Spanje in greep
van de droogte
Clintons feestje
kost 20.000.000
Feiten &Meningen
Nog éénmaal Fleetwood Mac
Waterloo
ZATERDAG 16 JANUAR11993i92_
'Het land dreigt te veranderen in een Europese Sahara
Het stuwmeer van Guadalhorce bij het stadje Antequera in de Zuidspaanse provincie
Malaga ligt er deze dagen troosteloos bij. De droog gevallen bodem vertoont diepe
scheuren en barsten. Ook het vee dat in betere tijden in de buurt graasde, is verdwe
nen.
Met de overige stuwmeren in
het zuiden van Spanje is het
niet anders gesteld. Het water
peil in het stroomgebied van de
belangrijkste zuidelijke rivier,
de Guadalquivir, is gedaald tot
18,6 procent en dat van de Se-
gura zelfs tot 13,9 procent. Ook
de waterreserves van de bek
kens van de Taag, de Jucar,
Cuerica Sur en de Guadiana zijn
tot een recordlaagte afgeno
men. Met als gevolg dat acht
grote steden Caceres, Avila,
Segovia, Madrid, Toledo, Ci-
udad Real, Jaen, Sevilla en Ca
diz inmiddels het waterge
bruik aan banden hebben ge
legd of overwegen dat te doen.
Tot de meest drastische maatre
gel besloten de steden Sevilla,
Cadiz en Ciudad Real. Want de
ze steden, verzameld in de Me
sa de la Sequia ('Panel van de
Droogte'), kondigden dinsdag
met onmiddellijke ingang een
waterloze halve dag van zeven
uur 's avonds tot zeven uur in
de ochtend aan, nadat eerder
reeds de wateraanvoer acht uur
was geblokkeerd. Wie deze
maatregel aan zijn laars lapt of
nodeloos water verspilt, moet
rekenen op een flinke boete, die
kan oplopen tot zeventigdui
zend gulden. De enige manier
om toch aan voldoende drink
water te komen, is door het ko
pen van mineraalwater, wat op
dit moment dan ook massaal
gebeurt.
De droogte die de helft van het
Spaanse grondgebied teistert en
ruim tien miljoen Spanjaarden
rechtstreeks of indirect raakt, is
niet van gisteren of vandaag.
Vorig jaar maart, een kleine
maand voor de opening van de
Wereldtentoonstelling van Se
villa, zagen gemeenten als Ca
diz en Algeciras zich ook al ge
noodzaakt maatregelen te ne
men om het watergebruik aan
banden te leggen. En in Madrid
geldt al een half jaar een verbod
op het besproeien van tuinen
en plantsoenen.
Waterplan
Sindsdien is in de zuidelijke
helft van Spanje nauwelijks re
gen gevallen en zijn de waterre
serves tot het laagste niveau van
deze eeuw gedaald. En omdat
de weersvooruitzichten over
langere tijd geen enkele verlich
ting laten zien, wordt nu zowel
plaatselijk als landelijk de nood
klok geluid. Met als gevolg dat
de verwijten tussen regionale en
lokale overheden aan de ene
kant en de nationale regering in
Madrid niet van de lucht zijn.
Zo wordt de socialistische rege
ring in Madrid aangewreven dat
zij geen haast heeft gemaakt
met een nieuw nationaal plan
dat voor betere verdeling van
het beschikbare water in de
stuwmeren moet zorgen.
Maar Antonio Aragon, voorzit
ter van de Hydrografische Con
federatie van de Ebro, heeft nog
een andere verklaring: „De
Spanjaarden verbruiken per
persoon per jaar 3.000 kubieke
meter water, terwijl het gemid
delde Europese verbruik op
2.500 kubieke meter ligt. Dat
komt onder meer door de lage
prijs van gemiddeld nog geen
25 cent per kubieke meter
drinkwater.Verder wijst Ara
gon op de geringe samenwer
king tussen de negen autonome
regio's, waardoor 'zijn' rivier
stroomt: „Daardoor verdwijnt
maar liefst 28 procent van het
water van de Ebro in zee, zon
der dat er iets mee gebeurt. Dat
kan aanzienlijk worden verbe
terd."
