'Het is alleen maar behelpen'
Cultuur&Kunst
De aanklacht van
een vrouw tegen
het witjassengilde
DONDERDAG 31 DECEMBER 1992
-2 0
CONCERTEN
LEIDEN
K&O KAPELZAAL
7 januari
Lunchconcert Roeland Duyne (cello)
en Riè Tanaka (piano), werken van
Beethoven en Strawinsky, aanvang
12.45 uur.
DE WAAG
6 januari
Eleonore Pameijer, Fantasiën, solo-
programma in het kader van de Gau-
deamusserie hedendaagse muziek,
aanvang 20.15 uur.
HOOFDDORP
SCHOUWBURG DE MEERSE
3 januari
Nieuwjaars koffieconcert door een ge-
legenheidsformatie bestaande uit:
Jacques Meertens (klarinet), Marieke
Blankesteijn (viool), Pieter Wispelwey
(cello) en Leo van Doeselaar (piano).
Werken van o.a. Messiaen en Ravel,
aanvang 12.00 uur.
KATWIJK
TRIPODIA
6 januari
Nieuwjaarsconcert van de drie Kat-
wijkse muziekverenigingen Harmonie
Katwijk, D.V.S. en U.N.I., aanvang
20.00 uur.
DEN HAAG
DILIGENTIA
1 januari
DR ANTON PHILIPSZAAL
Nieuwjaarsmatinee Schönberg En
semble en Slagwerkgroep Den Haag
olv Reinbert de Leeuw, werken van
Becker, Cowell, Brant, Russell en
Antheil. 20.15 uur.
7 januari
Pianoconcert door Sergio Tiempo;
Peter Wispelwey maakt deel uit van de gelegenheidsformatie die een
nieuwjaars-koffieconcert geeft in Schouwburg De Meerse. foto co
broerse
MUSEA
LEIDEN
MUSEUM BOERHAAVE
Lange Agnietenstraat 10, expositie
'De vier gedaanten van de arts', t/rr
14/1; 'Bij gebleken geschiktheid..
Pioniers van de psychotechniek, t/m Oude Singel 28-32, dot/m za 10-17
25/4; dot/m za 10-17 uur, zo 12-17 uur, zo 13-17 uur. Fototentoonstel-
uur, elke zondag om 14 en 15 uur ling 'Het begin v,
10-17 uur, zo 13-17 u
RIJKSMUSEUM VAN OUDHEDEN
Rapenburg 28, 'Een verborgen col
lectie Griekse kunst', privé-collectie
mevrouw Schneider-Hermann, t/m
10/1; di t/m za 10-17 uur. zon-en
feestdagen 12-17 uur. Kinderten
toonstelling mummiemaskers, t/m
3/1. Elke eerste zondag van de
maand archeologisch spreekuur, 13-
15 uur.
RIJKSMUSEUM VOOR VOLKEN
KUNDE
Steenstraat 1. Tentoonstelling 'Van
Kust tot Kust, pre-Colombiaans aard
ewerk sculpturen uit Meso-Amerika',
t/m 7/3, rondleiding op 20/12, 14.00
uur. 'Chineseachterglasschilderin-
gen', t/m 14/2. 'Onder Indianen', t/m
Rapenburg 73, wo t/m vr 13-17 i
HORTUS BOTANICUS
Rapenburg 73, ma t/m za 9-17 u
Rapenburg 65, di t/m vr 14-17 uur.
PIJPENKABINET
Oude Vest 159 a, zo 13-17 uur.
KONINKLIJK PENNINGKABINET
Rapenburg 28, di t/m za 10-17 uur,
zo 12-17 uur. 'Nederlandse Penning
kunst 1890-1990', t/m 21/3, 'Kunst
voorde hand', t/m eind 1993.
WAGENMAKERS MUSEUM
Oude Varkenmarkt 13, zo 13-17 uur.
REMBRANDT EN ZIJN ATELIER
Kort Galgewater 24a, di t/m za 10-17
uur, zo 12-17 uur. Reconstructie van
het Leidse atelier van Rembrandt, ge-
inspireerd op het schilderij 'De schil
der en zijn atelier'.
KATWIJK
KATWIJKS MUSEUM
Voorstraat 46, t/m 13/2, do t/m za
van 10-12 uur en van 14-17 uur.
