'Kermit' Panic vertedert Serviërs
v~- >- fB* *- 'f
fee"A -£r i
'Dit was slechts tijdelijke verwijdering'
Bosnische vertoning van
eenheid maskeert de haat
Feiten &Meningen
&jz-— yz,s;
VRIJDAG 18 DECEMBER 1992
Staatstelevisie voert ongegeneerd campagne voor Milosevic
De grote held in Belgrado
heette gistermiddag niet
Milan Panic, maar Vuk
Draskovic. De baardige op
positieleider met zijn the
atrale gebaren en zijn de
magogische en behoorlijk
nationalistische redevoe
ringen weet het Servische
publiek nog steeds meer te
bekoren dan de onberispe
lijk geklede Amerikaans-
Servische zakenman met
zijn verlegen glimlach, zijn
Amerikaanse accent en zijn
schutterige gebaren.
BELGRADO RUNA HELUNGA
CORRESPONDENT OOST-EUROPA
Vuk is een volksmenner, ook op
deze laatste manifestatie van de
Servische oppositie voor de ver
kiezingen komende zondag,
waar zowel een nieuwe presi
dent als een nieuw parlement
moet worden gekozen. Hij komt
op onder de daverende klanken
van een pianoconcert en laat
zich uitgebreid toejuichen. Hij
klimt ten behoeve van fotogra
fen en cameramensen het podi
um af en kust een jonge vrouw
in een rolstoel die ergens voor
aan in de menigte zit, op haar
wangen.
Het werkt. De vele tienduizen
den die zijn komen opdagen,
juichen uiteindelijk ook Panié
uit volle borst toe. Hij vertedert,
en dat kun je verder van geen
enkele Servische politicus zeg
gen. Als hij wuift, heeft hij de
onbeholpenheid van Kermit de
Kikker. Als hij naar de rand van
het podium wordt geduwd, kijkt
hij benauwd in de diepte. En ais
hij praat, zegt hij soms gekke
dingen, maar zelden komen de
grootse beloften uit zijn mond
die Serviërs van hun politici ge
wend zijn.
„Ik vind het moeilijk na Drasko
vic' rede nog iets te zeggen. Hij
is de politicus, ik niet'\begint
hij schutterig. Maar zo beschei
den als hij lijkt, is hij uiteindelijk
niet. Aan het einde van zijn rede
kruipt de adder uit het gras:
„Servië heeft op dit moment
geen behoefte aan politici, maar
aan vakmensen."
Succesvol
De verkiezingscampagne van de
Joegoslavische premier Milan
Panié voor het Servische presi
dentschap was kort, maar ge
zien de omstandigheden waar
mee hij te maken kreeg, opmer
kelijk succesvol. In de ruime
week die hem ter beschikking
stond, heeft hij vele duizenden
mensen op de been weten te
krijgen.
Soms, zoals in Nis, weigerde de
burgemeester mee te werken
De Servische president Milosevic kan op het platteland niet meer op onvoorwaardelijke steun rekenen. Ook
in de dorpen duiken her en der affiches van tegenkandidaat Panic op. foto reuter oleg popov
aan een manifestatie in de open
lucht. Maar elders kwamen me
nigten op zijn campagne af, die
niet onderdeden voor de bij
eenkomsten van zijn grote con
current, de zittende Servische
president en neo-communist
Slobodan Milosevic.
De opiniepeilingen zijn ondui
delijk over de kansen die Milo
sevic en zijn tegenstander heb
ben. De een geeft Panic een
voorsprong, de andere voor
spelt winst voor de huidige pre
sident. Het is moeilijk aan de
cijfers waarde te hechten, want
niet één bureau is echt onaf
hankelijk.
Maar één ding is overduidelijk:
Milosevic' Socialistische Partij
voelt zich voor het eerst sinds
lang onzeker. Onbeschaamd
zijn daarom alle propagandare-
gisters opengetrokken. Op de
laatste avond van de campagne
is op TV-Belgrado nog een 'do
cumentaire' over het leven van
Panic gepland, waarin onder
meer uit de doeken wordt ge
daan dat zijn eerste vrouw zelf
moord heeft gepleegd en hij
verhouding had met zijn secre
taresse.
