IVF: gelijke kans
op zwangerschap
Vriie dagen?
Kom naar
Meubelplein Leiderdorp!
Een monument of openbaar toilet?
Het Gesprek van de Dag
Kerstvenster
'Revolutie' bij PTT zorgt
voor ongemakkelijke stilte
'Vuurwerk
moet vooral
mooi tonen'
DINSDAG 29 DECEMBER 1992
Is één van uw goede voornemens dat u volgend jaar mooier
gaat wonen? Doe dan tussen Kerst en Nieuwjaar een rondje Meubel
plein Leiderdorp. Daar ziet u de nieuwste collecties. En kunt u natuur
lijk genieten van de feestelijke ambiance. Informatie: 071-416585.
NA ÉÉN RONDJE MEUBELPLEIN.WOON JE VEEL MOOIER. A4, afslag Leiderdorp
Voorbijgangers over Vredesmonument aan Leidse Garenmarkt
LEIDEN «CEES VAN HOORE
„Dat vind ik nu weer zo'n flau
we opmerking", zegt kunste
naar Piet Hein Stulemeijer. Zijn
ogen krijgen een strijdbare uit
drukking. 'Kom maar op!' lijken
ze te zeggen tegen de voorbij
ganger die opmerkt dat het Vre-
desmonument op de Garen
markt een aantal parkeerplaat
sen kost. „Die discussie hebben
we toch allang gehad?" Ja, daar
in heeft Stulemeijer groot gelijk.
En voor de vrede moet je wat
over hebben. „Man, er fs ner
gens vrede", sneert de voorbij- -
ganger. Daarin heeft hij weer
gelijk. HetVredesmofiument
dat vorige week aan de Leidse
Garenmarkt werd geplaatst: een
omvallende douchecel of een
kunstwerk van allure? 'The man
in the street' aan het woord.
Samen met een aantal technici
van het Amsterdamse construc
tiebedrijf Tetterode is de kun
stenaar bezig de laatste naden
in het monument af te dichten.
Dat gebeurt met een speciaal
soort kit. Het monument heeft
i een kubus die
„Een hartstikke leuk monument", vindt M. Vallentgoed (links). „Doe niet
„moet dat een monument voorstellen?"
schuin in de grond is gestoken.
Maar bij aandachtiger beschou
wing, blijkt het object te be
staan uit twee helften waar je
tussendoor kunt lopen. Een
mooi en strak kunstwerk is het.
Het lijkt wel alsof Stulemijer de
zwaartekracht een kunstje heeft
geflikt. Zoals zijn creatie daar
staat, is het alsof die elk mo
ment kan omvallen, móet om
vallen. Maar dat gebeurt niet.
Met deze vormgeving heeft Stu
lemeijer naar eigen zeggen het
'wankele evenwicht van de vre
de' willen uitbeelden. Maar dan
zijn er natuurlijk altijd mensen
die - wat zijn we weer gevat -
zeggen dat het monument 'net
een Boeing is die zich in de
grond heeft geboord.'
De wanden van het monument
zijn van spiegelend glas, zodat
we er het leven van alledag in
kunnen terugzien. Dat geeft iets
dynamisch aan het kunstwerk.
„Vrede is geen statisch begrip",
zegt Stulemeijer. „Wat wij vrede
noemen, verandert voortdu
rend. We hebben de vrede van
een landschap maar ook de ge
wapende vrede. Begrijpt u?"
Het is opmerkelijk hoe kwaad
kunst de mensen kan maken.
Een wat vinnige dame die haar
naam niet wil zeggen, vindt het
kunstwerk een „afknaller van de
eerste orde". „Dat ding past
toch totaal niet in de omgeving.
Dat ze zo'n mooi plein, zo'n
mooi doorkijkje, verpesten door
zo'n wanstaltig ding neer te zet
ten. Een grote schande, meneer,
schrijft u dat maar in uw krant."
Meneer Bank uit Hoogmade,
die wij even later in het vizier
zo mal", zegt A. Kloots (rechts),
foto henk bouwman
krijgen, voorspelt dat het mo
nument al voor Nieuwjaar be
klad zal zijn met graffiti. De he
ren De Beaufort en Blokland
doen er nog een schepje boven
op en vrezen dat het al voor de
officiële onthulling op 7 januari
'kapot' zal zijn.
Gelukkig heeft de kunstenaar
meer vertrouwen in de mens
heid. „Omdat dit toch een vre-
desmonument is, denk ik dat er
een grote sociale controle zal
zijn. Dat de mensen het niet
zullen pikken als vandalen zich
op mijn werk zullen storten.
