Het succes van de dozenformule
Walt Disney ontdekt ontwerper Gaston Gast
Leven en wonen
De kerstboom en het milieu
DINSDAG 15 DECEMBER 1992
!93
10
REDACTIE: HENRIETTE VAN DER HOEVEN
TUIN
SPREEKUUR
Aldi doet alles met haar klanten wat AH verboden heeft
Darmproblemen
Meneer Varen
kamp (58) vertel
de dat hij al enige
tijd problemen had met de ont
lasting. "De laatste tijd heb ik
last van verstopping en soms
ook dat ik twee keer op een dag
moet. En wat gek is, ik heb vaak
het idee dat er wat zit, maar als
ik dan naar de wc ga, komt er
Ondanks het feit dat hij deze
klachten al enige ma-inden had,
zou meneer Varenka r p niet op
het spreekuur gekomen zijn als
hij niet een paar dagen geleden
had gezien dat er wat bloed bij
zijn ontlasting zat.
De klacht 'bloedverlies' kan ver
klaard worden door aambeien,
maar een veel ernstiger oorzaak
moet niet uitgesloten worden.
De wisselende obstipatie, de lo
ze aandrang, en tenslotte het
bloedverlies bij de ontlasting
passen ook heel goed bij kanker
van de endeldarm.
Darmkanker is voor beide ge
slachten de tweede op de lijst
van kankersterfte, na longkan
ker bij mannen en borstkanker
bij vrouwen. Als men spreekt
over darmkanker wordt eigen
lijk altijd kanker van de dikke
darm bedoeld. In de dunne
darm komen slechts zelden
kwaadaardige tumoren voor.
De behandeling bestaat bijna
altijd uit een operatie waarbij
een déél van de dikke darm
wordt verwijderd. De twee stuk
ken worden dan weer aan el
kaar gezet en het overgebleven
deel van de darm neemt de
functie van het verloren gegane
deel over.
Als echter de tumor erg dicht bij
de anus zit, is het niet mogelijk
de kanker geheel te verwijderen
en tegelijkertijd genoeg ruimte
over te houden om de twee de
len weer aan elkaar te hechten.
Soms moet de anus zelf ook
worden weggenomen om gene
zing te kunnen bewerkstelligen.
In deze gevallen wordt een zij
uitgang gemaakt, een stoma. De
ontlasting wordt dan in een
zakje opgevangen.
Zoals voor alle vormen van kan
ker geldt ook voor darmkanker
dat de genezingskansen beter
zijn naarmate de tumor vroeger
ontdekt wordt. Als het gezwel
beperkt is tot de darmwand
zonder dat er sprake is van uit
zaaiingen (metastasen), is de
vijf jaars overleving 60 tot 90
procent. Heeft uitzaaiing al
plaatsgevonden, dan wordt de
5-jaars overleving veel slechter,
van 30-40 procent als alleen
lymfeklieren in de buik zijn
aangedaan tot ongeveer 5 pro
cent wanneer er metastasen in
lever of longen zijn.
Vroeg ontdekken van darmtu
moren is moeilijk, omdat ze
lange tijd aanwezig kunnen zijn
zonder dat er klachten zijn.
Kanker van het laatste deel van
de dikke darm, geeft eerder
klachten en verschijnselen.
Af en toe buikpijn, wisselende
obstipatie, soms wat diarree,
een langzaam veranderde stoel
gang, dat zijn geen klachten
waarmee de meeste mensen
meteen naar de dokter rennen.
In de eerste plaats omdat de
verschijnselen zo geleidelijk op
treden dat men nauwelijks in de
gaten heeft dat er wat aan de
hand is en in de tweede plaats
omdat het geen dramatische
verschijnselen zijn.
Nog even op een rijtje wanneer
u naar uw huisarts moet: blij
vende verandering in de stoel
gang, langdurige afwisseling
van diarree en verstopping,
bloed bij de ontlasting. Mogelijk
is er iets anders aan de hand,
maar kanker kan de oorzaak
zijn.
"Het zal wel niks zijn, het zal
vanzelf wel overgaan, ik heb er
niet zoveel last van, met die
kleinigheden ga ik de dokter
niet lastigvallen". Levensge
vaarlijke zinnetjes.
Zeg me waar je boodschappen doet en ik zeg je wie je
bent. De een lacht om zo'n onzinnige stelling: ,,dit is de
enige supermarkt bij mij in de buurt", de ander kijkt wat
moeilijk en zegt dan: ,,Ik ben er niet trots op, maar alles is
hier zo goedkoop." De reacties worden opgetekend bui
ten een filiaal van de Aldi Markt. Vraag: waarom doet u
uw boodschappen hier en niet elders?