Het tekent de positie van de te
levisie. Hoewel regering en op
positie tijdens afspraken had
den gemaakt over de zendtijd
op televisie, heeft het gros van
de journalisten bij de staats-tv
openlijk de kant van Milosevic
gekozen. Dus wordt de kijker
avond aan avond vergast op mi
nutenlange beelden van de pre
sident die op diverse plaatsen in
het land 'werkbezoeken' heeft
gebracht.
De campagne van de oppositie
daarentegen wordt summier
verslagen, terwijl Panic ronduit
als crimineel en verrader wordt
afgeschilderd.
Persvrijheid
Toen Panic enkele dagen gele
den uitviel tegen de 'honden die
hem steeds aanvallen', kwam
hem dat op klachten van de
Bond voor Televisiejournalisten
te staan. Die beweerde dat de
presidentskandidaat de pers
vrijheid niet respecteerde.
Volgens het Europese Media In
stituut, dat de afgelopen weken
onderzoek deed naar de wijze
waarop de Joegoslavische me
dia de campagne versloegen,
springt vooral de staatstelevisie
eruit door haar zeer partijdige
berichtgeving.
„Ze hebben zeven tot acht keer
zoveel aandacht besteed aan
Milosevic en zijn partij als aan
alle andere partijen", aldus Ri
chard Schoonhoven, voormalig
directeur Radio en Televisie van
de KRO en vice-voorzitter van
het bestuur van het Media Insti
tuut. Bovendien was de bericht
geving over andere kandidaten
en partijen zeer eenzijdig, voor
zover het tenminste geen bond
genoten van Milosevic betrof.
Schoonhoven tekent daarbij
aan dat de staatstelevisie voor
veel mensen de belangrijkste en
vrijwel enige informatiebron is.
In Belgrado zijn twee onafhan
kelijke tv-stations, maar die
hebben slechts een zeer gering
bereik.
Dagbladen zoals het vroegere
communistische partijblad Bor-
ba berichten op zich niet slecht,
maar ook die bereiken eigenlijk
alleen de grote steden. Boven-
Een oude partizaan maakt met drie vingers in de hoogte het Servische victorie-teken tijdens de bijeenkomst
van oppositieleider Vuk Draskovic en presidentskandidaat Milan Panic, gistermiddag in Belgrado, foto reu
ter ivan milutinovic
„Propaganda werkt alleen effec
tief als je in een situatie van vol
ledige isolatie zit, en dat is niet
zo. De kranten die verschijnen,
maar ook de radio, werken over
het algemeen vrij redelijk",
meent hij.
Feit is, dat Milosevic ook op het
platteland inmiddels niet meer
op de onvoorwaardelijke steun
kan rekenen die zijn partij twee
jaar geleden nog aan een abso-
dien worden ze steeds minder
gelezen en daalt hun oplage.
Volgens Schoonhoven bevor
dert het regime heel bewust de
economische teloorgang van
een groot aantal dagbladen, ze
ker van degenen die zich kri
tisch opstellen.
Het gaat hem overigens te ver
om bij voorbaat te concluderen
dat deze verkiezingscampagne
volkomen oneerlijk is verlopen.
lute meerderheid hielp. Zelfs ii
de dorpen hangen, ongekend,
her en der affiches van Panic.
Volgens de laatste peilingen kan
de Socialistische Partij op rond
de 20 procent van de stemmen
rekenen. En dat zou, zelfs als
Panic niet wordt gekozen, toch
een grote verandering in de Joe
goslavische politiek betekenen.
TOM JANSSEN
Israëlische regering zet Hof voor het blok bij deportatie Palestijnen
JERUZALEM AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
Wie meent dat Israël gister
avond biina 400 Palestijnen
heeft gedeporteerd, zit er naast.
De aanhangers van de Harkat
Mukuma Islamiyeh (Harnas) en
de Islamitische Jihad zijn in Li
banon afgeleverd ingevolge een
'maatregel van tijdelijke verwij
dering, met een maximum van
twee jaar'.
Zo staat het althans in de offi
ciële bekendmaking van de re
gering. En zo wordt het verde
digd door linkse en liberale be
windslieden die zich altijd falie
kant tegenstander verklaarden
van deportatie-orders.
Het kabinet telt twee ministers
die in een vorig leven juridisch
hoogleraar waren: David Libai
(justitie, Arbeid) en Amnon Ru
binstein (energiezaken, Meretz).
