Vredesmissies zware last voor VN
Bijklussende hoogleraren; de ontluistering van een beroepsgroep
Mozarts vuilbekkerij was het gevolg van zenuwziekte
Feiten &Meningen
Britten blijven Britten
ZATERDAG 19 DECEMBER 1992
FOTO REUTER THOMAS SZLUKOVENYI
Marokkaanse soldaten arriveren per kolossaal vrachtvliegtuig in Muqdisho, om deel te nemen aan de internationale hulpactie in Somalia.
Oorlogvoeren kost handen vol geld, maar ook de vrede
heeft zijn prijs. Met die harde realiteit wordt momenteel
vooral de Verenigde Naties geconfronteerd. Met 'blauw
helmen' actief in elf landen, en de massale operatie in
Somalia, dreigt de volkerenorganisatie in grote financiële
problemen te komen.
WASHINGTON HANS DE BRUIJN
CORRESPONDENT
Tot overmaat van ramp heeft de
Veiligheidsraad nu ook besloten
vredestroepen naar Mozambi
que te sturen. Steeds vaker
wordt de vraag gesteld of de VN
al die missies nog wel aankun
nen, maar vooral of ze nog wel
te betalen zijn. Want het gaat
om miljarden dollars.
Gelukkig voor de VN nemen de
Amerikanen zelf grotendeels de
kosten van hun Somalische ex
peditie voor hun rekening. Mi
nister van defensie Dick Cheney
sprak eerder deze maand over
..enkele honderden miljoenen
dollars aan extra uitgaven". De
VS hebben immers een be
roepsleger, dat anders ook ge
woon moet worden doorbe
taald. De extra-kosten komen
vooral uit het overbrengen van
28.000 militairen naar Afrika en
hun huisvesting daar.
Maar zodra de Amerikanen zich
uit Somalia hebben terugge
trokken, moeten volgens Was
hington de VN hun taak overne
men, en op het VN-hoofdkwar-
tier in New York is de bodem
van de kas al lang zichtbaar. De
vredesmissie in Cambodja geldt
als voorbeeld.-Daar zijn sinds
begin dit jaar 19.500 blauwhel
men actief, onder wie ook Ne
derlanders. De kosten van die
operatie worden voor 1992 be
groot op 1,7 miljard dollar. En
in Cambodja wordt niet gescho
ten en hebben de VN-soldaten
geen zware wapens en dure uit
rusting. De Verenigde Naties
hebben nu al 45.000 blauwhel
men actiefin twaalf landen: El
Salvador, het vroegere Joegosla
vië, Angola, Libanon, Irak, Ku-
wayt, Israël, Cambodja, West-
Sahara, India/Pakistan en Cy
prus. Die operaties kosten dit
jaar 2,7 miljard dollar. Vijf jaar
geleden bedroeg het 'vredes-
budget' slechts 233 miljoen dol
lar.
Maar de VN hebben al grote fi
nanciële problemen. De Ameri
kanen hebben een betalings
achterstand van 600 miljoen
dollar en Rusland van bijna 400
miljoen. Slechts acht van de bij
na 200 lidstaten, waaronder Ne
derland, hadden in oktober ge
heel aan hun financiële ver
plichtingen aan de VN voldaan.
Voor elke vredesoperatie moet
de VN een beroep doen op de
gulheid van de landen waaraan
het een militaire bijdrage
vraagt. De operaties van Neder
landse VN-militairen in Cam
bodja en Joegoslavië drukken
clan ook zwaar op de begroting
van minister Ter Beek. Bij de
VN gebeurt dat op nog veel gro
tere schaal.
En het aantal vredesmissies
neemt maar toe. Nu vraagt Mo
zambique weer om een oplos
sing. En er wordt al gesproken
over VN-waarnemers bij de ver
kiezingen in Zuid-Afrika. Ook
de conflicten tussen de repu
blieken van de vroegere Sov
jetunie kunnen uit de hand lo
pen en om tussenkomst van
VN -troepen vragen.
Secretaris-generaal Boutros
Boutros Ghali wil daarom de
VN-vredestaken reorganiseren.
Hij pleitte deze zomer voor een
permanente VN-vredesmacht,
bestaande uit een vast militair
commando in New York en uit
troepen die door de lidstaten
beschikbaar worden gesteld en
binnen 24 uur voor inzet waar
dan ook beschikbaar zijn.
