Blikjes fris vervangen
door limonadejuffrouw
MILIEUTIP!
'Elektrische apparaten
gescheiden inzamelen'
Over leven
Verguisd en verheerlijkt
DONDERDAG 17 DECEMBER 1992
REDACTIE MONICAWESSELINC
Lezing computers en milieu
boxtel De stichting De Kleine Aarde in Boxtel houdt op zondag
10 januari een lezing over computers en milieu. Volgens de
stichting is de computer milieuvriendelijk. De techniek bespaart
papier en kost weinig energie. De lezing wordt gegeven door
hoofdredacteur B. Noorda van de Aktiebank, een videotext-sys-
teem. Noorda gaat in op de mogelijkheden van data-communi
catie als duurzaam medium voor een duurzame ontwikkeling.
Na de lezing is er een rondleiding over het terrein van de Kleine
Aarde. De bijeenkomst begint om 11.00 uur en kost tien gulden
per persoon. Meer informatie danwel de gratis activiteitenkrant
is te krijgen via telefoonnummer 04116-84921.
Trekvogels nerveus door vliegverkeer
texel Trekvogels in het Waddengebied hebben last van laag
overvliegende straaljagers en sportvliegtuigjes. Dat heeft een on
derzoek van het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee
(NIOZ) aangetoond. De luchtmacht gebruikt het westen van
Vlieland (de Vliehors) voor schiet- en bombardementoefenin
gen. Volgens Defensie hebben vogels en zeehonden daar geen
noemenswaardige last van. Onderzoek van het NIOZ heeft nu
uitgewezen dat kanoetstrandlopers wél hinder ondervinden van
vliegtuigen. Op dagen met veel vliegverkeer vertoonden deze
trekvogels vaker rusteloos gedrag en vlogen ze eerder weg bij het
naderen van de onderzoekers. Dit zou negatieve gevolgen kun
nen hebben op hun lichamelijke conditie.
Behoud van fruitcultuur
doesburg Een onlangs opgerichte stichting wil de fruitcultuur
in al zijn vormen behouden en stimuleren, in het bijzonder de
kersenteelt. De stichting zal voorlichting geven over het planten
van fruitbomen, snoeien, bemesten en de natuurlijke bestrijding
van ziekten. De stichting wil oudé, nieuwe en bijzondere fruit-
rassen aanplanten in een voorbeeldtuin die voor publiek toe
gankelijk is. In een nieuw tijdschrift 'Fructus' zal de stichting vier
keer per jaar verslag doen van de vorderingen. Men kan dona
teur, subsidiegever, begunstiger of abonnee worden. Meer infor
matie bij de stichting Behoud en Bevordering Fruitcultuur te
Doesburg, tel.08334-73672.
Groene pluim voor Fries dorp
deersum Het Friese dorp Deersum krijgt volgende week de
Groen Pluim van De Kleine Aarde. Deze milieuprijs wordt toege
kend omdat Deersum in Nederland de plaats is met het hoogste
percentage eigen, milieubewuste energievoorzieningen. Een
windmolen en een biogas-installatie zorgen sinds 1987 voor
driekwart van destroombehoefte van het 150 inwoners tellende
dorp. Er zijn plannen om de gehele elektriciteitsbehoefte door
eigen energie-opwekking te dekken.
Ook scholen worden milieuvriendelijk
Aluminium
Elk jaar wordt er ten minste
13.000 ton aluminium verpak
kingen weggegooid: drankblik
jes, aluminiumfolie, spuitbus
sen en tubes. Het verbruik van
aluminium neemt elk jaar met
acht procent toe. Gaat dat zo
door, dan is de voorraad bauxiet
in de loop van de volgende
eeuw op, Voorde produktie van
aluminium is veel energie no
dig. Met de hoeveelheid energie
nodig om een blikje te maken,
kan je een paar uur stofzuigen.
Een hoog energieverbruik ver-
oorzaaakt, als de energie af
komstig is van fossiele brand
stoffen, een flinke uitstoot van
kooldioxide. Kooldioxide is het
belangrijkste broeikasgas.
