Het onbehagen van
katholieke CDA'ers
Het leven van een Somalisch 'doodseskader'
De vleespotten van Europa
Feiten &Meningen
DONDERDAG 31 DECEMBER 1992
2
He'^fr^olH,?naitehu^.waardIè Sluimerende 'bloedgroepen 'strijd laait weer op
WIM STEVENHAGEN
partij voor stond, weet de kiezer allang
niet meer. Maar het partijkader wel.
Zorgvuldig wordt erop gelet dat
vertegenwoordigers van de drie oude
partijen KVP, ARP en CHU als
'onderstromen' of'bloedgroepen'
evenredig vertegenwoordigd blijven.
Volgens het katholieke CDA-Kamerlid
Frissen is het evenwicht zoek. Tijd om de
noodklok te luiden, vindt hij.
Er wordt liever niet openlijk over gesproken. Maar als het
toch gebeurt, doet iedereen graag mee. De onverwachte
benoeming van professor Kooijmans tot minister van
buitenlandse zaken, twee weken geleden, doet de immer
sluimerende 'bloedgroepen'strijd weer oplaaien.
DEN HAAG WILFRED SCHOLTEN
De nieuwe bewindsman is de
derde anti-revolutionair die de
afgelopen jaren de plaats heeft
ingenomen van een KVP-be-
windsman. Het katholieke par
tijkader sist van verontwaardi
ging over de toenemende in
vloed van de gereformeerde AR-
P'ers. „Zeker ben ik bezorgd",
zegt het Limburgse Tweede Ka
merlid Leon Frissen. „Het gaat
natuurlijk niet om de persoon
Kooijmans. De oorzaak ligt veel
dieper".
In zijn verontwaardiging haalt
Frissen het inmiddels belegen
vertrek van staatssecretaris
Brokx (in 1987) erbij. „Na het
vertrek van Brokx en Braks volgt
nu weer een ARP'er een katho
liek op in het kabinet. Gezien
het electoraat van het CDA,
vooral in het zuiden, is het toch
vreemd dat we nog maar twee
vertegenwoordigers van het ka
tholieke volksdeel in het kabinet
hebben: Lubbers en Hirsch Bal-
lin".
Opvolging
Het is jammer voor de teleurge
stelde katholieken in het CDA
dat uitgerekend de katholiek
Lubbers verantwoordelijk is
voor de opvolging van Van den
Broek. In overleg met Brinkman
(gereformeerd en volgens velen
slechts in naam ex-ARP) zocht
hij in het weekeinde na het defi
nitieve vertrek van Van den
Broek naarstig naar een goede
- opvolger van katholieke bloede.
Maar die werd niet gevonden.
Want naast deskundigheid en
ervaring, werd ook van de nieu
we minister verwacht dat hij of
zij na anderhalf jaar weer zou
verdwijnen.
Toen vooraanstaande katholie
ken als ambassadeur Bot (oud-
topambtenaarvan Buitenlandse
Zaken), de kamerleden De
Hoop Scheffer en Aarts om ver
schillende redenen afvielen,
kwam Kooijmans in het vizier.
En zo liet Lubbers de evenredi
ge vertegenwoordiging van
KVP, ARP en CHU in het kabi
net schieten.
Op Frissen maakt die uitleg
geen indruk. „Er worden altijd
weer allerlei redenen genoemd
waarom het geen katholiek ge
worden is. Onzin. Het gaat om
de kwaliteit en de kwantiteit,
om het voortbestaan van het
CDA. Het is een goed gebruik
dat er op een fatsoenlijke ma
nier een redelijk verdeling van
bloedgroepen wordt nage
streefd. Voor de herkenbaarheid
van CDA'ers is dat van het
grootste belang".
Geen gegniffel
Wie mocht denken dat de anti
revolutionairen sinds de benoe
mingvan Kooijmans gniffelend
op het Binnenhof van hun
'overwinning' genieten, heeft
het mis. Hoofdschuddend, geïr
riteerd en zelfs wat angstig
wachten zij af wat er gaat ge
beuren. Over één ding zijn de
Onder het toeziend oog van (v.l.n.r. staand) Van Zeil (KVP), De Boer
(AR), Van Leeuwen (CHU), Bukman (nieuwe CDA-voorzitter) en Loh-
man (dagelijks bestuur) tekent Steenkamp de officiële akte van de fusie
van KVP, CHU en AR. foto'Dijkstra
gereformeerde broeders het dan
ook eens: deze daad wordt
vroeg of laat gewroken.