Maar het materiaal is sterk
hoor, acht keer zo sterk als ge
woon glas. En de constructie
zorgt ervoor dat het monument
tot diep in de eenentwintigste
eeuw zal blijven staan. Het is
bestand tegen orkaankracht.
Dus ik maak me geen zorgen."
„Een hartstikke leuk monu
ment", vindt M. Vallentgoed.
„Eindelijk. Ik had het zelf ver
zonnen kunnen hebben. En de
plek waarop het staat is ook
goed: het valt meteen in het
oog." „Doe niet zo mal", zegt A.
Kloots. „moet dat een monu
ment voorstellen? Ik dacht eerst
even dat het een openbaar toilet
was. Op zich is het wel mooi,
hoor, maar ze hadden het er
gens in de buurt van de Pieters
kerk neer moeten zetten. In een
beetje vredige omgeving."
En ja hoor, daar komen de cen
ten aanrollen. We dachten al:
waar blijven ze zo lang? Kwaad
zijn ze, woedend, de drie Leidse
dames die met volle bood
schappentassen langs komen
zeulen. „Zet maar in de krant
dat wij het weer magge betalen.
Tjongejonge, hoeveel heeft-ie
d'r voor gehad? En wij maar
dokken!"
De familie De Vries vindt het
monument 'mooi en onge
woon'. „Maar ze moeten al die
slordige reclametroep die erom
heen staat eens weghalen. Moet
je nou eens kijken naar zo'n
Mupi. Dat ding staat midden op
het trottoir. Okay, er zit een
stadskaart aan de andere kant,
maar je moet je motor eens een
keer op de stoep durven neer
zetten, dan heb je wel mooi een
bekeuring. Maar als het om re
clame gaat, mag alles. Ik vind
dit echt een mooi monument.
Waarom moet het altijd zo ou
derwets zijn, waarom altijd vre
desduiven en dat soort werk?
Nee hoor, laat de mensen maar
eens nadenken. Dat is goed
voor ze. Het is met kunst net als
met vrouwen. Voor een mooie
vrouw moet je veel moeite
doen, maar als je haar eenmaal
hebt, smaakt de verovering des
te zoeter. Zo is het ook met
kunst. Die moet je veroveren."
Het Gesprek van de Dag heeft een prijs van honderd piek uitgeloofd voor het mooiste kerstraam. Tiental
len mensen reageerden. De redactie heeft daarom besloten nog tot en met oudejaarsdag door te gaan met
het plaatsen van kerstvensters. Vandaag het raam van mevrouw Bontje uit Ter Aar. Zij heeft voor een
voorstelling met kerstfiguren verschillende technieken gebruikt, zoals haken, borduren, knippen en door-
stoppen. Het is de eerste keer dat mevrouw Bontje haar venster heeft versierd. „Ik zei tegen m'n dochter
dat ik eigenlijk door het Leldsch Dagblad ben wakkergeschud. foto wim dijkman
Ineens was het er niet meer. Het vertrouwde
geluid in de telefoonhoorn van de kiestoon tus
sen kengetal en abonneenummer. De PTT is
aan een stille revolutie begonnen. Voorlopig al
leen nog maar bij de 'zakelijke' telefooncentra
les, maar in 1993 volgt geleidelijk het hele tele
foonnet.
Per 1 januari 1994 komt dan definitief een
einde aan een verschijnsel waar de telefoneren
de Nederlander bijna een mensenleven lang
aan gewend was. De code van 'kiestoon-kenge-
tal-nieuwe kiestoon-abonneenummer'. Wie
daar zonder waarschuwing mee te maken
krijgt, staat toch even verbaasd te kijken, zo
spreken we uit eigen ervaring. Deze week 'ver
dween' de tweede kiestoon uit de centrale van
het Leidsch Dagblad en verschillende gerouti
neerde bellers raakten even van slag. Een tele
foonstoring, zo luidde de eerste reactie van
journalisten die kennelijk weinig vertrouwen in
de diensten van PTT-Telecommunicatie heb
ben.
Maar niets van dat alles. Het gaat om de Eu
ropese Eenwording op het gebied van telecom
municatie. De veranderingen moeten er toe lei
den dat we vanaf 1994 in Europa allemaal op
dezelfde manier gaan bellen. Zo verdwijnt niet
alleen de kiestoon na het netnummer, die vol
gens de PTT toch al geen functie had, maar ook
verandert ook de toonhoogte van de resterende
kiestoon en als klap op de vuurpijl verandert
ook het internationale toegangsnummer. In
plaats van 09 wordt dat 00. Om dat mogelijk te
maken ruimen ook alle PII -servicenummers
het veld die met 00 beginnen. Daarvoor in de
plaats komen 06-nummers. Zo is het inlichtin
gennummer 008 al veranderd in 06-8008.