Om de ergste nood te lenigen,
De rivier de Manza-
nares in Madrid
kwam ook in de jaren
zeventig al droog te
staan. foto ap
moeten worden genomen als in
Sevilla, vrees ik het ergste. Voor
al omdat waterrestricties auto
matisch leiden tot slechtere hy
giëne."
Verwoestijning
De grote vraag waarmee de
Spaanse metereologen zich be
zig houden, is: Hoe lang duurt
deze rampzalige situatie nog en
is hier sprake van een eenmali
ge speling van het lot of moet
rekening worden gehouden met
een klimatologische verande
ring van langere duur? Nie
mand die daarop een antwoord
durft te geven, dus ook het Na
tionale Meteorologische Insti
tuut niet. Feit is dat in oktober
de klimatologische zomer in
zuid-Spanje is beëindigd en het
dus inmiddels flink had moeten
regenen. Iets wat nu, na een
aantal zeer droge winters, op
nieuw niet is gebeurd.
Wel is zeker dat door overbegra-
zing, bosbranden, de stijging
vart de gemiddelde tempera
tuur, slechte landbouwmetho
den en erosie de 'verwoestij
ning' van het Iberisch Schierei
land in opmars is. Met alle ge
volgen van dien. Of zoals
milieu-activisten het met groot
pessimisme voorspellen:Als
niet drastisch wordt ingegrepen,
verandert Spanje in een Eu
ropese Sahara."
heeft de regering-Gonzalez in
middels een urgentieprogram
ma aangekondigd, waarvoor
160 miljoen gulden is uitgetrok
ken. Dit voorziet in het aanleg
gen van pijpleidingen naar ste
den die droog dreigen te komen
staan vanuit stuwmeren en on
dergrondse bronnen elders in
het land, waar nog voldoende
water is. Dit geldt vooral voor de
regio Catalonië, waar de stuw
meren tot 90 procent vol zijn en
de reserves in elk geval de be
hoeften tot het einde van het
jaar dekken, zelfs als het daar
helemaal niet meer regent. Ver
der heeft de overheid toestem
ming gegeven voor het oppom
pen en distribueren van water
uit de Taag, hoewel dit volgens
de milieu-eisen van de EG niet
geschikt is voor menselijke con
sumptie.
Boeren
Naast ongemak veroorzaakt de
waterschaarste in Spanje aan
zienlijke economische schade.
Reeds afgelopen jaar zagen boe
ren zich genoodzaakt over te
stappen op het verbouwén van
produkten die minder water no
dig hebben, met alle gevolgen
van dien voor de export. In Ali
cante bijvoorbeeld, een van
Spanjes belangrijkste land- en
tuinbouwgebieden, is de op
brengst door de droogte het af
gelopen jaar met 25 procent af
genomen en is voor de volgen
de oogst nog eens voor 15 pro
lopen jaar duurde, slaagden de
autoriteiten er met kunstgrepen
in om Sevilla voor beperkingen
van het gebruik van water te be
hoeden. Dit tot groot ongenoe
gen van steden en dorpen in de
rest van Andalusië die wel zijn
gedwongen de kraan een paar
uur per dag dicht te houden.
Maar langdurige waterbeper
kingen aan de Costa del Sol, die
niet langer meer worden uitge
sloten, zouden de doodsklap
voor deze voor de Spaanse eco
nomie vitale bedrijfstak kunnen
betekenen. Anneke van Gastel,
directrice van ANWB Spanje:
„Klachten hebben we nog niet
gehad, maar als in plaatsen als
Alicante, Benidorm en Torrem-
olinos soortgelijke maatregelen
cent minder geplant.
Ook veeboeren en honderddui
zenden Spanjaarden met wat
schapen en een paar paarden
hebben het zwaar. Vorige week
lieten daarom enige honderden
kleine boeren hun vee en paar
den los in het natuurpark Costa
Donana, dat beschikt over enor
me zoetwaterreserves. De scha
de aan de weidegronden en de
vogelstand als gevolg van deze
protestdaad wordt door
milieudeskundigen met „on
herstelbaar" genoemd.
Toerisme
De droogte kan ook rampzalige
gevolgen hebben voor de toeris-
me-industrie. Tijdens de zes
maanden dat de Expo het afge
Na zijn beëdiging als de zeven
de president van de Verenigde
Staten, hield Andrew Jackson op Barbara Streisand, Aretha Fran
se showwereld aan te trekken.