Een bewindsman van anti-revo
lutionaire huize liep de dag na
de benoeming te mopperen dat
'dit gedonder' nog wel eens ern
stige gevolgen kan hebben. „Dit
gaat zich tegen ons keren. Het
wordt ons betaald gezet". Zelfs
onverdachte ARP-adepten be
amen deze vrees. „Het is niet
goed", verzucht Willem Aantjes,
oud-fractievoorzitter van zowel
ARP als CDA. „Bij de volgende
formatie moet het ARP-deel ze
ker inleveren".
Hoewel Aantjes zo aan het anti
revolutionaire gedachtengoed
hecht dat hij daarvoor bijna de
totstandkoming van het CDA
blokkeerde, keurt hij de gang
van zaken resoluut af. „Brink
man had dit moeten voorko
men. Hij had het Lubbers moe
ten ontraden. Het is heel onver-
standig".Het Kamerlid Van de
Camp, oud-bestuurslid van de
KVP-jongeren en lid van het
fractiebestuur, neemt desge
vraagd inderdaad al een voor
schot op de kabinetsformatie
van 1994. De kans is groot dat
Brinkman premier wordt en
„een andere protestant fractie
voorzitter". Daar heeft hij geen
moeite mee. „Maar dat moet op
een andere manier dan weer
rechtgetrokken worden", waar
schuwt Van de Camp.
Poppetjes
Dat de dans om de poppetjes
heel diep ligt, blijkt uit Frissens
reactie op de stelling van de his
toricus Verkuil, die vorig jaar de
geschiedenis van de eerste tien
jaar van het Christen Democra
tisch Appèl op schrift stelde. Hij
concludeert dat het CDA geen
grote KVP is geworden, wat ve
len vreesden, maar een 'verbre
de ARP'. Vooral door het princi
piële karakter van de partij. Een
opmerkelijke conclusie, die
Frissen niettemin onderschrijft.
„Helemaal mee eens. Zonder
twijfel!", roept de Limburger.
Terwijl de oude KVP-lichting
van ritselende en regelende be
stuurders is verdwenen, is het
oude 'ARP-establishment' nog
actief, meent Frissen. „Het goe
de van de ARP'ers is dat ze vast
houdend zijn met de grondslag
en het pragmatisme in de poli
tiek proberen te bestrijden. Het
slechte van de anti-revolutio
nair is het vasthouden aan de
oude machtsvorming, het esta
blishment".
Slechts tien procent van de
CDA-kiezers is gereformeerd,
terv\ijl één op de drie leden van
gereformeerde huize is, zo bleek
uit een onderzoek van de Leidse
universiteit uit 1987. Kan dat
wellicht een verklaring zijn voor
de vele actieve gereformeerden
in de partij? En dus voor hun
oververtegenwoordiging in
functies?
„Gereformeerden zijn niet ac
tiever", meent Frissen. Fijntjes:
„Ze zijn wel alerter bij de verde
ling van functies". Op dit laatste
verwijt reageert Aantjes fel: „Als
er één groep is die op posten
aast en hun carrière zorgvuldig
uitstippelt, is dat de KVP-bloed-
groep".
Volgens Aantjes is het gewoon
heel simpel:Als de nood aan
de man komt, kan de partij al
tijd voor de juiste man of vrouw
bij de AR terecht. Wij hebben
gewoon goede mensen."
MUQPISHO RICHARD DOWDEN
Abdi Yasin Dahir is tolk en paci
fist, waarschijnlijk de enige in
het hele land. Abdi rookt niet,
kauwt niet op khat, drinkt geen
alcohol en draagt geen geweer.
Zijn meest geliefde zinsnede is
'geen probleem', wat niet altijd
Nur Ahmed Farah heeft slechts
één arm en draagt een G3-ge-
weer. Gelukkig heb ik nooit
hoeven ontdekken hoe hij het
gebruikt. Wij reizen altijd met
een andere gewapende man. Ik
had bezwaar gemaakt tegen de
eerste omdat hij eruit zag als 12.
Abdi Mohamed Arole (30) is
chauffeur en verreweg de ge
vaarlijkste van het stel. Hij heeft
geen wapen nodig zolang hij
zijn 'technicat kan richten op
wat er ook voor zijn wielen
komt. Technisch gesproken is
deze Toyota Land Cruiser met
open achterkant geen 'techni
cal', omdat hij geen vast machi
negeweer heeft aan de achter
kant. Maar hij is in actieve
dienst geweest en heeft een
spectaculaire rij kogelgaten in
de voorruit en het dashboard.
