Israëlische kolonisten luiden noodklok
f i
^3 'M
Advocaat niet populair in Nederland
Extra
MAANDAG 4 JANUARI 1993
20
Je rijdt in je auto naar Jeruzalem en
bij een wegversperring staat een Pa
lestijnse politie agent die je papieren
wil controleren. Die nachtmerrie van
iedere Israëlische kolonist wordt bin
nenkort werkelijkheid, als het vredes
overleg met de Palestijnen een auto-
nomie-regeling oplevert.
OF RA AD BLOEMENDAAL
Israels nieuwe premier, Jitzhak Rabin, lijkt
niet van plan de vertragingstaktiek van zijn
voorganger voort te zetten. Een maand na
zijn aantreden heeft hij al bezoeken achter
de rug aan Egypte en de Verenigde Staten.
De fel begeerde kredietgaranties zijn bin
nen, in ruil voor een bevriezing van bouw
vergunningen voor grote delen van de be
zette gebieden. Een nieuwe slag voor de ko
lonisten, die de schrik over de Likud-neder-
laag nog in de benen zit. Naduizelend bera
den ze zich over acties tegen de bouwstop
en vooral tegen de dreiging van Palestijnse
autonomie.
De bewoners van de 140 nederzettingen
op de Westelijke Jordaanoever en in de Ga-
zastrook duiden de gebieden waarin ze wo
nen kortweg aan als 'Jesha', een Hebreeuw
se samentrekking van de bijbelse namen
Judea, Samaria en Gaza. In de jaren onder
de Likud-regering van Jitzhak Shamir is hun
invloed bijna met de dag toegenomen en
aan de vooravond van de parlementsverkie
zingen schreven Israëlische kranten dat de
kolonisten-lobby in feite het land regeerde.
Minister van volkshuisvesting Ariel Sharon
bouwde in de bezette gebieden dat het een
lieve lust was en premier Shamir sprak zijn
zegen uit over iedere nieuwe nederzetting
die de Israëlische bewoners van 'Jesha ver
kozen te stichten.
Verbijstering
Maar op de avond van de 23e juni scheurde
de grond onder hun voeten. De Likud tui
melde van 40 naar 32 zetels en de ultra-na
tionalistische Techiya, een kolonistenbol-
werk bij uitstek, verdween zelfs helemaal
van de politieke kaart. De Israëlische televi
sie vertoonde op die verkiezingsavond beel
den uit huiskamers in 'Jesha', waar lamge
slagen kolonistenfamilies hun verbijstering
uitspraken over de politieke revolutie. Hun
enige hoop, dat Rabin misschien toch een
brede coalitie zou vormen, werd snel de bo
dem ingeslagen. De nu regerende linkse co
alitie is volgens de kolonisten uit op hun
ondergang. Daarom is actie geboden, die zo
snel mogelijk moet leiden tot de val van het
kabinet en nieuwe verkiezingen.
Wat de ideologisch gemotiveerde kolo
nisten pijnlijk heeft getroffen, is dat vijftien
procent van de Israëlische bevolking in
'Jesha' op Arbeid heeft gestemd. De Likud,
in het verleden goed voor meer dan de helft
van de stemmen, haalde dit keer nauwelijks
een derde. Opmerkelijk was ook de drie
procent voor de links-liberale Meretz. Die
partij kreeg zelfs meer stemmen dan de
rechtsextremistische groep van rabbijn
Moshe Levinger, de 'founding father' van
de radicale kolonistenbeweging.
Pragmatici
Veteranen in 'Jesha' zijn het erover eens dat
de uitslag van de verkiezingen een overwin
ning laat zien van de pragmatici op de ideo
logen. Dat kon ook nauwelijks anders, de
demografische ontwikkelingen in de bezet
te gebieden in aanmerking genomen. De
explosieve groei van de kolonisten bevolking
in de afgelopen paar jaar was vooral te dan
ken aan de uitbreiding van stedelijke neder
zettingen als Ma'aleh Adumim, tien kilome
ter ten oosten van Jeruzalem, en Ariel, drie
kwartier rijden van Tel Aviv. De nieuwe be
woners daar verhuisden niet uit ideologi
sche bevlogenheid, maar om strikt pragma
tische redenen: goedkope en ruimere huis
vesting met royale hypotheken, beter on
derwijs voor hun kinderen, meer groen en
gezondere lucht. Met elkaar vormei
ruime meerderheid in 'Jesha', zij het niet de
invloedrijkste groep.
