Fruitautomaat staat er voor ons
Drukkerij De Bink 110
jaar met trouwe klanten
Stand van Zaken
Handel met Tsjechoslowakije neemt toe
WOENSDAG 9 DECEMBER 1992
ZAKELIJK
Onder deze titel verschijnt elke
week op deze pagina een over
zicht Van kort zakelijk nieuws
uit de regio's Leiden, Alphen
en de Duin- en Bollenstreek.
Stuur uw berichten voor deze
rubriek naar het Leidsch Dag
blad, Postbus 54, 2300 AB Lei
den, t.a.v. 'Zakelijk'.
Directeur
LEIDEN R. van Wirdum is
per 1 december benoemd tot
directeur van het districtskan
toor Leiden van de Sociale Ver
zekeringsbank (SVB). Zij volgt
H. Geelen op. die directeur
wordt van het district Dordrecht
van de SVB. Van Wirdum's vori
ge furictie was hoofd van de af
deling wetszaken, vertalingen
en bibliotheek van het kantoor
buitenland van de SVB.
MicroXpress
ZOETERWOUDE Het Leider-
dorpse automatiseringsbedrijf
MicroXpress verhuist naar Zoe-
terwoude. Het postorderbedrijf
verkoopt A-merken pc's en
randapparatuur. De omzet be
draagt ongeveer 10 miljoen gul
den per jaar.
Bedrijf van Hein Link overgenomen
De Black Knight is het museumstuk van zijn kantoor.
'Een legende' noemt speelautomatenexploitant E. Ijzen-
doorn de uit 1980 daterende spiegelend zwarte flipper
kast. Gekocht als toevoeging aan zijn verzameling en uit
passie voor het fenomeen flipperkast. Een enorme tatoe
age van de Black Knight op zijn arm bevestigt dat nog
eens. Niet verbazingwekkend dus, dat hij van zijn hobby
zijn beroep maakte. Onlangs opende hij samen met
compagnon S. Ruijs het nieuwe pand van zijn exploita
tiebedrijf. Het bedrijf koopt speelautomaten, zet ze neer
in een café of snackbar en deelt de opbrengst met de ho
recaondernemer.
LEIDEN INGE RUIGROK
Herintreders
LEIDEN Speciaal voor herin
tredende vrouwen wordt vanaf
februari volgend jaar een oplei
ding technisch-administratief
medewerker georganiseerd. De
cursus wordt gegeven door
vrouwenvakschool Suze Baart
en het Centrum Vakopleiding
voor technische beroepen te
leiden, in samenwerking met
de arbeidsbureaus in de regio.
De opleiding is bedoeld voor
vrouwen vanaf 25 jaar die weer
willen werken. Bij de opzet is
rekening gehouden met de
school- en vakantietijden van
kinderen. Op 15 december is er
om 14.00 uur een voorlichtings
bijeenkomst op de Suze Baart-
school in loeiden (Donizettilaan
Een goede maar harde business
noemt IJzendoorn de branche
waarin hij werkt. In mei van dit
jaar nam hij het exploitatiebe
drijf van Hein Link samen met
Ruijs over. De laatste werkte al
zo'n tien jaar voor Link, Ijzen-
doom zes jaar. „Op een gege
ven moment had Hein genoeg
van dit bedrijf en hebben wij
het van hem overgenomen",
vertelt IJzendoorn. „Dat valt
niet mee. Er zijn hoge kosten en
klanten die tevreden moeten
blijven. Je kunt niet meteen ver
wachten dat alles goed gaat. Het
is vaak echt zweten."
Ondanks het feit dat het be
drijf gerund wordt door andere
eigenaars werd besloten de
naam Hein Link Speelautoma
ten te handhaven. „Hein had al
zo'n 20 jaar die zaak. Zijn naam
is bekend in het wereldje van de
speelautomaten. Het is voor ons
natuurlijk een voordeel om dan
die naam te gebruiken. Boven
dien vonden we het gewoon
leuk voor Hein. We hebben ten
slotte jaren voor hem gewerkt."
