Nieuw Sinfonietta
kanshebber '3M'
'Kylian' bij junioren
NDT in goede handen
Nauwelijks zwakke stem
in jong Pancras Consort
Boe-geroep voor
Luciano Pavarotti
Cultuur&Kunst
Charitonov: Booker Prijs
Expositie Sonsbeek:
Arnhemse schietschijf
WOENSDAG 9 DECEMBER 1992
saskia stoeunga
Oudejaarsconference Seth Gaaikema
Seth Gaaikema komt op zondag 20 december naar
Schouwburg De Meerse in Hoofddorp voor de laatste try-out
van zijn oudejaarsconference 1992. 'Geen woord over de grens'
is de titel van het programma dat om 20.15 uur begint en ander
half uur duurt. Kaarten zijn verkrijgbaar bij de kassa van de
schouwburg. Telefonisch reserveren kan van 11.00 tot 14.00 uur
(telefoon 02503-37575).
Architect Teering overleden
den bosch Architect H. Teering is op 72-jarige leeftijd in zijn
woonplaats Den Bosch overleden. Teering genoot grote bekend
heid als restauratie-architect. Zijn levenswerk was de restauratie
van de kathedraal Sint Jan in Den Bosch. Daaraan heeft hij 35
jaar gewerkt. De restauratie, die in 1985 werd afgerond, kostte 45
miljoen gulden.
Nieuwe gids Nederland Museumland
leiden De nieuwe gids Nederland Museumland ligt in de win
kel. Gerangschikt op provincie en plaatsnaam biedt het 312 pa
gina's tellende boekje een helder overzicht van alle Nederlandse
musea. Dierentuinen en hortussen zijn ook opgenomen. Het
boekje kost 12,50 gulden en is verkrijgbaar bij de VW's, grote
musea, ANWB-kantoren en bij de erkende boekhandel.
Be Lazy Lizzy in de X
leiden De band Be Lazy Lizzy verzorgt morgen een akoestisch
optreden in Cultureel Centrum De X aan de Haarlemmerstraat
52. De muziek van dit trio wordt door hen zelf omschreven als
'van slappe thee-muziek tot real funky with(out) beat'. De aan
vang is om 21.30 uur en de toegang is gratis.
Der fliegende Hollander
Amsterdam De Nederlandse Opera gaat 'Der fliegende Hollan
der' in haar programma opnemen. De opera wordt uitgevoerd in
de oorspronkelijke versie van Richard Wagner uit 1841De regie
is in handen van Richard Jones. De Duitse dirigent Christof Pe-
rick heeft de muzikale leiding. Matthew Hamilton tekende voor
de choreografie. De belangrijkste rollen worden vervuld door Ar-
tur Korn (Daland), Kathryn Harries (Senta), Hebe Dijkstra
(Mary), Kenneth Garrison (Erik), Glenn Winslade (Der Steuer-
mann), en Wolfgang Schone (Der Hollander). De première is op
25 januari in het Muziektheater in Amsterdam.
Tentoonstelling Pablo Picasso
berlijn Paloma Picasso, dóchter van de beroemde Spaanse
kunstenaar Pablo Picasso, staat op bovenstaande foto voor een
van haar vaders schilderijen. Paloma Picasso was aanwezig bij
de opening van een expositie van het werk van haar vader in de
Berlijnse National Gallery. (FOTO EPA)
De Russische schrijver Mark
Charitonov heeft de eerste in
ternationale Booker Prijs ge
wonnen. De Booker Prijs is een
van de meest gezaghebbende li
teraire onderscheidingen ter
wereld. De onderscheiding
wordt traditiegetrouw uitgereikt
aan de schrijver van de beste
Engelstalige roman van het jaar.
Het is de eerste keer dat de
taal.
De 55-jarige Charitonov won
de prijs voor zijn in 1985 ge
schreven roman 'Regels van het
Lot, of Milasjevitsj Kist'. Het
boek werd pas het afgelopen
jaar gepubliceerd in Droezjba
Narodov, een van de Russische
literaire tijdschriften die bekend
staan als 'zjoernaly'.
