Spookweer rond Shetland
hindert bergers van Braer
Havel is een tikje nerveus
Feiten &Meningen
Maij laaiend
op Britten
Gorby's droom wordt werkelijkheid
MAANDAG 11 JANUAR11993
Het Rotterdamse bergingsbedrijf
Smit-Tak kan op z'n vroegst pas
woensdag beginnen met de berging
van de olietanker Braer, die vorige
week dinsdag bij de Shetland-eilan-
den op de rotsen liep. De bergers
wachten op de aankomst van het
ponton van waaraf de bergingsope
ratie moet plaatsvinden.
SUMBURGH JOOP BREEDVELD
Erg vindt bergingsleider Geert Koffeman dat
oponthoud niet. „Alles wijst erop dat het
vandaag en morgen blijft spoken rondde
eilandenarchipel, zodat bergingswerk nu
sowieso onmogelijk is", aldus Koffeman. Hij
blijft erop vertrouwen dat het merendeel
van de nog aanwezige olie uit het wrak kan
worden gepompt.
Voortdurende regen en windstoten met
snelheden van rond 160 kilometer per uur,
zorgden er gisteren voor dat iedereen die
zich buiten durfde te vertonen, al snel tot
het bot toe verkleumd raakte. De weersom
standigheden zijn zelfs voor Shetlanders ex
treem.
De wind drijft de olie uiteen, zodat de geva-
renzóne aan de westkust gisteren al tot 40
kilometer noordwaarts was gekropen. In
middels zijn 16 van de in totaal 59 zalm
kwekerijen aangetast door de smurrie.
„Dit weer bestaat dus eigenlijk niet", meent
Smit-Tak-woordvoerder Daan Kaakebeen.
„We kennen windkracht 11 en 12, maar dan
houdt het op. Vandaag zijn we over die
grens gegaan."
Ondanks de helse omstandigheden treffen
bergingswerkers van de Smit Orca sinds gis
teren voorbereidingen voor het grote kar
wei. Bij de klippen waar de gestrande Braer
ligt, werd het nodige materiaal in gereed
heid gebracht en ook vandaag wordt verder
gewerkt aan het in orde maken van de lo
gistiek. „Woensdag moet het gebeuren",
zegt Koffeman, zich baserend op de gunsti
ge weersvoorspellingen voor de iets langere
termijn. „Dan zou er een relatief rustige pe
riode moeten aanbreken. In twee of drie da
gen kunnen we heel wat werk verzetten,
want het pompen kan ook 's nachts gewoon
de van dr. Sian Pullen verontwaardigd c
Koffeman en zijn mannen constateerden
gisteren aan de hand van videobeelden dat
het voorschip ten opzichte van het achter
schip beweegt. Alarmerend zou dat niet
zijn, omdat het gedeelte waarin de olie is
opgeslagen redelijk stabiel aan de grond
ligt.
De bevolking van de Shetland-eilanden
maakt zich zorgen over de gevolgen voor
hun gezondheid van de oliedampen die zij
nu al een kleine week inademen. Het ver
trouwen in de lokale bestuurders, die da
genlang riepen dat er absoluut geen enkel
gezondheidsrisico is, is in het weekend naar
een dieptepunt gekelderd.
Aanleiding daartoe waren uitlatingen van
dr. Derek Cox, hoofd van de gezondheids
dienst van het eiland. Hij gaf voor het eerst
toe dat zowel wetenschappers als bestuur
ders weinig inzicht hebben in de uitwerking
van dergelijke lichte olie op mens en dier.
Gisteren kondigden de locale autoriteiten
uit voorzorg aan mondmaskers onder de
bevolking te gaan distribueren.
„Er zijn eigenlijk geen vergelijkbare gevallen
bekend. De samenstelling van de olie en de
manier waarop de wind die over het eiland
verspreidt, roepen veel vraagtekens op", al
dus Cox, die daarmee afstand neemt van
het officiële 'niets aan de hand'-standpunt
dat eilandraadvoorzitter Malcolm Green
consequenrverkondigt.