Beiden zijn principieel tegen
stander van deportatie, maar Li
bai was de enige minister die
tegenstemde toen de deporta
ties aan de orde kwamen.
Rubinstein legde gisteren om
standig uit waarom hij de maat
regel steunde. Hij deed dat in
een radio-interview, maar het
schaamrood op zijn kaken was
bijna zichtbaar. „Ik ben tegen
deportaties, dat is bekend", be
gon hij. „Maar wat we hebben
gedaan, kan in de strikte zin
geen deportatie worden ge
noemd in de klassieke betekenis
van het woord deportatie."
Door die volzin gerustgesteld,
legde hit uit dat er twee nog on-
aa n t rekkelijker alternatieven
waren: helemaal niets doen, of
slechtere maatregelen nemen,
zoals het uitvoeren van de
doodstraf of het massaal ver
woesten van huizen.
Over de Likud wordt vaak ge
zegd dat ze de enige partij is die
vrede met de Arabieren kan
sluiten. Sinds gisteren zou men
kunnen beweren dat een rege
ring van Arbeid de enige is die
massa-deportaties kan uitvoe
ren. Het verschil is dat Likud
geen moeite zou hebben met
het verdedigen van die maatre
gel.
„Dit kabinet heeft iets gedaan
waarvan Likud-regeringen al
leen maar konden dromen".
meent Avigdor Feldman, een Is
raëlische advocaat die veel op
treedt namens mensenrechten
organisaties. „Ik denk dat Ar
beid en zelfs Meretz zich heb
ben laten meesleuren door een
soort nationalistisch gevoel. Of
ze denken mfsschien: zolang we
praten met vertegenwoordigers
van de PLO kunnen we doen
wat we willen met andere groe
pen. Maar de lakmoesproef
voor wat betreft mensenrechten
is de houding die een regering
aanneemt tegenover n
die ze niet mag."
Het Hooggerechtshof heeft gis
teravond na urenlang beraad
met vijf tegen twee stemmen
bepaald dat de deportaties
mochten doorgaan. Maar de
opperrechters stonden in feite
voor een onmogelijke opgave,
omdat al was begonnen met de
uitvoering van het deportatie-
besluit. De bussen met de ge
boeide en geblinddoekte Pales
tijnen stonden al uren aan de
grens. Ze terugsturen zou voor
de regering een hopeloze af
gang hebben betekend.
De Vierde Geneefse Conventie
over de behandeling van bur
gers in bezet gebied in tijd van
oorlog, verbiedt deportaties. Is
raël heeft de conventie onderte
kend, maar het parlement heeft
er nooit binnenlands recht van
gemaakt. Daarom kan het
Hooggerechtshof hem niet ge
bruiken bij het toetsen van de
portatie-orders. Het Israëlische
militaire recht, dat geldt in de
bezette gebieden (samen met
onder meer Jordaanse wetge
ving) staat deportaties toe.
Twintig jaar geleden besloot het
Hof dat het jurisdictie heeft over
de acties van het militair gezag.
En twaalf jaar geleden bepaal
den de opperrechters dat het le
ger geen deportatie-orders mag
uitvoeren zonder dat de betrok
ken Palestijnen eerst de moge
lijkheid is gegeven in beroep te
gaan. Het leger beweert sinds
dien dat deportaties hun af
schrikwekkende werking heb
ben verloren, omdat er vaak
maanden heen gaan met de be
roepsprocedures. Ook de vorige
(Likud) regering klaagde daar
over steen en been, tot grote
verontwaardiging van de men
senrechten-activisten van Ar
beid en Meretz.
Gisteren hebben regering, pro
cureur-generaal en stafchef met
vereende krachten geprobeerd
een precedent te creëren voor
het 'in noodsituaties' razend
snel uitvoeren van massale de
portatie-orders met een beperk
te tijdsduur. De uitspraak van
het Hof heeft die poging met
succes bekroond. Het patent
voor die innovatie komt op
naam van het links-liberale ka-
binet-Rabin.
THE INDEPENDENT
Zij liggen er met hun honder
den, onder de pijnbomen in het
park van de minnaars. De isla
mitische halvemaan naast de
christelijke kruizen, nauwelijks
15 centimeter tussen ieder graf.