Uitreiking van muziekliireaat in Leidse Pieterskerk
Wie-o-wie krijgt morgen in de Leidse Pieterskerk de 3M
Muziekprijs? Een brandende vraag in de vaderlandse
muziekwereld, want het bijbehorende bedrag hon
derdduizend gulden, de hoogste muziekprijs in Neder
land maakt 'de 3M' even aantrekkelijk als prestigieus.
leiden/zoeterwoude
tom ruijfrok
De prijs, officieel 'het 3M Mu-
zieklaureaat', werd in 1987 in
gesteld door de gelijknamige
Zoeterwoudse multinational, en
wordt jaarlijks toegekend. Aan
wie precies? Verleden jaar was
het nog: „Aan een componist,
dirigent, uitvoerend musicus,
pedagoog, publicist, initiator of
producent". En wat zien we dit
jaar opeens in de uitnodiging?
„Het laureaat is een erkenning
van eigenzinnigheid, creativiteit
en doorzettingsvermogen. De
prijs wordt toegekend aan zo
wel individuele kunstenaars als
groepen".... Kijk, dat zet toch
aan het denken. Kennelijk leef
de er bij de (onafhankelijke) ju
ry behoefte de blik te verrui
men, en daar moet dan toch
een reden voor zijn geweest.
Goed, laten we maar een gok
je wagen: welk ensemble heeft
de afgelopen jaren, meer dan
welk ander Nederlandse groep
buitengewoon eigenzinnig, cre
atief en vooral volhardend ge
presteerd, treedt een dag voor
de prijsuitreiking op in het Con
certgebouw en kan dus donder
dag redelijk voorbereid een
concert verzorgen? Nieuw Sin
fonietta Amsterdam!
Natuurlijk, het is niet meer
dan een gok, maar wie weet.
Die keus zo
recensie maarten baanders
Voorstelling: 'Angel Dust', 'Stoolgame',
'Stamping Ground' door Nederlands Dans
Theater 2. Gezien: 8/12, Schouwburg Lei-
Na een lange periode van optre
dens in het buitenland is de
jongerengroep van het Neder
lands Dans Theater nu weer in
Nederlandse theaters te zien.
Deze groep bestaat uit 18- tot
21-jarige dansers en danseres
sen, die zo veelbelovend zijn,
dat zij kans maken in de toe
komst toegelaten te worden tot
de grote groep van het NDT en
dus mee te werken aan produk-
ties van internationaal topni-
Op het programma van NDT
2 staan dikwijls reprises van
choreografieën die door de gro
te groep zijn uitgevoerd, maar
er worden ook gastchoreografen
aangetrokken die nieuw werk
voor de groep maken. In het
nieuwe programma is dit 'Angel
Dust' van Patrizia Tuerlings, ar
tistiek leidster van Dansgroep
Reflex.
Tuerlings verstaat de kunst op
een integere manier traditionele
dansbewegingen te relativeren
en in een verfrissende speelse
context te plaatsen. 'Angel Dust'
is ballet als spel. Drie jongens
vermaken zich op aanstekelijke
manier met elegante passen,
wilde draaibewegingen en in
drukwekkende klassieke spron
gen. Het ziet eruit of hen tel
kens iets nieuws invalt, zoals bij
kinderen die spelletjes doen.
Door de mooie bewegingen die
dan volgen, breken af en toe
kleine baldadigheden door.
Maar die ontspannenheid
wordt vaardig en met grote
technische beheersing gespeeld.
De tweede choreografie,
'Stoolgame' van Jiri Kylian is
één en al ernstige passie. Het
thema van de stoelendans is
uitgewerkt tot het drama van de
enkeling voor wie geen stoel
meer over is, die niet meer bij
de groep behoort, eruit verdre
ven is, zich van de anderen on
derscheidt.
aansluiten bij de visie van de ju
ry van vorig jaar. „We zijn te
ruggekeerd naar de kem van de
zaak en hebben een musicus
(hoboïst Bart Schneemann) in
hart en nieren gekozen", aldus
de toenmalige juryvoorzitter
Frans de Ruiter. Voor Nieuw
Sinfonietta en hun dirigent Lev
Markiz zou hetzelfde gelden.
Maar misschien geeft de jury
van 1992 wel inhoud aan het
proefballonetje dat verleden
jaar door het organisatiebureau
werd opgelaten: ook popmusici
(en nu dus ook -groepen) zou
den voor de 3M Muziekprijs in
aanmerking moeten komen.