Ongetwijfeld zullen de veranderingen snel
wennen. En ongetwijfeld mist niemand in 1994
de nu nog vertrouwde nummers en geluiden.
Maar ten minste één bekende raakt wat hou
vast kwijt. „Met die toon wist je tenminste dat
je het netnummer goed had", zo bekent de niet
al te vingervaste beller.
Branche vrij stabiel
LEIDEN RUDOLF KLEUN
Nederlandse consumenten zijn
prijsbewust. Ook als het om
vuurwerk gaat en het geld in fei
te in de lucht verdwijnt. Daar
mee zou ook de trend verklaard
kunnen worden dat er steeds
minder knalwerk en steeds
meer siervuurwerk wordt ver
kocht. „Het moet tonen, grote
pijlen die er al in de verpakking
mooi uitzien. Men vraagt zich
niet eens af wat er dan uitkomt.
Uiteindelijk steekt iedereen al
les tegelijk af in dat kwartier na
middernacht en wie ziet dan
nog precies wie welke pijl heeft
afgestoken?"
J. Van Eeuwijk-Kat is opge
groeid met vuurwerk. Haar va
der is de naamgever van de
Leidse 'vuurwerkfabriek' A.J.
Kat bv. Tegenwoordig is haar
man directeur van het bedrijf
dat zijn wortels in de vroege ne
gentiende eeuw heeft. Vuur
werk wordt al twintig jaar niet
meer gemaakt aan de Stadspol-
derweg. Het grootste deel van
de produkten wordt uit China
gehaald. Daarnaast is er een
handjevol toeleveranciers in on
der andere Duitsland en Spanje.
De vuurwerkbranche wordt
volgens haar gekenmerkt door
stabiliteit. Spectaculaire groei is
er niet bij. De jaarlijkse verhalen
dat 'Nederland' voor weer meer
geld - bedragen in de tientallen
miljoenen - verknalt met Oud
jaar, doet ze af met 'natte vin
gerwerk'. „Hoe moet je dat nu
nagaan. Dat weet toch nie
mand". Afgaand op eigen waar
neming zegt ze dat het vooral
jongeren zijn die vuurwerk af
steken. „In een straat waar
vooral ouderen wonen, wordt
nauwelijks vuurwerk afgesto
ken. En aangezien Nederland
vergrijst, zal de groei nooit gi
gantisch zijn".
Terughoudend
Vuurwerk is een gespreksonder
werp dat de gemoederen hoog
kan doen oplaaien. Voor vuur
werkleverancier Kat reden om
terughoudend te zijn met publi
citeit. Het produkt verkoopt
zichzelf, daarvoor is contact
met dc pers niet nodig. Al te
veel aandacht voor het wat ver
scholen liggende, zwaar bevei
ligde bedrijf, zou onvolwassen
vuurwerkliefhebbërs maar op
ideeën kunnen brengen. En dus
mogen er geen foto's worden
gemaakt, van de voorraden en
wil mevrouw Van Eeuwijk zelf
Vuurwerk werd tot twintig jaar geleden op ambachtelijke wijze vervaardigd bij Kat aan de Stadspolderweg. Deze foto dateert van rond 1950.
foto pr
ook niet met een foto in de
krant. Het bedrijf was tot 1980
regelmatig mikpunt van inbre
kers. De aanleg van extra bevei
liging maakte daar een einde
aan. Vorig jaar probeerden twee
jongens („Het zijn altijd jon
gens, altijd minderjarigen, zelfs
voor druggebruikers is het niet
interessant") het voor het laatst.
Toen bij het betreden van het
terrein de verlichting aanfloep
te, sloegen ze op de vlucht om
vervolgens door de politie uit
een sloot te worden gevist.
Verouderd
Het echtpaar Van Eeuwijk-Kat
zwaait sinds 1969 de scepter bij
Kat. De vader van mevrouw Van
Eeuwijk die het bedrijf in het
begin van deze eeuw overnam
van apotheker Joh. Loeff, was
enige jaren daarvoor overleden.
Het bedrijf werd gerund door
een zaakwaarnemer en was ver
ouderd. Onder de nieuwe lei
ding zou het worden gemoder
niseerd. Geleidelijk kwam er
een einde aan het het arbeids
intensieve zelf vuurwerk maken.
In de hoogtijaren waren daar
twintig mensen bij betrokken.
Nu telt Kat, inclusief de directie,
vijf medewerkers.
