Wereldpremière in Waaggebouw
1
Gitarist Fapy Lafertin
excelleert in Volkshuis
Een korte, maar hevige eruptie
DINSDAG 12 JANUAR11993
93;
Carolijn Visser doet reisverslag
leiden Schrijfster Carolijn Visser doet donderdag 14 januari in
de Leidse Sociëteit De Burcht verslag van haar reizen naar lan
den als China, Costa Rica, Malawi en andere landen. De in Lei
den geboren Visser reist al vanaf haar vijftiende. In 1982 ver
scheen haar eerste reisboek: 'Grijs China'. Daarna schreef zij on
der meer 'Aan het einde van de regenboog', waarin zij vertelde
over een verblijf temidden van de goudzoekers in Costa Rica.
Recentelijk publiceerde zij over China 'Buigend bamboe'. Hierin
geeft zij een beeld van China omstreeks de tijd van de studen
tenopstand. Aanvang 20.15 uur.
Willem Haenraets toont litho's
nieuw-vennep» De romantische kunstenaar Willem Haenraets
exposeert tot eind februari een serie litho's in het Ontmoetings
centrum aan de Gele Vinkstraat in Nieuw-Vennep. Haenraets
schildert vrolijke, romantische tafereeltjes met bloemen, poezen,
jonge meisjes, serres en oude auto's. Het Ontmoetingscentrum
is van maandag tot en met zaterdag geopend van 9.00 tot 12.00
en van 13.30 tot en met 16.30 uur. Op maandag- en dinsdag
avond van 20.00 tot 22.00 uur.
Zigeunerorkest Easily in Leiden
leiden» In een grote tent aan de Leidse Stille Mare treedt op
woensdag 13 januari de Haagse zigeunerjazz-formatie Basily op.
De broertjes Tusci Basily (viool), Marino (contrabas), Zonzo (gi
taar), Popy (gitaar), Gino (gitaar) en hun neef Martin Limberger
(gitaar) maken muziek in de traditie van de oude zigeunerjazz.
Aanvang 21.00 uur.
Leerlingen Lous Bloem exposeren
noordwukerhout» Leerlingen van de Leidse aquarelliste Lous
Bloem exposeren van 15 januari tot en met 5 februari In de hal
van het gemeentehuis van Noordwijkerhout. De expositie, die
vooral bestaat uit waterverfschilderijen van bloemen en stille
vens, wordt officieel geopend door door de wethouder kunst en
cultuur C.M. van der Klaauw. Openingstijden: van 9.00 tot 12.00
uur en van 14.00 tot 16.00 uur.
Rockconcert tegen racisme
leiden De Leidse popgroep Tunnel Radio herdenkt op 15 janu
ari de geboortedag van Martin Luther King (1929-1968) met een
concert in Grand Café Odessa aan de Leidse Hogewoerd. De ge
boortedag van King is door de Amerikaanse organisatie Rock
against Racism uitgeroepen tot internationale dag tegen racis
me, seksisme en geweld. Aanvang 22.15 uur. Tijdens het optre
den is er een diapresentatie van de fotograaf Willem Overtoom.
Deelnemers gezocht voor popwedstrijd
zoetermeer Het Zoetermeers Muziek Kollektief zoekt beginnen
de Zuidhollandse popbands die willen meedoen aan Koningin-
neslag '93. Dit popfestival is de finale van een wedstrijd met vier
voorrondes en twee halve finales. De winnaar mag zich 'de
meest veelbelovende band van Zuid-Holland 1993' noemen. De
voorrondes vinden in maart en april plaats in het Muziekcen
trum Zoetermeer en de finale is op 30 april in De Boerderij.
Bands kunnen zich inschrijven door een demo met biografie en
vier zwart-witfoto's op te sturen naar Muziekcentrum Zoeter
meer, Nicolaasplein 3,2712 AV Zoetermeer.