Aldi Markt, de supermarktketen
van het Duitse Albrecht-con-
cern, lijkt bezig aan een onstuit
bare opmars. De eerste super
markt verrees ruim 20 jaar gele
den, inmiddels zijn er in Neder
land ongeveer 280 vestigingen.
Volgens de laatste gegevens
heeft Aldi een marktaandeel van
zeven procent: van elke gulden
die de Nederlander in de super
markt uitgeeft, ontvangt Aldi ze
ven cent. Dat is veel, want Aldi
heeft maar een minimaal assor
timent van hooguit 900 ver
schillende produkten. Ter ver
gelijking: in de grootste winkel
van Albert Heijn, topkruidenier
met een marktaandeel van ruim
27 procent, staan 18.000 artike
len, twintig keer zoveel.
Ook verder doet Aldi met haar
klanten alles wat AH verboden
heeft. Het enige verschil tussen
een Aldi-magazijn en een Aldi-
winkel is dat de dozen openge
sneden zijn. Als ze leeg zijn, heb
je pech, maar vrijdag komt er
een nieuwe lading en als je door
deskundig personeel een half
uur onderhouden wilt worden
over de vraag of vissticks nu lek
kerder zijn dan kabeljauwfilet,
ben je aan het verkeerde adres.
Het grote voordeel: je betaalt er
ook niet voor. Vriend en vijand
zijn het er over eens dat Aldi de
goedkoopste supermarkt van
Nederland is.
Een paar jaar geleden kon het
bezwaar nog worden opgete
kend dat het ontbreken van de
A-merken (Calvé, Douwe Eg
berts, All, Johma, Zwitsal, Pam
pers) in de schappen betekende
dat er alleen rotzooi te koop
was. Maar sinds elke zichzelf
respecterende supermarktketen
het eigen huismerk in de strijd
heeft gegooid, telt ook dat argu
ment niet meer. Aldi-produkten
de helft van het assortiment
zijn niet beter of slechter dan
andere huismerken, luidt het al
even eensgezinde oordeel.
Alles kunnen doen
De 'dozenformule' drijft onder
meer op het werken met zo min
mogelijk personeel. Wat ook
personeel spaart, is het feit dat
Aldi-artikelen niet worden ge
prijsd. Boven het schap met de
doos hangt een kaartje met de
prijs en een codegetal. De prijs
mag de klant onthouden, de
cassières kennen de codegetal
len uit hun hoofd. Als er prijzen
veranderen, worden de compu
terinstructies bijgesteld. Kosten
besparing is ook het argument
om de meeste Aldi-filialen een
telefoonaansluiting te ontzeg
gen. In de Europese editie van
de Wall Street Journalstaat te le
zen: „Aldi doet met levensmid
delen wat de Japanners doen
met auto's: bezuinigen op de
kosten, niet op de kwaliteit."
Campagne
De Amerikaanse krant signa
leert dat de klanten van Aldi in
alle lagen van de bevolking te
vinden zijn. Ze is ook een van
de weinige supermarktketens
die adverteert in een krant als
NRC Handelsblad. Met die
campagne moet de stelling ont
kracht worden dat alleen 'be
paalde' mensen bij 'bepaalde'
winkels kopen.
Schappen vullen is bij Aldi dozen op planken zetten en open snijden, verder moet de klant het zelf uitzoeken.
FOTO CPD
De poging wordt ondersteund
door de cijfers die het Centraal
Bureau Levensmiddelenhandel
jaarlijks verzamelt over de ver
langens van de consument.
Sinds jaar en dag zijn de twee
belangrijkste redenen om bij
een bepaalde supermarkt te
winkelen de goede kwaliteit
(11,3 procent) en de lage prijzen
(8,6 procent). Leuke sfeer? Ge
zelligheid? Slechts 2,3 procent
van winkelend Nederland
noemt dat als reden. Willen de
klanten lage prijzen? Dan krij
gen ze die, maar ook niets
meer, zegt Aldi. In de krimpen
de markt kan het groeiende
marktaandeel van Aldi rekenen
op legio scheve ogen. Beweert
het overgrote deel van de ande
re supermarkten zich op 'geheel
eigen marktsegmenten' te rich
ten, de stap die Edah enige tijd
geleden nam, om zogenoemde
basisprodukten blijvend in prijs
te verlagen, was toch veelzeg
gend. Edah heeft een assorti
ment van ongeveer 5000 artike
len, waarvan er nu 400 goedko
per worden, van 5 tot 20 pro
cent maar liefst.