Als het gaat om connecties met Knesset-
leden en ministers, en niet te vergeten het
rabbinaat, is de 'Raad van Joodse Steden en
Nederzettingen in Judea, Samaria en Gaza'
verreweg de belangrijkste lobbygroep. Bin
nen de Raad speelt de ideologisch-religieu-
nederzettingenbeweging 'Gush Emu-
i', vanaf het prille begin de motor achter
de kolonisatie-inspanning, een belangrijke
rol. De ware Gush-aanhanger onderscheidt
zich van de pragmaticus door zich te vesti
gen op een plaats waar 'joodse historische
*'~X
r
,'L
tSkm,A
j?; sM
j h-
Yaakov Faitelson, stichter van het industrieterrein Barkan:'Moet je 3000
ken om kredietgaranties los te krijgen van de VS.'
Harel, voorzitter van de Raad van joodse steden en nederzettingen in Judea, Samaria en Gaza:'De
kolonisten hebben wel voor heter vuren gestaan.' foto ap
rechten' dienen te worden verzekerd. Of hij
er prettig woont of niet, is bijzaak.
Groeikansen
De 'Raad van Joodse Steden en Nederzet
tingen in Judea, Samaria en Gaza' is geves
tigd in de 1500 inwoners tellende Gush-
Emunim nederzetting Ofira, negen kilome
ter ten noordoosten van Ramallah. Een ver
zameling comfortabele eengezinswoningen
van witte steen en hout, met daken van ro
de pannen. Gezinnen die willen toetreden
tot die gesloten gemeenschap wonen eerst
een jaar in een noodwoning. Daarna beoor
deelt een commissie of de adspirant bewo
ners in de nederzetting passen.
Over de toekomst van de elf Gush-neder-
zettingen maakt Israël Harel, voorzitter van
de Raad, zich niet in het minst zorgen. De
ideologisch gemotiveerde kolonisten heb
ben in het verleden wel voor heter vuren
gestaan. Maar over de groeikansen van de
stedelijke nederzettingen heeft hij zijn twij
fels. De regering zegt dat 10.000 huizen in
aanbouw mogen worden afgebouwd, maar
volgens de tellingen van Harel gaat het om
niet meer dan 6000. „Die bevinden zich
hoofdzakelijk in de steden, niet in de klei
nere gemeenschappen. In een normale si
tuatie is dat een reserve voor een jaar. Maar
de vraag is natuurlijk: wat gaat er volgend
jaar gebeuren? Zal de vraag dan nog even
groot zijn als in de afgelopen tijd"?
De ideologisch bevlogen kolonisten zien
in de bouwstop van Rabin het bewijs dat
'de linksen' joden willen verbieden zich te
vestigen in bepaalde delen van het Land Is
raël naar het voorbeeld van de Brittende
jaren voor de vestiging van de staat. De
pragmatici maken zich voornamelijk zor
gen over de waardedaling van hun huizen.
En zal Rabin hun op den duur alternatieve
woonruimte aanbieden in Israël? Israël Ha
rel geeft hun alvast het antwoord: „Vergeet
het maar. Wie denkt dat hij, net als destijds
de kolonisten in de Sinai, zal worden ge
compenseerd, is grenzeloos naief
'Politiek'
Jitzhak Rabin maakt onderscheid tussen
politieke en strategische nederzettingen. De
laatste groep ligt in gebieden die Arbeid
koste wat kost bij Israël wil houden, ook na
een definitieve vredesregeling: Oost-Jeruza-
lem en omgeving, de Jordaanvallei en het
Etzion-blok ten zuidwesten van Bethlehem.
De grootste nederzetting op de Westoever,
Ma'aleh Adumim met 15.000 inwoners,
heeft daarom het geluk dat het niet door de
bouwstop wordt getroffen. Maar de op een
na grootste, Ariel, is 'politiek' en daar wor
den dus geen nieuwe bouwvergunningen
meer afgegeven. Een vier-kamerflat kost er
160.000 gulden, minder dan de helft van de
prijs in Tel Aviv en tegen aantrekkelijke hy-
potheekvoorwaarden. Maar het zie
uit dat nieuwbakken kolonisten die uit wa
ren op een voordeeltje van een koude ker
mis thuis komen.
