bi
Financiële problemen
Leiden nog niet voorbij
Moord mogelijk afrekening in onderwereld
Leiden
Alleen vrouwen in jury
voor emancipatieprijs
Drietal bekent 35 inbraken
DONDERDAG 14 JANUAR11993
'Het juk van de artikel 12-status is zacht geweest'
Leiden is met frisse moed aan 1993 begonnen. Na 22 jaar
is de stad de artikel 12-status kwijt. Het imago van een
onder curatele gestelde, armlastige gemeente is niet lan
ger meer geldig. Voor de wethouder financiën, S. de
Vreeze (PvdA) moet het een geweldige uitdaging zijn de
stad weer op haar eigen benen te laten lopen. Of de Lei-
denaars er ook blij mee moeten zijn, is nog maar de
vraag. Het rapport van de Erasmusuniversiteit over de ar
tikel 12-status van Leiden heeft niet voor niets een vraag
als titel: 'Leiden leed geleden?'
Van het symposium, heden
middag in de Pieterskerk, hoeft
evenmin een antwoord te wor
den verwacht. De bijeenkomst
lijkt eerder bedoeld om aan
dacht te vragen voor de toe
komstige financiële problemen.
Bij de begrotingsbehandelingen
voor 1993 leek wethouder De
Vreeze wél zeker van zijn zaak.
Hij maakte korte metten met de
SP-fractie die zich hardop af
vroeg of Leiden zonder artikel
12-status echt wel beter af is.
Maar ook De Vreeze moet een
eenduidig antwoord op de
vraag schuldig blijven. Uiter
aard wil de kassier van Leiden
zijn eigen boontjes doppen,
zonder pottekijkerij van het rijk.
Maar het afschudden van de ar
tikel 12-status, erkent hij, is niet
hetzelfde als het einde van de fi
nanciële problemen van Leiden.
De plaatselijke belastingen
behoren tot de hoogste van het
land en de Leidse aspiraties om
als centrumgemeente van deze
regio te functioneren, kunnen
alleen maar worden waarge
maakt als het belastinggebied
wordt vergroot. Met andere
woorden: Oegstgeestenaren,
Zoeterwoudenaren en Leider
dorpers moeten meebetalen
aan het Leidse station, de stads
schouwburg, scholen en andere
voorzieningen. De financiële
verhoudingswet voorziet echter
niet in zo'n regionale belasting.
Leiden heeft tussen 1970 en
1993 voor ruim 50 miljoen gul
den bij het rijk 'in de steun' ge
lopen, staat nog maar twee we
ken op eigen benen en regelt
een symposium over de nood
zaak van een andere verdeling
van het geld uit het gemeente
fonds. Dat riekt naar arrogantie.
Welk een enorm verschil met
de mentaliteit van de Leidse
stadsbestuurders in de jaren
zestig. Hun stad ging gebukt
onder een grote armoede. De
textielindustrie was in verval ge
raakt en vervangende werkgele
genheid was er niet. Ondanks
de aanwezigheid van de univer
siteit was het grootste deel van
de beroepsbevolking onge
schoold. De binnenstad lag er
uiterst krakkemikkig bij. En
toch duurde het jaren voordat
bij het rijk werd aangeklopt
voor steun. In die tijd was een
artikel 12-status echter syno
niem aan een brevet van onver
mogen. Een stadsbestuur dat
om aanvullende bijdragen
vroeg, kwam onder curatele van
het rijk. Een grotere vernedering
is niet denkbaar.
Die schaamte voor de armoe
de was in de jaren zeventig als
sneeuw voor de zon verdwenen.
,,De subidiologie was weten
schap geworden in Leiden", al
dus de onderzoekers van de
Erasmusuniversiteit. In dit ver
band wordt dikwijls de naam
van wethouder Waal (PvdA) ge
noemd, inmiddels burgemees
ter van Deventer. Het ene na
het andere goed doortimmerde
plan voor herstel verliet het
stadhuis. Dat was in die tijd nog
de manier om de geldstroom
richting Leiden te vergroten.
„Eenmaal ontstonden zelfs pro
blemen toen surveillerende po-
litie-agenten op zondag licht
zagen branden in het stadhuis
en niet wilden geloven dat de
aanwezigen ambtenaren waren
die werkten aan een stuk dat
voor een fatale termijn af
moest."