'Plaatjes kijken', originele kinderboe
ken-illustraties van W.G. van de Hulst
jr. en 'Groeten uit uit Katwijk', eert
overzicht van honderden prentbrief
kaarten van 1880-1930.
Mummiemaskers in Oudheden.
THEATERS
DEN HAAG
AT&T DANSTHEATER
vr 4 (try-out), 20.00 uur: De Neder
landse Opera; 'Punch and Judy'.
KONINKLIJKE SCHOUWBURG
ma 4 t/m wo 6, 20.15 uur: Het Ko
ninklijk Ballet van Vlaanderen, musi
cal: 'Hello Dolly'.
do 7 (try-out), 20.15 uur: Het Natio
naal Toneel; 'Essay' van Montaigne.
AMSTERDAM
CARRÉ
t/m 30 mei 1993, 20.15 u
cal 'Cats'.
MUZIEKTHEATER
vr 112.30 uur: Het Nationale Ballet
Nieuwjaarsgala; werken van Fokine,
'De jodin van Toledoonder regie van Karst Woudstra, in Leidse Schouwburg
EXPOSITIES
ARNHEM RIJK VAN ROTTERDAM
Karst Woudstra is heel treurig
gestemd over wat er de laatste
jaren is gebeurd met het Neder
landse toneel. „Er is bijna geen
geld meer. En er is niemand die
een poot uitsteekt. Het is alleen
maar behelpen; proberen de el
lendige winter te overleven, als
die al te overleven valt. Want in
feite zie je het moment naderen
waarop de boel maar beter he
lemaal gesloopt kan worden."
„Voor de acteurs maakt de
hele gang van zaken op dit mo
ment niet eens zoveel uit, om
dat er veel werk bij de televisie
is gekomen. Wat ik niet begrijp
is, dat provinciale en gemeente
lijke overheden het belang van
serieus theater voor het functio
neren van de democratie niet
inzien. Er worden nog wel
steeds grote schouwburgen ge
bouwd, maar het toneel kan
niet eens meer de daarin pas
sende produkties maken. Een
volledig bezette Shakespeare is
niet meer mogelijk."
Van de stukken die Woudstra
op zijn verlanglijstje heeft staan,
zijn de meeste ook te groot. Op
6 januari brengt Theater van het
Oosten in zijn regie 'De jodin
van Toledo' op de planken van
de Leidse Schouwburg. Dat was
nog net haalbaar. Het in 1830
door de Oostenrijkse toneel
schrijver Grillparzer geschreven
stuk past in Woudstra's streven
om 'lucht in het repertoire' te
houden. „Ik heb het gevoel dat
ik steeds maar naar 'remakes'
van oude successen zit te kij
ken. Voor mij is het altijd een
prioriteit geweest om ongewone
dingen te doen." Grillparzer liet
zich voor de vorm van 'De jodin
van Toledo' inspireren door het
Spaanse barokdrama (met na
me Lope de Vega), waartoe ook
LEIDEN
Leidse Schouwburg
vorst
Woudstra zich zeer voelt aange
trokken. „Het zijn grote dra
ma's, maar in een heel strenge
Vreemdelingenangst
Het verhaal speelt in het mid
deleeuwse Spanje. Tijdens een
wapenstilstand in de oorlog te
gen de Moren verblijft het hof
van koning Alfons VIII in het
paleis in Toledo. De koning
komt daar in contact met het
joodse meisje Rachel.
Woudstra: „Het is een prach
tig verhaal. Je ziet hoe de ko
ning wordt meegezogen in zijn
fascinatie voor Rachel en niet in
de gaten heeft wat de conse
quenties daarvan zijn. Als hij
daar toch mee wordt gecon
fronteerd en het hof, om hem te
'redden', het meisje heeft ver
moord, wil hij haar bloedig wre
ken. Maar dan komt er een om
slag in het stuk. Met een letter
lijk verpletterend inzicht komt
de koning terug van een bezoek
aan de dode Rachel."