REDACTIE ANNEMIEK RUYGROK (chef) JAN RUSDAM SASKIASTOELINCA
Alle koorwerken van Rachnianinov uitgevoerd in Leiden
T TT TT TT TI? «r TNTCT
Elger Niels: „Als Rachmaninov een compositie had voltooid, liet hij die wel eens uitvoeren. Verder is er af en toe in Rusland nog wel eens iets ge
zongen, maar veel was het niet." foto jan holvast
Uniek voor Leiden, voor
Nederland, voor Europa...
de wereld. Zo omschrijft
coördinator Frits Bruins
het Rachmaninov-project,
dat op 28 maart 1993 in De
Waag plaatsvindt. Ter gele
genheid van de vijftigste
sterfdag van de beroemde
Russische componist voert
het Leids Vocaal Ensemble
C sharp minor 's avonds
bijna al zijn koorwerken
uit. Een groot deel daarvan
is praktisch nooit eerder te
horen geweest. Maar al
vanaf 's morgens 10.00 uur
zal De Waag weerklinken
van koorzang, lezingen en
workshops. Zo opent
Sophia Satin, Rach-
maninovs nicht, de dag
met een korte lezing.
leiden wilfred simons
Als coördinator van het kunst
aanbod in De Waag is Frits
Bruins er enorm trots op dat hij
het project in huis heeft ge
haald. De 'grote man' achter het
evenement is echter de 25-jari-
ge Leidenaar Elger Niels. Hij is
dirigent van het Vocaal Ensem
ble C sharp minor en al jaren
een groot liefhebber van Rach-
maninovs muziek. Hij stapte
naar Bruins toe en vroeg of hij
het project in De Waag mocht
uitvoeren. Bruins reageerde en
thousiast.
Het avontuur begon twee jaar
geleden toen Niels besloot met
zijn koor 'Pantaleimon de Ge
nezer' uit te voeren. Niels wist
dat het stuk bestond, maar ko
pieën waren nergens te vinden.
Wel was bekend dat het Engelse
Chester Cathedral Choir het
ooit had uitgevoerd. Niels: „Ik
stuurde een brief met de vraag
of ik die bladmuziek kon lenen.
Ik wist niets, dus zette ik op de
envelop: 'Chester Cathedral
Choir, Chester, England'. Na
een half jaar kreeg ik een hand
geschreven kopie met een on
begrijpelijke Engelse transcrip
tie van de Russische tekst. De
klanken die eronder stonden
waren puur gericht op de ma
nier waarop een Engelsman die
tekst zou uitspreken. Toen ben
ik naar de Leidse Universiteits
bibliotheek gegaan en tot mijn
opluchting hadden ze het ge
dichtje daar. Zo kon ik de com
positie reconstrueren."
Terwijl Niels in 1990 met
Rachmaninovs compositie wor
stelde, gebeurde er iets onver
wachts: in Engeland werd de In
ternational Rachmaninoff So
ciety opgericht. Niels zag daarin
zijn kans om meer koorpartitu
ren van de Russische componist
te pakken te krijgen. Hij schreef
een brief aan de oprichtster, Ju
lia Scott-Famell: „Toen ging het
rollen. Zij bracht mij in contact
met Sophia Satin, de nicht van
Rachmaninov. Zij had kopieën
van partituren en kende andere
mensen die ook kopieën had
den. Na verloop van tijd kreeg
ik zo alle muziek in handen.
Sommige stukken kwamen zelfs
uit Rusland."
Daarmee was hij er echter
niet: „Die kopieën zijn vaak vre
selijk onnauwkeurig. Tijdens de
repetities merkten we dat som
mige noten niet op de juiste
plaats staan. Dat kun je nog
corrigeren. Erger is, dat je soms
niet weet of je hard of zacht
moet zingen. Op dat punt heb
ik dus zelf beslissingen moeten
nemen."
Het lijkt verrassend dat de
composities van zo'n beroemde
componist bijna nergens ver
krijgbaar zijn. Het merendeel
ervan is niet eens uitgegeven.
Volgens Niels is dat echter een
volstrekt normale, zij het be
schamende gang van zaken:
„Dat geldt voor zoveel compo
nisten! Wie wat onbekender
werk van Grieg, Sibelius of
Skriabin wil uitvoeren, stuit op
dezelfde problemen. Bij Rach
maninov Komt er nog eens bij
dat hij vooral geestelijke teksten
op muziek heeft gezet. Dat kon
in de voormalige Sovjetunie na
tuurlijk niet en dus schoven de
autoriteiten de muziek onder de
tafel. In de Library of Congress
in Washington ligt veel materi
aal van Rachmaninov, maar wie
er een kopie van wil hebben,
moet zelf overschrijven. Even
iets onder het kopieerapparaat
leggen mag namelijk niet."