De voormalige wethouders fi
nanciën Bordewijk en Van
Dam, beiden PvdA, verklaren in
de nota zelden het gevoel te
hebben gehad dat ze onder cu
ratele stonden. Het beeld dat
voor de aanschaf van elke pa
perclip toestemming van het
rijk nodig is, is te zwaar aange
zet. De artikel 12-status was
voor hen vooral 'een vertrou
wensrelatie' met de toezicht
houdende organen. „Alles ver
liep soepel." En: "Het juk van
de artikel 12-status is zacht ge
weest."
Inmiddels heeft de binnen
stad een ware metamorfose on
dergaan en maakt Leiden zijn
subtitel universiteitsstad meer
dan waar. Het is aan het huidige
stadsbestuur om hetgeen is be
reikt, in stand te houden. Getui
ge het symposium, reeds twee
weken na het verlies van de arti
kel 12-status, zal dat nog een
hele toer worden.
Aan het symposium 'artikel
12-gemeenten'-de casus Lei
den nemen deel: Burgemeester
A. Havermans van Den Haag,
staatssecretaris D. de Graaff-
Nauta, M. Vos-Gortel, lid van
de Raad van State, de wethou
der financiën en burgemeester
van Leiden, S. de Vreeze en C.
Goekoop en de Tweede Kamer
leden F. van der Heijden
(CDA), L. Schoots (PvdA) en G.
Ybema (D66).
De artikel 12-status legde de gemeente Leiden, bijvoorbeeld op het gebied van de stadsvernieuwing, ge
toe om alles op te knappen wat opgeknapt moest worden, zoals hier aan de Langegracht.
Een jerrycan als stille getuige
HAZERSWOUDE-RUNDUK RUUD SEP
Een zwartgeblakerde plek in het
gras. Dat is woensdag het enig
tastbare bewijs van het drama
dat zich maandagavond af
speelde bij het volkstuinencom
plex in Hazerswoude-Rijndijk.
In de ochtend komen de paar
volkstuinders die kippen hou
den gewoon weer langs. „Giste
ren was de hele boel tot half vijf
afgezet. Toen zijn we maar naar
het koffiehuis aan de overkant
gegaan", vertelt één van hen.
Na het voeren van de kippen
gaan de heren weerweg.
Twee rechercheurs zijn op
zoek naar tuinders. Iedereen
willen ze spreken, op zoek naar
iets wat misschien een aankno
pingspunt kan blijken te zijn.
Als iedereen weg blijkt te zijn,
hebben ook de rechercheurs
niets meer te zoeken op de
volkstuinen.
Het is middag wanneer twee
Turkse mannen langskomen.
De politie heeft hen al onder
vraagd, maar ze hadden niets te
vertellen. „Het is een groot pro
bleem", zegt een van de twee
met een bezorgd gezicht. Uit
hun schuurtje laden ze een oud
fietswiel en een opgerold tapijt
in een knal-oranje bestelbus, en
ze vertrekken.
Omwonenden vertellen dat ze
dinsdag de hele dag geboeid
hebben gekeken naar de ver
richtingen van de politie. Van
een afstand wel te verstaan. Wat
lacherig vertellen ze over de
vreemde houding waarin het
slachtoffer lag: met een uitge
strekte arm recht de lucht in.
„Om vier uur hebben ze hem in
een doodskist gedaan. Maar
door die arm kon het deksel er
niet op."
Henk de Boer van het naast
geleden installatiebedrijf De
Boer is de enige niet-politieman
die het slachtoffer van dichtbij
heeft gezien. Een werknemer
van het bedrijf had de avond er
voor iets zien branden en ging
's morgens eens kijken wat het
was. Van vijftig meter afstand
zag hij al dat het een lijk was, en
totaal overstuur rende hij naar
zijn werk. De Boer belde de po
litie en ging voor de zekerheid
zelf van dichtbij kijken.
„Het was echt helemaal ver
koold", vertelt De Boer nog wat
witjes. „Er zat wat bloed op het
gezicht en ik zag bruine sokken.
Verder was alles zwart. Ik kon
vrouw was. Wel dat het slacht
offer redelijk zwaar was." Bij het
stoffelijk overschot stond nog
een jerrycan benzine. Met die
benzine was het slachtoffer
maandagavond overgoten. Vol
gens omwonenden heeft het li
chaam een half uur gebrand.