Steeds meer aluminium wordt
met behulpVan kernenergie ge
produceerd. Borssele levert veel
energie aan de aluminiumfa-
briek van Péchiney. De milieu
beweging is tegen kernenergie
in verband met het gevaar dat
het afval oplevert.
Bij de produktie van alumini
um komen veel schadelijke stof
fen vrij. Vooral de uitstoot van
fluoride is berucht. Fluoride kan
bot- en gebitsafwijkingen ver
oorzaken. Vee mag dan ook niet
langer dan een jaar in de buurt
van een aluminiumfabriek gra
zen. Andere stoffen die vrijko
men zijn gifitge koolmonoxide,
zwaveldioxide en koolwaterstof
fen.
Aluminium is goed opnieuw
te gebruiken. Dat betékent min
der energieverbruik en minder
lucht- en watervervuiling. Her
gebruik van aluminium verpak
king is nagenoeg onmogelijk: de
verpakking bestaat uit te veel
verschillende materialen.
Hergebruik van aluminium is
niet echt eenvoudig. Alumini
um is niet magnetisch en kan
dus niet uit een berg huisvuil
worden gehaald. Bovendien
wordt aluminium te vaak sa
men met andere materialen ge?
bruikt en worden er vele kwali
teiten door elkaar heen ge
bruikt. Eigenlijk zou het gebruik
van aluminium in verpakkingen
moeten worden verboden.
Tip Milieudefensie
Plastic wegwerpbekertjes
vervangen door duurzame
mokken, papier aan twee
kanten gebruiken, melk
weer los verkopen, de lich
ten uit als het mogelijk is
en milieuvriendelijke
schoonmaakmiddelen ge
bruiken. Ook de scholen
moeten de komende jaren
'aan milieu gaan doen'.
Minister Alders wil dat de
scholen vanaf begin 1995
een plan hebben om het
milieu te sparen en daar
naar ook te handelen.
den haag monica wesseung
In Zuid-Holland helpt het afval
preventieteam van de provincie
de scholen op weg. Met een
aantal scholen in de omgeving
van Vlaardingen wordt een
proef genomen. Het is de be
doeling dat met de ervaringen
de zogeheten preventieve
milieuzorg op alle scholen
wordt ingevoerd. De Vereniging
tegen Milieubederf en het Afval
preventieteam werken samen in
de proef.
J. Lemmen van het preventie-
tam en E. van Rhijn van de Ver
eniging tegen Milieubederf zijn
ervan overtuigd dat ook op
scholen veel 'milieuwinst' te be
halen is. De belangrijkste
milieuproblemen op de school
zijn het energieverbruik, de af
valstroom, het waterverbuik en
het verbruik van schoonmaak
middelen.
Lemmen: „De meeste gebou
wen zijn wel voldoende geïso
leerd en uitgerust met spaar
lampen. Maar er kan méér wor
den gedaan. Door bijvoorbeeld
achtste lesuren te concentreren
in één vleugel, kan de verwar
ming in gróte delen van het ge
bouw eerder uit".
Het waterverbruik kan flink
worden teruggedrongen door
de wc's uit te rusten met be
grenzers. De apparaatjes kosten
ten hoogste twintig gulden en
zijn in twee jaar terugverdiend.
„Een school die dat te veel
vindt, kan altijd nog een bak
steen in de stortbak leggen. Dat
scheelt ook heel wat", zegt Van
Rhijn.
Scholen produceren bergen af
val. Papier tweezijdig gebruiken
en zo mogelijk verkleind ko
piëren scheelt al een slok op
een borrel. Er valt meer te doen.
Een school in Dordrecht (2500
leerlingen) heeft bekeken of het
mogelijk is de blikjes fris te ver
vangen door een mevrouw die
de limonade in (zelf meege
brachte) bekers schenkt. Het
blijkt zelfs een flinke besparing
op te leveren. Als limonade wèl
voor dezelfde prijs wordt ver
kocht, kan er op de vervanging
van blik door statiegeld flessen
inclusief juffrouw jaarlijks
20.000 gulden worden be
spaard.