De genodigden moeten van 100
tot meer dan 1.000 dollar voor
kaartje neertellen.
4 maart 1829 open huis voor het klin, Michael Jackson, Chuck
volk. Het werd een beschamen
de vertoning. Jackson werd bij
na onder de voet gelopen 'door
de meute, die er met zijn dure
porselein vandoor ging en het
Witte Huis in complete chaos
achterliet.
Komende donderdag houdt
voor het eerst sindsdien weer
Berry, Bill Cosby, Wynton Mar-
salis, Elton John, Fleetwood
Mac speciaal voor deze gele
genheid nog één keer bijeen
Paul Newman, Whoopi Gold
berg, Jack Lemmon, Bette Mid
ler en talloze andere beroemd
heden komen de Clintons toe
zingen, toespelen of toespreken,
president open huis Al meer dan een maand woedt
de Amerikaanse burgerij. de slag om de toegangskaartjes
en daarbij werden tienduizen
den teleurgesteld. Zelfs sterren
als Robert de Niro, Geena Davis,
Kathleen Turner of Robin Willi
ams (zij allen hebben campag
ne gevoerd voor Clinton) zou
den buiten de prij-
Duizenden Amerikanen zullen
uren in de rij moeten staan om
even binnen te komen en, wie
weet, de nieuwe president de
hand te drukken. Gelukkig zijn
er voor de minder gelukkigen
voldoende alterna
tieven. Misschien
heeft Jackson des
tijds die herrie wel
over zich afgeroe
pen door zijn beëdi
ging niet te vieren.
Er waren géén bals,
géén feestjes, géén
parade door Was
hington. Bij Bill ClintonJcrijgt
het volk volop de kans de komst
van de
Washington
is één groot
partycentrum
zijn gevallen.
De komst van Clin
ton wordt woensdag
door alle denkbare
organisaties in alle
soorten en maten
gevierd. Zo is er een
'Animal Ball' voor
vegetariërs, een Gay
and Lesbian Ball en een galabal
je alleen binnen mag als je
Washington is van morgen tot stad.
donderdag één groot partycen- De Clintons zullen zich maar op
trum. Het hoogtepunt is de eed- enkele plaatsen laten zien. Ui-
aflegging, woensdag om 12 uur, teraard op het speciale Ar-
door Bill Clinton cn zijn plaats- kansas-bal het meest begeer-
vervanger Al Gore op de trap- de van alle feesten en dat van
pen van het Capitool. De komst Tennessee, de staat van Al Gore.
i de Clintons wordt een show En maandag, na zijn receptie
zonder weerga.
Voor ernst is nauwelijks plaats.
r het diplomatenvolk, luncht
Clinton met 50 'gewone' Ameri-
De kerkdienst, morgen in Mon- kanen, die tijdens de campagne
ticello in Virginia, 200 kilometer grote indruk op hem hebben
son Amerika's derde presi- actief is als sociaal werker onder
dent en Clintons politieke inspi- de straatbendes in zijn stad.
r daar bouwde, Zijn de
enige 'plechgtigheden'. En dan
gaat het per bus naar Washing
ton, zoals Jefferson dat in 1801
te paard deed.
Morgenmiddag komt de kara
vaan in Washington aan,
Na de beëdiging zal Clinton de
2,5 kilometer van het Capitool
naar het Witte Huis woensdag
te voet afleggen, omringd door
duizenden muzikanten uit alle
50 Verenigde Staten. De 'Baby
Boomer' uit Arkansas steekt een
3 het feesten kan beginnen op hand uit naar de Amerikaanse
de Mali, het drie kilometer lan
ge grasveld tussen het Lincoln
Monument en het Capitool. In
immense tenten zal daar een
keur van artiesten optreden,
van Linda Ronstadt tot Diana
Ross, van Michael Bolton
jeugd. Daarom zend MTV de
beëdiging direct uit. Daarom
ook pop en geen country, zoals
bij Bush. Geen militaire bands,
maar highschoolkorpsen. „Dit
is de eerste keer dat we een pre
sident krijgen die jonger is dan
Little Feat tot de figuren van Se- Mick Jagger of de Beatles", zegt
worden de Clintons en de Gores viteiten in Washington 400.000
met twee grote gala's gefêteerd. mensen verwacht. In de verre
Kosten noch moeite zijn daarbij omgeving is geen smoking of
gespaard en producer Quincy
Jones is erin geslaagd de crème,
de la crème van de Amerikaan
avondjurk meer te krijgen. Kos
ten van dit alles: 20 miljoen dol-
STANDPLAATS BRUSSEL
Nog eenmaal, voor Bill Clinton: Fleetwood Mac. Van Links naar rechts: John McVie, Stevie Nicks, Mick Fleet
wood, Lindsy Buckingham en Christine McVie.