De prijs wordt morgen voor
de zesde maal uitgereikt. De
eerste ging in 1987 naar Henk
Guittart, altviolist van onder
meer het Schönberg Ensemble
en het Schönberg Kwartet, het
ensemble waar hij ook een be
langrijk deel van de geldprijs
aan besteedde. Een jaar later
kon de componist Theo Loe-
vendie een ton op zijn rekening
bijschrijven, waar het voor een
groot deel nog steeds staat. Wel
is Loevendie nog altijd van plan
een studiereis naar Timboektoe
te ondernemen. Dirigent en cla-
vecinist Ton Koopman was in
1989 aan de beurt, die dankzij
de prijs een clavecimbel en een
fortepiano kon kopen.
De enige niet-musicerende
winnaar tot nu toe was Jan Zek-
veld in 1990, de artistiek leider
van de VARA-matinees op za
terdag. Verleden jaar was de ho
boïst Bart Schneemann de ge
lukkige, die, net als Ton Koop
man, bijzondere instrumenten
van het bedrag kocht.
De 3M Muziekprijs wordt 10
december uitgereikt door mi
nister Andriessen van Economi
sche Zaken. De avond wordt ge
presenteerd door Ad 's Gra-
vesande.
De enige niet-musicerende winnaar tot nu toe was Jan Zekveld (1990),
de artistiek leider van de VARA-matinees op zaterdag.
archieffoto gpd
Hoboïst Bart Schneemann, vorig jaar winnaar van het 3M Muzieklauriaat
Drieluik van
'Geneeskunde'
voor Lakenhal
Het Stedelijk Museum De La
kenhal heeft van de Koninklijke
Maatschappij voor de Genees
kunde een kunstwerk gekregen
van de Nederlandse kunstenaar
Jan Maaskant Directeur Bolten
van De Lakenhal nam het ge
schenk, een drieluikachtig werk,
gisteravond in ontvangst.
De Koninklijke Maatschappij
voor de Geneeskunde schenkt
jaarlijks een geldbedrag aan een
in^elling die daarmee in staat
wordt gesteld kunst te kopen.
De keuze van het stedelijk mu
seum ging uit naar werk van Jan
Maaskant. De Lakenhal heeft al
werk van Maaskant in haar col
lectie moderne kunst en be
schouwd de nieuwe aanwinst
als een hoogtepunt uit het re
cente werk van de kunstenaar.
Het drieluikachtige werk,
meet een lengte van iets meer
dan 4 meter. Het museum is,
door ruimtegebrek en in ver
band met tentoonstellingen die
op stapel staan, voorlopig niet
in staat het werk te exposeren.
drie liederen van Pouienc) wel het 'Pièce
modale' was van Jean Langfats CJ9Ö7-199I),
een kleine moderne schakel tussen een keten
Een hoegenaamd geheel gevuld "koor' van de
avond een uur naar het jonge 'Pancras Consort'
onder leiding van Hans Brons en dat was pre
cies lang genoeg; omdat de uit te voeren a ca-
pefla koorzang niet langer concentratie en aan
dacht vasthoudt en omdat de kou zich na een
mend dit koor ook zong. Het Pancras Consort
voorziet in een Leidse muzikale behoefte; wat
Joop Brons al een beetje benadert met zijn gro
te Cantorij, al of niet a capella zang op Engelse
met zijn kleinere Consort
Het koor van de kerk werd slechts verlicht
door kaarsen en dit zachte licht werd nog eens
versterkt toen vóór en achter uil de kerk sopra
nen en alten, tenoren bassen elkaar met kaars-
zaiïg, sfeervol én mooi. Het programma waf in
vier klusters verdeeld, aan elkaar geregen door
en eenvoudig orgelspel van vader Brons,
waarvan het meest verrassende stuk (mét de
de koorleden werd na het
tweede blok gewijzigd en dat bleek heel goed
uit te pakken. De eerste sopraan, met een bij
zonder vaste maar wat metalige klank (zo'n
stem die je overigens node kan missen) kleurde
beduidend beter als tweede sopraan in het
midden van de groep, dan als eerste sopraan
aan de buitenzijde; ook als eerste sopraan zou
ze^meer naar 't midden, beter mengen in het
Dit gloednieuwe Consort zingt overigens
prachtig en buitengewoon gedisciplineerd, met
nauwelijks een zwakke stem. Hans Brons die
dirigeert én ook overtuigend meezingt heeft
met zijn dubbele taak gisteravond iets groots
verricht, De mooiste resultaten werden geboekt
in de drie versies van 'O magnum mysierium*
van Tomas Luis de Victoria, Francis Pouienc en
William Byrd. met hun omfloerste, inderdaad
mysterieuze klank en prachtige betoverende
slotfrases. Het hele blok van de liederen van
Pouienc drong zich op in hun voordeel door
homogeniteit, héldere klankkleur en stacca-
to-achtige passages. Een veelbelovend begin
van een reeks adventsconcerten.
