Waarde alleen symbolisch
Cadillacs volgetankt voor woestijnvlucht
Feiten &Meningen
Haantje George Bush spreekt voor zijn beurt
Twee jaar provocaties van Saddam Hussein
'Luchtaanval op Irak onvermijdelijk'
DONDERDAG 14 JANUAR11993
Beperkte luchtaanval op Irak tast macht Saddam Hussein niet aan
Beperkte aanvallen op luchtafweerstellingen zoals giste
ren in de zuidelijke zone waarvoor een vliegverbod geldt
raken niet aan de basis van de macht van Saddam Hus
sein. Hij lijkt erop te rekenen dat hij een afstraffing op dit
niveau kan weerstaan.
WASHINGTON PATRICK COCKBURN
THE INDEPENDENT
De les van de Golfoorlog was
dat de massale luchtaanvallen
minder effectief waren dan in
dertijd leek. Het Iraakse leger
dat zich in en rond Kuwayt be
vond, werd erdoor gedemorali
seerd, maar niet vernietigd. Na
de oorlog had het Iraakse leger
nog steeds 2.500 tanks. Het aan
tal doden is waarschijnlijk niet
boven de 20.000 uitgekomen.
Irak was in staat de economi
sche infrastructuur sneller dan
verwacht opnieuw op te bou
wen door de elektriciteitscen
trales en olieraffinaderijen op te
lappen. De sancties hebben de
Irakezen uitgemergeld, maar de
officiële rantsoenen zijn tot nu
toe voldoende gebleken om
massale sterfte door hongers
nood te voorkomen. Afgezien
van de drie provincies van Kur
distan heeft de regering het
land volledig onder controle.
Zijn de recente luchtaanvallen
effectiever in de pogingen om
Saddam ten val te brengen dan
de veel zwaardere aanvallen van
twee jaar geleden? Zonder enige
twijfel stijgt de onzekerheid van
Iraakse functionarissen die den
ken dat Saddam zich net als
in 1980 toen hij Iran aanviel en
in 1990 toen hij Kuwayt binnen
viel opnieuw heeft misre
kend in de reacties op zijn ge
dragingen. Deze keer pestte hij
de VS door luchtafweerraketten
te verplaatsen en wapentuig uit
de marinebasis Umm Qasr te
halen, wat nu officiéél deel uit
maakt van Kuwayt.
Iraakse diplomaten hadden
Baghdad gewaarschuwd dat de
overgangsperiode gevaarlijk zou
zijn. Zij zeiden dat president
Bush er alles aan zou doen om
te voorkomen dat zijn laatste
dagen in die functie zouden
worden verziekt door meer ver
nederingen door Irak.
Mogelijk is deze waarschuwing
door Baghdad genegeerd of an
ders denkt Saddam dat als hij
de hevige geallieerde aanvallen
van januari en februari 1991
kon overleven, hij vandaag alles
kan overleven wat zijn kant op
wordt gesmeten. Niet alleen be
staat sinds de opstanden van
maart 1991 onder de bevolking
geen verzet tegen zijn regering
opnieuw met uitzondering
van de Kurden maar het le
ger is loyaal gebleven. Geen en
kele militaire eenheid is gaan
muiten en het is onwaarschijn
lijk dat een staatsgreep kan
worden uitgevoerd zonder dat
commandanten uit de directe
omgeving van Saddam, van wie
de meesten aan hem zijn ver
want, daarbij zijn betrokken.
Het probleem voor de geallieer
den is dat luchtaanvallen een
zeer bot middel zijn om politiek
effect te sorteren. Tijdens de
Golfoorlog beweerden de gealli
eerden dat luchtaanvallen
dankzij de nieuwe technologie
nauwkeuriger konden worden
uitgevoerd. Dat ging op tijdens
de eerste dagen van de oorlog,
toen de geallieerden grote en
goed zichtbare doelwitten als
telecommunicatietorens bom
bardeerden. Maar de nauwkeu
righeid en de toegebrachte
schade waren misleidend. Klei
nere doelwitten, zoals verbor
gen politiebureaus, werden
vaak gemist.