'Yesterday's gone, yesterday's gone'
HAARLEM «JOHN C
Op 4 november 1992 betraden
twee echtparen, alle vier veerti
gers, het feestpodium in Little
Rock, Arkansas: Bill en Hillary
Clinton, Al en Tipper Gore. Het
geluidsdecor waartegen het zo
juist verkozen Democratische
duo en hun eega's zich lieten
huldigen door duizenden Ame
rikanen, was opmerkelijk. De
Amerikaanse bladen zagen er
zelfs een teken des tijds in.
Het liedje dat uitgroeide tot de
soundtrack van Clinton's cam
pagne was Don't Stop, een hit
van Fleetwood Mac, de Ameri
kaans-Britse band die synoniem
was voor de jaren zeventig. Tel
kens opnieuw klonk dat Don't
Stop, totdat zelfs de meest arge
loze toehoorder de tekst mee
zong en er geloof aan hechtte.
„Open your eyes, look at the ga
te. You'll see things in a different
way. Don't stop thinking about
to-morrow. Don't stop, it'll soon
be here." Ofwel: open je ogen en
blijf nadenken over morgen
want dat is het binnen de
kortste keren. Woorden die wer
den geschreven onder president
Carter en toen vqlstrekt geen
maatschappelijke of politieke
bijbedoeling hadden daar
was het de tijd niet naar. Maar
Clintons adviseurs ontdekten in
de tekst van Fleetwood Mac's
zangeres en pianist Christine
McVie jaren later een profesti-
sche betekenis. Vooral in dat re
frein: Yesterday's gone, yester
day's gone. Gisteren is voorbij,
er komt verandering.
In de Amerikaanse verkiezings
strijd waarin het woord veran
dering een aparte betekenis had
gekregen, sloeg dergelijke taal
bijzonder in. Aan deze kant van
de Atlantische Oceaan werd de
associatie tussen Fleetwood
Mac en de Clintons veel minder
begrepen. De band behoorde
tot het establishment van de
veel geld spenderende mam
moetbands en de muziek werd
vaak versleten voor rock van de
doorsnee: lekker klinkend, niet
diepgravend. Amusement met
de schijn van meer.
De bezetting van Fleetwood
Mac waarmee Clinton zich affi
cheert, ontstond in 1975 uit de
overblijfselen van een Britse
bluesband van dezelfde naam.
De groep omvatte vijf personen
en, vreemd genoeg, drie 'echt
paren'. De Engelse blueszange
res Christine McVie onderhield
een knipperlichtrelatie met de
wat wereldvreemde bassist John
„Het heeft de ganse nacfrt geregend, de man
schappen hebben niet geslapen: ze zijn ver
kleumd, uitgeput, uitgehongerd. In beide kam
pen werkt de bevoorrading slecht, heel wat sol
daten zullen de ganse dag met een lege buik
vechten."
Zo begon op zondag 18 juni 1815 de Slag bij
Waterloo. De brochure die we in handen had
den gekregen, was in beeldende taal geschre
ven en maakte gewag van moerassige terrei
nen, flankaanvallen, vruchteloze inspanningen,
dolle charges, onvergeeflijke onbehendigheid,
grote vastberadenheid en 55.000 doden, ge
wonden, gevangenen en vermisten. En toen
kwam dat uitdagende zinnetje: „Om zich van
de toestand een beeld te kunnen vormen, moet
men ter plaatse geweest zijn."
Het stadje Waterloo, zo'n vijftien kilometer ten
zuiden van Brussel, bleek in nevelen gehuld.