Dus voor 120 dollar (200 gul
den) per dag heb ik vervoer, een
tolk en gids, en bescherming.
De gebruikelijke fooi khat-
geld komt daar nog bij en
daar wordt per dag over onder
handeld.
Nur, de éénarmige moordenaar,
heeft een geheim. Zijn ouders
komen uit clans die elkaar de
oorlog verklaarden. Hij raakte
zijn arm kwijt toen hij vijf was.
Zijn vader, een soldaat in het le
ger van president Siad Barre,
nam hem in 1977 mee naar het
front in de oorlog van Ogaden
en hij werd geraakt door een
Ethiopische kogel. Vijf jaar later
zat zijn vader in Moqdishu ach
ter het stuur van een vrachtwa
gen toen hij door soldaten werd
tegengehouden. Zij vermoord
den hem en stalen de vrachtwa
gen.
„Vanaf dat moment wilde ik
wraak nemen op de mensen
van Siad Barre", zegt Nur. Hij
sloot zich in 1990 aan bij het
Verenigde Somalische Congres
(USC) en vocht voor de omver
werping van het regime van
Barre. „Ik heb mijn wraak ge
kregen. Ik heb tien soldaten van
Siad Barre gedood en daar ben
ik blij om."
Maar hoe nu met de broers van
die 10 soldaten die hij heeft ge
dood? „Ik, ben helemaal klaar
voor ze als ze mij willen komen
Een gewapend clanlid bij het vliegveld van Beier Huen, vlakbij de Etiopische grens.
vermoorden, maar ik ben nu
ook klaar voor vrede als ze in
vrede zouden komen", zegt hij.
Na de omverwerping van Barre
raakte Nur gescheiden van zijn
vechtende broers. Zij raakten
betrokken bij de strijd voor Mo
qdishu tussen het USC, dat
voornamelijk bestaat uit leden
van de Habir Gedir-subclan, en
de Abgal-subclan, die wordt ge
leid door Ali Mahdi Mohamed.
Nurs loyaliteit lag verdeeld om
dat zijn vader Habir Gedir was
en zijn moeder Abgal. Hij had
neven in beide kampen. Nur
borg zijn geweer thuis op en
deed niets. Maar hij kan niet de
'groene lijn' oversteken om zijn
moeder op te zoeken die in het
deel van de stad woont dat door
Ali Mahdi wordt gecontroleerd.
Hoog bovenop de open achter
kant van de Land Cruiser geze
ten, zijn geweer wiegend in het
stompje van zijn arm, schrikt hij
de meeste aanvallers af.
Maar op een keer reden we de
wapenmarkt op dat deel van
de Bakarah-markt waar men ie
der soort vuurwapen van ba
zooka tot pistool lijkt te kunnen
kopen. Ik probeerde het gerucht
na te trekken dat de prijs van
een AK-47 flink aan het zakken
was, maar het marktvolk was
achterdochtig. Zij begonnen
zich om de auto te verzamelen
en te schreeuwen.
„Wat is er aan de hand, Abdi?"
vroeg ik.
„Zij zeggen dat je een spion
bent, maar ze maken maar een
grapje. Geen probleem", zei hij.
Arole liet de motor harder
draaien en vloekte naar de me
nigte. Een stuk metaal vloog
door het raam. Arole reed ach
teruit, wat nog meer woede op
wekte.
Abdi, ik denk dat het tijd is om
te gaan."
„Geen probleem."
„Abdi zorg dat we hier weg
komen." Zelfs tot Arole drong
het door en we ronkten weg.
Abdi bleef lachen en zwaaien.
Een andere keer gaf hij ons een
schitterende demonstratie van
hoe het clansysteem werkt.
We probeerden een nieuw ge
bied binnen te komen, maar hij
wilde niet dat we zouden gaan,
zelfs niet met het bewapende
'doodseskader' in de auto. Wat
was het probleem?
„Het zijn mijn mensen niet",
zei Abdi.
„Zij zijn Habir Gedir, net als jij",
antwoordde ik.
„Ja, maar zij zijn Habir Gedir
Saad en ik ben Habir Gedir Su-
lieman", antwoordde hij.