Diverse landen, zoals de VS en
Nederland, zijn bereid daartoe
speciale eenheden aan te wijzen
en op te leiden. Maar de VS wei
gert troepen onder vreemd
commando te stellen. Ook voor
Somalia eiste Washington dat
een Amerikaan het bevel zou
Icrijgen. Dat legt een hypotheek
op toekomstige VN-vredesope-
De Amerikanen willen niet te
gen hun zin worden meege
sleurd in acties van de VN.
Amerikaanse soldaten kunnen
speciale doelwitten worden van
de rebellerende partijen, omdat
zij al gauw als bezetter worden
gezien. Daarom voelen ook veel
Derde Wereldlanden niet voor
het idee van een vaste VN-vre
desmacht.
Toch zullen de VN voor welke
operatie dan ook al rijd bi; dc VS
moeten aankloppen. Als groot
ste betaler, maar ook als het
enige land dat de militairen en
de transportmiddelen heeft om
in geval van hoge nood snel te
kunnen optreden. De operatie
in Somalia kon alleen door de
VS snel worden uitgevoerd.
Bezuinigen
Bij de VN wordt nagedacht over
mogelijkheden om te bezuini
gen, door langlopende VN-ope
raties waarvan het nut twijfel-
STANDPLAATS LONDEN
achtig is geworden (Cyprus, Is
rael, India/Pakistan) te stoppen.
Ook dure, bureaucratisch ge
worden VN-organisaties als het
kinderfonds Unicef en het Hoge
Commissariaat voor de Vluch
telingen kunnen inleveren.
Bovendien betalen rijke landen
als Japan en Duitsland naar ver
houding veel te weinig aan de
Verenigde Naties. De grootste
frustratie van Boutros Ghali lijkt
echter dat hij bij elke operatie
weer zijn hand moet ophouden.
„Ons budget is lager dan dat
van de brandweer van New
York", klaagde hij onlangs.
„En steeds moet ik weer van
voor af aan beginnen. Dan moet
ik de president van een land
bellen en vragen: meneer de
president, wilt u me alstublieft
helpen? Kunt u troepen sturen?
Kunt u twee vliegtuigen lenen?
En dan moet ik de minister van
defensie weer bellen om alle de
tails te regelen. Dat duurt
maanden. Intussen sterven er
Voor een Europeaan is Groot-
Brittannië een eiland waar in
heemse zeden en gewoonten
itstekend geconserveerd zijn Een ruime week later loop ik
en gezegd: „Doet u maar ver
grotingen, van 16 bij 24
gebleven. Halfweg gelegen
tussen Frankrijk en Amerika,
is het land altijd gevrijwaard
gebleven van modernistische
grillen. In de traditie van eeu
wen her komt de melkboer er
nog gewoon aan de deur,
gaan schoolkinderen er in
uniform over straat en kun-
a binnen, en jawel, ze v
ren klaar. „O ja, de vergrotin
gen", zei de heer-in-stofjas
achter de toonbank, en pakte
een koker ter grootte van een
granaatwerper. „Wilt u mis
schien even kijken of ze goed
zijn"?
Zonder op een antwoord te
nen ongewapende bobby's er wachten, nam de stofjas de
nog in groten getale in het
foto's uit de koker, en sekon-
wild worden aangetroffen. De den later lagen 20 posters op
schooljuf draagt geen spijker- de toonbank. „Alstublieft, uw
^rotingen van 16 bij 24",
broek.
De werkelijkheid is een ietsje
minder romantisch. Een paar „Mmmmaar, ik bedoelde
decennia geleden traden de centimeters", stamelde ik,
Britten toe tot de Europese
Gemeenschap. Destijds leek
dit een onwerkelijke stap, zo
iets als Saddam Hussein die
zich aanmeldt bij een kibbutz men",
waarop de stofjas in onbe
daarlijk lachen uitbarstte.
„Nou, u bent hier in Enge
land. Wij rekenen in dui-
in Israël. Velen dachten dan
ook dat het
Europese ge-
dachtengoed
Groot-Brittan-
nië wel nooit
zou bereiken;
eerder nog
zouden de
Britten Euro
pa gaan kolo
niseren.
Maar het om
gekeerde ge
schiedde. Een
Hongaar die
lange tijd in
„Ik heb helemaal geen ruimte
voor 20 pos-
'Nou meneer,
u bent hier
in Engeland
en wij rekenen
in duimen
maar dat
maakte de si
tuatie alleen
maar erger.
