Nieuwe bedreiging voor PvdA
Het mysterie van de afgeluisterde telefoons
Feiten &Meningen
Ferrari en haute couture kunst?
VRIJDAG 15 JANUAR11993
2
Plaatselijke politici hollen partij van binnenuit uit
WIM STEVENHAGEN
Het gaat niet goed met de PvdA. Dat is geen nieuws.
Maar een nieuwe bedreiging voor de geplaagde sociaal
democraten steekt de laatste tijd de kop op. Die bedrei
ging komt nu eens niet van landelijke politieke items als
WAO en Ziektewet. Ook de landelijke politici zelf zijn niet
de oorzaak, al zijn uitspraken van minister d'Ancona over
het mogelijke verdwijnen van de PvdA-top niet bevorder
lijk voor de sfeer in de partij. Nee, deze keer zijn het de
plaatselijke PvdA-politici en aanhangers die voor een uit
holling van binnenuit kunnen gaan zorgen.
ex-PvdA-kiezers zich tot de
Centrumpartij of aanverwante
groeperingen wenden. Niet om
dat ze racist zijn, maar omdat
ze het niet eens Üjn met het be
leid van het gemeentebestuur
ten aanzien van de minderhe
den.
Het eens zo populaire PvdA-ka-
merlid Piet de Visser heeft zich
inmiddels bij de Stadspartij Rot
terdam aangesloten. De Visser
verliet na de WAO-affaire de
Tweede Kamer en de PvdA,
maar zijn naam is nog steeds
bekend in het land. Hij zou wel
eens een sterke aantrekkings
kracht kunnen uitoefenen op de
vele PvdA-kiezers die het niet
eens zijn met de koers die de
PvdA, onder leiding van Wim
Kok, vaart.
Olievlek
Van Kooten verwacht en signa
leert een olievlekwerking van dit
soort initiatieven. „In Haarlem
is de dichter-schrijver Louis
Ferron met een soortgelijk ini
tiatief bezig. In Purmerend
heeft Elly Vos. voormalig deel
raadslid uit de Amsterdamse
Pijp, een plaatselijke politieke
partij opgericht." Volgens Van
Kooten zijn het allemaal uitin
gen van dezelfde drang: „Het is
niet meer in om bij de PvdA te
horen."
Overigens vindt Van Kooten
(zelf gemeenteraadslid in
Maarssen voor een plaatselijke
groepering) het gevaarlijk voor
plaatselijke partijen om het be
leid al te veel te richten op de
allochtonen. „Ze moeten probe
ren een professionele politieke
partij te zijn. Maar dan een zon-
Op allerlei plaatsen in het land
steken progressieve politici en
partijleden de koppen bij elkaar
om een lokale politieke groepe
ring op te richten. Niet altijd,
maar wel opvallend vaak, zijn
deze mensen afkomstig uit de
PvdA, of zelfs nog rechtstreeks
lid.
Deze tendens begint de secreta
ris van de Vereniging van Plaat
selijke Politieke Groeperingen
(VPPG), Nico van Kooten, op te
vallen. Deze vereniging werkt
„volstrekt ongesubsidieerd"
voor partijen die zich meestal
tooien met namen als 'Ge
meentebelangen' of 'Stadsbe
langen'. Van Kooten krijgt de
laatste tijd opvallend vaak ver
zoeken van politiek geïnters-
seerden van progressieve huize,
die een plaatselijke politieke
partij willen oprichten.
Van Kootpn: „Bij de laatste ge
meenteraadsverkiezingen heb
ben de plaatselijke partijen
ruim vijftien procent winst ge
boekt. Ik denk dat dat komt om
dat de landelijke partijen, en
vooral de PvdA, in een identi
teitscrisis verkeren."
Een voorbeeld van zo'n plaatse
lijke partij is de onlangs opge
richte 'Stadspartij Rotterdam'.
Initiatiefnemer is de Rotter
damse criminoloog, mr. Manuel
Kneepkens. Zelf is hij overigens
geen PvdA-lid, maar aanhanger
van De Groenen. Maar zijn par
tij gaat zich wel richten op de
kiezers die traditioneel bij de
PvdA hoorden.
De drijfveer van Kneepkens en
de zijnen is het gevaar dat de
Ex-PvdA-kamerlid Rein Hummel:
„Het is rampzalig wat er in de
partij gebeurt." foto cpd
der al te veel ideologie, en voor
al gericht op het praktische be
sturen van stad of dorp. Iedere
burger moet als gelijkwaardig
worden gezien en gelijkwaardig
worden behandeld", zegt hij.