In de jury die de Leidse emanci
patieprijs moet toekennen,
krijgt geen enkele man zitting.
Raadsleden van WD, CDA en
D66 protesteerden gisteravond
in de raadscommissie onder
wijs, cultuur en emancipatie te
gen deze gang van zaken maar
wethouder H. Koek bleef onver
murwbaar.
De jury telt drie leden. Koek
zelf is voorzitter. Het lid uit een
der organisaties op het gebied
van emancipatie moet nog wor
den benoemd maar zal ook een
vrouw zijn. Koek deelde de
raadscommissie gisteravond
mede dat zij voor de derde va
cature R. van Schreven, raadslid
van Groen Links, op het oog
heeft.
Geen der commissieleden
maakte overigens bezwaar te
gen de benoehiing van Van
Schreven. WD'er A. Geertsema
stelde wel dat emancipatie
'geen vrouwenzaak alleen' is.
„Tweederde deel van de jury is
al van het vrouwelijk geslacht
Ik hdd me kunnen voorstellen
dat het derde lid een man zou
kunnen zijn geweest." Met een
gemengde jury, vinden ook D66
en CDA, dat Koek had kunnen
aangeven veel waarde te hech
ten aan een zo'n breed mogelijk
draagvlak voor de prijs.
Koek wilde niet inhoudelijk
discussiëren over de vraag of
beide seksen in de jury moeten
zijn vertegenwoordigd. ..Ik
zocht gewoon nog naar een lid
uit deze raadscommissie en ik
heb van tevoren nooit uitgeslo
ten dat er ook een man in de ju
ry zou komen. Maar ik vind me
vrouw Van Schreven een zeer
geschikte kandidaat.'
De emanciaptieprijs wordt op
8 maart uitgereikt door de voor
gangster van wethouder Koek.
H. van Dongen. Zij heeft intnid
dels ook een naam voor de prijs
bedacht. Koek wilde die naam
gisteravond nog niet bekend
maken.
Twee Alphenaren en een Kat-
wijker hebben bekend samen
35 woninginbraken en 25 ande
re diefstallen in Alphen te heb
ben gepleegd. Het drietal is gis
teren voorgeleid aan de officier
van justitie in Den Haag. De
zaak kwam aan het rollen toen
één van de drie, een 31-jarige
Alphenaar, op 3 januari op he
terdaad werd betrapt bij een
woninginbraak. Na zijn verhoor
werden de andere twee, een 28-
jarige Alphenaar en een 20-jan
ge Katwijker aangehouden. De
inbrekers hadden het vooral
voorzien op geld en geluidsap
paratuur. Van het geld kochten
zij drugs.
Hazerswoudse zaak roept vergelijkingen op met drievoudige moord in Rotterdam
Het verbrande lichaam dat dinsdag
werd gevonden in Hazerswoude-Rijn
dijk is van een 25- k 30-jarige man. De
man, die ongeveer 1.67 meter lang
was, had tatoeages op zijn onderar
men; op de linkerarm een opkomende
zon, op de rechter een slang met een
vogel. Hij droeg een goudkleurige ring
met inscriptie 'Elizabet 25-4-90'. De
man is waarschijnlijk elders om het le
ven gebracht, waarna zijn lichaam naar
Hazerswoude is gebracht en daar
maandagavond in brand is gestoken.
De politie bewaart echter het stil
zwijgen over de doodsoorzaak. „Als de
buitenwereld weet dat de man is ge
wurgd of doodgeschoten, kan dat ge
tuigenverklaringen beïnvloeden. Dan
menen mensen ineens schoten te heb
ben gehoord, dat willen we voorko
men", zegt woordvoerder Ries Colijn
van de politie regio Hollands Midden.
Hij wil al evenmin aangeven in welke
richting het onderzoek zich verder be
weegt. Wel is duidelijk dat de politie
ook rekening houdt met een afreke
ning in de onderwereld. „Iemand die
zijn schoonvader in woede vermoordt
stopt hem niet in de achterbak van zijn
auto om hem later ergens anders te
gaan verbranden.