De vernietiging van luchtaf-
weerraketstellingen in het zui
den van Irak zal geen gevolgen
hebben voor de militaire situa
tie op de grond. Er zijn beperkte
aanvallen van guerrillagroepe
ringen in de driehoek tussen
Basra, Nassariyah en Amara,
maar die komen voornamelijk
van de moerasarabieren. In de
steden heeft het Iraakse leger de
zaak geheel onder controle. Het
verlies van een paar raketstel
lingen heeft voornamelijk sym
bolische waarde en zal geen
verandering brengen in het mi
litaire evenwicht in de regio.
Het enige gevaar is dat Irak zou
kunnen antwoorden met een
aanval in Kurdistan.
VERTALING: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
CORRESPONDENT
De geallieerde strafexpeditie te
gen Irak is een vergelding voor
een lange reeks provocaties
door Saddam Hussein. Sinds
het einde van de Golfoorlog, bij
na twee jaar geleden, heeft hij
keer op keer VN-resoluties aan
zijn laars gelapt. De afgelopen
weken bereikten die provocaties
hun hoogtepunt.
Het begon kort na de Golfoor
log, toen Irak geweld gebruikte
tegen de Kurden in het noorden
van het land. De VN besloten
tot een humanitaire operatie,
waarbij ook Nederlandse solda
ten actief waren. Om aanvallen
door Irak op Kurdische dorpen
te voorkomen, werd een vlieg
verbod ten noorden van de
36ste breedtegraad afgekon
digd.
In het zuiden van Irak ging Sad
dam door met het onderdruk
ken van de shi'itische minder
heid. Pas vorig jaar zomer, op
27 augustus, kondigden de VS,
Groot-Brittannië en Frankrijk
i vliegverbod af ten zuiden
"In
tegenstelling tot het eerste
vliegverbod werd dit niet door
de VN goedgekeurd, maar wel
De Iraakse luchtaanvallen op
shi'itische dorpen hielden op,
maar de artilleriebeschietingen
gingen door. Intussen was Irak
al vele malen gebotst met de VN
over de door de Veiligheidsraad
na de Golfoorlog bevolen ver
nietiging van zijn chemische en
nucleaire wapenindustrie. Sad
dam werkte de VN -inspecteurs,
die op de naleving daarvan
moesten toezien, onophoude
lijk tegen. Irak hield chemische
wapenfabrieken en nucleaire
installaties lange tijd gesloten
voor de VN. Vorig jaar werd een
team VN-inspecteurs zelfs enige
tijd gegijzeld.
Persoonlijke vete
De recente provocaties leken
ingegeven door pogingen om
de VS op de proef te stellen, nu
president Bush het veld ruimt
voor Bill Clinton. Saddam en
Bush leken een persoonlijke ve
te te hebben. Ondanks Clintons
verklaringen dat hij Bush volle
dig steunde, probeerde Irak de
VS en de VN te tarten. Dat be
gon 27 december, toen Iraakse
MiG-vliegtuigen de verboden
zone boven het zuiden van Irak
binnenvlogen.
Een Amerikaanse F-16 schoot
een Iraakse MiG-25 neer. De VS
dreigden met acties. Daarna
bleef Irak de VS uitdagen. Op 4
januari werden SA-2- en SA-3-
luchtafweerraketten van Russi
sche makelij ten zuiden van de
32ste breedtegraad opgesteld.
Iraakse vliegtuigen probeerden
Amerikaanse toestellen mee te
lokken, zodat zij binnen bereik
van de raketten zouden komen.
Op 6 januari gaven de VS,
Groot-Brittannië, Frankrijken
dit keer ook Rusland Irak 48 uur
de tijd om de raketten weg te
halen. Dat gebeurde op de val
reep, hoewel niet alle raketten
noordelijk van de 32ste breedte
graad zijn teruggetrokken. Irak -
dat het vliegverbod niet erkent -
zei de raketten te zullen hand
haven en de Amerikaanse
agressie het hoofd te zullen bie
den.