„Het stuk getuigt van een on
gelooflijk diep begrip van alles
wat met anti-semitisme en
vreemdeiingenangst te maken
heeft. Grillparzer zag in, dat het
anti-semitisme in zijn land het
gevolg was van een van bovenaf
opgelegde integratie van de jo
den, zonder voldoende begelei
ding van de samenleving. En
zoiets is in ónze samenleving
ook weer aan de orde. Er wordt
verordonneerd dat onze samen
leving tolerant is, maar daar
wordt vervolgens niets aan ge
daan. Zo kom ik weer terug bij
de kaalslag van het theater. Als
er iets integratie kan bevorde
ren en begripverruimend kan
werken, dan is dat wel het thea
ter. Maar het toneel is helemaal
in de commerciële hoek ge
drukt."
LEIDEN
GALERIE NIEUW HOOGLAND
Nieuwstraat 13. Werk van Leidse
kunstenaars, t/m 31/1 werk van Alf
red de Vries, di t/m vr 11-18 uur, za
11-17 uur. zo 12-16 uur.
TIME IS ART
Nieuwstraat 10. Werk op papier en
installaties van Sjef Oltheten, t/m
24/1, wo t/m vr, zo 14-18 uur.
DE KLEINE KLUP
Nieuwe Rijn 1. Foto's van Wim van de
Hulst, t/m 7/1, ma t/m za. 10-22 uur,
zo 12-22 uur.
BLEIJENBERG GALERIE
Breestraat 113. Julia Visser-Van Dun-
né. t/m 31/12; di t/m za 9-18 uur, le
zondag van de maand 12-17
BLEIJENBERG BEELDEN
Langebrug 61Vaste opstelling diver
se beelden; vr, za en le zondag van
de maand 12-17 uur.
GALLERIA PROPITIA
Nieuwe Rijn 93. Werk op papier en
sculptuur van Marco Juriën, t/m
10/1, do t/m zo 13-18 uur.
ZÓNE
Nieuwstraat 17b. Werk van Arie van
de Pol, t/m 31/01; di t/m vr 11-18,
za 10-17, zo 13-16, do 19-21 uur.
KLEINTJE KUNST
Groenesteeg 9. Illustraties en
strips van Lejon Vriens over kinder
mishandeling, t/m 8/1
14, za 11-17 uur.
AMBER
Hooglandsekerkgracht 8. Werk v
10-
114/2, v
Karst Woudstra: „Er is bijna geen geld meer voor het Nederlandse toneel. En e
steekt"
Tatsuhiko Yokoo, t
11-17 uur.
ALPHEN AAN DEN RIJN
STAA GALERIE
Prinses Irenelaan 88. Houten auto's
van Rob Smit en 'mixed-media' van
Jolanda Stil. van 2/1 t/m 28/1, wo
t/m za 12-17, vr 19-21.
HOFMAN VAN DER ZEE
Hooftstraat 235. Schilderijen en gra
fiek van Jan Cremer, Marion Bloem
en Henk Wolvers, t/m 24/1, woe en
do 13-17 uur, vr 13-21 uur. zall-
17 uur.
NOORDWIJK
GALERIE ART MATTERS
Voorstraat 107. Tekeningen en schil
derijen van Herman Brood, foto's van
Gerard Wessel, t/m 16/1, wo t/m za
13-18 uur.
NOORDWIJKERHOUT
GEMEENTEHUIS
Schilderijen van Arnold Muller, t/m
8/1; dag. 9-12 en 14-16 uur.
WASSENAAR
RAADHUIS DE PAAUW
Raadhuislaan 22. Unica en gebruiks-
glas van A.D. Copier, t/m 31/1di t/m
vr 10-16, za en zo 13-16 uur.
GALERIE VERHAAR
Schoolstraat 9. Schilderijen van Evert
Meilink, t/m 3/1; dot/m zo 13-18
0 D I U M B L I K
De Jodin van Toledo
jonge, deugdzaam gehuwde
st Alfons bezwijkt voor de char
mes van de bekoorlijke Rachel. Al
snel vergeet hij zijn taken van mo
narch en echtgenoot. Zijn omge
ving helpt hem op hardhandige wij
ze van de oorzaak van zijn plichts
verzuim af en de koning trekt ten
strijde. Dit romantische drama, on
der regie van Kart Woudstra, is ge
baseerd op een stuk van Franz
Grillparzer. Al voor Freud was hij
geïnteresseerd in de onderdrukking
van driften, in het bijzonder in de
angst van mensen om seksualiteit
een plaats in hun persoonlijk leven
te geven. Het thema is nog steeds
actueel, zo blijkt uit dit stuk van
Theater van het Oosten. In de titel
rol zien we Catherine ten Bruggen-
cate, de koning wordt gespeeld
door Maarten Wansink. De tekst, in
versvorm, is vertaald door Gerrit
Komrij.