De vondst van het lijk roept vergelij
kingen op met een drievoudige moord
die op 6 maart vorig jaar aan het licht
kwam. Toen werden aan het Brielse
Meer de verkoolde lichamen van drie,
naar later bleek Turkse, mannen aan
getroffen. Al snel werd aangenomen
dat het toen om een afrekening in de
drugswereld ging. Er volgden verschil
lende aanhoudingen, maar uiteindelijk
moesten de verdachten wegens gebrek
aan bewijs worden vrijgelaten. De zaak
is nog steeds niet opgelost.
Georganiseerde misdaad
Dit soort moordzaken is de afgelopen
jaren fors toegenomen, hand in hand
met de opkomst van de georganiseerde
misdaad. Een van de kenmerken van
dat soort misdaad is dat bendes er hun
eigen strafstelsel op na houden. Crimi
noloog prof. J.J.M. van Dijk: „Zo'n or
ganisatie kan niet naar de rechter lo
pen als werknemers een greep in de
kas doen." Volgens Van Dijk is dit soort
misdaden maar moeilijk op te lossen.
Huurmoordenaars worden vaak vanuit
het buitenland op pad gestuurd en ver
dwijnen daarna direct. Als er in Ha
zerswoude sprake was van een afreke
ning, vermoedt Van Dijk dat de dader
al op maandagavond het land weer
heeft verlaten. De moeilijke oplosbaar
heid is een groot verschil met 'gewone'
moorden. Van Dijk: „Meestal heeft de
partner het gedaan."
Toch noemt hij de liquidaties niet
heel erg beangstigend voor de door
snee van de Nederlandse bevolking.
„De burgers hebben veel meer last van
gewone berovinkjes." De georganiseer
de misdaad is volgens hem veel bedrei
gender voor het bestuur en voor de
economie. Omkoping, fraude, het wit
wassen van geld via bedrijfjes gaan er
hand in hand mee. De huurmoorde
naars zelf staan in dergelijke organisa
ties helemaal onderaan de ladder.
Een woordvoerder van de Centrale
Recherche Informatiedienst bevestigt
het beeld dat Van Dijk schetst. Hoewel
veel liquidaties onopgelost blijven, zijn
ze voor de politie vaak symptomen van
veranderde verhoudingen tussen de
ongeveer 600 misdaadorganisaties die
in Nederland bekend zijn. Tegelijk
constateert hij dat er veel meer afreke
ningen zullen zijn dan waar de politie
achter komt. „Het gaat nogal eens om
buitenlanders die hier kind noch kraai
hebben, van wie het lichaam gewoon
verdwijnt en niet meer boven water
komt. Als niemand dan zo'n vermis
sing meldt, komen wij er ook niet ach-
Wordt het nieuwe Leidse Peace-
monument een piesmonument? Het kan
toch niet waar zijn dat het
Vredesmonument aan de Korevaarstraat
wordt gedegradeerd tot een luxueus,
openbaar urinoir?
De Romeinse
keizer
Vespasianuswist
openbare
voorzieningen
moest
financieren. Geld stinkt niet, zo
stelde hij en hij voerde prompt
een belasting in op de urinoirs.
Het Leidse gemeentebestuur is
nog steeds niet zo ver. Na het
verdwijnen van het laatste
openbare toilet tegenover het
Stadhuisplein is het gebleven bij
plannen om Leiden van
volwaardige openbare toiletten
te voorzien. En zo kan het
gebeuren dat het kostbare
Vredesmonument op het
parkeerterrein aan de
Garenmarkt wordt
gedegradeerd tot een luxueus
urinoir, compleet met blauw
spiegelglas en directe
verlichting. Een Piesmonument
dus, in plaats van het Peace-
monument dat de VW straks
ongetwijfeld aan de Engelstalige
i zal willen presenteren.
Urineerslag
„We willen in Leiden goede
voorzieningen treffen. Geen uri
noirs dus die alleen voor man
nen geschikt zijn, maar hygiëni
sche, computergestuurde toilet
ten voor beide sexen", zegt R.
Verplancke van de afdeling
bouwen en wonen van de ge
meente. Het digitale toilet rei
nigt zichzelf na iedere bood
schap. De stankoverlast, die het
klassieke urinoir met zich mee
brengt behoort tot het verleden.
„De toiletgebouwtjes kunnen
overal worden geplaatst en zijn
niet storend voor het gezicht
van bijvoorbeeld de binnenstad.