De rakettencrisis was nog niet
voorbij of Irak daagde de VN uit
door vluchten van VN-inspec-
teurs met VN-vliegtuigen naar
en binnen Irak te verbieden. De
VN moest maar gebruik maken
van de door het VN-embargo
getroffen Iraakse luchtvaart
maatschappij. De Veiligheids
raad reageerde woedend, om
dat Irak hiermee een VN-resolu-
tie negeerde. De
met „ernstige gevolgen".
Zondag begon een reeks van
vier Iraakse acties in het grens
gebied met Kuwayt. Zonder toe
stemming van de VN begonnen,
overigens ongewapende, Irak
ezen daar uit een strook voor
malige Iraakse grond - die door
de VN afgelopen november aan
Kuwayt was gegeven - goederen
en enkele Chinese raketten weg
te halen.
De Veiligheidsraad veroordeel
de dat en liet blijken eventuele
Amerikaanse actie te zullen ge
dogen. Bovendien bleek dat Irak
weer luchtafweerraketten in het
zuiden en nu ook het noorden
van Irak had opgesteld. Gisteren
drongen Irakezen opnieuw,
voor de vierde achtereenvolgen
de keer, Kuwayt binnen. Toen
was het geduld van de VS en de
VN op.
Hanig gedrag. Een oude man
toont zijn spierballen, om te be
nadrukken dat hij nog niet is af
geschreven. Een week voor zijn
gedwongen afscheid, omdat de
Amerikaanse kiezers hem niet
meer lusten, maakt George
Bush nog even duidelijk dat hij
niet met zich laat sollen. Niet
door die duivelse Saddam Hus
sein.
Maar was die aanval van gis
teren nou nodig? Waren de pro
vocaties van Irak zo ernstig dat
een hardhandige tik op de vin
gers geen verder uitstel kon dul
den? Ik heb zo mijn twijfels.
De Veiligheidsraad van de
Verenigde Naties verkoos dins
dag nog een afwachtende hou
ding. Baghdad werd te verstaan
gegeven dat het moest zijn afge
lopen met de pesterijen aan de
grens met Kuwayt en dat de
VN-waarnemers zonder dralen
toegang moeten krijgen tot Irak.
Daar moeten ze ongehinderd
alle fabrieken en installaties
kunnen bekijken
Irak zich houdt
ties die het land verplicht
groot deel van zijn wapenarse
naal (gifgas en Scud-raketten) te
vernietigen. Maar de V-raad zag
voorlopig af van militaire actie.
Zo niet George Bush. Om ver
zekerd te zijn van een even
prachtige mediashow als des
tijds in de Golfoorlog liet de
Amerikaanse president zijn
voornemen om Saddam te
straffen lekken naar de pers.
Veel tijd voor eventuele protes
ten liet Washington niet. De
'jongens in de Golf verzorgden
gisteravond een flitsende aan
val, waarvoor ze allerwege de
te zien of handjes op elkaar kregen,
de resolu- Amerika heeft zich weer eens
laten gelden als de politieman
die zorg draagt voor de Nieuwe
Wereldorde. Een orde die Bush
twee jaar geleden in zijn euforie
over de val van het Oosteurope-
se communisme in het leven
riep.
De vraag is alleen of die poli
tieman wel recht en reden heeft
om eigenmachtig op te treden.
De steun van Britse en Franse
gevechtsvliegtuigen gaf de aan
val van gisteren een geallieerd
tintje, maar het was voor ieder
een duidelijk dat de actie vanuit
Washington werd gestuurd.
Niet vanuit New York, waar de
Verenigde Naties zetelen.
De laatste jaren lijkt de in
vloed van de VN enorm te zijn
gegroeid. Geen conflict of
brandhaard ter wereld, of secre
taris-generaal Boutros Ghali is
er als de kippen bij. Maar als het
op oplossingen aankomt, raken
de VN telkens weer Verstrikt in
de problemen die een breed
uitgesponnen internationale sa
menwerking nu eenmaal met
zich meebrengt.