Woensdag 6 januari (20.15 uur).
Peter en de wolf
Twee klassiekers, het beroemde
muzikale sprookje van Prokovjev
'Peter en de wolf' en Saint Saëns
satire op het dierenrijk 'Carnaval
der dieren', worden opnieuw ver
beeld door een combinatie van to
neelspelers, poppenspel en mime
van het gerenommeerde Tsjechi
sche Zwarte Theater. De teksten
worden door een Nederlandse ac
teur gesproken. Een familievoor
stelling en voor kinderen een ideale
manier om op een speelse wijze de
wereld van de klassieke muziek te
ontdekken.
Donderdag 7 januari (19.00 uur)
Microtheater Imperium
Slagmans Slag
'Een man loopt door het woud. Hij
is alleen. Klaar voor de slag. De
wind neemt toe, de bodem beweegt
en het woud raakt dichter begroeid.
Bomen en takken bestrijken zijn
gezicht, hals en handen. De aanra-
Tot zo-
ït
theater Imperium waar de nieuwe
Schrikkel/lmperiumproduktie
'Slagmans Slag' als lunchvoorstel-
ling in première gaat. 'Slagmans
Slag' wordt gespeeld door Jaap
Slagman.
Woensdag 6 januari (12.45 uur).
LEIDERDORP
Muzenhof
Cor Gordijnsingel 4
Telefoon 410957
Aad Wieman
In zijn nieuwe voorstelling vertelt
Aad Wieman het verhaal van een
veerpian die op de bodem van de
rivier spannende avonturen mee-
maakt, Hij komt een Turkse ko
ning, een prinses maar ook een
draak tegen! De mimevoorstelling
is bedoeld voor kinderen vanaf 6
jaar.
Zaterdag 2 januari (14.30 uur).
Prima rol van Gerda Havertong
Montezuma's Revenge in een krachtig programma met veel nieuw werk, een aantrekkelijke lichtshow en een
mooi decor. foto henni
Saburo Teshigawara in 'Dah-dah-sko-dah-dah' door het Japanse dans
gezelschap Karas. foto markus scholz
Rood Kannetje Groene Fles
'Rood Kannetje Groene Fles' gaat
over een poppenspeler wiens voor
stelling wreed wordt onderbroken
door de binnenkomst van een ver
lopen zangeres. De poppen, de
poppenspeler en de zangeres heb
ben ieder hun eigen kijk op een ge
zamenlijk verleden. Negen beel
dend kunstenaars maakten voor
deze voorstelling een schilderij. Zij
portretteerden vijf voorwerpen; een
rood kannetje, een groene fles, een
blauw bord en twee glazen. De
voorstelling van theaterwerkgroep
De Bruine Boon is bedoeld voor
kinderen vanaf 6 jaar.
Woensdag 6 januari (14.30 uur)
ZOETERMEER
Stadstheater
Theaterplein 10
Telefoon 079-427565
e zieke
'De ingebeelde zieke' van Molière
is een groteske fantasie over de
medische wetenschap, de hautaine
houding van de artsen en de
dwaasheid waarmee patiënten zich
overleveren aan de vermeende ken
nis van de artsen. De hoofdrol in
het stuk is in handen van Henk van
Ulsen.
Zaterdag 2 januari (20.15 uur), in
leiding
19.15 u
het theatercafé
Montezuma's Revenge
séur Bart Stuyff en muziekregis-
seur Alan Evans een krachtige
show gemaakt met veel nieuw
werk, een aantrekkelijke lichtshow
en een mooi decor.
Donderdag 7 januari (20.15 uur).
RECENSIE ROB BOUBER
De Nieuw Amsterdam met 'The one-sided
wall' van Janet Cresswell en Niki Johnson,
gespeeld door Gerda Havertong. Regie:
Bart Kiene.
Gézien. Stadsschouwburg, Amsterdam.