Verse graven. Op alle houten
grafzerken staat 1992 als het
jaar van de dood. Er bevinden
zich families onder de pijnbo
men, die de grafstenen schoon
maken, bloemen leggen op de
bevroren grond, nog steeds
overstromend van liefde voor
de doden. Vreemdelingen zijn
niet welkom zoals nergens in
Mostar tenzij zij het geheim
van dit kleine Sarajevo blootleg
gen.
De parallel is natuurlijk gemak
kelijk getrokken. Hoewel de stad
niet is omsingeld, ligt Mostar
diep in het dal van de Neretva,
gebombardeerd door Servisch
geschut dat hoog boven de
sneeuwlijn in het oosten is op
gesteld. Ondanks hun lijden en
de vernietiging van hun schitte
rende oude stad hebben de
Kroatische en islamitische strij
ders van Mostar tot nu toe ge
weigerd zich terug te trekken.
Alweer een dapper, door vijan
den omsingeld volkje dat het
martelaarschap draagt. Dat is
althans het verhaal.
De pijn hoeft niet in twijfel te
worden getrokken. Rijdt Mostar
uit in de richting van Blagaj,
waar de bergen van Monte
negro donker afsteken tegen de
horizon, en u kunt met het blo
te oog een rij zwarte voertuigen
zien. Het is alles wat is overge
bleven van een Kroatische aan
val vorige maand op de door
Serviërs bezet gehouden heu
vels. De Kroaten werden uitge
roeid, slechts enkele gewonden
konden zich terugsiepen naar
de ziekenhuizen in Mostar.
Mostar zelf is met gelijke wreed
heid verwond. Bijna ieder
prachtig huis in de islamitische
wijk van de stad is vernietigd
door Servisch geweervuur. Bijna,
elk gebouw in de oude Turkse
bazaar de Kujundziluk is
getroffen.
Maar nu komen de vragen. Bij
voorbeeld, waarom kijken de
Kroatische soldaten aan de wes
telijke kant van de brug met zo
veel haat en wantrouwen naar
de islamitische milities die zich
minder dan 100 meter verderop
aan de oostelijke kant bevin
den? Het mogen dan geallieer
den zijn tegen de Serviërs, maar
de kogels die in de brug sloe
gen, werden door Kroaten en
moslims op elkaar afgevuurd.
En waaro.m heeft de oudere, is
lamitische wijk van Mostar zo
veel meer te lijden gehad onder
de vernietigingszucht van de
Servische geweren dan het
Kroatische deel van de stad?
Toegegeven, de katholieke kerk
is flink geraakt. Maar waarom
zijn de twee enorme gebouwen
waarin het Kroatische leger is
gehuisvest uitgerekend het
zenuwcentrum van de verdedi
ging van Mostar behoed ge
bleven voor de Servische bom
bardementen?
En dan is er de vraag van de
voorraden. De Kroatische bur
gervaderen van Mostar zullen u
vertellen dat de bevolking,
dankzij de Verenigde Naties,
wordt voorzien van voedsel. De
Hoge Commissaris voor de
Vluchtelingen levert zowel aan
de Kroatische als aan de islam-
tische hulporganisatie. Maar zij
zullen niet willen toegeven dat
een paar dagen geleden de
Kroatische troepen van de HVO
bij het islamitische pakhuis op
doken en onder bedreiding van
vuurwapens 80 procent van de
voorraden stalen.
En dan zijn er de vluchtelingen.
Honderden islamitische daklo
zen, samengeperst in de gym
zaal van een ijskoude school in
Posusje, ten westen van Mostar.
Volgens de Kroatische autoritei
ten zijn er voor hen geen huizen
beschikbaar. Waarom staan er
cjan 12.000 kamers leeg in het
Kroatische dorp Medjugorje,
waar katholieke bedevaartgan
gers ooit samenkwamen om te
bidden op de plaats waar de
Maagd in 1981 zou zijn versche
nen aan een groepje kinderen?
Waarom heeft de christelijke
kerk hier niet haar hart geopend
voor de islamitische broeders?
En dan zijn er de kleine rode en
blauwe landkaarten van een
groot Kroatië binnen de
grenzen van de marionetten-
staat van de nazi's tijdens de
Tweede Wereldoorlogwaar
op Bosnië-Hercegovina hele
maal is verdwenen. Want
Kroaten en Serviërs ruimen in
deze plannen geen van beide
plaats in voor de moslims van
Bosnië.
VERTALING: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