De Waag beleeft op 28 maart
de wereldpremière van 'Deus
Meus', een stuk dat Rach
maninov al in 1890 componeer
de. De andere koorcomposities
zijn 'zo goed als' wereldpremiè
res. Niels zegt: „Als Rach
maninov een compositie had
voltooid, liet hij die wel eens
uitvoeren. Verder is er af en toe
in Rusland nog wel eens iets ge
zongen, maar veel was het
niet."
Niels geeft op 28 maart een
lezing over Rachmaninovs lie
derencyclus Opus 34; 's avonds
dirigeert hij het Vocaal Ensem
ble C sharp minor, zijn eigen
koor. De liefde voor de compo
nist flakkert weer op als hij zegt:
„We hebben ons koor naar hem
vernoemd. In Beverly Hills werd
hij 'Mr. C Sharp Minor' ge
noemd vanwege zijn merkwaar
dige akkoorden."
Art Nouveau en Art Deco-glaswerk in Gemeentemuseum Arnhem
Sierglas, LouisComfort Tiffany, 1910: 'Ack in the pulpit'. foto ap
Hans Warren
beschuldigt
bibliotheken
van diefstal
kloetinge gpd
arnhem henk meutgeert
Elf musea in Gelderland en het
aangrenzende Nordrhein/West-
falen hebben de laatste maan
den hun collecties uitgewisseld.
De provincie en het ministerie
van WVC hebben er een half
miljoen gulden in gestoken en
als laatste expositie in de serie is
in het Gemeentemuseum Arn
hem nu 'Art Nouveau en Art
Deco Glas' te zien, samenge
steld uit het bezit van het Glas
museum Hentrich uit Düs-
seldorf. Een expositie van een
kleine tweehonderd objecten,
die eerder in Japan te zien wa-
Het is precies honderd jaar
geleden dat de 'Art Nouveau', in
Duitsland 'Jugendstil' en in ons
eigen land 'Nieuwe Kunst' ge
noemd, zeker voor wat het de
glaskunst betreft, zijn geboorte
beleefde in Nancy in de Franse
provincie. Je zou het de laatste,
nog geen twintig jaar durende,
oprisping van de negentiende
eeuw kunnen noemen, de eeuw
waarin het zogenaamde histo
risme, dat zijn vormentaal leen
de van stijlen uit vroeger eeu
wen, de overHand had gekre
gen.
We kijken er nu zo tegenaan,
maar in de laatste jaren van de
vorige eeuw zelf wilden verdedi
gers van de stijl het publiek an
ders doen geloven. Na het ver
val sinds de empirestijl en de
daaraan verwante Biedermeier,
was er een nieuwe grote stijl ge
boren. Maar de Art Nouveau
was, zeker in Frankrijk, een bur
gerlijke stijl wortelend in het ge
noemde historisme, het glas
werk was niet bepaald goed
koop en een popularisering had
pas plaats toen de stijl was geë
volueerd in de Art Deca van de
jaren twintig.
In de weelderige, in bijvoor
beeld paars en goudkleur uitge
voerde, vitrines is het verhaal
van de ontwikkeling van de
glaskunst, en de verschillen
daarin in Europa, goed te vol
gen. Jammer is het alleen dat er,
al was het alleen maar door
middel van een aantal foto's,
geen verbanden worden gelegd
met andere uitingen van de Art
Nouveau. Zo is de vaas van de
Duitse ontwerper Max Rade,
met een decoratie van gestileer
de bloembladen voorzien van
zwarte contourlijnen, veel beter
te plaatsen als je die vergelijkt
met de Jugendstil-grafiek.
Tiffany
Het exotisme van de laatste de
cennia in de vorige eeuw stond
aan de wieg van de Art Nouveau
van de School van Nancy die,
voor zover het de glaskunst be
treft, Emile Gallé als belangrijk
ste representant had. De experi
menten van Gallé vonden na
volging in zijn woonplaats en
weerklank in Europa en Ameri
ka. In New York was het Louis
Tiffany die de bloemenvormen
overnam in zijn geblazen glas-
wérk. Zijn in Arnhem tentoon
gestelde sierglas 'Jack in the
Pulpit' met zijn metaalachtige
huid, is een letterlijke vertaling
van een bloemvorm in glas. Ook
in het traditionele 'glasland' Bo-
hemen sloeg de nieuwe stijl
aan, maar uit de voorbeelden
die op de tentoonstelling te zien
zijn, komt naar voren dat deze
daar veel meer werd ingebed in
de bestaande traditie. In Frank
rijk zelf werd de fakkel in de ja
ren twintig overgenomen door
de sieradenontwerper René La-
lique, vooral bekend vanwege
zijn ontwerpen voor parfum-
flessen, die de overgang naar de
Art Deco belichaamde.