Het bedrijf exploiteert behen
digheidsspelen en kansspelau
tomaten. Op een lokatie mogen
van de gemeente Leiden slechts
twee automaten geplaatst wor
den. Per gemeente kan dat ver
schillen, wat het volgens Ijzen-
doom soms ingewikkeld maakt.
„In Leiderdorp mogen alleen
drankvergunninghouders een
gokkast in hun horeca-onder-
neming plaatsen. Bij zoge
naamde droge horecaondeme-
mingen zoals snackbars is dat
verboden. Ik vind het beter als
het landelijk wordt vastgesteld
zodat de voorwaarden in iedere
gemeente hetzelfde zijn."
Veranderingen in populariteit
van de verschillende gokauto
maten zijn volgens IJzendoorn
wel te zien. De flipperkast is
op dit moment het meest in op
komst. terwijl videospelletjes
steeds minder populair worden.
Een jaar of tien geleden was dit
net andersom. Op dit moment
hebben we een exploitatie van
flipperkasten, fruitautomaten,
videogames, voetbaltafels en
poolbiljarts bij zo'n 95 horeca-
ondememingen in Leiden en
omgeving." Voor de nieuwste
ontwerpen van flipperkasten
reist IJzendoorn ieder jaar naar
Chicago.
De fruitautomaten worden in
Engeland gemaakt, terwijl nieu
we ontwerpen in Nederland be
dacht worden. IJzendoorn: „Een
nieuw type fruitautomaat moet
eerst gekeurd worden bij de
Bols samen
met Tsjechen
in Oost-
Europa
NIEUW-VENNEP
Uzendoom: „Er zijn hoge kosten en klanten die tevreden moeten blijven."
Dienst van het IJkwezen. Bij een
goedkeuring komt de produktie
pas op gang. De automaten
moeten immers aan wettelijke
voorwaarden voldoen."
Zo mag de inzet per spel bij
de fruitautomaten nooit meer
bedragen dan een kwartje. Ook
moet één spel minstens drie se
conden duren. Dat wordt be
paald in de Wet op de kansspe
len.
Toch valt er met een dosis
pech flink wat geld te verliezen
tijdens een spel, ondanks de
wettelijke beperkingen. Ijzen-
doom: „Die fruitautomaat staat
er op de eerste plaats voor ons.
Op het moment dat een speler
denkt dat de speelautomaat
blijft uitbetalen, gaat het fout.
Dan kan hij beter zijn centen in
zijn zak houden. Je kunt im
mers nooit je geld terug verdie-
Dat sommige
slaafd raken aan de speelauto
maten die het bedrijf exploi
teert, vindt IJzendoorn wel ver
velend maar hij voelt zich niet
verantwoordelijk. „Niemand
wordt gedwongen om op die
automaten te spelen. Ik heb lie
ver dat vijf verschillende men
sen achter een fruitautomaat
staan dan dat een gokverslaafde
in zijn eentje een uur lang op
die kast staat te rammen. Ik be
treur het als iemand zoveel geld
verspeeld heeft, dat hij de rest
van de maand niet meer rond
kan komen. Als ik hiermee bij
een klant geconfronteerd wordt,
geef ik hem het advies om te
stoppen. Bovendien plakken we
FOTO HIELCO KUIPERS
stickers op de automaten om
mensen te waarschuwen."
Het probleem blijft dat gok
verslaafden meer geneigd zijn
adviezen en waarschuwende
stickers te negeren dan niet-ver-
slaafden. IJzendoorn: „Ik weet
niet hoever ik moet gaan in het
waarschuwen van mensen. Met
alcoholverslaving gaat het het
zelfde. Op iedere hoek van de
straat kun je tegenwoordig een
biertje drinken, terwijl er wel
een probleem is. Iedere vorm
van verslaving blijft vervelend."
De Nieuwvennepse dranken
firma Lucas Bols heeft samen
met het Tsjechoslowaakse
Trikamo een nieuw bedrijf
opgericht voor de verkoop en
distributie van drank in
Oost-Europa. De nieuwe on
derneming heet Trikamo
Brands. De samenwerking
betekent volgens Bols een
'strategisch belangrijke stap
in een van de meest veelbe
lovende markten van Oost-
Europa'. Bols is ook nog ge
ïnteresseerd in samenwer
kingen in Hongarije en Po
len.
