisteren maar liefst vier bals bij die ter ere van hen werden gehouden.
foto reuter win mcnamee
George Bush.
foto reuter gary cameron