Naast dat alles was er de ont
wikkeling in Oostenrijk, waar de
Wiener Werkstatte een heel an
dere richting uitgingen. Hier
geen overdadige en bizarre vor
men, maar een sterke vereen
voudiging onder het motto 'or
nament is misdaad'. Op de ten
toonstelling zijn helaas maar
enkele voorbeelden te zien
waaronder een vaas naar ont
werp van Josef Hoffmann. Een
voudig, geometrisch en mede
daardoor een voorbeeld van een
richting die enderzijds de stile
ringen van de Art Deco en an
derzijds het functionalisme van
het Bauhaus voorafgaat. Net
zoals één van de curiositeiten
op de expositie, een Engelse
wijnkan uit 1882, waarin de
vorm de functie volgt, wars van
alle decoraties. Het staat naast
een Italiaans glazen beeldje van
een man waarin kubisme en
futurisme hun invloed doen gel
den.
Maar bovenstaande voorbeel
den zijn slechts uitzonderingen.
'Art Nouveau en Art Deco Glas'
wordt vooral gekenmerkt door
soms bizar glaswerk, dan trans
parant, dan weer bijna aarde
werk in het glaswerk gemaakt
van getrokken, zo goed als ge
stold glas, het 'pate de verre'.
Een mooie, bijzonder vormge
geven tentoonstelling, over een
periode in de geschiedenis die
even uitbundig als kort was.
Art Nouveau en Art Deco
Glas, tot en met 7 februari in
het Gemeentemuseum Arn
hem, Utrechtseweg. Open:
dinsdag tot en met zaterdag
van 10.00 tot 17.00 uur, zon
dagvan 11.00 tot 17.00 uur.
De schrijver en literair criticus
Hans Warren beschuldigt het
Nederlands Bibliotheek en Lec
tuur Centrum (NBLC) van grove
schending van de auteurswet.
Warren heeft een eis tot 'scha
devergoeding' van totaal
134.887,50 gulden ingediend.
De termijn vervalt vrijdag 15 ja
nuari. Het NBLC heeft nog niet
gereageerd.
De criticus reageert hiermee
op het recensie-computer-sys
teem LiteROM. Hierin zijn voor
ieder die dat wenst 44.000 re
censies van literaire werken via
cd-schijf op te roepen. Het
NBLC verspreidt op deze ma
nier besprekingen van 5500 re
censenten. Hans Warren is de
absolute koploper: er werden
981 van zijn bijdragen aan on
der meer de Provinciale Zeeuw
se Courant en het Leidsch Dag
blad op schijf gezet.
De recensent is niet om me
dewerking of toestemming ver
zocht. Voorts weigert het NBLC
om auteursrechten te betalen.
Het beroept zich op het oude
instituut De Knipselkrant dat
óok nooit auteursrechten be
taalde. Het NBLC stelt de cd-
schijfjes voor 1500 gulden be
schikbaar.
Intussen is van verschillende
kanten gereageerd op het cd-
project. Gerrit Komrij, één van
de benadeelden, in zijn NRC-
rubriek Eén en Ander. „Ik hou
het op de grootste literaire dief
stal van de eeuw." Ook de Ne
derlandse Vereniging van Jour
nalisten acht de cd-methodiek
in strijd met alle beginselen van
het auteursrecht.
muziek
recensie ken vos
Leidse Jazzweek: Centre Ville en Fapy
Lafertin Trio. Gehoord: 11/1, Volkshuis,
De zogeheten zigeunerswing,
voor de oorlog bedacht door
Django Reinhardt, kreeg grote
bekendheid door groepen als
Quintette du Hot Club de
France. Door het meestal rusti
ge karakter kan deze muziek
een veel breder publiek trek
ken dan de traditionele jazz.