Mauritshuis
onderzoekt
eigen werken
In het Mauritshuis in Den Haag
loopt een grootscheeps onder
zoek naar de eigen collectie. De
onderzoekers Willen door tech
nische analyses en naspeurin
gen in literatuur en historie zo
veel mogelijk van elk schilderij
te weten komen.
Er is tien jaar voor het onder
zoek uitgetrokken en het is de
bedoeling om elke twee jaar een
expositie te wijden aan de resul
taten. Belangrijke ontdekkingen
kunnen dan ook nog tot kleine
re, tussentijdse tentoonstellin
gen leiden. Zo'n tentoonstelling
is er al van 11 december tot en
met 14 maart over 'Bal aan een
Brussels hof, een 17de-eeuws
werk van onder anderen Frans
Francken de Jonge uit Antwer
pen.
Eén van de voornaamste
voorlopige conclusies van Jor-
gen Wadum en Floor de Graaf is
dat prins Philips Willem van
Oranje - de oudste, door de
Spanjaarden ontvoerde zoon
van Willem de Zwijger - waar
schijnlijk de opdrachtgever en
de hoofdfiguur van het schilde
rij is. Ook nieuw is dat Francken
het schilderij met een paar an
deren in zijn atelier heeft ver
vaardigd, op een paneel waarop
al andere zaken waren geschil
derd. Verder werd nog een stel
feestgangers op het schilderij
geïdentificeerd.
De bezoekers van de tentoon
stelling krijgen niet alleen het
onderhavige schilderij te zien,
maar ook de röntgenfoto's en
de resultaten van de onderzoe
ken met infrarood, de analyse
van een minuscuul flintertje
verf dat op zich alweer een heel
verhaal vertelt, en de resultaten
van onderzoek in allerlei archie
ven en aan de hand van andere
archieffoto cpd schilderijen.
cardo Muti, wie 'schande' werd
toegeroepen, als de sopraan
Daniela Dessi, die werd be
schuldigd "Verdi te hebben
doen huilen'.
De critici bleken gisteroch
tend teleurgesteld. „Een succes,
hoewel niet puntgaaf', oordeel
de de Corriere della Sera nog
welwillend. Maar La Stampa
sprak van een 'geruïneerd feest'
en de Repubblica had het over
een 'heel gewone Verdi'.
Een fout van Luciano, die aan
het slot van de tweede acte naar
lucht hapte en een noot inslikte
leidde tot het eerste gefluit. De
enscenering van het helse tafe
reel, met honderd figuranten,
versterkte nog de kritiek en iro
nische opmerkingen. Alleen Sa
muel Ramey als Philips de
Tweede kon unaniem de goed
keuring wegdragen. Hij speelde
volgens de Corriere Pavarotti
'naar het tweede plan'.
Voor de ster van de Italiaanse
opera, Luciano Pavarotti, kwam
het ogenblik van de waarheid
aan het slot van de tweede acte.
Een lichte onzekerheid in de
stem, mogelijk een valse toon,
en de reactie uit het publiek was
meedogenloos. Terwijl de
meeste toeschouwers in de zaal
'Big Luciano' welwillend nog de
hand boven het hoofd hielden,
maakten de opera-fanatici op
het schellinkje hun ongenoegen
met schril gefluit en boe-geroep
kenbaar.
Na afloop van de seizoenpre
mière van Verdi's 'Don Carlos'
klonk een tien minuten duren
de ovatie, waarin echter ook af
keurend gefluit en boe-geroep
doorklonken. De kritische gelui
den golden evenzeer regisseur
Franco Zeffirelli en dirigent Ric-
Kylian heeft zich laten inspi
reren door de muziek van Arne
Nordheim, 'Solitaire' geheten.