„De prijzen zakken nu natuurlijk", zegt
Ya'akov Faitelson, in zijn bescheiden villa
niet ver van het centrum van Ariel. „Maar
daar heb je alleen last van als je hier weg
wilt. Wie hier blijft wonen, heeft er niets
mee te maken". Als eerste burgemeester
van Ariel, van 1981 tot 1985, probeert hij uit
alle macht de moed erin te houden. Maar
het kost hem moeite, vooral als het indu
strieterrein 'Barkan' ter sprake komt, waar
van hij stichter en directeur is. In tien jaar
tijds groeide het uit tot het grootste indus
triegebied op de Westelijke Jordaanoever.
Met zijn tachtig bedrijven en 3000 werkne
mers zou het trouwens ook binnen Israël
geen gek figuur slaan.
Trots vertelt Faitelson hoe hij er al in een
vroeg stadium in slaagde het bouwbedrijf
Solel Boneh en de Coop-supermarkt bei
de eigendom van het socialistische vakver
bond naar Ariel te halen, ondanks het
verzet daartegen binnen de Arbeiderspartij.
Premies
Onder vorige regeringen genoot Ariel de
status van stimuleringsgebied-A, wat in
hield dat bedrijven die zich er vestigden,
profiteerden van aantrekkelijke investe
ringspremies en belastingvoordelen. De
huidige regering heeft alle stimulerings
maatregelen voor 'politieke nederzettingen'
ingetrokken, al zullen afgesloten overeen
komsten worden nagekomen. Dat laatste
betekent dat d° rien bedrijven die nu in
'Barkan' bouwe i, hun voordelen behou
den. Maar wat gebeurt er daama?
„Dat is de grote vraag", zegt Faitelson
zonder veel vertrouwen. „Stel je voor dat
een fabriek met een omzet van dertig mil
joen, waarvan het meeste export, naar de
overheid stapt met uitbreidingsplannen.
Komt er dan een bouwvergunning? Moet je
op den duur zo'n heel industriegebied laten
verkommeren en 3000 mensen werkloos
maken, alleen om kredietgaranties los te
krijgen van de Verenigde Staten"?
De Likud had grootse plannen met Ariel.
De nederzetting had moeten uitgroeien tot
een plaats met 100.000 inwoners, de joodse
hoofdstad van Samaria. Een bewijs van het
vertrouwen in die plannen is het splinter
nieuwe 'Eshel Hashomron'-hotel. Wat ver
loren staat het aan de toegangsweg naar de
stad. Gasten zijn er nauwelijks. In het luxu
euze zwembad verdrijft de jeugd van Ariel
luidi Uw.itig de grote vakantie-verveling.
Hun ouders hebben andere zorgen. „De
mensen hier wachten gespannen af', vat
Faitelson de stemming samen. „De situatie
is nog altijd niet duidelijk, al beloven de re
geringsplannen weinig goeds. Wie hier op
23 juni op Arbeid heeft gestemd, in het ver
trouwen dat Ariel gespaard zou blijven,
loopt nu over straat met zijn blik gericht op
zijn schoenpunten".
Val kabinet
Ariel heeft ruim 10.000 inwoners, van wie
2000 immigranten uit de voormalige Sov
jetunie. Als de nu in aanbouw zijnde huizen
en fiats klaar zijn, zal het aantal nog oplo
pen tot boven de 12.000. Maar dan zijn de
politieke grenzen van de groei bereikt.
De bouwstop heeft in de bezette gebie
den grote irritatie gewekt. Maar het is niet
de belangrijkste steen des aanstoots. In het
ergste geval zal er de groei de komende vier
jaar worden geremd, tot bij de volgende
verkiezingen de Likud de macht terugwint.
Daaraan twijfelt niemand in 'Jesha'. Als het
een beetje mee zit, valt het kabinet zelfs
eerder. Want een coalitie waarvan zowel
Meretz als de orthodox-religieuze Shas-par-
tij deel uitmaken, kan geen lang leven zijn
beschoren, redeneren de optimisten.
'Politiemacht'
Nee, wat de kolonisten echt dwars zit, is de
naderende autonomie voor de Palestijnen
en de haast die Rabin ermee wil maken.