Ook de melkverpakkingen
van een kwart liter met (vers
made) aluminiumdeksel ver
vangen door een tapinstallaties
is op den duur goedkoper. „Van
beide ingrepen is het milieu
voordeel evident", zegt Van
Rhijn. Plastic bekers vervangen
door duurzame scheelt ook een
berg afval. Als iedere leerling el
ke dag maar één bekertje ge
bruikt, betekent vervanging van
plastic door duurzaam materi
aal op een school van 1500 leer
lingen per jaar toch 300.000 be
kers. Omdat afvalverwijdering
geld kost, is uitsparen van plas
tic bekers geldbesparend.
Een milieumaatregel die geld
kost, is vervanging van de gang
bare schoonmaakmiddelen
door biologisch afbreekbare.
„Milieuvriendelijker middelen
zijn gewoon duurder. Je zou als
school een milieufondsje kun
nen oprichten. Het geld dat je
op de ene manier verdient, be
steed je aan het andere".
De methoden waarop het
milieu kan worden ontzien, zijn
niet al te ingewikkeld. Deson
danks is het volgens Van Rhijn
en Lemmen niet eenvoudig op
de scholen een goed en duur
zaam milieuzorgsysteem op te
zetten, „Het gaat erom acties te
Hij wordt verguisd en verheerlijkt, j
s op klaarlichte dag in open veld is e
r is dan het onderwerp v
i niet aflatende discussie: de v
INT VELD
Alvorens u jeneverbessen ge
bruikt bij de bereiding van uw
kerstdis, zou ik u willen overha
len ze eerst eens in het wild op
te zoeken. Want een eerste ken
nismaking met jeneverbessen
betekent meestal het begin van
een langdurige liefdesrelatie. U
moet er eigenlijk een dag met
slecht weer voor uitkiezen. Een
beetje mistig misschien, na een
nacht rijp of op een winterse
dag zo tegen zonsondergang.
Dat zijn ae mooiste momenten
om in de ban te komen van één
van Nederlands meest mysteri
euze bomen: de jeneverbes.
Niet zo lang geleden kreeg ik
weer heimwee. Mijn vrouw had
me er al zo vaak over horen ver
tellen, dat ze nu wel eens mee-
wilde. En het werkte ook bij
haar. Het gebeurde in het Man-
tingerzand, in Drenthe tussen
Westerbork en Hoogeveen.
Daar ligt een schitterend heide
gebied, een beetje golvend door
zandverstuivingen in het verle
den. In het noorden van het ter
rein van Natuurmonumenten
staan nog zo'n honderd jene
verbessen bij elkaar. Je waant je
in het decor van een oud to
neelstuk door de merkwaardige
vorm van deze echt inheemse
naaldboom (de sparren en den
nen in ons land zijn aangeplant
en vermoedelijk niet of nauwe
lijks inheems). Je vindt er jene
verbesstruiken met takken die
breeduit over de grond liggen
uitgespreid. Je treft er ook die
beneden juist smal zijn en naar
boven wijd uitlopen. Maar de
allermooiste zijn wel de zuilvor
mige bomen, in hoogte vari
ërend van een meter hoog tot
wel drie of vijf meter met een
heuse stam. De bessen zelf zult
u niet op elk boompje ontdek
ken. Dat komt omdat er man
nelijke èn vrouwelijke jenever
bessen zijn. De eigenlijke bes
sen zijn alleen aan vrouwelijke
bomen te vinden. Als u ze wilt
zien. kunt u beter handschoe
nen aantrekken, want de grijs
groene spitse naalden steken
venijnig.
Aan één boom kunt u groene
bessen, blauw berijpte èn zwar
te aantreffen. Alleen de laatste
zijn bruikbaar. Ik moet u er al
leen bijzeggen dat de jenever
bes in ons land beschermd is en
dat betekent dat u er ook geen
bessen van mag plukken. En te
recht, want de bessen doen er
maar liefst drie jaar over om rijp
te worden. Het eerste jaar zijn
ze nog groen, het tweede jaar
blauw en in het derde jaar ein
delijk zwart.
De jeneverbes heeft geen haast
om zich voort te planten. Dat
past bij al haar levensritmes.