Deze compositie is gemaakt
n.a.v. de onderdrukking van de
Praagse lente in 1968 en gaat
over de eenzame strijder, wiens
stem echter altijd hoorbaar blijft
en naar een nieuw, beter tijd
perk kan leiden. Kylién associ
eerde dit thema onmiddellijk
met het verhaal van Jezus. De
tegenstelling tussen de groep en
de enkeling heeft iets dreigends,
vooral door de grote emotionele
spanning die door de rijke, hef
tige arm- en beenbewegingen
opgeroepen wordt. Maar de lij
dende verliezer ontwikkelt zich
tot het verstoten middelpunt
van de groep, lichtend en fasci
nerend, een dramatisch verloop
dat door de dansers overtui
gend wordt weergegeven.
Het derde programmapunt is
het populaire 'Stamping
Ground', eveneens van Kylian
en gebaseerd op de traditionele
dansen van de Australische
Aboriginals. De groep laat nu
Volgend jaar gedurende hele zomer
arnhem «cpd
DeAnn Duteil en Aryeh Weiner in Stamping Ground.
weer heel andere krachten zien:
felle bewegingen met het totale
lichaam en ook humor. Kylian
lijkt puurheid van de Aborigi
nals geleerd te hebben: vooral
in het eerste deel, waarin de
dansers één voor één een solo
uitvoeren, heeft elke beweging,
hoe toegankelijk voor het pu
bliek ook, iets van een ondek-
king. Niets is vanzelfsprekend.
Verwantschap met dieren wordt
foto» hans gerritsen
in veel gebaren gesuggereerd,
zonder dat letterlijk dieren wor
den uitgebeeld. Het is duidelijk
dat deze reprises van Kylién ook
bij de juniorengroep van het
NDT in goede handen zijn.
De Sonsbeek-beeldententoon
stelling 1993, die volgend jaar
van 5 juni tot 28 september
wordt gehouden, zal zich over
de stad Arnhem uitspreiden als
een 'denkbeeldige schietschijf.
Deze schijf bestaat uit drie cir
kels, waarvan het Arnhemse
stadspark het middelpunt is. Er
worden zo'n 45 kunstenaars uit
Europa en de Verenigde Staten
door artistiek leider Valerie
Smith uitgenodigd. Tot nu toe is
aan vijf Nederlandse kunste
naars gevraagd om een voorstel
voor een kunstwerk te doen.
Valerie Smith wil de deelne
mende kunstenaars vooral
plaatsgebonden kunstwerken
iaten maken in de vorm van in
stallaties, beelden of procesma
tige werken. Zij vraagt de kun
stenaars zich te laten inspireren
door de 'sociale, historische,
economische en geografische
achtergronden' van de locatie
die ze kiezen. De betrokkenheid
van de kunstenaar bij de door
hem of haar gekozen plek moet
aanschouwelijk worden ge
maakt, waardoor het lokale as
pect van Sonsbeek "99 gIDOl a|
zijn.
Tot nu toe staat nog maar een
klein aantal projecten daadwer
kelijk vast, Valerie Smith is nog
steeds bezig met het bezoeken
van eventuele deelnemers en
heeft met een aantal van hen
lokaties in Arnhem bezocht. Zo
is het zeker dat de Franse kun
stenaar lean-Baptiste Bruant op
een aantal plaatsen in de stad
geluidskunstwerken gaat plaat
sen. In park Sonsbeek zelf wil
de Italiaan Alighiero Boctti een
zelfportret met 'water en stoom'
plaatsen. De Oostenrijkse twee
ling Irene en Christine Hohen-
büchler wil twee maanden lang
samen met bewoners van het
Dorp en de Arnhemse koepel-
gevangenis werken aan een on
derzoeksproject'. De Zwitser
Rémy Zaug maakt een perma
nent monument in neon bij de
John Frostbrug als herdenldng
van de Slag om Arnhem en de
in Nederland niet onbekende
Spaanse kunstenaar fuan
Munoz wil een hoorspel maken.
Tijdens de tentoonstelling
worden drie grafiekmappen
met elk zes bladen van achttien
deelnemende kunstenaars ge
presenteerd. De catalogus van
Sonsbeek '93 veschijnt zeer
waarschijnlijk pas naderhand,
omdat een deel van de projec
ten en kunstwerken pas vorm
krijgt tijdens de tentoonstelling
zelf.