Behalve de al genoemde partij
en geeft Van Kooten nog een
ander voorbeeld, niet in een
grote gemeente, maar wel veel
zeggend. „In Maartensdijk is
een nieuwe gemeentebelangen-
partij opgericht, die nog niet in
de gemeenteraad zit, maar al
wel tweehonderd leden heeft."
Ook wijst hij op het succes dat
het ex-PvdA-kamerlid Rein
Hummel in Heerlen heeft gehad
bij de laatste gemeenteraads
verkiezingen met zijn partij
'Heerlen-Noord'.
Rampzalig
Hummel: „Het is rampzalig wat
er in de PvdA gaande is. Wij gin
gen in Heerlen van twee naar
zeven zetels, terwijl de PvdA
werd gehalveerd van veertien
naar zeven zetels. Het ledental
van de PvdA is in Heerlen ge
zakt van 450 naar 200. In die
zelfde tijd groeiden wij met
Heerlen-Noord naar tweehon
derd leden."
Maar het gaat volgens Hummel
BELASTING BELICHT
Nederland koestert zijn kunst. Dit blijkt wel uit
de lijst waarop zeshonderd kunstvoorwerpen
staan, die onder geen enkele voorwaarde Ne
derland mogen verlaten. In Italië is men echter
nog zuiniger op zijn kunstbezit, op die lijst
staan maar liefst enkele miljoenen voorwerpen
vermeld. Bij zulke aantallen ga je al snel denken
dat er achter elke Italiaan een kunstenaar
schuilt.
Een zeer vermogend man was blijkbaar dezelf
de gedachte toegedaan. Hij was van mening
dat zijn uit Italië afkomstige Ferrari een kunst
voorwerp was. Daar had hij een goede reden
voor. Voorwerpen van kunst zijn namelijk vrij
gesteld van vermogensbelasting. En dat scheelt
aardig wat belasting. In dit geval 8 promille
over drie ton is 2400,-. En
daarmee koop je heel-wat ben
zine voor deze veelverbruiker.
De belastinginspecteur was het
niet eens met de Ferrari-bezit-
ter. Samen gingen ze naar het
gerechtshof te Amsterdam, de
rechter mocht beslissen.
De Ferrari (type 275 GTB/C) is
in 1966 in de Ferrari-werk
plaats in Maranello (Italië) met
de hand in elkaar gezet. In to
taal zijn er twaalf van gemaakt
Van buiten lijkt de Ferrari 275
GTB/C op de Ferrari GTB/4.
Dat is de 'straatversie',
450 van zijn gemaakt. Wie
kijkje onder de motorkap
neemt, ziet echter de verschil
len. De Ferrari 275 GTB/C van de man in kwes
tie heeft een veel lichtere constructie en een
speciaal aangepaste motor.
Het hof moest dus beslissen of deze Ferrari een
kunstobject is of niet. Het hof was van mening
dat de zeldzaamheid van de Ferrari en de liefde
die hij bij kenners en verzamelaars opwekt, niet
voldoende is om aan te nemen dat de Ferrari
kunst is. De Ferrari 275 GTB/C is bedoeld om
als (snel) vervoermiddel te worden gebruikt.
Omdat de bezitter nog regelmatig achter het
stuur van zijn Ferrari luuipt, is de Ferrari een
gebruiksvoorwerp en geen kunstvoorwerp. Het
nof gaf de belastinginspecteur gelijk. De Ferra
ri-bezitter moest over zijn Ferrari 275 GTB/c
gewoon vermogensbelasting betalen, net als
over zijn overige vier Ferrari's.
De Ferrari-bezitter probeerde de zaak nog te
winnen door te wijzen op een eerdere rechter
lijke uitspraak waarbij een viool door de rechter
wel als kunst gezien werd. De viool, gebouwd in
1698 door Pietro Guarnfiri, werd door een ge
pensioneerde violist nog steeds gebruikt voor
schoolconcerten. Desondanks werd de viool
door de rechter niet als gebruiksvoorwerp ge
zien, maar als een kunstvoorwerp en hoefde de
violist geen vermogensbelasting te betalen. De
rechter deed dit eenter af met de overweging
dat je een viool uit 1698 niet kan vergelijken
met een auto uit 1966.
Een andere rechtszaak ging tussen een belas
tinginspecteur en één van Nederlands bekend
ste modeontwerpers. De bekende ontwerper
was van mening dat de door hem ontworpen
haute couture kunst is. Ook hij heeft hiervoor
een reden. Deze ligt ditmaal niet op het gebied
van de vermogensbelasting maar op het gebied
van de BTW.