Het is een zeer langzaam groei
ende boom, soms maar enkele
centimeters per jaar. Ze kan een
zeer respectabele leeftijd berei
ken. Volgens sommige biologen
wordt ze zelfs eeuwen oud.
Maar er is nog zoveel meer van
de jeneverbes in de nevelen der
onbekendheid gehuld. Geen
mens weet bijvoorbeeld hoe de
zaden uit de bessen precies ont
kiemen. Wie zomaar wat bessen
in de grond stopt, hoeft niet op
kiemplantjes te rekenen. Blijk
baar is daar een of andere prik
kel van Moeder Natuur voor no
dig. En die kan blijkbaar jaren
en jaren op zich laten wachten.
De jeneverbes heeft alle tijd van
de wereld. Is het niet om jaloers
op te worden als u binnenkort
in overvolle wankels weer op
jacht moet naar de boodschap
pen voor de kerst?
Ik hoop overigens dat de jene
verbessensaus u de komende
periode goed zal smaken.
Ook scholen moeten aan het milieu zorg besteden. Gescheiden inzameling van plastic bekers en papier, de
lichten uit en waterbegrenzers op de wc's. foto dick hogewoning
ondernemen die niet na korte
tijd weer doodbloeden. De ac
ties moeten door een groot aan
tal leraren en leerlingen inclu
sief de directie, worden gedra
gen. Alleen dan slaagt het", stelt
Lemmen vast.
Bovendien is voor het opzet
ten van milieubesparing mede
werking van de school alleen
niet voldoende. De gemeenten
moeten bereid zijn het afval ge
scheiden in te zamelen en het
schoolplantsoen milieuvriende
lijk te onderhouden. De mede
werking van de schoonmaakbe
drijven is ook nodig: als zij niet
willen overschakelen op milieu
vriendelijke produkten lukt het
niet."
De komende maanden wordt,
in het kader van de proef, ook
overlegd met de gemeenten en
de schoonmaakbedrijven.
Zandhagedissen
in terrarium
vogelenzang
De acht zandhagedissen die on
langs uit waterwinputten in de
Amsterdamse Waterleidingdui
nen werden gered, zullen de ko
mende winter doorbrengen in
een terrarium. In deze tijd van
het jaar slagen ze er waarschijn
lijk niet meer in een veilig heen
komen voor de winter te vin
den.
Campagne 'Rij Zuinig' moet
benzineverbruik temperen
„De energievoorraad die de
aarde biedt, is beperkt," stelt de
Novem vast, „door onzuinig rij
gedrag en aankoop van benzine
slurpende auto's verbruiken we
de wereld sneller dan nodig is.
Zuinig koop- en rijgedrag is no
dig in ons gemeenschappelijk
belang, want we hebben geen
reservewereld." De campagne is
onderdeel van het programma
Rationeel Energiegebruik in
Verkeer en Vervoer van de No
vem, dat in opdracht van het
ministerie van economische za
ken wordt uitgevoerd.
Cursisten van ANWB-rijoplei
dingen krijgen instructies voor
energiebewust rijgedrag en vol
gend jaar kan iedere automobi
list daar een training voor vol
gen. Er verschijnt bovendien
een boek over het onderwerp,
getiteld 'Rijtechniek'. De ANWB
heeft overigens deze maand al
een brochure onder de leden
verspreid met instructies voor
zuinig autorijden. Voor een later
stadium wordt gedacht aan een
rangschikking van zuinige en
niet-zuinige auto's, het toepas
sen van zuinigheidsmeters en
zelfs een beloningssysteem voor
zuinige rijders met een auto van
de zaak.
haarlem
De noodzaak om zuinig om te
springen met autobrandstof
wordt met ingang van deze
week breed onder de aandacht
van het publiek gebracht. „Als
we allemaal wat gas terugne
men, maakt dat een wereld van
verschil," zo luidt de campagne
'Rij Zuinig' van de Novem (Ne
derlandse maatschappij voor
energie en milieu) die door ne
gentien instellingen wordt ge
steund. Daar zijn zowel milieu
organisaties bij, als organisaties
uit de autobranche.