Het Wereldnatuurfonds reageerde bij mon-
autoriteiten. „We moeten ons niet laten
misleiden door de term lichte olie. Integen
deel. De olie van de Braer bevat hoge con
centraties giftige exponenten. De langduri
ge gevolgen van dit type olie kunnen nog
niet worden gemeten. Maar omdat je het
niet ziet, wil dat niet zeggen dat het er niet
is", aldus Pullen.
Dat de bevolking nog slechts vertrouwt op
het eigen oordeel, blijkt ook uit het hamste
ren van flessen bronwater, terwijl de autori
teiten toch over de kwaliteit van het kraan
waterzeggen dat dit perfect is. Schoon
maakartikelen en ruitensproeimiddelen
worden eveneens meer verkocht dan nor
maal. Behalve de toenemende angst voor
de olie is ook de angst voor de chemische
bestrijdingsmiddelen toegenomen.
Onder druk van eilandbewoners die dreig
den een blokkade op te werpen bij de lan
dingsbaan van Sumburgh Airport, besloten
de autoriteiten te stoppen met sproeien
vanuit de stokoude Dakota-vliegtuigen. Za
terdagmorgen, toen er even iets minder
wind was, werden de laatste vluchten uitge
voerd. Enkele sproeivliegtuigen zouden tij
dens de eerste dagen na de ramp niet al te
accuraat te werk zijn gegaan, gaven de au
toriteiten zaterdag toe.
De eerder al van verschillende kanten be
kritiseerde bestrijding met chemische mid
delen vissers wezen op de fnuikende ge
volgen van de naar de bodem zakkende olie
voor verschillende vissoorten heeft bijval
gekregen van Greenpeace. Woordvoerder
Paul Horsman van de milieuorganisatie zei
dat een van de gebruikte middelen in Noor
wegen al geruime tijd op een zwarte lijst
staat. „En dat verbod geldt daar natuurlijk
niet omdat het zo gezond is", aldus Hors-
Een boer controleert zijn schapen op schadelijke gevolgen van de oliedampen die over de Shetlands worden geblazen. De bevolking van de eilanden maakt zich grote zorgen over de ge
zondheid van mens en dier, na de ramp met de tanker Braer. foto ap
Het ergert minister Maij van
verkeer en waterstaat dat het
Verenigd Koninkrijk chemische
middelen gebruikt om de olie
van de gestrande tanker Braer
bij de Shetland-eilanden te ver
wijderen. Die methode wordt
volgens de minister al jarenlang
ernstig afgeraden. Het is vol
gens haar beter de kust te be
schermen met fysieke middelen
en de olie bij elkaar te brengen
en op te zuigen. Maij zei dit gis
termiddag voor de NOS-televi-
Maij zei te verwachten dat na
de recente ongevallen met oliet
ankers bij La Coruna (Spanje)
en de Shetland-eilanden binnen
de Europese Gemeenschap een
grotere bereidheid zal zijn om
afspraken te maken over een
betere veiligheid van de tanker
vaart. Met name de Britten en
Spanjaarden blokkeerden bin
nen de EG voorstellen daartoe.
De minister denkt aan een bete
re route-planning, de plicht op
gevaarlijke punten een loods
aan boord te nemen en de ont
wikkelingvan een Europese
vlag om te voorkomen dat rede
rijen onder goedkopere, buiten
landse vlag gaan varen. Maij
weet waarover ze het heeft. Als
Europarlementariër in de jaren
voor haar ministerschap hield
zij ach ondermeer bezig met
maatregelen om de vervuiling
van de Noordzee tegen te gaan.
De Nederlandse ministerraad
besloot vrijdag 60 miljoen gul
den beschikbaar te stellen om te
voorkomen dat Nederlandse re
derijen onder buitenlandse vlag
gaan varen.
PRAAG .RUNAHELLINGA
CORRESPONDENT OOST-E
„Meneer de president is wat ze
nuwachtig", zegt Ladislav Spa
cek. „Hij vreest dat zijn herver
kiezing wel eens minder makke
lijk zou kunnen zijn dan hij tot
nu toe dacht. We hoopten dat
het wat rustiger zou worden nu
hij in zijn buitenhuis zit, maar
hij belt ons zo'n drie, vier keer
per dag op met vragen en in
structies."