Edah-concurrenten C1000 en
Super volgden de Vendex-doch-
ter. C1000 verlaagde 125 artike
len in prijs, vergezeld gaand van
de erkenning dat ze toch iets
duurder zullen blijven dan
Edah. Super gaat de voorraad
huismerken versneld uitbrei
den. Albert Heijn, nog altijd al
leen aan de top, heeft naar ver
luidt het meeste last van de in
de vaart der volkeren opgestuw
de Aldi Markt. Reactie van AH:
„We doen liever geen uitspra
ken over ontwikkelingen bij an
dere winkelorganisaties." In de
hoop wellicht dat de échte AH-
klant zich nog tot in lengte van
dagen zal laten afschrikken
door de schaamteloosheid van
deAldi-dozen.
„Walt Disney Company kent nu
mijn naam", zegt vormgever
Gaston Gast (33). Gast ontwierp
voor een nylontassenfabrikant
die de licentie voor het Disney-
figuurtje Goofy kocht, 22 tassen
die rond Kerstmis op de markt
komen. Het Disney-concern
was zo onder de indruk van wat
Gast ter beoordeling opstuurde,
dat men de fabrikant vroeg de
zelfde ontwerper een serie Do-
nald-Ducktassen te laten ma
ken. „Mijn werk is duidelijk op
gevallen", aldus Gast, die ter il
lustratie een ontwerp laat zien:
een grote buideltas, die sluit
met de matrozenmuts van Do
nald.
Eigenlijk is de uit Zaandam
afkomstige ontwerper, die de
Ubbo-Emmius-opleiding teke
nen en handvaardigheid deed
en nadien in Leeuwarden bleef
hangen, bij toeval in zijn nieu
we vak gerold. De part-time te
kenleraar besloot ruim vier jaar
geleden zijn horizon te verrui-
Zijn oog viel op een door een
schoenenfabrikant uitgeschre
ven tekenwedstrijd voor jonge
ren. Hun werd gevraagd een
paar schoenen te ontwerpen.
Hij zocht telefonisch contact
met de fabrikant en vroeg of die
geïnteresseerd was in zijn eigen
ontwerp. „Stuur maar op, was
het antwoord. De volgende dag
al was er telefoon. Sindsdien
heb ik voor dat bedrijf vrij veel
werk gedaan. Naast het ontwer
pen van vrijetijdsschoenen,
gymschoenen, sloffen en pan
toffels heb ik ook veel styling-
werk gedaan, dessins ontwor
pen, promotieartikelen en dis
plays gemaakt", zegt Gast.
„Als je eerste schoen of tas op
de markt komt dan geeft je dat
wel een kick, maar nu kijk ik
daar niet meer van op. Toch
gaan ze in gigantische aantallen
over de toonbank. Van die eer
ste schoen zijn zeker 100.000
paren gefabriceerd, maar van
andere exemplaren die in heel
Europa zijn verkocht misschien
wel 300.000 paren. En van
tassen worden enorme buik-
voorraden vervaardigd. Als ik al
les wat ik heb gemaakt zelf in
huis zou willen hebben, zou ik
een pakhuis moeten huren".
Ovcrgetekend
Voordat een Disney-tas kan
worden geproduceerd, moet er
nogal wat gebeuren. „Een fabri-
In buurlanden, met name in Duitsland, was het binnenhalen
van een groenblijvende boom om tijdens de kerstdagen op te
tuigen al in de vorige eeuw populair. Bij ons ging men pas na
de laatste oorlog over tot massaal gebruik van de 'kerstboom'. En
nu zitten we met het probleem van een paar miljoen weggooibo-
men die op z'n minst een jaar of vijf grote stukken landbouwgrond
(niet al te beste gelukkig) in beslag hebben genomen. Kan dat alle
maal in een tijd waarin we ons steeds meer zorgen maken over
misbruik van, de natuur?
Milieudeskundigen hebben daar zo hun eigen gedachten over en
komen dan tot de slotsom dat géén kerstboom in huis de meest
milieuvriendelijke oplossing is. Wellicht kan een met zorg in leven
gehouden kamerden, de zogenaamde Araucaria araucaria, ons vele
achtereenvolgende jaren aan iets dat op een kerstboom lijkt hel
pen. Maar deze plant groeit niet zo heel hard en wordt binnenshuis
ook niet echt groot. Wat dan? Een weggooiboompje dat na de
kerstdagen nog voor een groot opruimprobleem zorgt? Afgekeurd
door echte milieuliefhebbers. Of je het ermee eens bent of niet.