De zaal van het Volkshuis was
gisteravond dan ook goed ge
vuld met een zeer gevarieerd
publiek. Het Amsterdamse
kwartet Centre Ville, naast vio
list Koos Koopmans bestaand
uit de obligate slaggitaar, gitaar
en contrabas, bleek een solide
groep die de meeste elemen
ten van de Hot Club-swing
goed onder de knie heeft. Het
repertoire bood weliswaar
geen verrassingen, maar vooral
het lichtvoetige spel van Koop-
mans onderscheidt de groep
van de doorsneekost in dit ge-
Koopmans schroomde niet
om af en toe voor de afwisse
ling effecten uit andere genres
toe te passen. Ook ritmisch
overtuigde het ensemble dank
zij helder baswerk van Gregor
Schafer en de puntige en sta
biele slaggitaar van Harald
Inen. Meer problemen had de
groep met de stemming waar:
door aan het einde van elke set
de solo-gitaar van de nerveus
ogende Lex Mens werkelijk
oervals klonk. Mens is een
technisch kundige solist, maar
weet nog niet die ritmische en
emotionele vanzelfsprekend
heid aan de dag te leggen die
we bij Lafertin konden horen.
Centre Ville is een formatie
met veel potentieel en kan nog
behoorlijkdoorgroeien.
Hogere divisie
Al bij.de eerste noten van het
Fapy Lafertin Trio bleek dat dit
gezelschap, maar dan vooral
gitarist Lafertin, toch een divi
sie hoger speelt. De gitarist
vluchtte niet in elk stuk in voor
de hand liggende dubbeltem-
pi, een bekende truc van Hot
Club-gitaristen. Als hij wel van
deze effecten gebruik maakte,
dan wist hij nog ruimte te vin
den om die enkelnootsloopjes
af te wisselen met interessante
akkoordopvolgingen of onver
wachte blue notes. De intro
verte zigeuner liet op de juiste
momenten bepaalde aansla
gen doorzingen en verbuigen.
Hij wist zich daarbij goed ge
steund door Flip Krajenbrink
die een voorbeeld van ritme
vastheid was.
Iets minder overtuigen kon
het wollige klinkende spel van
contrabassist Simon Plantinga
die echter wel het publiek voor
zich wist te winnen met zijn
vaak komische aankondigin
gen. Het trio heeft bovendien
een gelukkige hand in het sa
menstellen het repertoire.
Toen Lafertin de laatste set
begon op de Portugese gitaar
en er 'smartlappen' in de tradi
tie van Lissabon op speelde,
kon de avond niet meer stuk.
Ook hier maakte hij effectief
gebruik van zijn bijzondere
vermogen uitgelezen noten te
accentueren tussen de snel ge
speelde notenreeksen, on
danks de afwijkende stemming
van de gitaar. De vlot afge
dwongen toegift aan het einde
van het concert was zeker ven
diend. Lafertin, die tot de be
langrijke Nederlandse jazzfe-
nomenen gerekend kan wor
den, verdient op zijn minst de
vele media-aandacht die zijn
jonge collega Stochelo Rosen
berg momenteel krijgt.
Werkgroep zoekt musici voor totaaltheater 'Europera'
leiden» wilfred simons
De eenwording van Europa maakt in Leidse
kunstkringen heel wat los. Woordvoerder
jan Lau van de Werkgroep 'Europera' doet
er nog geheimzinnig over, maar zoveel is
zeker: in maart is in de Pieterskerk een
groot totaaltheater te zien onder de naam
'Europera'. Met een ambitieuze combinatie
van koor- en solozang, dans, theater en in
strumentale muziek wil de werkgroep ook
het tienjarige jubileum van de Leidse Uit-
De voorbereidingen voor de Leidse ama-
teurproduktie zijn inmiddels in volle gang.
De werkgroep heeft zich verzekerd van de
medewerking van het 'Toonkunstkoor Lei
den e.o.' en van het 'Toonkunstorkest',
vrouwenkoor 'Leicanto', 'Lingua Musica' en
van leden van andere Leidse koren. Verder
doen de theatergroepen 'Toverlei' mee,
evenals 'Litteris Sacrum', het 'Leiden Eng
lish Speaking Theatre' en balletstudio 'Mar
jolein Briër'.
In totaal zo'n 400
uit Leiden
omgeving, maar volgens Lau is het allemaal
nog niet genoeg: „We zijn op zoek naar
strijkers, een piccolo-speler, een fagottist,
drie trompettisten, een hoornist, twee
trombonisten en twee slagwerkers. Uitein
delijk hopen we op een spelersgroep van
zo'n 450 mensen." Het libretto van Europe
ra is geschreven door Flip van Duijn, de
zoon van Annie M.G. Schmidt. De muziek
is gecomponeerd door Kees Olthuis, de eer
ste fagottist van het Koninklijke Concertge
bouworkest.
LEfCfSE JAZZWEEK