Ojn in te kopen, wordt ieder
jaar een reis naar China ge
maakt. Daar worden fabrieken
bezocht, waar demonstraties
worden gegeven. Hoewel de za
kenreizen intensief zijn en nau
welijks ruimte bieden om het
land verder te bekijken, heeft
mevrouw Van Eeuwijk er veel
zien veranderen. „De eerste
keer dat we er kwamen liepen
ze nog in van die blauwe pak
ken. De fabrieken waren gesub
sidieerd, de prijzen waren
overal hetzelfde. Als je in de fa
briek foto's maakte, bedekten
meisjes hun gezicht. Nu is er
concurrentie en kijken meisjes
met lippenstift je aan". Vuur
werk behoort in China tot het
dagelijks leven. Bij huwelijken,
geboortes en begrafenissen
wordt het afgestoken. Door vol
wassenen, maar ook door kin
deren van vier jaar, in miljoe
nensteden gewoon in het ver
keer. „Fietsers wijken dan even
uit".
Het verdwijnen van het vuur
werkambacht uit Nederland
noemt ze onvermijdelijk. „Daar
is het te arbeidsintensief voor.
Al dit soort ambachten ver
dwijnt onvermijdelijk naar de
Derde Wereld". Met het ver
dwijnen van de produktie kreeg
de vuurwerkfabriek ook een an
der gezicht. De aparte, uit vei
ligheidsoverwegingen, klein ge
houden loodsjes ruimden het
veld voor bunkerachtige maga
zijnen. Met het ambacht ver
dween ook de geur van chemi
caliën waaruit de 'sassen', de
inhoud van vuurpijl en rotje,
werden vervaardigd. „Dat is een
jeugdherinnering, die lucht als
je hier het terrein opkwam. Nu
ruik je alleen nog maar karton".
AZL behandelt jaarlijks 600 vrouwen
De kans om 'normaal' of 'kunstmatig' zwanger te worden
is even groot. In het verloop van beide zwangerschappen
zit geen verschil. Het enige onderscheid is, dat bij een
kunstmatige bevruchting meer embryo's worden terug
geplaatst om de kans op een zwangerschap te vergroten.
lijke weg ontstonden. „De ge
dachte dat IVF vroeggeboorten
in de hand werkt is dus niet
juist", reageert Naaktgeboren.
Volgens hem is het het optre
den van meerlingzwangér-
schappen waardoor de kans op
vroeggeboorten toeneemt. „We
streven ernaar om de IVF-tech-
niek zodanig te perfectioneren,
dat we het aantal meerling
zwangerschappen kunnen te
rugdringen."
Bij de kunstmatige bevruch
ting van jongere vrouwen wor
den daarom nu minder embry
o's teruggeplaatst, vertelt
Naaktgeboren. Het verdient
voorkeur, zegt hij, om bij vrou
wen die jonger zijn dan dertig
jaar niet meer dan twee embry
o's terug te plaatsen. Zij hebben
LEIDEN «JAN WESTERLAKEN
Dat zegt dr. N. Naaktgeboren
van het centrum voor in vitro
fertilisatie (IVF), dat in het Aca
demisch Ziekenhuis Leiden is
gevestigd. Hij komt tot deze
conclusie op grond van zeshon
derd zwangerschappen, die in
zeven jaar in het IVF-centrum
tot stand zijn gebracht. Onlangs
werd de vijfhonderdste gezonde
baby geboren.
De eenlingen onder deze ba
by's kwamen na een zwanger
schap van gemiddeld 39 weken
en drie dagen ter wereld. De
duur van tweeling- en drieling
zwangerschappen lag lager. Ze
weken niet af van de gebruike
lijke duur van meerlingzwan
gerschappen die langs natuur
de grootste kans op een twee- of
drieling.
Naaktgeboren is tevreden
met de tot nu toe geboekte re
sultaten. Resultaten, die wel
licht nog beter kunnen worden
als vrouwen intensiever dan tot
nu toe kunnen worden behan
deld. De IVF-coördinator schat
dat dan een percentage van vijf
tig procent zwangerschap kan
worden bereikt. De kosten van
één IVF-behandeling bedragen
3500 gulden. De verzekeraars
vergoeden er drie. Als een
vrouw dan nog niet in verwach
ting is en nog verder wil worden
behandeld, moet ze zelf beta
len.
Het AZL behandelt jaarlijks
600 vrouwen met IVF. Verder
dan dit aantal wil het niet gaan.
Naaktgeboren: „Als je naar 1000
groeit, krijg je de omvang van
een fabriek. Dat willen we niet.
Met 600 patiënten per jaar heb
ben we een goed overzicht en
dat willen we zo houden."