„Als u dit kunt
betalen, kunt
u ook wel een
ander huis ko
pen", proestte
hij. „De ver
grotingen zijn
14 pond (38
gulden) per
Albion had gewoond, schreef stuk",
tien jaar laten „Ik heb de bes- Nadat ik betaald had, kwam
te jaren van mijn leven gege- de stofjas weer bij zijn zinnen,
ven aan pogingen om een En- en begon een goed gesprek
gelsman te worden, en nu
r de oude tijd. „Nog maar
worden de Engelsen Europea- drie jaar geleden was het
nen
De ouderen, die nog in korte
broek dienst hadden gedaan
weerbericht op televisie altijd
i Fahrenheit", zo sprak hij
klagend, „tegenwoordig is al-
i de kolonie, vroegen zich af les in Celcius. En daar kan ik
wat er op hun eiland aan het niet aan wennen. Als ze bij-
gebeuren was. Jarenlang had- voorbeeld 30 graden Celcius
den zij met ongemeen succes voorspellen, weet ik niet of ik
iedere buitenlander tot wan
hoop gedreven met hun ver
nuftige geldstelsel. Maar wat
was er van de shilling gewor
den, die ooit 12 pence waard
was? Waar was de guinje ge
bleven, de munt met de waar
de van 21 shilling? Wat v
mijn winterjas te voorschijn
moet halen, dan wel in korte
broek naar het werk kan".
De man had gelijk. Fahren
heit was een volslagen onlogi
sche schaal, maar daarom zo
geschikt voor de Britten. Wa-
ze gek geworden bij de
geworden van de halve kroon, BBC? Hoewel bedacht door
de helft van een niet bestaan- een Duitser, was de schaal bij
de munt? Alles was vervangen uitstek geschikt om buiten
door het verfoeilijke decimale landers op een dwaalspoor te
brengen.
Nog even, en Londen is een
stelsel.
Alles? Nog niet alles, zoals ik
onlangs langs empirische weg buitenwijk van Brussel,
mocht vaststellen. Ten einde
enige nog wat kale muren te
behangen, had ik een twintig
tal vakantiefoto's naar een fo
tograaf op Piccadilly gebracht
LONDEN» UZ HUNT
THE INDEPENDENT
Wolfgang Mozarts vuilbekkerij
en zijn obsessie met anale za
ken waren het gevolg van een
zenuwziekte en niet, zoals eer
der is beweerd, het gedrag van
een onvolwassen, platvloerse
man met een persoonlijkheids
probleem.
Met een nieuw onderzoek
wordt het bewijs geleverd dat
Mozart aan het Syndroom van
Tourette leed, een ziekte die vo
cale en nerveuze trekjes veroor
zaakt en plotselinge onvrijwilli
ge uitbarstingen van obscenitei
ten.
Er zijn overvloedige bewijzen te
vinden van zijn bij gelegenheid
aanstootgevende gedrag, dat
ook is uitgebeeld in de film
Amadeus. Veel van zijn brieven
en zangregels onthullen een
verbazingwekkende vulgariteit,
die na zijn dood door zijn
vrouw Constanze moest wor
den gekuist. Vorig jaar werd een
pas ontdekte tekst van een ca
non van Mozart vertaald als 'lik
me reet, snel, snel'. Constanze
had dat vervangen door 'laat
ons gelukkig zijn', toen ze het
manuscript naar de uitgevers
stuurde.
In een brief aan zijn vader be
schrijft Mozart hoe hij de diri
gent van het wereldberoemde
orkest van Mannheim onder
hield met dergelijke onderwer
pen als 'stront, schijten en kont-
likken'. Wetenschappers heb
ben zich lang het hoofd gebro
ken over de schijnbare tegen
stelling tussen de sublieme mu
ziek waartoe Mozart in staat
was en zijn neiging om zich te
richten op het achterste en de
stoelgang.
Nu hebben onderzoekers van
een medisch centrum in Los
Angeles Mozarts brieven geana
lyseerd, evenals beschrijvingen
uit die tijd van zijn gedrag. Zij
wijzen erop dat de 'obscene'
brieven samenvallen met perio
den van grote emotie in Mo
zarts leven, zoals de geboorte en
de dood van zijn eerste zoon, en
het hoogtepunt van zijn conflict
met de aartsbisschop van Salz-
burg.