Volgens het tijdschema dat de Israëlische
onderhandelingsdelegatie volgende week
wil indienen, zullen al op 1 december ver
kiezingen worden gehouden onder de Pa
lestijnse bevolking van de Westelijke Jor
daanoever en de Gazastrook. De Zelfbe
stuur* iaad die dan wordt gekozen, zou be
gin volgend jaar met haar werkzaamheden
moeten beginnen. Het leger zou zich moe
ten terugtrekken uit dichtbevolkte gebie
den, om plaats te maken voor wat in de
Camp-Davidakkoorden wordt aangeduid
als 'een sterke Palestijnse politiemacht'. En
dat maakt de nachtmerrie compleet. Want
premier Jitzhak Rabin en de Amerikaanse
regering mogen dan bij hoog en laag bewe
ren dat autonomie niet zal uitdraaien op
een Palestijnse staat, de kolonisten weten
wel beter.
Israël Harel schetst wat Palestijns zelfbe
stuur voor de bevolking van 'Jesha' gaat be
tekenen. „Op dit moment bestuurt Israël de
gebieden. Het leger heeft overal toegang.
Maar kijk, vijf jaar na het begin van de in
tifada staat dit machtige militaire apparaat
nog steeds voor problemen. Denk je eens in
wat er gaat gebeuren in een situatie van au
tonomie, als het leger niet n. kan optre
den in een groot deel van ae gebieden. De
Palestijnen hebben dan een soort leger, de
'sterke politiemacht'. Israëlische soldaten
zullen misschien wel onze nederzettingen
kunnen beschermen, maar onze mensen
moeten moeten ook in de gebieden kunnen
reizen. En dat is ons grootste probleem. Nu
werpen ze wegversperringen op, gooien
met stenen en gaan er dan snel vandoor.
Maar als ze zelfbestuur hebben, zullen ze
niet meer weglopen. Hun politie kan je on
derweg tegenhouden en je urenlang niet la
ten gaan, terwijl je op weg bent naar je
werk. Ze kunnen ons water afsluiten en on
ze elektriciteitsvoorziening. En dan praat ik
nog maar niet over geweld".
Tegencampagne
Israël Harel is er vast van overtuigd dat de
Palestijnse staat niet lang op zich zal laten
wachten. „Denk maar niet dat ze het uit
roepen van de onafhankelijkheid zullen uit
stellen tot na de onderhandelingen over de
definitieve status van de gebieden. Ik durf
te voorspellen dat ze zich tot staat zullen
verklaren zodra ze autonomie hebben en
tweederde van de Verenigde Naties zal ze
steunen, de Derde Wereld voorop. Wat kan
Israël dan doen? Onze regering zal zich uit
eindelijk gedwongen zien de situatie te aan
vaarden en dat zal het einde zijn van ons
bestaan hier. Autonomie vormt voor ons
een levensgroot gevaar en daarom werken
we aan een grote tegencampagne".
Aan de vooravond van Rabins vertrek
naar de Verenigde Staten hield de kolonis
tenbeweging een demonstratie in Jeruza
lem. Niet meer dan een voorproefje van wal
op stapel staat, zegt Harel. Maar over de
aard van de komende acties wil hij niet veel
kwijt. „Er wordt druk aan gewerkt", houdt
hij het vaag. „Wat ik wel kan zeggen, is dat
we duizenden discussie-avopden beleggen
bij sympathisanten in Israël thuis. Die nodi
gen dan vrienden en kennissen uit. Op die
willen we de Israëlische bevolking
doordringen van de dreigende gevaren.
Verder zal onze lobby in de Knesset inten-
gaan optreden. Want al is het niet
dat wij de dienst uitmaken in de Li
kud, zoals sommigen beweren, een zekere
invloed hebben we wel degelijk. En niet al
leen in de rechtse partijen".
Juridische adviseurs nemen advocatuur wind uit de zeilen
PEN HAAG ROB HIRDES
Nederland telt relatief weinig advocaten. Per 100.000
inwoners zijn dat er 35.2. In de Verenigde Staten is
dit aantal verhoudingsgewijs bijna tien keer zo hoog.
Maar daar wordt het aansprakelijk stellen van de me
deburger dan ook als een nationale sport be
schouwd. Dat ligt niet zo in onze volksaard besloten.
Wij zijn van nature minder snel geneigd een advo
caat in de arm te nemen. Doppen liever onze eigen
boontjes. Al is het maar om al die juridische soesa te
vermijden.
De advocatuur in ons land neemt slechts een be
scheiden plaats in op de juridische adviesmarkt.