Het bedrijf uit Nieuw-Ven
nep is al tijden bezig met uit
breiding van de activiteiten
over de grens. Pogingen om
een groot Italiaans water
merk over te nemen misluk
ten onlangs. Het beleid van
Bols is omzichtig te werk te
gaan met overnames.
Trikamo Brands gaat de
merken van Bols verkopen
en distribueren in Tsjechos
lowakije, maar ook andere
merken zoals Hennessy Cog
nac. Op dit moment zet de
drankenproducent 350.000
liter af in Tsjechoslovvaldje.
Het Tsjechische bedrijf han
delt in alcoholische en non-
alcoholische dranken en in
lang houdbare voedingsmid
delen. Het bedrijf verwacht
dit jaar een omzet van twin
tig miljoen gulden te halen.
Bols wil niet zeggen hoeveel
geld er in het nieuwe bedrijf
is gestoken.
LEIDEN ERIC JAN WETERINGS
Cornelis de Bink richtte op 7
december 1882 een kleine druk
kerij op aan de Aalmarkt in Lei
den. Het voornaamste gereed
schap bestond uit een eenvou
dige handpers die nu in een ste
vige plexiglazen kast staat in
een modern pand aan de
Rooseveltstraat. Drukkerij De
Bink viert daar haar 110e ver
jaardag met 38 man personeel
en een omzet van ongeveer 7
miljoen gulden. „We zijn altijd
een Leids bedrijf gebleven."
Ondanks een krimpende
markt voor drukwerk schafte De
Bink recentelijk toch een nieu
we vierkleuren pers aan. „We
zijn een middelgroot bedrijf
met een zeer trouwe klanten
kring. Daarom durfden we die
miljoeneninvestering wel aan",
verklaart directeur J. Schoon-
derwoerd.
Om zijn verjaardag te vieren
drukt het bedrijf op de nieuwe
pers een affiche van het eerste
anatomisch theater in Europa,
dat in 1593 in Leiden werd ge
bouwd. Het affiche is een ca
deautje voor museum Boer-
haave, waarin het theater is her
bouwd. „We wilden iets doen
wat een beetje binding met de
plaatselijke historie heeft," ver
klaart Schoonderwoerd.
De Bink heeft geen onderne
mingsraad, ondanks het feit dat
de drukkerij sinds enige tijd
meer dan 35 personeelsleden
heeft. „Zo'n raad hebben we
hier niet nodig," weet Schoon
derwoerd. „Ongeveer vier keer
per jaar overleggen we met alle
afdelingen en daarbij komt alles
ter sprake wat met het werk te
maken heeft, van de kwaliteit
van de inkt tot de plaats van de
koffieautomaat."
„We hebben hier weinig hië
rarchie," vult adjunct-directeur
J. Eradus aan. „Iedereen is ver
antwoordelijk voor zijn eigen
werk. Het zijn allemaal gediplo
meerde vakmensen, die geen
kleuterjuf nodig hebben."
Collega's
De Bink is altijd een familiebe
drijf gebleven. Tot ongeveer
1950 bleef het bedrijf in het be
zit van de familie De Bink,
waarna de vader van de huidige
directeur het bedrijf overnam.
In 110 jaar verhuisde de drukke
rij maar drie keer: rond 1900
van de Aalmarkt naar de Stille
Rijn en in 1972 naar de huidige
plek aan de Rooseveltstraat. Vo
rig jaar werd daar een nieuw
kantoor neergezet. Het bedrijf
drukt alles, van boekomslagen
en folders tot boeken en rap
porten.
Specialiteiten van het huis
zijn folie- reliëf- en preegdruk.
Deze worden ook voor concur
renten uitgevoerd. „Dan heten
ze natuurlijk collega's," haast
Schoonderwoerd zich te zeg
gen. Bij foliedruk wordt met een
speciale pers een laagje folie op
het papier aangebracht, bij re
liëfdruk wordt een 'verhoging'
in het papier geperst en bij
preegdruk wordt met behulp
van een stempel een afbeelding
aangebracht.