'Meneer de president' is Vaclav
Havel, de man die al sinds een
maand of zes geen president
van Tsjecho-Slowakije meer is,
maar die binnen een maand of
drie, vier de nieuwe president
van de kersverse Tsjechische
Republiek hoopt te worden.
Spacek is zijn woordvoerder.
„U zit in de lievelingsstoel van
meneer de president", zegt Spa
cek, wijzend op een tamelijk le
lijke, eenvoudige leunstoel van
Oosteuropese makelij. En: „Dat
is het bureau waaraan meneer
de president zijn redes schrijft
en dat de tafel waaraan hij met
zijn politieke vrienden over
legt."
Uit het raam van de werkkamer
in een herenhuis dat ooit door
Havels grootvader werd ge
bouwd, zien we de Praagse
burcht met het presidentieel
paleis. „Daar was hij alleen
maar voor ceremoniële gele
genheden", vertelt Spacek,,
,Zijn gewone werk heeft hij al
tijd hier gedaan en hier woont
hij ook, op de vijfde verdie-
Havel zelf verblijft na een kleine
operatie in zijn weekendhuis.
Op een tafel in zijn werkkamer
liggen de blijken van zijn popu
lariteit: stapels kerstkaarten,
kerststalletjes van suikergoed en
kransen van brooddeeg die de
hele ruimte met een weeë, zoe
te lucht vullen.
Niet herkozen
Maar Havels populariteit is ge
staag gedaald sinds hij vorig
jaar juli niet werd herkozen tot
president van toen nog Tsjecho-
Slowakije. Daarom is hij er be
paald niet gelukkig mee dat de
presidentsverkiezingen voor het
nu zelfstandige 'Tsjecho' nog
enkele maanden op zich laten
wachten. Eerst moet nog wor
den besloten of er naast het
huidige parlement nog een se
naat komt. Pas dan kunnen de
afgevaardigden zich buigen
over de vraag wie de nieuwe
president wordt.
„U zit in de lievelingsstoel van meneer de president", zegt Havels
woordvoerder Spacek. foto n
Voorlopig heeft Havel weinig re
den tot zorgen. Echt serieuze te
genkandidaten zijn er niet, hoe
wel de Agrarische Partij vorige
week aankondigde met een ei
gen man te zullen komen 'die
de natie verbaasd zal doen
staan'. Maar wie, dat wilden de
agrariërs nog niet onthullen.
Havel weet zich gesteund door
de Burger Democratische Partij
(ODS) van premier Vaclav
Klaus, en dat betekent dat hij op
bijna de helft van de stemmen
in het parlement kan rekenen.
Maar hij weet ook dat hij die
steun vooral te danken heeft
aan zijn grote populariteit in
binnen- en buitenland.
Ceremonieel
Politiek zijn Havel en de rechts-
liberaal Klaus geen grote vrien
den. Aanvankelijk wilde de pre
mier van het presidentschap
niet meer dan een puur cere-
moniele functie maken. Hij ver
borg ook niet waarom: de open
lijke bemoeienissen van Havel
met de dagelijkse politiek in
Tsjecho-Slowakije hebben hem
in de afgelopen jaren danig
geïrriteerd.
Havel maakte duidelijk niets te
voelen voor zo'n ceremoniële
functie. Uiteindelijk stemde het
parlement in met een wet die
de president enige macht laat.
Zo heeft het staatshoofd het
recht om wetten terug te sturen
naar het parlement en kan hij
rechtstreeks met ministers over
leggen. Het is een compromis
waarmee zowel Klaus als Havel
kunnen leven.
Bovendien, beklemtoont Spa
cek, heeft Havel geleerd van de
kritiek op zijn functioneren als
Tsjecho-Slowaaks president.
„Hij had zich destijds omringd
met politieke vrienden en advi
seurs die eigen machtsposities
nastreefden en dat leidde tot
wrijvingen. Dat zal nu niet meer
gebeuren. Hij krijgt niet meer
dan een normaal presidentieel
bureau met een professionele
staf."