Uit sommige beschrijvingen
blijkt dat de componist niet in
staat was stil te blijven staan,
onwillekeurigestuiptrekkingen
had en 'buitengewone grimas-
trok. „Zijn gelaatstrekken
i' en in zijn brieven zijn
bepaalde woorden of zinsneden
gevonden die de 'obsessieve
dwanggedachten' weerspiege
len.
De onderzoekers geloven dat er
voldoende bewijs is voor de ver
onderstelling dat Mozart aan
het Syndroom van Tourette leed
konden van het ene moment op of, zoals het wel is omschreven,
het andere veranderen...zijn li
chaam was voortdurend in be
weging..."
Mozart had ook een obsessie
met onzinwoorden als 'oragnia
i incontinentie van de emo-
ROTTERDAM PIM FORTUYN
MEDEWERKER
Toen ik nog student sociologie was aan het
eind van de jaren zestig, leerden wij dat de
hoogst in aanzien staande beroepsgroep in
Nederland, die van de professoren was.
Zij verbleven in de ogen van het Nederland
se publiek ergens in de buurt van God.
Hooggezeten in hun ivoren toren van ge
leerdheid waren zij met zaken bezig, die zo
vooronderstelde men, van groot gewicht
waren, maar waar men geen weet van had.
Het professorenberoep had iets verhevens
en geheimzinnigs tegelijkertijd. Een uitste
kende voedingsbodem voor een hoop mis
verstand. Als student kwam je er al snel
achter dat professoren in sommige opzich
ten net mensen waren en dat je goede maar
ook hele slechte professoren had. Dit waas
van verheven geheimzinnigheid is echter
lang blijven bestaan en ook vandaag is het
de beroepsgroep die qua eerbied, ontzag en
respect het hoogst scoort bij het publiek.
De vraag is of dat nog lang zo zal blijven en
wellicht zelfs of dat zo kan blijven. Hele
maal nu blijkt dat professoren net als gewo
ne mensen dol op geld zijn.
En zo lijkt het wel dat ze geen gelegenheid
voorbij laten gaan om hun goede salaris
aan te vullen met leuke bijverdiensten. Die
bijverdiensten kunnen lopen van het geven
van extra colleges in allerhande door bedrij
ven gefinancierde cursusprogramma's tot
goedbetaalde commissariaten, het exploite
ren van eigen adviesbureaus, BV's, advoca
ten- en accountantskantoren e.d. Er ge
beurt heel wat meer dan nu in de kranten
komt over de bijklussende hoogleraren aan
mijn universiteit, de Erasmusuniversiteit.
Bovendien is dit verschijnsel wijd en zijd
verbreid en vindt het op grote schaal plaats
aan alle Nederlandse universiteiten. Heel
veel kabaal dat daar nu over wordt gemaakt
is nogal hypocriet, omdat iedere verant
woordelijke van hoog tot laag van deze
praktijken op de hoogte is. Een schandaal
kon dan ook vroeg of laat niet uitblijven.
De oorzaak van het probleem ligt aan het
begin van de jaren tachtig en is een klassiek
Nederlands probleem. Wij kiezen nooit en
rommelen dus maar wat aan, totdat het
schip ergens strandt. In de jaren zestig, ze
ventig en tachtig zijn de universiteiten
enorm gegroeid. Van instellingen waar een
kleine elite werd opgeleid, werden het in
stellingen waar massa-onderwijs wercl ver
zorgd. De kinderen van de Nederlandse
middenklasse en ook sommigen uit de ar
beidersklasse gingen en masse studeren.
Universiteiten waren op deze grote toeloop
van studenten helemaal niet berekend. Er
was geen professioneel management en er
was een ontstellend tekort aan goedopgelei
de docenten en professoren. In een periode
van krap tien jaar werd daarin op grote
schaal voorzien, met alle onvermijdelijke
miskleunen vandien. Menig docent en
hoogleraar die in die periode van grote
vraag naar universitaire arbeidskrachten
wérd aangetrokken, zou nu niet meer door
het veel strengere selectieregiem heenko-
Meer in het algemeen kan gesteld worden
dat universiteiten pas sedert een jaar of vijf
tien professioneel worden gerund. Dat is
voor zulke grote en gecompliceerde organi
saties een hele korte periode en het is dus
niet verwonderlijk dat daar nog wel eens
wat mis wil gaan. Oude culturen en ge
woonten vervang je niet zo gemakkelijk
door nieuwe meer zakelijke omgangsvor
men.