„Geboortekaartjes en derge
lijke doen we niet, daar zijn we
niet op ingesteld," verklaart
Eradu^. „En dat is knap lastig
als je naam met een B begint.
Dan sta je namelijk in het tele
foonboek bovenaan de lijst met
drukkers."
„Ik ben hier bezig een helium3-helium4
mengkoelmachine af te bouwen. Dat apparaat wordt
speciaal gebouwd voor lage-temperaturenonderzoek in
het milli-Kelvin gebied, zo'n beetje bijna het absolute
nulpunt, dat ligt op min 273,16 graden Celsius. Kelvin is
een andere eenheid om de temperatuur mee te meten
en helium is een gas.
Het ontwerp voor deze machine heb ik gemaakt in
samenwerking met professor G. Frossati van de Leidse
universiteit. Hij gaf wetenschappelijke adviezen en ik
deed de technische kant van de zaak. Warmte-wisselen
tussen koude, opstijgende gassen en warme, dalende
gassen, dat is simpel gezegd het principe van de meng
koelmachine.
Het apparaat waar ik nu aan werk is bestemd voor de
universiteit van Harvard in de VS. Eerder heb ik ze
geleverd aan de universiteiten van Okayama in Japan,
Bayreuth in Duitsland en aan de Ecole Nationale
Superieure de Paris. En in loeiden staat er natuurlijk ook
een. Het heeft ruim drie jaar gekost voor de machine
echt goed was, maar nu hebben we dan ook een uniek
produkt. Voorzover ik weet wordt alleen nog in Oxford
een hele kleine versie ervan gebouwd.
Duur? Wat is duur? Afhankelijk van de vraag hoe laag je
de temperatuur wil hebben kost-ie tussen de 75.000 en
110.000 dollar. Maar het ontwikkelen heeft veel tijd en
geld gekost. Mijn bedrijf zit nu in het zevende jaar en
eerst moesten de andere produktcn goed lopen voor ik
aan de mengkoelmachine kon beginnen. Wc maken
hier verder fijnmechanische produktcn, van enkel stuks
tot kleine series: appparatuur voor nucleair-mcdische
De klompenmaker doet zijn werk haast
alleen nog maar op braderieën en
demonstraties, terwijl de televisiereparateur
een onmisbare kracht op de arbeidsmarkt is.
Zo zijn in de loop der tijd veel ambachten
verdwenen, maar kwamen er ook veel nieuwe
beroepen bij. In Nederland zijn 109.000
kleine ambachtelijke bedrijven, die aan
577.000 mensen werk bieden. In deze serie
vertellen mensen met een ambachtelijk
beroep over hun werk. Vandaag A.J.
(Alexander) Kamper (42), instrumentmaker
bij zijn eigen bedrijf Leitec Instruments aan
de Ananasweg in Leiden. „Met een kleine
groep mensen produkten maken die uniek
zijn in de wereld daar ben ik echt trots
op."
toepassing, meetapparatuur ter controle van
warmtewisselaars in kerncentrales, dat soort zaken.
Metaalbewerken zoals wij dat hier doen. dat zie je bijna
nergens meer. Zo'n mengkoelmachine komt hier als
ruw materiaal binnen, platen roestvrijstaal en koper.
We gaan eerst de platen op maat zagen, of plasma-
snijden. Dat is een moderne manier om metaal te
snijden. Daama bewerken we het verder op de draai
en freesbanken, we maken de onderdelen en die lassen
we aan elkaar. Daama gaan we testen op vacuüm-
dichtheid met een speciaal apparaat, een zogenaamde
lekzoeker.
Als laatste maken we het hart van de machine, waarin
we de belangrijkste onderdelen inbouwen: de still, de
koude plaat, de één-Kelvinpot en de warmte
wisselaars. De still is de destillator. Daarmee kun je de
gassen helium3 en helium4 van elkaar scheiden en
daardoor krijg je afkoeling. De koude plaat is een
onderdeel waar je alle thermische verankeringen op
doet, zeg maar heel simpel gezegd, de plaat waarop je
alle draden vastzet. In de één-Kelvinpot zit helium4.