Havel ziet zichzelf vooral als een
man die boven de partijen staat,
als brug tussen regering en op
positie. „Hij ziet het als zijn taak
om zijn morele invloed te laten
gelden en de mensenrechten te
beschermen. Maar hij verwacht
niet echt bij de dagelijkse poli
tiek te worden betrokken", al
dus Spacek.
Als voormalig mensenrechten
activist en dissindent maakt
Havel zich zorgen over de teke
nen van onverdraagzaamheid
in de Tsjechische samenleving.
Spacek: „Daarbij gaat het hem
vooral om antisemitisme en om
de intolerantie van de journalis
tiek en van de politiek."
Green Cross, wereldorganisatie voor milieu
26 december 1991: Gorbatsjov brengt in Hotel Oktober te Moskou e
van de Sovjetunie.
DEN HAAG «PETER SLAVENBURG
Een wereld-omspannende organisatie voor be
scherming en herstel van het milieu. Dat was de
droom van de voormalige Sovjet-president Mi-
chail Gorbatsjov, die over een maand werkelijk
heid wordt. Aan de Lange Vijverberg in Den Haag
opent Gorbatsjov op 15 februari het hoofdkan
toor van Green Cross (Groene Kruis), de milieu-te
genhanger van het internationale Rode Kruis.
Hoe Green Cross (niet te verwarren met de medi
sche organisatie het Groene Kruis die ondermeer
krukken vertrekt) precies gaat opereren, staat nog
niet vast. Op 18 april wordt de organisatie offi
cieel opgericht in het Japanse Kyoto. Tegen die
tijd verschijnt ook een rapport waarin is vastge
legd wat het internationale Groene Kruis gaat
doen. De oprichting is onderdeel van een congres
van Global Forum, een gezelschap van politieke
en geestelijk leiders, afkomstig uit de hele wereld.
Namens Nederland hebben het WD-kamerlid
•Erica Terpstra en rabbijn Awraham Soetendorp
zitting in Global Forum.
Tijdens de vorige vergadering van de organisatie
in Rio de Janeiro, werd Gorbatsjov benoemd tot
voorzitter van Green Cross. De voormalige presi
dent heeft al aangekondigd dat hij zich zeker tien
jaar wil inzetten om van het Groene Kruis een
succes te maken. Wie Nederland in de organisatie
zal vertegenwoordigen, is nog niet bekend; de uit
nodigingen zijn nog onderweg. Rabbijn Soeten
dorp, die voorlopig optreedt als woordvoerder,
J... f
Soetendorp: „Zoals het Rode Kruis zich bezig
houdt met hulp aan mensen die in levensgevaar
verkeren, wil het Groene Kruis direct optreden
wanneer het leefmilieu in gevaar komt. We stellen
ons voor dat experts van de organisatie naar ge
bieden gaan waar zich een ramp afspeelt. Ook is
het de bedoeling dat er overal afdelingen worden
opgericht en er een databank komt die de afde
lingen in geval van nood kunnen raadplegen."
Green Cross wil zich verder richten op het voorko
men van milieurampen. Soetendorp: „Via het on
derwijs en de media willen we zoveel mogelijk
kennis verspreiden. Met directe druk op lokale
overheden hopen we invloed uit te oefenen op
regelgeving en dergelijke. Een zakelijke poot van
Green Cross zal zich bezighouden met bijvoor
beeld het ontwerp van fabrieken en schepen en
andere technische zaken."
Awraham Soetendorp is zeer tevreden over de
medewerking van de Nederlandse overheid. De
huisvesting in Den Haag is voorlopig gratis en het
kabinet gaf een krediet voor de aanloopkosten.
Premier Lubbers nodigde Gorbatsjov uit medio
februari naar Den Haag te komen om het kantoor
te openen. Hoewel Russische burgers sinds 1 ja
nuari officieel vrij mogen reizen en de rechtzaak
rond de voormalige Communistische Partij van
de Sovjetunie, waarin Gorbatsjov werd gesom
meerd al s getuige te verschijnen op straffe van
een uitreisverbod, is afgewerkt, geeft zo'n uitno
diging op hoog niveau vrijwel de zekerheid dat
Gorbatsjov straks ook daadwerkelijk in Den Haag
verschijnt.