Zogenoemde plastische kunst valt voor de BTW
onder het lage 6 procentstarief en niet onder
het hoge 17,5 procentstarief. Het lage tarief
maakt zijn creaties dus meer dan tien procent
goedkoper. Maar zijn de ontworpen creaties
kunst? De rechter mocht weer beslissen.
De mode-ontwerper ont
werpt en verkoopt vooral
dameskleding, schoenen en
andere mode-hebbedinge
tjes. Tweemaal per jaar
wordt er een modeshow ge
organiseerd. Tijdens de
rechtszaak vermelde de ont
werper dat hij onder meer
volgd en dat hij enkele jaren
lid was geweest van een
kunstenaarsvereniging.
De kledingstukken zijn
nogal prijzig. Variërend van
1000,-tot meer dan
8000,- per stuk. Meestal
wordt er van elk kledingstuk
maar één gemaakt. Sommi
ge door de onterper ontworpen kleding wordt
in enkele musea tentoongesteld. Ook voerde de
ontwerper tijdens de rechtszaak aan dat slechts
zeventig procent van zijn creaties draagbaar is.
In de rest zou het moeilijk zijn te lopen, in elk
geval niet langer dan anderhalf uur, of het is
onmogelijk om met de ontworpen kleding aan
te gaan zitten.
Wat dacht de rechter ervan? Zijn de creaties
van de modeontwerper kunst? De rechter vond
van niet. Wel vond de rechter dat de creaties
een kunstzinnig karakter hebben. „Zij beogen
de dragers ervan bij hun verschijning te doen
opvallen door de wijze waarop zij gekleed
gaan", aldus de rechter. Daarnaast wijst de ho
ge prijs per kledingstuk en^e aankoop van kle
dingstukken door enkele musea op het kunst
zinnig karakter.
Maar dit brengt echter niet mee dat de kleding
stukken kunst zijn, aldus de rechter. Of de crea
ties kunst zijn, moet in dit geval worden geke
ken naar wat men in het normale spraakge
bruik daaronder verstaat. En de creaties van de
ontwerper worden in het normale spraakge
bruik gezien als kleding en niet als kunst. Jam
mer voor de ontwerper, hij moet zijn klanten
gewoon 17,5 procent BTW in rekening brengen.
ook om de sfeer in de plaatselij
ke politieke partijen. „De leden
zijn enthousiast. Er is hier een
sfeer zoals je die vroeger bij de
PvdA vond. Wij hebben hier
maandelijks veertig tot vijftig
mensen op partijbijeenkomsten
om over de raadsagenda te pra
ten. Dat is toch ongekend."
Ook hij denkt dat de oprichting
van progressieve lokale partijen
een extra gevaar is voor de
PvdA. Vooral in het zuiden van
het land zou dat rampzalige ge
volgen voor de partij kunnen
hebben, verwacht Hummel. „In
de afgelopen tien, vijftien jaar
heeft het ledental van de PvdA
een stormachtige groei doorge
maakt. De doorbraak in het zui
den ging toen vooral ten koste
gen. Die leden zijn dus geen tra
ditionele PvdA-aanhangers. De
verwachting is dat zij vrij ge
makkelijk weer zullen teruggaan
naar plaatselijke partijen, nu het
zo slecht gaat met de PvdA."
Hummel wijst op de uitspraken
van minister d'Ancona, afgelo
pen weekeinde. Zij zei dat de
partijtop van de PvdA moet op
stappen als die partij volgend
jaar niet ten minste tussen de
vijfendertig en veertig zetels
haalt in de Tweede Kamer. In
de peilingen staat de PvdA toch
gauw een zetel of vijftien lager.
„Het is natuurlijk ontzettend
stom om zo'n uitspraak te doen.
De traditionele PvdA-kiezers die
ontevreden zijn met de huidige
partijtop, zouden dat weieens
als een aansporing kunnen zien
om zich tijdelijk van de PvdA af
te wenden", aldus Hummel.
„Veel van hen zullen zich tot lo
kale partijen wenden."
Effecten
Secretaris Van Kooten van de
VPPS denkt dat het succes van
plaatselijke partijen vooral is te
danken aan het feit dat kiezers
helemaal niet zijn geïnteres
seerd in politieke partijen, maar
veel meer in de inhoud van het
beleid. „Politiek is besturen,
veel meer dan het uitdragen
ideologieën."
Hij wijst op de angst die lokale
politici van landelijke partijen
hebben voor negatieve effecten
van de landelijke politiek. „Je
kunt het als PvdA-ffactie in de
gemeenteraad heel goed doen,
maar toch zware verliezen lij
den, omdat je partij het lande
lijk zo slecht doet. Dan kun je
beter in een plaatselijke partij
zitten, die van dergelijke effec
ten geen last heeft", aldus Van
Kooten.