Tijdens de energiecrisis in het
begin van de jaren zeventig was
de zuinigheid van de auto
hoogst actueel. De brandstof
ging op de bon, er werden zelfs
autoloze zondagen ingevoerd
en automerken legden de na
druk op zuinig verbrpik. Toen
daarna de benzine en dieselolie
weer volop stroomden, ver
dween het zuinig autorijden
naar de achtergrond. De be
langrijkste cijfers in auto-adver
tenties werden die van topsnel
heid en acceleratie.
Doel van de campagne 'Rij
Zuinig' is om het landelijke
brandstofverbruik met vijf pro
cent te verlagen door mensen
een energiebewuste rijstijl aan
te leren. Het gaat daarbij om
bestuurders van personenau
to's, vrachtwagens en bussen.
In een volgende fase wordt ook
het aanschaffen van lichte- en
zuinige auto's gestimuleerd. De
verwachting is dat tegen het
jaar 2000 daardoor nog eens vijf
procent bezuiniging op het
brandstofverbruik zal zijn ge
realiseerd.
„De campagne is niet anti
auto," zegt Paul van de Lande,
projectleider bij Novem. „Er
wordt een beroep gedaan op
het gezond verstand, op Hol
landse nuchterheid, zodat men
sen mede vanuit een sociaal be
wustzijn verstandiger gebruik
gaan maken van de auto en hun
energiebewustzijn ook laten
meetellen bij de aanschaf van
utrecht herman damveld
Tienduizenden huishoudelijke apparaten komen
na de feestdagen weer op de schroothoop terecht:
met de komst van een nieuwe, nóg mooiere kan
de oude wel weg. Een flink milieuprobleem. Elek
trische apparaten bevatten grote hoeveelheden
schadelijke stoffen en materialen. De stichting
Natuur en Milieu wil afgedankte apparaten ge
scheiden inzamelen om zo grondstoffen opnieuw
te kunnen gebruiken.
Bovendien moeten we, zo vindt de stichting, af
van het idee dat een kapot apparaat meteen weg
moet: repareren moet weer 'normaal' worden.
Natuur en Milieu heeft over hergebruik en repa
ratie een nota geschreven 'Een tweede leven voor
elektrische apparaten in huis' van drs. Eline van
der Werff.
Jaarlijks danken de mensen heel wat apparaten
af: 800.000 radio's en versterkers, 400.000 kleu
rentelevisies. een miljoen kleine huishoudelijke
apparaten, 150.000 stofzuigers en 450.000 koel
kasten. Al deze apparaten te samen gaven volgens
berekeningen uit 1986 zo'n 174 miljoen kilo afval.
Door de groei van het aantal apparaten neemt
ook de hoeveelheid afval toe. Natuur en Milieu
schat dat deze hoeveelheid in het jaar 2000 tot
287 miljoen kilo stijgt.
De gebruikte apparaten worden gestort of met
het huishoudelijk afval verbrand. Tot voor kort
was er een speciale installatie bij de firma Delco
in Nijmegen voor het fijnmalen van apparaten,
een zogeheten shredder-installatie. In een aantal
fasen werden computers, telefoons, kopieerma
chines en rekenmachines gemalen. Daarop
scheidde men de lichtere kunststofmaterialen van
de zwaardere stoffen. Het overblijvende mengsel
van voornamelijk metalen ging in de verkoop. LX*
fabriek is nu echter gesloten.
Het ministerie van VROM denkt dat verminde
ring van de afvalstroom mogelijk is door spaarza
mer gebruik van bijvoorbeeld kunststoffen en
door levensduurverlenging. Er blijft afval en het
ministerie wil die stroom samenbrengen: de zo
geheten produktinzameling. VROM heeft als
doelstelling dat in het jaar 2000 ongeveer 50 pro
cent van alle afgedankte elektrische apparaten
wordt ingezameld.
Een flink deel van het afval wordt omgezet in
nieuwe apparaten, een ander deel tot 'laagwaar
dig' materiaal zoals bloembakken of paaltjes. Er
zal dan nog 61 miljoen kilo op de afvalberg ko
men. Natuur en Milieu vindt dat veel te veel.
Daarom pleit Van der Werff 'voor honderd pro
cent inzameling'.