Deze wordt afgepompt en dat geeft afkoeling. Je gaat
dan van 4 Keivin naar 1 Kelvin en zo ga je steeds verder
naar beneden met de temperatuur.
Mijn opleiding heb ik gehad aan de Leidse
instrumentmakcrsschool, afdeling metaal. Daarna ben
ik naar de avond-MTS gegaan en heb ik nog wat
ondememersopleidingen gedaan. Bij de universiteit
heb ik twaalf en een half jaar als ambtenaar gewerkt.
Toen werd ik wakker, ha, ha. Geintje. Kijk, een eigen
bedrijf is mooi, maar ik ben helaas wel steeds meer tijd
kwijt aan de administratie en dat soort dingen. Maar
het mooiste blijft toch dat we hier met een paar
mensen onze bijdrage leveren aan de verdere
ontwikkeling van de wetenschap. En je verdient er nog
aardig mee ook.
TEKST ERIC JAN WETFRINGS
FOTO HIELCO KUIPERS
LEIDEN ERIC JAN WETERINGS
De Kamer van Koophandel en
Fabrieken voor Rijnland heeft in
de maand oktober een opval
lend groot aantal handelsaan-
vragen uit Tsjechoslowakije
ontvangen. De firma's komen
uit verschillende sectoren van
het bedrijfsleven, van harsbe
werkers tot reisbureaus en van
schoeisel tot de chemie- en
plastic branche.
De handelsaanvragen van het
internationale bedrijfsleven
worden iedere maand afgedrukt
in de informatiekrant van de
Rijnlandse Kamer van Koop
handel. Ze zijn bedoeld voor fir
ma's die contact zoeken met
Nederlandse bedrijven. De Ka
mer ontvangt deze aanvragen
uit verschillende bronnen. Inci
denteel zoeken bedrijven Vecht-
streeks contact, maar vaker
komt dat tot stand door bemid
deling van de Nederlandse am
bassade of door plaatselijke Ka
mers van Koophandel in het
buitenland.
Een deel van de aanvragen
loopt via de Landelijke Vereni
ging van Kamers van Koophan
del WK, dat een centraal gege
vensbestand exploiteert. De
WK ontvangt zorgt ervoor dat
informatie van de Nederlandse
ambassade in Praag bij plaatse
lijke Kamers terechtkomt. „En
dat gaat van klappertjespistolen
tot vliegtuigen," zegt een
woordvoerder.
Noch de WK, noch de Rijn-
iandse Kamer kunnen verklaren
waar de plotselinge Tsjechische
interesse vandaan komt. „Toe
val," zo luidt het eensluidende
commentaar. Een woordvoer
der van het ministerie van eco
nomische zaken denkt dat het
bezoek van de handelssecretaris
van de Nederlandse ambassade
uit Praag een rol speelt. „De ef
fecten zijn nooit echt te meten,
maar je weet niet wat zo'n man
op gang brengt." De Tsjechi
sche ambassade in Nederland
levert geen commentaar. „Te
druk, sorry."
Het ministerie van economi
sche zaken heeft wel geconsta
teerd dat veel Nederlandse fir
ma's belangstelling hebben
voor investeringen in Tsjechos
lowakije 'omdat daar nog veel
mogelijk is.' Ook de Rijnlandse
Kamer heeft die belangstelling
vastgesteld. Veel Nederlandse
bedrijven uit de regio Rijnland
vroegen de Kamer om informa
tie over Tsjechische firma's.
Hoe die contacten zich verder
ontvükkelen is niet bekend. Het
ministerie heeft nog onvoldoen
de gegevens om de snel zwel
lende handelsstromen met
Oost-Europa in kaart te brengen
en de Kamer van Koophandel
houdt zich er verder niet mee
bezig.
Een woordvoerder van het
ministerie noemt het opvallend
dat de dreigende deling van
Tjechoslowakije investeerders
niet ontmoedigt. „Iedereen
heeft goede hoop dat de deling
op een fatsoenlijke manier
wordt geregeld." De meeste be
langstelling gaat uit naar het
hoger ontwikkelde Tsjechië. Het
economisch achtergebleven
Slowakije zou voor minder be
drijven interessant zijn.