In dezelfde periode dat de universiteiten
grootgroeien en hun groeistuipen zo goed
en zo kwaad als dat gaat proberen te ver
werken, verandert er veel op de arbeids
markt en ondernemingsmarkt voor hoger-
opgeleiden. De tarieven van advocaten, ac
countants, artsen, specialisten en adviseurs
in alle soorten en maten gaan sprongsge
wijs omhoog. Ook steeds meer van deze da
mes en heren vestigen zich zelfstandig, al
leen of in groepsverband.
Het is op deze zelfde arbeidmarkt van
hoogopgeleiden dat de universiteiten hun
hoogleraren moeten werven. Er ontstaat
voor bepaalde groepen hoogleraren het le
vensgrote probleem dat universiteiten veel
en veel te weinig betalen om hen te kunnen
aantrekken. Als zelfstandig gevestigd arts,
advocaat, accountant en adviseur verdie
nen ze twee a drie keer zoveel als een
modale hoogleraar. Maar hoogleraren, u
gelooft het niet, zijn ambtenaren in de zin
der wet en verdienen dus allemaal vrijwel
hetzelfde salaris.
Goede raad was duur. Het afschaffen van de
ambtenarenstatus voor wetenschappelijk
personeel werd gezien als een complete re
volutie, dat nooit! Overigens ontbreekt elk
deugdelijk argument om de ambtenaren-
status voor wetenschappelijk personeel te
handhaven. Integendeel, er Is alles voor te
zeggen om deze af te schaffen. Raken we
ook eens af van al dat wetenschappelijk
personeel dat slecht of uiterst middelmatig
presteert.
De ambtenarenstatus werd dus gehand
haafd en er rolde een typisch Hollandse op
lossing uit de bus. Hoogleraren zouden
voortaan bij mogen verdienen. Iedere uni
versiteit toog aan de slag met haar eigen re
geling, dikwijls ook nog gesplitst naar be
roepsgroep. De hooglerarenartsen vormden
een verhaal apart, die klusten al sedert
mensenheugenis op grote schaal bij, dus
werden zij ondergebracht in een aparte
door de minister afgedekte regeling. Het
toestaan van het bijklussen door hooglera
ren was een goedkope noodgreep van de
universiteitsbesturen om in segmenten van
de arbeidsmarkt waar schaarste heerste
toch de nodige hoogleraren te kunnen aan
trekken. Het nog steeds hoge aanzien van
het ambt deed de rest en zorgde ervoor dat
ook de hoogleraar wat water bij de wijn
deed.
Dit systeem nu dat als een lappendeken in
elkaar zit maakt controle wel erg moeilijk,
temeer daar onder Nederlandse ambtena
ren een systeem van controle van hetgeen
wordt gepresteerd over het algemeen slecht
is ontwikkeld. Mijn universiteit wil nu de
aanwezigheid gaan controleren. Een absur
de maatregel. Mij interesseert de aanwezig
heid van collega's geen biet. Ik zou wel wil
len weten wat zij presteren op het terrein
van onderwijs, onderzoek en bestuur. Daar
bij moet niet alleen worden gekeken naar
de kwantiteit, maar dient ook de kwaliteit in
de beschouwing te worden betrokken.
De hele rel rond het bijklussen vraagt om
een structurele oplossing waarbij eente
keuzen nu eens m'erworden ontweken. Of
je staat toe dat er wordt bijverdiend, of je
zorgt dat salarissen van hoogleraren markt
conform zijn. Doe je geen van beide, en
daar lijkt het nu op uit te draaien, dan zal
het voor de besturen van universiteiten erg
moeilijk, zo niet onmogelijk worden, om op
die segmenten waar schaarste op de ar
beidsmarkt heerst nog goede hoogleraren te
kunnen aantrekken.
Dan zijn we nog verder van huis! Mijn ad
vies luidt: schaf de ambtenarenstatus van
het wetenschappelijk personeel af. Geef ze
een arbeidscontract van bepaalde duur, laat
ze gewoon bijverdienen en controleer het
geen ze presteren.
En u meneer Fortuyn, heeft u wel eens bij
geklust? Neen, waarde lezer, ik ben een bij
klussende ondernemer. Daarvan verwacht
men niet anders. Die werkt immers volledig
voor eigen rekening en risico. Van het
hooglerarensalaris van een dag in de week
kan ik een deel van mijn huisvesting beta
len. De rest moet ik gewoon verdienen op
de markt. En dat zou ook een oplossing
voor menig collega kunnen zijn.