Politie. wt niéuw uwer.,..
/ach •HÉT lukt m op QASfiTrefttP^O"
vHer pASTJÜlSr -
UITST£)ÉENÏ? 6|3
V ve nimwwM-
londen cees van zweeden
CORRESPONDENT
Tapte de Britse inlichtingen
dienst, de MI5, de telefoons af
van kroonprins Charles, prin
ses Diana, prins Andrew en
prinses Fergie? Toen die vraag
deze week werd opgeworpen
door een voormalige hoofdre
dacteur van The Times, rea
geerde de natie schouderopha
lend. Thans, twee dagen later,
zijn vrijwel alle serieuze Britse
dagbladen ervan overtuigd dat
de reeks van afluisterschanda-
len het werk van professionals
moet zijn geweest.
Deze week publiceerde een
Australisch weekblad de onfat
soenlijke tekst van een intiem
telefoongesprek dat prins Char
les in 1989 met zijn oude vlam
Camilla had gevoerd. Het week
blad beweerde een bandje van
het gesprek te hebben ontvan
gen van een radio-amateur.
Dat was ook het verhaal van de
Sun in Engeland, die vorig jaar
de tekst publiceerde van een
conversatie tussen prinses Dia
na en haar vermeende minnaar,
James Gilbey. En ook een derde
bandje, waarop prins Andrew
ruzie maakt met zijn toenmali
ge echtgenote Fergie, was naar
verluidt afkomstig van een ra
dio-amateur.
De bandjes hebben twee dingen
gemeen. Alle gesprekken von
den plaats in een kort tijdsbe
stek, tussen 18 december 1989
en 11 januari 1990. En bij alle
gesprekken was er door een van
de twee partijen een mobiele
telefoon gebruikt.
Herkenning
Toen de Sun met het gesprek
tussen Diana en James Gilbey
kwam, verklaarde de krant het
bandje te hebben gekocht van
ene Cyril Reenan. Deze man,
een gepensioneerde bankmana-
ger, behoort tot het gestaag
groeiende leger van radio-ama
teurs dat als hobby heeft het af
luisteren van telefoongesprek
ken.
Cyril Reenan was op donderdag
4 januari 1990 wat aan het spe
len met zijn scanner, toen hij
ineens een stem hoorde die hij
direct herkende. „Ik hoorde
Diana's stem en zette gelijk de
casetterecorder aan", zei hij la
ter.
Het gesprek tussen de prinses
en een hem onbekende heer
duurde ongeveer 25 minuten.
Halverwege viel het geluid ech
ter even weg, zodat hij een mi
nuut miste. Reenan, die niet
voor niets zijn hele leven tussen
stapels bankbiljetten had door
gebracht, rook onmiddellijk
geld. Hij belde de Sun, en jawel,
1000 pond.
Ruim tweeëneenhalf jaar ver
streek voordat de Sun eindelijk
de tekst van het gesprek afdruk
te. Maar toen Cyril Reenan het
las, was hij verbaasd. Het was
duidelijk hetzelfde gesprek,
maar er waren toevoegingen.
„Er waren hele stukken in de
conversatie,'waarvan ik wist dat
ze niet van mijn bandje waren
gekomen", zei hij.
Er was nog een ander mysterie.
De Sun schreef dat het gesprek
Prins Charles hier op bezoek op de Shetland-eilanden onfatsoenlijk gesprek met Camilla opgenomen
en uitgezonden. foto reuter
was opgenomen op oudejaars
dag, maar Reenan wist zeker
dat hij het op 4 januari had op
genomen. „Ik was niet eens
thuis op oudejaarsdag", zei hij.
Aanvullend
Het merkwaardige was echter
dat uit de stukken tekst die
Reenan niet had opgenomen
de minuut die weggevallen was?
opgemaakt kon worden dat
Diana en haar vriend hun con
versatie inderdaad op oude
jaarsdag voerden. Maar hoe was
de Sun aan de aanvullende tekst
gekomen?
Een paar dagen later werd die
laatste vraag beantwoord. De
Sun schreef dat ze nog een
bandje had ontvangen van het
zelfde gesprek, namelijk van
ene Jane Norgrove, ook een ra
dio-amateur. Alleen, Jane Nor-
grove had het gesprek op 31 de
cember opgenomen.
Weinigen schonken destijds
aandacht aan de overpeinzin
gen van de gepensioneerde
bankmanager, maar inmiddels
zijn nog twee bandjes boven
komen drijven. Het ene bevat
een gesprek tussen prins An
drew en zijn vrouw Fergie, het
andere de fameuze conversatie
tussen Charles en Camilla.