Dan maar overgaan tot de aanschaf van een plasticboom die vele
jaren meegaat? Volgens insiders een iets betere keuze dan een weg-
gooi-echte-boom. Er is weliswaar veel energie en grondstof ge
moeid met de fabricage, er is een duidelijk afvalprobleem. Maar als
je er nu een jaar of tien mee doet valt het per jaar wel mee. Ik kan
er niet toe komen. Ik houd niet van plastic en ik mis de echte coni-
ferengeur, het aroma van de natuur. Dus kies ik voor het minst
slechte: een boom met wortels die in een royale bak, emmer of
kuip geplaatst wordt, met veel goede aarde en turf, gedurende de
feestdagen vochtig wordt gehouden en na de feestdagen weer de
tuin in gaat tenzij het vriest. Want dat is te veel gevergd van een
boompje dat eerst uit de grond wordt gehaald waarbij de wortels
altijd worden beschadigd en dan een week lang in een (te) warme
kamer heeft gestaan.
Dus tijdens de vorst even op een koele plaats laten staan tot het
weer beter is. Na het planten toch nog beschermen als het te hard
gaat vriezen.
Ook balkonbezitters kunnen zo handelen.
Met een beetje goede zorg en veel goede wil houdt een dergelijk
boompje het een jaar of vijf vol.
Daarna gebruik ik de takken nog als afdekmateriaal voor vorstge-
voelige planten.
Kerst en zorg voor het mileu, het blijft wikken en wegen.
LEZERSVRAAG
MEVROUW VUIST IN HAARLEM heeft geheel volgens aanwijzin
gen in de krant 20 dadelpitten gezaaid en vraagt of ik benieuwd
ben naar het resultaat.
Wel wis en waarachtig.
Ik vind het heel leuk
om te welen hoeveel
dadelpalmen van eigen
teelt het resultaat zul
len zijn.
MEVROUW LODDER-
-ROMIJN IN LEIDEN
tobt met hetzelfde pro
bleem als ik. Ze heeft
een rijke mispeloogst
meegedaan kauwor
den.
Ik ook niet.
Ik heb er jam, moes,
compote en zelfs ge-
candeerde misspel van
gemaakt en het smaakt
alles niet erg lekker, ze
ker als men de moeite
in aanmerking neemt.
Wel leg ik, bij gebrek
aan flinke vorst, af en
toe een paar mispels in
de diepvries. Na een
dag laten ontdooien en
dan opeten. Smaken
friszuur.
I. EISMA IN HAARLEM
heeft een pruimeboon
die het eerste jaar wél
vrucht heeft gedragen
en het tweede niet. Ge
brek aan zelfbestui-
vingsmogelijkheden
kan het niet zijn na een
jaar vruchtzetting. Is er
iets met de grond?
Snoeien van pruimen
doet men zo min mo
gelijk en alleen na de
oogst, als er dus nog
blad aan de boom zit. Later in het seizoen is er kans op schimme-
laantasting van 'loodglans' een gevreesde ziekte die hele takken af
doet sterven. Daarom ook steeds alle snoeiwonden afdekken met
wondbalsem voor bomen.
Rozen vormen het probleem van P. QUALM IN LEIDEN. In de tuin
staan al 15 jaar rozestruiken die het tot dan toe prachtig hebben
gedaan, maar in de loop van het laatste jaar steeds minder werden.
Volgens mij zijn die rozen abnormaal goed verzorgd dat ze het zo
lang op dezelfde piek hebben gedaan en ik veronderstel dat boven
dien de grond daar in Leiden niet zuur is!
Rozen houden namelijk van niet-zure, goed bemeste grond. Des
ondanks kan het gebeuren dat ze het, zonder aanwijsbare redenen,
ineens minder goed doen. De oorzaak moeten we dan zoeken in de
grond waar de aaltjes, miniem kleine diertjes die op de rozewortels
parasiteren zich sterk vermenigvuldigd hebben. Aaltjes kun je met
liet blote oog niet zien naar wel milieuvriendelijk bestrijden. Daar
voor moeten om het andere jaar afrikaantjes tussen de rozen gezet
worden. De wortels van deze planten scheiden een stof af waaraan
de aaltjes een broertje dood hebben. De bloemkleur van afrikaan
tjes vloekt bij die van de rozen. Geen nood. We houden de bloemen
weg met de schaar. Blijft het probleem dan is mijn advies: haal alle
rozen er uit, ververs de grond met goede compost en verteerde stal
mest en begin opnieuw, uiteraard met nieuwe sterke rozenrassen.