Dus zo zit het het geslacht
Saad van de Habir Gedir-sub-
clan van de Hawiye-clan van de
Somalische natie van het men
selijk ras. Of in de woorden van
de nomade: „Mijn broer en ik
tegen mijn halfbroer, mijn
broers en ik tegen mijn vader,
mijn vaders gezin tegen het ge
zin van mijn oom, onze twee
gezinnen tegen de rest van de
öemeötrqïjke h&fwqöt siixmemmiv ik 1993-
BRUSSEL PETER DE VRIES
FOTO'REUTER'LEE CELANO
verwanten, de verwanten tegen
de clan, mijn clan tegen andere
clans en mijn natie tegen de
wereld."
Dus hoe moet dat eindigen, de
ze gekte, deze 'zelfgenocide' ge
baseerd op bloedwraak? Abdi:
„Wij Somaliërs, wij weten niet
meer waarom we vechten en
wat goed of slecht is. Daarom
hebben we de Amerikanen no
dig."
„En de vrouwen?" vroeg ik,
„willen zij dat hun mannen
vechten?"
„Oh, ja", zeggen ze allemaal,
„zij vinden het goed als je gaat
vechten. Zij zijn trots op je."
Maar Mariam Arole, hun nicht,
sprong daarop in. „Nee, dat is
helemaal niet zo. Vrouwen ha
ten dit vechten. Ik zeg iedereen
te stoppen met vechten maar ze
willen niet luisteren. Maar wat
kan ik doen? - mijn stem is niet
toereikend."
VERTAUNG LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
In de pathetische bewoordin
gen van het oude Europa wa
ren de staatsgrenzen de litte
kens van de geschiedenis.
Maar in de harde werkelijk
heid van de economische een
wording van de EG vormden
de grenzen de kassa's waar na
tionale overheden en bedrijven
miljarden winst en verlies
maakten. Daar komt mondjes
maat verandering in. Een inge
wikkeld nieuw BTW-stelsel be
zorgt fraudebestrijders en ad
ministrateurs hoofdbrekens;
geld wisselen en internationaal
betalen blijven duur, en voor
een fiscale melkkoe als de auto
wordt het na 1992 geen vrij
heid, blijheid.
Jim Murray, de Brusselse lob
byist van de Europese consu
mentenbond BEUC, haalt z'n
creditcard tevoorschijn. „Het
kost American Express niets ex
tra's, maar toch betaal ik twee
keer zoveel lidmaatschapsgeld
voor mijn Ierse kaart sinds ik in
België woon. Dat is maar een
heel klein voorbeeld van een
bedrijf dat profiteert van de
grenzen."
Creditcards en eurocheques zijn
de afgelopen jaren hèt symbool
bij uitstek geworden van hoe
zelfs de gewone burger kan
deelnemen aan de wereld van
het grote geld. Achter de scher
men heeft een financiële revo
lutie plaats gehad: Nederlandse
banken zoeken fusiepartners in
buurlanden, Franse verzeke
ringsmaatschappijen hebben
bijkantoren opgericht in Lon
den, het internationaal beleg
gen neemt een grote vlucht. De
vrije circulatie van kapitaal, één-
van de vier hoofddoelstellingen
van het '1992'-avontuur, is, zegt
een hoge EG-ambtenaar, „het
verst gevorderd: de resultaten
zijn duidelijk beter dan de po
gingen de pasoortcontroles af te
schaffen".
Wisselkantoor
Maar dat betekent niet dat de
consument in het nieuwe jaar
volop de vruchten zal plukken,
of dat de financiële afrekening
van internationale transacties
simpel verloopt. Vreemde valu
ta wisselen blijft handenvol geld
kosten. Internationaal betalen,
om het even of het nu de huur
van een vakantiehuisje betreft
of om de rekening van een Por
tugese klant, geldt als een kost
bare en riskante aangelegen
heid.
Jaarlijks worden er binnen de
EG 200 miljoen internationale
geldtransfers verricht. BEUC be
studeerde eerder dit jaar 160
banktransacties van telkens on
geveer 300 gulden. Het droevig
resultaat: na vier maanden wa
ren drie overschrijvingen nog
steeds niet aangekomen: de
kosten bedroegen gemiddeld 41
gulden. De opdracht om de kos
ten in rekening te brengen bij
degene die het geld overmaakt,
wordt regelmatig genegeerd.
Er is enig licht aan het eind van
die tunnel. Dat is niet te danken
aan de Europese Commissie,
die de banken royaal vijf jaar de
tijd gaf hun internationale ser
vice te verbeteren, maar aan
veertien Europese girobanken.