Dat was wel curieus. In een stad
als Londen worden op een wil
lekeurig tijdstip al gauw enkele
tienduizenden telefoongesprek
ken tegelijkertijd gevoerd. Dat
een geestdriftige luistervink uit
die brei van woorden de stem
van Di had herkend, was al een
wonder. Dat ook nog de stem
men van Charles, Camilla, An
drew en Fergie door amateurs
volmaakt waren opgepikt, was
bijna ongeloofwaardig.
Beide sprekers
Maar er was nog iets. Volgens
electronica-experts is het moge
lijk om met een scanner voor
een periode van hooguit enkele
minuten een gesprek op te van
gen dat via een mobiele tele
foon (die gebruik maakt van ra
diogolven) wordt gevoerd. Wat
echter niet mogelijk is^is beide
sprekers op te vangen.
Een detective van een van 's
lands grootste contraspionage
diensten zei:Als je beide spre
kers wilt opvangen, heb je heel
dure en uiterst verfijnde appe-
ratuur nodig; je zou precies
moeten weten waar te zoeken
en zelfs dan zou je door hon
derden kanalen moeten gaan
om de andere spreker te vinden.
Het is nagenoeg onmogelijk".
De bandjes tarten iedere logika.
Ten eerste hebben ze de ge
sprekken van begin tot einde
geregistreerd, hetgeen al moei
lijk is. Ten tweede zijn ze glas
helder, wat apperatuur vereist
t gewone radio-ama
teurs niet beschikken. En ten
derde zijn beide sprekers gere
gistreerd, iets wat zelfs met de
duurste apperatuur nagenoeg
onmogelijk is.
Echter, Cyril Reenan bestaat
echt en heeft het gesprek heus
opgevangen, 25: minuten lang,
glashelder, en met beide spre
kers. £n Jane Norgrove is even
min een fantasiefiguurook
zij pikte het gesprek werkelijk
op, hoewel vijf. dagen eerder.
Het mysterie lijkt onoplosbaar,
maar in werkelijkheid ligt de
oplossing voor de hand. Des
kundigen bij Gellnet, dat in mo
biele telefoons doet, en bij Bri
tish Telecom,.dat het gewone
net beheert, zijn het erover
eens: op de telefoonlijnen van
Charles, Diana en Andrew was
in ware KGB->stijI elektronische
afluisterapperatuur gemon
teerd. Alleen.dat kan verklaren
waaron (a) het hele gesprek was
opgenomen,s(b) de kwaliteit
van de band^o goed was en (c)
beide sprekers waren geregi
streerd.
Maar Cyril Reenan dan? En Jane
Norgrove? En de amateur die
het gesprek tussen Charles en
Camilla opnam?
Het antwoord is eenvoudig. Wat
zij opvingen, was niet het recht
streekse gesprek, maar de tekst
ervan die eerst door de profes-
sionals.op de.band was opgeno
men en verbolgens op bepaalde
radiofrequenties was uitgezon
den. Waarom de professionals
dat zouden doen? Om de ver
denking vari zichzelf af te wen
den.
Dat verklaart ook hoe Jane Nor
grove het gesprek op 31 decem
ber kon opvangen en Cyril
Reenan opp4 januari. De profes
sionals wilden er zeker van zijn
dat hun bandje door iemand
werd opgepikt; en zonden het
daarom een aantal dagen ach
tereen uitjO ja, en zij hadden
natuurlijkcen stukje wegge
veegd uiüde versie die op 4 ja
nuari de ether in ging - het
stukje waarin Di en haar vriend
refereerden aan oudejaarsdag.
Je bent tenslotte professional of
je benthet niet.
Inlichtingendienst
De enigeivraag is natuurlijk nog:
wie zijn'die professionals? Di
zou natuurlijk kunnen zijn afge-
luisterddoor een detective-bu
reau datCharles in de arm had
genomen. Charles' telefoon kon
zijn afgetapt door detectives die
in opdracht van Di werkten.
Maar Andrew en Fergie dan?
En zo leidt het spoor naar de in
lichtingendienst MI5. De be
trokkenheid van die dienst
wordt door de regering ont
kend. De Londense avondkrant
Evening Standard schreef: „Het
is de taak van de MI5 om ach
terdochtig te zijn. Als de toe
komstige koning of koningin
een affaire heeft, is het haar
plicht om inlichtingen in te
winnen over iets wat zich kan
ontwikkelen tot een constitutio-
nelecrisis".
Misschien, maar waarom wer-
deride bandjes dan via de ra
dio-amateurs naar de pers
gelett?