Daarom treden de Amerika
nen soms op eigen houtje op:
tweeëneenhalf jaar geleden in
de Golf (achteraf gesteund door
de VN), eind vorig jaar in Soma
lia, gisteren in Irak. Het werkt,
dat is zonneklaar. Maar het
geeft de Arabische landen een
argument om weer eens naar
Israël te wijzen en te roepen:
'Zie je wel, het Westen meet
met twee maten.' Israël lapt el
ke VN-resolutie aan zijn laars
ook nu weer met de omstreden
uitezetting van 415 Palestijnen
maar er zijn nog nooit mili
taire strafmaatregelen tegen de
joodse staat genomen. Dat wil
ik hier ook niet bepleiten. Maar
het heeft veel weg van wille
keur. En dat is niet de Nieuwe
Wereldorde die Bush zei te heb
ben geschapen.
VN-deskundige Dick Leurdijk:
CEES VELLEKOOP
De strafexpeditie tegen Irak was
te verwachten en ook nauwe
lijks te vermijden. Dick Leurdijk,
VN-specialist van het instituut
voor Internationale Betrekkin
gen Clingendael, is er van over
tuigd dat de Amerikaanse presi
dent Bush en zijn bondgenoten
weinig keus meer hadden na de
opeenstapeling van incidenten
die het regime van Saddam
Hussein de afgelopen weken
heeft uitgelokt.
Of gisteravond sprake was
van een echte VN-actie, staat
weliswaar nog te bezien, want
de luchtaanval werd niet gedekt
door een nieuwe uitspraak van
de Veiligheidsraad, hoewel ook
Rusland steun betuigde. Maar
de voorwaarden van het be-
KUWAYT-STAD ROBERT Fl
THE INDEPENDENT
De Nigeriaanse ambassadeur hield gis
teravond zijn afscheidsreceptie in het
Kuwayt Internationaal Hotel, een saaie
gebeurtenis zoals die dagelijks in het
emiraat plaatsvinden, maar die deze
keer om kwart voor negen geschiedenis
zou maken.
Op dat moment verliet de Amerikaanse
ambassadeur, Edward Gnehm, onder
veel drukte van zware veiligheidsagenten
en met een groepje Kuwavtse functiona
rissen het feestje en klom hij in zijn ge
pantserde limousine voor een tocht van
dertig seconden naar de Amerikaanse
ambassade aan de overkant van de
straat. De Golfoorlogwaarvan zovelen
van ons hadden gedacht dat die bijna
twee jaar geleden in deze stad was be
ëindigd was plotseling, voor korte tijd,
weer opgelaaid.
De Kuwayti's wisten dat er iets zat aan te
komen. Zij waren gisteren nog bezig hun
bankrekeningen leeg te halen voor het
geval de weg vanuit Basra zou volstro
men met Irakezen, zoals op 2 augustus
1990 toen het Iraakse leger binnenviel.
Zij hadden in de hele stad de tanksta
tions leeggehaald en hun gigantische Ca
dillacs op hun opritten geparkeerd voor
het geval ze opnieuw in paniek naar
Saudi-Arabië zouden moeten vluchten.
Zij hadden zoals elke avond een bezoek
gebracht aan de overvolle supermarkt en
waren naar huis gegaan om hun TVrdi-
ner klaar te maken. Vervolgens waren ze
voor hun satelliettelevisie gaan zitten af
wachten.
In 1990 waren de Kuwayti's niet voorbe
reid op oorlog: het moet worden gezegd
dat voor gisteravond hetzelfde gold. De
stafchef van het leger van Kuwayt be
vond zich duizenden kilometers verder
op, op inspectiebezoek bij de Kuwaytse
soldaten in de multinationale strijd
macht in Moqdishu in Somalia. Op de
weg naar het noorden, naar Basra, waren
geen Kuwaytse versterkingen te zien. De
Irakezen, noch de Kuwayti's hadden het
nodig gevonden extra troepen te sturen
naar de opnieuw getrokken grens tussen
de twee landen.