Nog te zien: 9/1, Korzo, Den Haag en
13/1 en 14/1, Schouwburg Rotterdam.
Janet Cresswell zit in Engeland
al bijna twintig jaar in een psy
chiatrische inrichting voor cri
minelen. Zij heeft de Britse vari-
ant van TBS aan de broek. Als
Janet een open brief plaatst in
The Sunday Times, zoekt een
toneelschrijfster haar op. De
schrijfster, Niki Johnson, treft
een veel minder gestoorde
vrouw aan dan ze verwachtte.
Samen besluiten zij een mono
loog te schrijven.
De vrouw in de sterk autobio-
grafisch getinte monoloog heet
Theresa Seymour. Zij blijkt de
absurde situatie waarin zij zich
bevindt heel goed te kunnen re
lativeren.
Ze doet het relaas van ver
keerde diagnoses en gedwon
gen opnames. Een relaas met
hilarische trekjes maar meestal
om te huilen. De monoloog
spitst zich toe op de vragen 'Is
iemand nou wel of niet verant
woordelijk voor zijn daden, in
welke mate is hij toerekenings
vatbaar en wie of wat heeft hem
ertoe gebracht?
Gewone vrouw
'The one-sided wall' is nu bij
theatergroep De Nieuw Amster
dam te zien, in een regie van
Bart Kiene. Het stuk, gespeeld
door Gerda Havertong, is geen
bloemrijke sociale aanklacht
van een neuroot. De taal is die
van een gewone vrouw. 'Ze
hébben me te grazen genomen'
klinkt het krachtig. Ze zit ten
onrechte vast vindt ze. 'Ik word
geketend door een stukje pa
pier'.
En dat wil zij aan de kaak stel
len maar krijgt niet de gelegen
heid. De medische autoriteiten
weigeren in te gaan op haar ver
zoek om uit te zoeken waarom
ze destijds is vastgezet. Het ge
zag schrikt alleen van agressie
en reageert dan zonder naar de
oorzaak te vragen.
In het stuk wordt vrij omge
sprongen met het werkelijk
heidsgehalte. Er is doorgedacht,
zaken zijn van een andere kant
bekeken. Waarom reageert het
witjassengilde zo panisch op
Seymour? Waarom loopt ie
mand, die al twintig jaar haar
best doet om uit de kluisters te
komen, telkens tegen een muur
van onbegrip? Telkens klinkt
door: 'Eens getekend, altijd ge
brandmerkt'.
Seymour wil eigenlijk alleen
maar net zo grijs zijn als alle an
deren: een baan als secretares
se, een moeder voor haar kinde
ren. Maar dat eenvoudige geluk
is haar ontnomen. Daarom
gloort voor haar telkens de ge
noegdoening. Daarom wil zij
dat de medici zich verantwoor
den.
Lastig
Een monoloog spelen is lastig.
De aandacht van het publiek wil
nog wel eens verslappen. Vooral
als een alleenspraak doldwaas
of koud wordt opgelepeld of ge
paard gaat met een ultra-vorm
die door een theatermaker
wordt uitgeprobeerd. Ook nu
weer blijkt dat als je kunt schra
gen op een plastische tekst en
een naturel gebruik van drama
tische effecten, zelfs de langste
tekst blijft boeien.
De tekst is niet poëtisch. De
snelle verteltrant is gelardeerd
met anekdotes. Sommige pas
sages zijn vlak, monotoon, on
nadenkend; soms stokt ze in
haar mijmering, alsof haarge-
heugen hapert. Dan weer is ze
wulps als Monroe: 'You call me
crazy? Then I act like that!'
Het is een goeie greep van re
gisseur Bart Kiene om Gerda
Havertong beurtelings voluit
dan wel ingetogen te laten spe
len.
Zij tastte diep in haar reser
voir aan acteervermogen en be
nutte haar sterke persoonlijk
heid om er een ravissante getui
genis uit te gooien. Soms speelt
ze bewust verkrampt, met lichte
spasmen.
De nagels van haar linker
hand zijn fel rood gelakt; de
rechter vingertoppen zijn natu
rel. Alsof er toch twee naturen
in het lichaam huizen. Haar
gloedvolle of trieste accenten en
haar geloof in eigen kunnen,
leiden tot diep meevoelen van
de malheur die een persoon kar
treffen.