Waar was de beek van Smohainwaar Welling
ton had gelegen, waar bleef het kruispunt
Quatre Bras, waar de Prins van Oranje zich had
verschanst, waar stond de hoeve Caillou, waar
Napoleon de laatste nacht voor de slag had
doorgebracht? In de typisch Belgische lintbe
bouwing regen zich slechts garages, meubelza
ken, supermarkten, kantoren en kledingwinkels
aaneen tot één langgerekte, liggende reclame
zuil.
Een kilonjeter of drie voorbij het stadje dook uit
de mist een bord op: links moest de Butte de
Lion liggen, het pompeuze monument dat her
innert aan de plek waar de Prins van Oranje ge
wond was geraakt. Achter het restaurant LesAl-
liés rees de 45 meter hoge, met gras begroeide
kunstmatige piramide op, waarvoor Luikse
mijnarbeidsters vijfjaar lang de benodigde
300.000 kubieke meter aarde in korven op de
rug hadden aangesleept. Daar bovenop moest
de 28 ton wegende Hollandse leeuw staan,
maar vanaf de begane grond konden we slechts
grijze, wazige contouren waarnemen.
Om gepaste eer te bewijzen aan onze gekwetste
prins besloten we, ondanks de klamme kou, de
226 treden tellende trap naar de leeuw te be
klimmen, maar een vergrendeld hek hield ons
tegen. Daarop probeerden we de deur van het
gebouw, waar de Franse kunstenaar Louis Du-
moulin een panorama van de Slag bij Waterloo
had geschilderd. De brochure had ons deze
'zeer belangrijke',very interesting', 'sivivapte',
'ausserstwirkungsvoile'schildering van 'één
van de meest opwindende momenten' uit de
slag warm aanbevolen.
Het betrof hier, zo vermeldde het boekwerkje,
de 'fantastische stormrit' van de Franse cavale
rie onder leiding van generaal Ney. Deze stortte
zich op 18 juni 1815 rond zes uur 's avonds
„met opeenvolgende charges op de geallieerde
carré's", en werd vervolgens jammerlijk „gefu
silleerd door de infanterie, gemitrailleerd door
de nog bediende kanonnen, met de sabel uitge
roeid door de ruiterij van Wellington".
Waar we ook aan morrelden, de deur naar het
panorama bleef al even gesloten als het hek bij
de piramide. We vroegen de eenzame parkeer
wachter van restaurant Les Allies hoe het zat.
Overal stond toch op borden en muurteksten
met grote nadruk vermeld dat 'Waterloo', in te
genstelling tot gewone musea, 'het hele jaar
open' was?
Jawel, antwoordde hij monter, dat klopte, op
twee dagen na: Eerste Kerstdag en Nieuwjaars
dag. En wat was het vandaag? Inderdaad. Maar,
voegde hij eraan toe, LesAlliés was wèl open.
De voorbereiding op onze smadelijke terug
tocht heeft nog geruime tijd gevergd.
ALY KNOL «CORRESPONDENT
McVie. Deze was op zijn beurt
muzikaal volstrekt afhankelijk
van drummer Mick Fleetwood.
Het derde stelletje, Amerikaans
van nationaliteit, bestond uit
zanger-gitarist Lindsey
Buckingham en zangeres Stevie
Nicks. Fleetwood Mac groeide
met deze vreemde samenstel
ling uit tot de spreekwoordelijke
illustratie van het 'Ik ben O.K.,
jij bent O.K.-tijdperk. Direct na
Michael Jacksons 77mï/erwas
Rumours de best verkochte
plaat uit de geschiedenis van de
popmuziek.
De vele egocrises die het vijftal
echter ontwikkelde leverden ja
renlang stof voor de Amerikaan
se boulevardpers. De onderlin
ge vetes leken op een gegeven
moment de grote successen van
de band in de schaduw te stel
len. De bezetting van 1975 viel
in 1987 feitelijk uit elkaar toen
Lindsay Buckingham de deson
danks hechte onderlinge band
verbrak.
Morgen treedt Fleetwood Mac
ten behoeve van Clintons volks
feest nog eenmaal in de sterbe
zetting van toen op. Nog één
keer met Don't Stop. Daarna is
het voorbij en moet Clinton al
leen verder.
TOM JANSSEN