Een uur voor middernacht merkten we
heel in de verte en dat moet op een
afstand van 150 kilometer zijn geweest
een doffe, roze gloed aan de horizon,
die misschien 45 minuten duurde en van
tijd tot tijd opflikkerde.
Een Amerikaanse televisievideo pikte
een paar kleine lichtpuntjes op die de
basis vormden van deze gloed.
Wat het was konden we niet zien van de
17de verdieping van ons gebouw in het
hart van Kuwayt-Stad. Maar ergens in de
buurt van Basra hadden de geallieerden
iets geraakt dat fel brandde in de nacht.
stand aan het einde van de
Golfoorlog laten zonder twijfel
het gebruik van geweld toe,
meent Leurdijk. De Amerika
nen, Fransen en Britten mogen
zich zeker beroepen op die be-
standsvoorwaarden, die een
kleine twee jaar geleden werden
vastgelegd in VN-resolutie 687.
Als Irak zich niet houdt aan die
resolutie, zoals de afgelopen
tijd, is geweld als uiterste mid
del toegestaan.
Leurdijk zet wel volkenrechte
lijke vraagtekens bij het gealli
eerde beroep op VN-resolutie
688, waarin de soevereiniteit
van Irak wordt erkend en tege
lijkertijd de onderdrukking van
het Iraakse volk wordt veroor
deeld. De vliegverboden ten
noorden van de 36ste en ten
zuiden van de 32ste breedte
graad zijn hierop gebaseerd. Ze
werden ingesteld om respectie
velijk de Kurden in het noorden
en de shi'ieten in het moerassi
ge zuiden te beschermen.
Die vliegverboden voelt Sad
dam steeds meer drukken,
meent Leurdijk. Daarnaast
moet hij nog steeds VN-waar-
nemers toestaan, die komen
controleren of de ontmanteling
van de zware wapens volgens
afspraak wordt uitgevoerd. Die
zouden bij vluchten binnen Irak
gebruik moeten maken van de
Iraakse luchtvaartmaatschappij,
zei Saddam kortgeleden. De
olie-export ligt nog steeds aan
banden en het handelsembargo
blijft van kracht, wat de binnen
landse steun voor het regime
niet ten goede kan komen.
De Clingendael-deskundige
denkt overigens niet dat deze
luchtaanval het begin is van een
oorlog. De geallieerden
■■Mmm
Saddam Hussein spreekt het Iraakse volk toe.
ook
voelen daar niets voor
voor Saddam Hussein is er wei
nig te winnen. De draai om de
oren die hij gisteravond kreeg
toegediend, geeft al aan dat er
militair weinig eer voor hem
valt te behalen. Met de provoca
ties van de laatste weken heeft
hij hooguit zijn gezag in eigen
land wat opgevijzeld, door te to
nen dat hij het lef heeft om zich
teweer te stellen tegen de grote
satan Amerika.
Of het conflict nu hoger op
loopt, hangt puur af van de re
actie uit Baghdad. De rust kan
snel weerkeren, als Irak er in
toestemt om voort te gaan met
de uitvoering van de VN-resolu-
ties. Maar een werkelijk stabiele
situatie in het Golfgebied kan
volgens Leurdijk vermoedelijk
pas ontstaan als Saddam Hus
sein van het politieke toneel
verdwijnt.
TURKIJE
Vliegverbod Y'j
-4% hr
SYRIË
JO-'IBANON
BAGHDAD,
O Vliegdekschip
Kitty Hawk
S Kruiser Cowpens
Torpedojager Hewitt
10 andere schepen
ISRAEL
JORDANIË
Doel: SAM-raketten
ten zuiden van de
32ste breedtegraad
S oot
KUWAYT
Torpedejager
Caron
QATAR
SUDAN
SAUDI
ARABIE
OMAN
JEMEN
ETHIOPIE
Onderzeeboot
Louisville
I.JII.MINI
Militaire
basis
SOMALIA