Zet dan zoals reeds gemeld, geregeld afrikanen (Tateges) tussen de
AAD KNOL UIT VOORIIOUT heeft een inmiddels letterlijk uit de
kluiten gewassen Abutilon en vraagt of deze in de tuin mag blijven.
Zeker niet zou ik zeggen. Snel binnenhalen anders is deze fraaie
grote plant weg. Mijn boek geeft zelfs temperaturen boven de 10
graden C. aan. l iet is inmiddels wel kouder geweest maar veel kou
der mag de plant het niet krijgen. Is hij te groot, dan maar fors in-
snoeien, Daar kan hij goed tegen. Ook de wortels kunnen best wat
korter worden gemaakt, mits ze daarna weer goede aarde krijgen.
Komt er bij u al tuinierend of wandelend in de natuur een vraag
op? Greet Buchner zal proberen voor u het antwoord te vinden.
De vraag kunt u opsturen naar Damiate Dagbladen, Postbus 507,
2003 AP Haarlem t.a.v. de redactie LEVEN EN WONEN.
FOTO CATRINUS VAN DER VEEN
sterdamse RAI in het zonnetje
gezet toen hij een door een en-
veloppenfabrikant uitgeschre
ven ontwerpwedstrijd had ge
wonnen.
Wie een klein pakje met een
vrachtbrief moet verzenden,
heeft te maken met twee din
gen: het pakje en de brief. Soms
raakt de brief weg, meer dan
eens komt hij in een verkreukel
de toestand, los van het pakje,
aan. Gast heeft dat ondervan
gen door onder aan de venster
envelop een soort kokertje te
bevestigen. Dat kokertje zit er
'plat' onderaan, maar kan door
dat het pakje er in wordt ge
stopt, in zijn vorm worden ge
duwd. „Alles in één", aldus de
tevreden ontwerper, die vooral
'het meedenken in het produk-
tieproces' heel interessant heeft
gevonden.
kant wil van Disney de licentie
voor zo'n figuurtje kopen. Dis
ney gaat zo'n bedrijf screenen
en als dat goed uitpakt, krijgt
het de goedkeuring voor het
verkoopgebied. De ontwerper
krijgt dan een promotioneel
boekwerk toegezonden met ei
sen waarbinnen hij moet wer
ken. Zijn werk moet vervolgens
worden opgestuurd naar Walt
Disney. Daar wordt zijn ont
werp overgetekend en vervol
gens naar de fabrikant gezon
den. Dat overtekenen gebeurt
omdat ze willen dat de karakte
ristieke lijnvoering van het fi
guurtje gewaarborgd blijft."
Wie denkt dat dan de produk-
tie kan starten, heeft het mis.
De vormgever werkt zijn ont
werpen uit „bij voorbeeld
twintig tassen en die moeten
dan binnen een week klaar"
faxt ze naar de opdrachtgever,
bespreekt ze met hem, waarna
eventuele wijzigingen worden
aangebracht en dan pas is het
produkt klaar om aan Disney te
worden voorgelegd. Binnen één
tot twee weken zijn de tekenin
gen dan terug bij de fabrikant,
waarna de tassen 'produktierijp'
kunnen worden gemaakt. Aan
de hand van bouwtekeningen
worden in het Verre Oosten
monsters gemaakt en die wor
den getekend voor de presenta
tiemap.
Met die presentatiemap
wordt de geachte clientèle be
naderd. Aan de hand van wat
uiteindelijk op papier is ver
kocht, wordt vervolgens in het
Verre-Oosten met de produktie
begonnen. In grote containers
reizen de tassen dan naar Ne
derland om voorts gedistri
bueerd te worden. Dat zijn
school op zich een bron van in
spiratie is, ontkent hij. „Kinde
ren lopen de markt na die er al
is. Je moet niet vergeten, dat al
die artikelen al een jaar van te
voren worden gemaakt. Daar
hebben ze geen enkele invloed
op. Ze kunnen niet zeggen 'die
kleur is in', want die kleur is een
jaar van tevoren al gekozen.
Mode wordt gewoon gecre-
eerd."
Aangezien het werk in de
confectie slechts 'bij golven'
komt, heeft de ontwerper zich
ook verder bekwaamd op.gra
fisch terrein omdat verpakkin
gen op zich hem in bijzondere
mate boeien.
Eerste prijs
Kortgeleden werd hij op de Di
rect Marketing Beurs in de Am-
Gaston Gast met een aantal ontwerpen die hun weg naar de consument hebben gevonden.