Net voor de jaarwisseling kon
digden zij de oprichting aan van
Eurogiro Netwerk, een snel en
BTW
Het echte grote computernet
werk dat '1992' gaat begeleiden,
is een ander: de BTW-afreke-
ning. De invoering van dat sys
teem heeft de afgelopen maan
den administrateurs, die opeens
van al hun klanten de BTW-
nummers moesten weten, tot
wanhoop gedreven.
De oude situatie is dat een be
drijf dat goederen verkoopt aan
een klant in het buitenland,
daar geen BTW over betaalt in
eigen land. Aangekomen bij de
grens, wordt de BTW van het
land van bestemming afgere
kend. Dat leverde een papier
winkel op van 60 miljoen docu
menten per jaar, en gemiddeld
154 gulden administratiekosten
per zending.
Daaraan komt een einde. „Eén
BTW-tarief in alle 12 landen,
lange tijd de wensdroom van de
Europese Commissie, was zeker
de beste oplossing geweest.
Maar het bleek volstrekt on
haalbaar", vertelt een diplo
maat die de onderhandelingen
meemaakte. Ook het simpele
idee de BTW te laten betalen
door de verzender van de goe
deren, bleek in de praktijk te
moeilijk.
Het resultaat is dat de BTW nu
moet worden afgedragen door
de ontvanger. Dat is veel moei-
lijker te controleren. Een uitge
breid computer-netwerk moet
uitkomst bieden. Elke verkoper
moet vóór een internationale
transactie het BTW-nummer
van z'n verre afnemer controle
ren. Het klinkt sluitend, maar
niemand weet hoe het zal gaan.
Twee maanden voor de inwer
kingtreding van het systeem
was de Europese Commissie
nog niet bij machte epn demon
stratie van het computernet
werk te geven. „Er zijn grote on
zekerheden. De Nederlandse
belastingdienst heeft aangekon
digd het eerste jaar met enige
coulantie op te treden", meldde
VNO-voorzitter Rinnooy Kan
onlangs tijdens een bezoek aan
Brussel.
Vooral de fraudegevoeligheid
van het computernetwerk baart
deskundigen zorgen. Een hoge
ambtenaar van de EG: „Het
moeilijkst te traceren zijn frau
degevallen die een keten vor
men van bedrijven in drie of
vier verschillende landen. We
moeten hopen dat de nationale
belastingdiensten daar een
drachtig tegen gaan optreden".
Een laconieke topambtenaar
van het ministerie van financi
en: Als je in het groot frau
deert, valt het na verloop van
tijd wel op. En als je het in het
klein doet, ben je een kwartjes
vinder".
Auto
„Niet iedereen heeft belang bij
die grote internationale markt",
merkt consumentenlobbyïst
Murray enigszins ironisch op.
De grootste deceptie van '1992'
is de auto geworden. De Heilige
Koe bleek zelfs voor Europa on
aantastbaar. Twaalf BTW-regi-
mes langzaam naar elkaar toe
laten groeien, vergde al een ui
terste politieke krachtsinspan
ning. Het gelijktrekken van die
sel- en benzine-accijnzen bleek
onmogelijk. Om maar te zwij
gen van de Bijzondere Ver
bruiksbelasting BVB die in het
éne land wel, en het andere niet
wordt geheven. De enige aspec
ten van de auto waar de EG suc
ces boekte, zijn de harmonisatie
van technische criteria en van
milieueisen.
Het resultaat: de consument
kan tot 1995 nauwelijks profite
ren van de prijsverschillen. Die
kunnen oplopen tot 40 procent
van de aanschafprijs. Nederland
behoort tot de duurdere landen,
en de enige manier een goedko
pe (Deense of Belgische) auto
op de kop te tikken, is een ui
terst omslachtige invoerproce-
dure te doorlopen. En wie dacht
te kunnen profiteren van goed
kope buitenlandse verzekerin
gen komt eveneens bedrogen
uit. Ook in die branche staat de
internationale concurrentie nog
in de kinderschoenen.
Dit is het vierde en laatste deel
van een serie over het Europa
zonder grenzen van onze corres
pondent te Brussel. De andere
afleveringen stonden in de krant
van 28,29 en 30 december.
Creditcards en eurocheques zijn de afgelopen jaren hèt symbool bij uit
stek geworden van hoe zelfs de gewone burger kon deelnemen aan de
wereld van het grote geld. foto united photos de boer poppe de boer