Weliswaar is de beroepsgroep de afgelopen twintig
jaar ruim verdrievoudigd, maar het aantal van zeven
duizend advocaten staat in geen verhouding tot de
bonte verzameling van juridische adviseurs die bin
nen dit segment van de dienstverlening actief is.
De Nederlandse Orde van Advocaten zou daar
graag verandering in zien. Haar streven is er nadruk
kelijk op gericht een groter part van de totale koek in
de wacht te slepen. Door bijvoorbeeld meer dan tot
nu toe het accent te leggen op het raadplegen van
een advocaat in preventieve zin.
Algemeen secretaris mr. F. Heemskerk van de orde:
„Doorgaans wordt pas juridisch advies ingewonnen
als het te laat is. Als er al sprake is van een conflict.
Dat kan ook anders, zodat een confrontatie kan wor
den voorkomen".
De advocatendichtheid in Nederland, vergeleken
met de buurlanden, is ondanks een jaarlijkse groei
van zo'n vijf procent, opvallend laag. Naar gegevens,
ontleend aan de universiteit van Wisconsin (VS), telt
ons land 35,2 advocaten per 100.000 inwoners. In
België en Duitsland zijn dat er 214, respectievelijk
190. Die verschillen in omvang van de beroepsgroep
zijn op het eerste gezicht des te opmerkelijker, omdat
de juridische problemen in vergelijkbare samenlevin
gen elkaar nauwelijks ontlopen.
„Maar wij geven er al gauw de voorkeur aan onze
zaakjes zelf af te handelen dan wel in de bestaande
situatie te berusten. We maken in elk geval bijzonder
zuinig gebruik van het recht in Nederland. Regelen
als het even kan geschillen in de informele sfeer'. Al
thans buiten juridische procedures om", concludeert
A. Klijn van het Wetenschappelijk Onderzoek en Do
cumentatiecentrum van Justitie.
Die informele mogelijkheden zijn dan ook ruim
voorhanden. Want er is aan juridische eerste lijns-
adviseurs geen gebrek. Van bureaus voor rechtshulp,
sociale raadslieden, rechtsbijstandsverzekeraars, vak
bonden, consumentenorganisaties, huurcommissies
tot accountants toe.
Filteren
Heemskerk, van de Nederlandse Orde van Advoca
ten: „De concurrentie drukt zwaar, want al die in
stanties hebben een filterfunctie. En zodoende blijft
de advocaat dikwijls lange tijd - of in veel gevallen
voorgoed - buiten beeld. Maar daarbij wordt in de re
gel te gemakkelijk over het hoofd gezien dat je uit
sluitend met een advocaat iemand in huis haalt met
een juridisch keurmerk".
De rechtsdeskundige bij uitstek geldt niet alleen in
de particuliere sfeer als tweede keuze. Dat is ook het
geval als het gaat om kleine zelfstandigen.
Heemskerk: „Je ziet dat de kleine ondernemer
minder snel een advocaat raadpleegt dan grotere on
dernemingen. Die eerste categorie laat zich door
gaans - achteraf - met raad en daad bijstaan door ad
viseurs die toch al over de vloer komen. Zoals bij
voorbeeld de belastingconsulent".
Dat uitgebreide aanbod van juridische dienstverle
ners van divers pluimage kennen ze in het buiten
land veel minder. Daar bestaat een meer verplichte
vertegenwoordiging van de advocatuur in conflictsi
tuaties van welke aard dan ook. De Verenigde Staten
zijn daar een illustratief voorbeeld van.
Extremen
Van de twee miljoen advocaten in de wereld, ver
dient eenderde zijn dagelijks brood in de VS. Voor el
ke 100.000 inwoners staan er 312 'lawyers' klaar.
Toch loopt Amerika met die advocatendichtheid niet
op kop. Die eer komt Pakistan (508.4) toe. terwijl
buurland India (34.4) de rijen sluit.
„Dat soort extremen zie je wel vaker in Aziatische
en ook in Zuidamerikaanse landen", weet Heems
kerk. „In Nederland is het beroep van advocaat een
vast omlijnd begrip. Maar er zijn genoeg landen,
waar ook hele vage statussen worden meegeteld. In
veel ontwikkelingslanden kennen ze niet alleen het
begrip 'blote voetendokter', maar ook blote voe-
tenaavocaat".