In Maastricht en Haarlem staan
ze al. Als toeristische stad moet
je een dergelijke voorziening
wel aanbieden. Het is echter wel
duur. Een computergestuurd
toilet gaat jaarlijks 30.000 tot
40.000 gulden kosten, en dat
geld is op dit moment niet be
schikbaar. Het ontbreken van
openbare toiletten heeft tot ge
volg dat er tegen muren en in
portieken wordt geürineerd,
daar zij we ons wel degelijk van
bewust. Op bepaalde plaatsen
aan de buitenkant van het stad
huis is dat heel goed te ruiken.
Dat het Vredesmonument op
die manier wordt misbruikt had
ik nog niet gehoordmaar het
ligt voor de hand dat dit soort
beschutte plekken door mensen
in hoge nood worden aangegre
pen", zegt Verplancke.
Het is niet eenvoudig om net als
de creatieve keizer Vespasianus
een manier te vinden om de toi
letten zichzelf te laten 'bedrui
pen'. „Je zou er een toiletjuf
frouw bij kunnen neerzetten,
maar wie gaat er nou buiten
met een schoteltje bij een open
baar toilet zitten. Daar krijg je
niemand meer voor", is de stel
lige overtuiging van Verplancke.
Urineerkijken
Bij een bezoek aan het inwendi
ge van het Vredesmonument
lijkt het op dit moment met de
urineschade nog wel mee te val
len. Nog geen uitgebeten plek
ken en ook geen penetrante
geuren, maar die kunnen ver
dreven zijn door de zuidwester
storm die zich met grote kracht
tussen de spiegelende panelen
doorperst. De lampen die
vanuit de bodem naar boven
schijnen zorgen in combinatie
met de spiegelingen voor een
Aangezien het Vredesmonument aan de Garenmarkt bij gebrek aan beter toch een openbaar toilet dreigt te worden is het wellicht verstandig om er
een toiletjuffrouw te installeren; op die manier kan de gemeente wellicht een computergestuurd toilet bekostigen. foto» jan holvast
psychedelisch effect; voor de
notoire uithuizige urineerder
zou dat wel eens een extra aan
trekkingskracht kunnen beteke
nen; jezelf in actie zien, vele
malen in al die vlakken weer
spiegeld.
Voor diverse voorbijgangers
staat wel vast dat het Vredes
monument steeds vaker als uri
noir zal worden misbruikt en
ook als slaapplaats voor zwer
vers en andere ontheemden zal
gaan fungeren. „Ik zie er gere
geld mannen ingaan die er ver
dacht lang inblijven. Nee, ik heb
nooit gekeken wat ze daar pre
cies uitspoken, maar dat kan ik
wel raden. Ik vind het geen
mooi monument, maar om het
te gebruiken als wc gaat me
toch te ver", zegt mevrouw C.
van der Hulst, die bij op de bus
richting Rijnstreek staat te
wachten. Een passant heeft al
vaak gezien dat de muur van de
vlakbij gelegen synagoge door
cafébezoekers wordt besproeid.
„En nu zie je ook 's nachts
mensen in het monument ver
dwijnen, onder wie zwervers die
kennelijk een beschutte slaap
plaats zoeken".
Urineerstrijken
Het verbaast K. van Loon van de
postkamer van het Nationaal
Natuurhistorisch Museum niet
dat zich ongewenste taferelen
afspelen in het Vredesmonu
ment. Vanuit zijn kantoortje
heeft hij er een goed zicht op.
„Daar kun je op wachten. Het
Van der Werffpark hierachter zit
vol met zwervers en die komen
ook deze kant op. Ik kan er niet
rouwig om zijn. Het is toch een
afschuwelijk monument, wat
heeft een glazen toren nou met
vrede te maken".
Ook Edwin de Boer van slijterij
Gall Gall ziet vanuit zijn win
kel de nodige randfiguren door
het monument trekken. „Mijn
klanten praten er voortdurend
over. Helemaal geen lelijk
kunstwerk, maar op deze
plaats? Zoiets abstracts vlakbij
die oude synagoge. Zoiets moe
ten ze in een nieuwbouwwijk
neerzetten. Dan is er ook geen
kans dat cafébezoekers er in
gaan rondspoken."(FB)
